جاپىراقتىڭ كۇزگى سەرۋەنى
جاپىراقتىڭ كۇزگى سەرۋەنى
بالاباقشاعا ارنالعان كۇزگى ەرتەڭگىلىك
ماقساتى: بالالاردى كۇز مەزگىلىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، كۇز مولشىلىق بەرەكە ايى ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ. نە ءۇشىن كۇزدى التىنعا بالاپ جاتاتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
زال ءىشى مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن. اسەم اۋەن ىرعاعىمەن بالالار قول ۇستاسىپ زالعا كىرەدى.
1 - بالا: قوش كەلدىڭىز قوناقتار،
«التىن كۇزدىڭ» كەشىنە
وتىرىڭىز قول سوعىپ،
شات كۇلكىگە بولەنە.
2 - بالا: ارمىسىزدار حالايىق
بارمىسىزدار حالايىق
كۇزگى تويدى جۇپ جازباي
كەلىڭدەر قارسى الايىق
1 - جۇرگىزۋشى: مىنە كوپتەن كۇتكەن كۇز مەزگىلى دە كەلىپ جەتتى. كۇز جىلدىڭ ەڭ ادەمى كەرەمەت مەزگىلى. باقتاعى بارلىق اعاشتار اۋلاداعى، ورمانداعى اعاشتاردىڭ جاپىراقتارى ءتۇرلى تۇسكە بويالىپ، مەرەكەگە بەزەندىرىلگەن سياقتى بولىپ تۇرادى.
كۇز شىعىپتى سەرۋەنگە،
جازعى ورماندى سۋرەتتەۋگە
قىلقالامىن الىپتى،
جاپىراقتاردى بوياپتى.
سارى تۇسپەن، قىزىلمەن
جاپىراقتاردى ساندەپتى
اينالانىڭ ءبارىن دە
التىن تۇسكە بوياپتى.
جاتتاۋلار:
ءان: "وسەن"
2 - جۇرگىزۋشى: دوستار! بۇگىن ءبىز سىزدەرمەن بىرگە وتە ەرەكشە ساياحاتقا شىعامىز. جاي ساياحات ەمەس ەرتەگىدەگى كۇز حانشايىمىنىڭ بالالارعا ارناپ جاساپ جاتقان كۇز مەرەكەسىنە ساياحاتتاپ بارامىز. مۇقيات تىڭداپ، قاراپ وتىرىڭدار.
«ەرتەگىلەر» ءانى ەستىلىپ تۇرادى. ورتاعا ەرتەكشى شىعادى.
ەرتەكشى:
- سالەمەتسىڭدەر مە بالالار! مەن سەندەرگە بۇگىن وتە كەرەمەت ەرتەگى الىپ كەلدىم. بەيمالىم ءبىر حاندىقتا، بەيمالىم ءبىر ەلدىكتە كۇز حانشايىمى ءومىر ءسۇرىپتى. بۇل جاي حاندىق ەمەس، التىننان جاسالعان حاندىق ەكەن. قايدا قاراساڭ دا، بارلىق اعاشتار التىن ءتۇستى كويلەك كيگەن، ال اسپاندا التىن كۇن جارقىراپ، ءتىپتى شوپتەر دە بۇل ەلدە التىن ءتۇستى ەكەن.
ال بۇل حاندىقتىڭ بارلىعىن التىن تۇسكە بوياۋعا كۇزدىڭ ەڭ باستى كومەكشىسى - قىلقالام كومەكتەسەدى ەكەن. ونىڭ ءتۇرلى ءتۇستى بوياۋلارى وتە كوپ ەكەن. ءبىراق ەڭ سۇيىكتى تۇستەرى سارى، قىزىل، سارعىش، التىن تۇستەر ەكەن. ءقازىر مەن ءوزىمنىڭ سيقىرلى كىتابىمدى اشىپ، سەندەرگە قىلقالامنىڭ قالاي ەڭبەكتەنىپ جاتقانىن كورسەتەمىن.
(قىلقالام شىعادى، قولىندا پاليترا مەن ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلار بار.)
ءان: «مەن سۋرەت سالامىن»
قىلقالام:
- مىنە، مەنىمشە ءبارى دايىن. بارلىق جاپىراقتاردى التىن تۇسكە بويادىم. ەندى دەمالۋىما دا بولادى.
(وتىرىپ، ۇيىقتاپ قالادى.)
ەرتەكشى:
ءبىراق كۇزدىڭ حاندىعىندا ءبارى تىنىش ەمەس، حاندىققا جاقىن جەردە جەل ءومىر ءسۇرىپتى. ول سەرۋەنگە شىققاندا، حاندىقتا الاساپىران ورنايدى. جەل اعاشتاعى جاپىراقتاردى ءتۇسىرىپ، جاپىراقتار جەرگە تۇسەدى ەكەن.
(جەلدىڭ داۋسى ەستىلەدى. ءبىر بالا ورتاعا شىعىپ تاقپاق ايتادى)
جەل: مەن ەركە جەلمىن،
الەمدەگى ەڭ جۇيرىك.
ۇناتام كوڭىل كوتەرىپ،
ويناۋدى ءارى بيلەۋدى.
