جارىق جۇلدىزدار
جايپاۋىت وزەن جاعاسىنا دىرىلدەپ-قالشىلداعان تراكتور تابانى ءىلىنۋى مۇڭ، جوعارى كوتەرىلە بەرگەن كاپوتى كوكجيەك ۇستىندە قاتىپ-قاتىپ تۇرعان جۇلدىزداردى بىرتىندەپ سوندىرە بەردى. السىرەگەن موتور ءۇنى اقىرعى دەممەن بىرق-بىرق ەتىپ، ءوشتى دە قالدى. تىنىشتىق... تەك قۇلاق قاپا شۋلايدى. كابينانىڭ ارتقى شىنىسىنان ۇڭىلەمىن - ساقينا تولقىندار وزەن بەتىندە ءجۇزىپ جۇرگەن جۇلدىزداردى الديلەپ تەربەيدى. ودان ءارى جارتى مايا ءشوپ تيەلگەن ءداۋ تىركەمە سۋدى تولارساقتان كەشىپ تۇر. بالدىر-باقا ساسىعان جالپاق قاراسۋ ۇستىنەن قاناتى سۋىلداپ جاپالاق ۇشىپ ءوتتى.
ءبىراز ۋاقىت مەڭىرەيىپ وتىرىپ قالعان تراكتوريست جىگىت جەرگە قارعىپ ءتۇستى دە، قايدان تاپقانىن كىم ءبىلسىن، قاڭسىعان شەلەكتى سالدىر-گۇلدىر سۇيرەتە وزەن جاعالاپ، جوعارى بەتتەدى.
— جانارماي ءبىتتى. مىنا قاباق استىندا وتىرعان سيىر فەرماسىندا سيستەرنا بار...
تولقىن-تولقىن داۋسى قۇمىعىپ بارىپ ءۇزىلىپ كەتتى. امالسىز جەرگە ءتۇستىم دە، ءۇستى-باسىمدى قاقتىم. ىشتەي كۇلدىم - ءدال ءقازىر مەنى سىرتىمنان سىناپ تۇرعان كىم بار دەيسىڭ. قالادان كەلگەن ستۋدەنتتىڭ تىراش ادەتى دە.
باستىرىققا بايلانعان ارقاننان ۇستاپ، ءشوپ ۇستىنە ورمەلەپ شىقتىم. شومەلە ورتاسىنداعى ۇياداي ويىقتان وراش باسىن كوتەردى.
— نەگە توقتادىڭدار؟
— جانارماي ءبىتتى...
ول قولىن ءبىر سىلتەدى دە، جانتايا كەتتى.
— باسە، مانادان بەرى نەعىپ توقتاماي ءجۇرىپ كەلە جاتىرمىز دەپ تاڭ قالىپ ەم... ول ءوزى قاشاننان سولاي. بىردەڭەنى ۇمىتادى دا جۇرەدى. كالەنۆالىن اۋىستىرام دەپ، كارتەر ىشىنە وتىز ەكىنشى كىلتىن تاستاپ كەتكەن ادامنان نە سۇرايسىڭ. كەل مىندا... توڭىپ قالارسىڭ.
قىسىلىسىپ-قىمتىرىلا جايعاسقان ەكەۋمىز استىمىزداعى شوپتەن شىعىپ تۇرعان جاز ءيىسىن، شالعىن ءيىسىن مۇرىندى ءالسىن-السىن تارتا جۇتىپ قويىپ، بيىكتەپ كەتكەن كۇزگى اسپانعا كوز تىگىپ ءۇنسىز جاتتىق. جازدا وت تۇتاتارداي جارقىلداپ تۇراتىن جۇلدىزدار ءقازىر كىشىرەيىپ كەتكەن بە، ۇپ-ۇساق. قىراۋ شالعان قۇس جولى بۇلىڭعىر. جاز بويى جاراۋ اتتان تۇسپەگەن جەتىقاراقشى كوكجيەككە قاراي باسىمەن قۇديا قۇلاپ، شاۋىپ بارا جاتىر.
سالقىن... وي ەكەش ويلارىما دەيىن مۇزداپ بارا جاتقانداي. بۇگىن تۇندە قولىن جەڭىنە تىعىپ بۇرىسكەن قاراشا ايى قاراسۋ جاعاسىندا قالعىپ كەتىپتى.
كەنەت، ال قارا كوك اسپاندا جىلت ەتىپ وت تۇتاندى دا، ايدىنعا قاراي قۇلديلاي سورعالادى.
— اناڭ قارا، جۇلدىز اقتى!..
وراش ەكەن... ەكى يىقتان الباستىداي باسقان اۋىر ۇنسىزدىكتى بۇزعانىنا قۋانىپ كەتتى مە، داۋسى سەرگەك شىقتى. قۇلاعان جۇدىرىقتاي مەتەوريتكە بولا نەمەنەگە ءماز بولىپ جاتىر؟ ايتكەنمەن وراشتىڭ جيىرما جەتىگە بيىل تولعانىن ەسكە ءتۇسىردىم دە، امالسىز ءتىلىمدى تىستەدىم. ءارى وراشقا دا، مەتەوريتكە دە ەمەس، ەڭ الدىمەن توقتاپ تۇرعان تراكتورعا، اياق استىنان ءبىتىپ قالعان جانارمايعا، ەڭ سوڭىنان وز-وزىمە ىزام كەلىپ ەدى. مانا عوي ۇلكەن اعاي: «قولدى-اياقتى بالا بولىپ، جالعىز سيىرعا شاپقان ءشوپتى جەتكىزە سالۋدى بىلمەيسىڭدەر»،- دەپ ەدى، بولدى، ەسىك الدىندا گۇرىلدەپ تۇرعان تراكتوردىڭ تىركەمەسىنە قارعىپ شىعىپ كەتتىم. ەرتەڭ وقۋعا جۇرەتىنىمدى سىلتاۋراتسام، ەشكىم دە ماعان وكپەلەمەس ەدى. ال وراش بولسا، تاراقتاپ العان قولىن جەلكەسىنە جاستاپ، بىلق ەتپەستەن ءۇنسىز جاتىر. قولتىعىنا شي جۇگىرتىپ، جىنىن كەلتىرىپ، تايداي تۋلاتىپ السام با ەكەن، بالەم؟
اقىرى ويلاماعان جەردەن ۇستاي قالعان بالالىعىم:
— وراش، اۋ وراش!- دەگىزدى.
بەرى قارادى.
— ؟..
— سەن وسى ديرەكتورلىقتان نەگە ءتۇسىپ قالدىڭ؟
استىنداعى ءشوپتى سىتىرلاتا سىندىرىپ، بەرى اۋناپ ەدى، حوش ءيىس مۇرىن استىنا تاعى جەتىپ كەلدى. جازدا بەلۋاردان كەلەتىن كوك شالعىندا جەل لەبىمەن تەڭسەلىپ تۇرعان سارعالداق، قىزعالداق، تاعى دا باسقا سانسىز گۇلدەر ەلەستەدى. وراش شىرپى جاعىپ ەدى، قاباعى ءتۇيىلىپ كەتكەن ەكەن. الدەن سوڭ تەمەكى ءتۇتىنى تاناۋ قىتىقتادى.
— ونى نەگە سۇرادىڭ؟
— وتكەن جىلعى بۋفەتتەگى وقيعا ەسىڭدە مە؟
شىلىم وتى جىلت-جىلت ەتتى. جاتىپ اتار سۇراعىن كوزدەگەن جەردەن تيگەن سەكىلدى. ءوز-وزىمدى ىشتەي سوگىپ جاتىرمىن. ءبىر ەلى اۋزىما ەكى ەلى قاقپاق قويۋ كەرەك ەدى.
وراش كۇرسىندى.
— ەسىمدە...
ودان ءارى مەن دە ءۇنسىز قالدىم. ول وقيعانى مەن دە ۇمىتقان جوق ەدىم.