جاپىراقتاردى الىڭدار،
ۆالسكە تۇرىپ قالىڭدار.
بالالار جاپىراقتاردى الىپ، بي بيلەيدى.
بي: «ۆالس»
بيدەن كەيىن جاپىراقتار ەدەندە قالادى.
قىلقالام: (ويانىپ)
- وي بۇزاقى جەل، تاعى دا سەرۋەندەپ جاپىراقتاردى شاشىپ تاستاپتى. جاپىراقتاردى جيناپ ادەمى گۇلدەستە جاساپ ۆازاعا سالىپ قويۋ كەرەك.
(قىلقالام جاپىراقتاردى جيناپ جاتقاندا، جاسىل جاپىراق كەلەدى )
جاپىراق:
- سالەمەتسىز بە، قىلقالام مىرزا! ماعان قاراڭىزدارشى بارلىق جاپىراقتار سارى جانە سارعىش تۇسكە بويالعان، ال مەنى بوياۋدى ۇمىتىپ كەتىپسىز. بۇگىن كۇز حانشايىمىنىڭ تۋىلعان كۇنىنە ارنالعان بالعا شاقىرىلعانمىن. ءبىراق مەنى بۇل كۇيدە سارايعا كىرگىزبەيدى. ونىڭ سۇيىكتى ءتۇسى التىن سارى ءتۇس قوي.
قىلقالام:
- وي، قۇدايىم - اي ءقازىر ءبارىن تۇزەتەمىز.
(قىلقالام پاليترانى الىپ، تاڭ قالادى).
- وي قىرسىق - اي مەنىڭ بوياۋىم تاۋسىلىپ قالىپتى. جاپىراقشى سەنىڭ بالاباقشاداعى بالالارعا بارۋىڭ كەرەك، بالالاردىڭ ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلارى وتە كوپ. ولار سۋرەت سالعاندى وتە جاقسى كورەدى جانە ولار ساعان مىندەتتى تۇردە كومەكتەسەدى. ءبىراق وندا بارار جول وڭاي ەمەس، سەنىڭ سيقىرلى ورماننان كوپتەگەن تاماشالاردى كەزدەستىرۋىڭە تۋرا كەلەدى.
شىمكەنت قالاسى،
№25"قاراقات" بوبەكجاي – بالاباقشاسىنىڭ ءىى - ساناتتى تاربيەشىسى
شولاتوۆا ايجان نۋرالييەۆنا
بالاباقشاعا ارنالعان كۇزگى ەرتەڭگىلىك
ماقساتى: بالالاردى كۇز مەزگىلىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، كۇز مولشىلىق بەرەكە ايى ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ. نە ءۇشىن كۇزدى التىنعا بالاپ جاتاتىنىن ءتۇسىندىرۋ.
زال ءىشى مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن. اسەم اۋەن ىرعاعىمەن بالالار قول ۇستاسىپ زالعا كىرەدى.
1 - بالا: قوش كەلدىڭىز قوناقتار،
«التىن كۇزدىڭ» كەشىنە
وتىرىڭىز قول سوعىپ،
شات كۇلكىگە بولەنە.
2 - بالا: ارمىسىزدار حالايىق
بارمىسىزدار حالايىق
كۇزگى تويدى جۇپ جازباي
كەلىڭدەر قارسى الايىق
1 - جۇرگىزۋشى: مىنە كوپتەن كۇتكەن كۇز مەزگىلى دە كەلىپ جەتتى. كۇز جىلدىڭ ەڭ ادەمى كەرەمەت مەزگىلى. باقتاعى بارلىق اعاشتار اۋلاداعى، ورمانداعى اعاشتاردىڭ جاپىراقتارى ءتۇرلى تۇسكە بويالىپ، مەرەكەگە بەزەندىرىلگەن سياقتى بولىپ تۇرادى.
كۇز شىعىپتى سەرۋەنگە،
جازعى ورماندى سۋرەتتەۋگە
قىلقالامىن الىپتى،
جاپىراقتاردى بوياپتى.
سارى تۇسپەن، قىزىلمەن
جاپىراقتاردى ساندەپتى
اينالانىڭ ءبارىن دە
التىن تۇسكە بوياپتى.
جاتتاۋلار:
ءان: "وسەن"
2 - جۇرگىزۋشى: دوستار! بۇگىن ءبىز سىزدەرمەن بىرگە وتە ەرەكشە ساياحاتقا شىعامىز. جاي ساياحات ەمەس ەرتەگىدەگى كۇز حانشايىمىنىڭ بالالارعا ارناپ جاساپ جاتقان كۇز مەرەكەسىنە ساياحاتتاپ بارامىز. مۇقيات تىڭداپ، قاراپ وتىرىڭدار.
«ەرتەگىلەر» ءانى ەستىلىپ تۇرادى. ورتاعا ەرتەكشى شىعادى.