...جازعى دەمالىسقا كەلگەن بەتىم. وراشتىڭ جۇمىستان قولى بوساعان ءبىر ارەدىكتە كينوعا بارماق بولىپ، قاتار تۇزەپ، كوشەگە شىعا قالدىق. جولشىباي قوناق ۇيگە كىردىك.
مەن:
— كينودان كەشىگەمىز،- دەسەم، وراش: — بۋفەتتى بايقاي كەتەيىك. ساتۋشىسىن جۋىردا عانا جۇمىسقا الىپ ەدىك،- دەدى.
...بۋفەتشى ۇلبىرەپ تۇرعان جاس قىز ەكەن. ءوزى جاس، ءوزى ءۇش قاباتتى داڭعاراداي قوناق ءۇيدىڭ ءجا دەگەن ساتۋشىسى بولسا، بويجەتكەن قايتۋشى ەدى. الدىندا تۇرعان ادامنىڭ ءوزىنىڭ تىكەلەي باستىعى ەكەنىن بايقاماي قالدى ما، ايتەۋىر، وراشتى سول قۇلاعىمەن تىڭداپ، قاسىندا تۇرعان قۇربى قىزىمەن اۋزى-اۋزىنا جابىستى دا قالدى. قاباعىنا كولەڭكە ۇيىرىلگەن وراش تاعام ءتۇرىن تاڭدادى دا، سوڭعى تيىنىنا دەيىن ساناپ تۇرىپ تولەدى. ونىسى ماعان: «كوردىڭ بە بىزدەگى ءتارتىپتىڭ قانداي ەكەنىن. ديرەكتور ەكەش ديرەكتوردىڭ ءوزى تاماقتى اقشاسىنا الدىرتادى!»- دەپ، ىم جاساپ، كوز قىلعانى سياقتى كورىندى. ۇستەل باسىنا وتىردىق. كەلىمدى-كەتۋشىلەر بىرەن-ساران عانا. الدەن ۋاقىتتا الگى بويجەتكەن قىزدى-قىزدىمەن قاتتى كۇلىپ قويدى. سول مۇڭ ەكەن، وراش ورنىنان تۇردى. جايلاپ اياڭداپ، قىزدىڭ قاسىنا باردى. بارا سالا، جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ، ال كەلىپ ۇرىس: «قايدا ىستەيتىنىڭىزدى بىلەسىز بە ءوزىڭىز؟ سونشالىقتى ساقىلداپ كۇلەتىندەي تەاتردا تۇرسىز با؟ تەاتردا دا ءبۇيتىپ كۇلمەيدى. ەرتەڭ بولاتىن جينالىستا قالاي كۇلەر ەكەنسىز، ونى دا كورەرمىز...» توبەسىنەن جاي تۇسكەندەي بولعان بۋفەتشى ءبىر سۇرلانىپ، ءبىر قىزارىن، الەم-تاپىرىعى شىعىپ تۇردى دا، اقىرى تەرىس قاراپ، سولقىلداپ جىلاپ جىبەردى.
قىسقاسى، الگى جەردە ىشكەنىمىز ءىرىڭ، جەگەنىمىز جەلىم بولدى.
سىرتقا شىققان سوڭ ءبىراز كۇڭكىلدەپ سويلەگەن بولدىم.
ول ەشتەمە دەمەدى، كينوتەاترعا دەيىن قارىشتاپ ادىمدادى دا وتىردى. تەك كاسسا الدىندا ساتىپ العان بيلەتتى ءتورت بۇكتەپ، قالتاسىنا سالىپ جاتىپ:
— ءتارتىپ كەرەك...- دەدى. سونىمەن: «ءسوز ءبىتتى!»- دەگەندەي ارى بۇرىلدى.
* * *
تىركەمەنىڭ استىنان سۋ شولپ ەتتى؛ شاباق سەكىردى. شىلىمىنىڭ وتى ءبىر ءسونىپ، ءبىر قىزارعان وراش شالقالاعان، كۇيى وي ۇستىندە. بالا جاستان كەلە جاتقان توماعا-تۇيىق مىنەزىنىڭ ءوزى سول. ازدان كەيىن قۋراعان ءشوپتى سىتىرلاتا بەرى اۋناپ ءتۇستى.