ەرتەكشى:
- سالەمەتسىڭدەر مە بالالار! مەن سەندەرگە بۇگىن وتە كەرەمەت ەرتەگى الىپ كەلدىم. بەيمالىم ءبىر حاندىقتا، بەيمالىم ءبىر ەلدىكتە كۇز حانشايىمى ءومىر ءسۇرىپتى. بۇل جاي حاندىق ەمەس، التىننان جاسالعان حاندىق ەكەن. قايدا قاراساڭ دا، بارلىق اعاشتار التىن ءتۇستى كويلەك كيگەن، ال اسپاندا التىن كۇن جارقىراپ، ءتىپتى شوپتەر دە بۇل ەلدە التىن ءتۇستى ەكەن.
ال بۇل حاندىقتىڭ بارلىعىن التىن تۇسكە بوياۋعا كۇزدىڭ ەڭ باستى كومەكشىسى - قىلقالام كومەكتەسەدى ەكەن. ونىڭ ءتۇرلى ءتۇستى بوياۋلارى وتە كوپ ەكەن. ءبىراق ەڭ سۇيىكتى تۇستەرى سارى، قىزىل، سارعىش، التىن تۇستەر ەكەن. ءقازىر مەن ءوزىمنىڭ سيقىرلى كىتابىمدى اشىپ، سەندەرگە قىلقالامنىڭ قالاي ەڭبەكتەنىپ جاتقانىن كورسەتەمىن.
(قىلقالام شىعادى، قولىندا پاليترا مەن ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلار بار.)
ءان: «مەن سۋرەت سالامىن»
قىلقالام:
- مىنە، مەنىمشە ءبارى دايىن. بارلىق جاپىراقتاردى التىن تۇسكە بويادىم. ەندى دەمالۋىما دا بولادى.
(وتىرىپ، ۇيىقتاپ قالادى.)
ەرتەكشى:
ءبىراق كۇزدىڭ حاندىعىندا ءبارى تىنىش ەمەس، حاندىققا جاقىن جەردە جەل ءومىر ءسۇرىپتى. ول سەرۋەنگە شىققاندا، حاندىقتا الاساپىران ورنايدى. جەل اعاشتاعى جاپىراقتاردى ءتۇسىرىپ، جاپىراقتار جەرگە تۇسەدى ەكەن.
(جەلدىڭ داۋسى ەستىلەدى. ءبىر بالا ورتاعا شىعىپ تاقپاق ايتادى)
جەل: مەن ەركە جەلمىن،
الەمدەگى ەڭ جۇيرىك.
ۇناتام كوڭىل كوتەرىپ،
ويناۋدى ءارى بيلەۋدى.
جاپىراقتاردى الىڭدار،
ۆالسكە تۇرىپ قالىڭدار.
بالالار جاپىراقتاردى الىپ، بي بيلەيدى.
بي: «ۆالس»
بيدەن كەيىن جاپىراقتار ەدەندە قالادى.
قىلقالام: (ويانىپ)
- وي بۇزاقى جەل، تاعى دا سەرۋەندەپ جاپىراقتاردى شاشىپ تاستاپتى. جاپىراقتاردى جيناپ ادەمى گۇلدەستە جاساپ ۆازاعا سالىپ قويۋ كەرەك.
(قىلقالام جاپىراقتاردى جيناپ جاتقاندا، جاسىل جاپىراق كەلەدى )
جاپىراق:
- سالەمەتسىز بە، قىلقالام مىرزا! ماعان قاراڭىزدارشى بارلىق جاپىراقتار سارى جانە سارعىش تۇسكە بويالعان، ال مەنى بوياۋدى ۇمىتىپ كەتىپسىز. بۇگىن كۇز حانشايىمىنىڭ تۋىلعان كۇنىنە ارنالعان بالعا شاقىرىلعانمىن. ءبىراق مەنى بۇل كۇيدە سارايعا كىرگىزبەيدى. ونىڭ سۇيىكتى ءتۇسى التىن سارى ءتۇس قوي.
قىلقالام:
- وي، قۇدايىم - اي ءقازىر ءبارىن تۇزەتەمىز.
(قىلقالام پاليترانى الىپ، تاڭ قالادى).
- وي قىرسىق - اي مەنىڭ بوياۋىم تاۋسىلىپ قالىپتى. جاپىراقشى سەنىڭ بالاباقشاداعى بالالارعا بارۋىڭ كەرەك، بالالاردىڭ ءتۇرلى - ءتۇستى بوياۋلارى وتە كوپ. ولار سۋرەت سالعاندى وتە جاقسى كورەدى جانە ولار ساعان مىندەتتى تۇردە كومەكتەسەدى. ءبىراق وندا بارار جول وڭاي ەمەس، سەنىڭ سيقىرلى ورماننان كوپتەگەن تاماشالاردى كەزدەستىرۋىڭە تۋرا كەلەدى.
شىمكەنت قالاسى،
№25"قاراقات" بوبەكجاي – بالاباقشاسىنىڭ ءىى - ساناتتى تاربيەشىسى
شولاتوۆا ايجان نۋرالييەۆنا
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
1. قۇلىن، كۇرەك، كوكەك، جۇرەك، كوبەلەك، جۇلدىز، ورىندىق، وتىن، ورىك، ءجۇزىم، تۇلكى، عارىشكەر، بايعىز.