— قايدا، قالاي ءوستىم، الاقانىڭدا عوي. بەسىكتەن بەل شىقپاي جاتىپ جەتىم قالدىق، بىردە ساۋ، بىردە اۋرۋ، شەشەنىڭ ەتەگىنە جارماسىپ ەر جەتتىك. جەتى كلاستى بىتىرەر-بىتىرمەستە: «ىنىلەر وقىسىن، ىنىلەر جەتسىن، مەن-اق قوي سوڭىنا تۇسەيىن»،- دەدىم دە مال باقتىم. اسكەرگە كەتكەنشە اناۋ كولبەپ جاتقان ساۋىر-سايقان تاۋىنىڭ مەن شارلاماعان سايى مەن شاتقالى قالماعان شىعار. ارميا قاتارىندا ەل مەن جەر كورىپ، كوكىرەك كوزىم اشىلعانداي بولدى. وقىعان-توقىعان، ءبىلىمدى جىگىتتەرمەن سويلەسىپ، كوكجيەگىم كەڭەيە ءتۇستى. كەلە سالا، ءوزىڭ بىلەسىڭ، جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، سىرتتاي وقيتىن مەكتەپتەن سەگىز جىلدىق ءبىلىم تۋرالى كۋالىكتى قولىما الدىم. سونان سوڭ جىعىلسام دا ناردان جىعىلايىن دەدىم دە، الماتى تارتتىم. ەڭبەك ستاجىمدى ەسكەردى مە، ەمتيحاندى كىل «ورتاشاعا» تاپسىرسام دا، ساۋدا تەحنيكۋمىنا ىلىگىپ كەتتىم. ونى دا تاۋىسىپ، اۋدانعا ورالدىق. اۋەلى اۋدان ورتالىعىنداعى قوعامدىق تاماقتاندىرۋ مەكەمەسىنىڭ تەحنولوگى عىپ قويدى. كەيىن ديرەكتورى... ءومىر ءوز باسىمنان ەشقاشان دا سيپاعان ەمەس. باسقالارعا دا تىم قاتال تالاپ قويسام، ءبىر سەبەپ سوندا جاتقان شىعار.
سەنەسىڭ بە، سەنبەيسىڭ بە، ارامىزدان ەرتە كەتكەن اكەنىڭ ورنى مەن ءۇشىن ءالى دە ۇڭىرەيىپ تۇر. قىز بالاعا شەشە قالاي، كەرەك بولسا، ۇلعا اكە سونداي قات ەكەن. دۇرىس-بۇرىستىعىڭدى كۇنبە-كۇن كەيدە اقىلمەن، بىردە قاباقپەن ءبىلدىرىن، قيسىعىڭدى تۇزەپ وتىراتىن قامقور دا قاتال اكە بىزگە سىيماپتى. ەسەيىپ، بەل بەكىتكەن سايىن وسى سەزىم كوكىرەگىمە قارا تاستاي باتىپ، سىزداتىپ بارا جاتىر. قانشاما وقۋ وقىپ، ەڭبەك ەتسەك تە، اكەنىڭ: «ءاي بالام، الدىڭداعى اناۋ بۇرىلىستا تاس جاتىر، اقىرىن ءجۇرىپ، انىق باس، ادىراڭداپ ءجۇرىپ، ماڭدايىڭدى سول تاسقا سوعىپ الما»،- دەگەن ءبىر اۋىز اقىلى جەتپەيدى دە تۇرادى. ادامدار جەتىمدەردى جەر ەتىن قارعاعان كەزدە «كورگەنسىز نەمە» دەيتىنى دە سول ەكەن. اكەدەن كورىپ وق جونعامىز جوق. ءقازىر جۇمىس ۇستىندە دە سول كەمشىندى ەكى كۇننىڭ بىرىندە سەزىپ قالامىن. بۇل سەزىمنەن قاشان اقي-تاقي قۇتىلىپ، سەرپىلەتىنىمدى كىم ءبىلسىن...
— ءوز الدىمىزعا شاڭىراق كوتەرىپ، بالالى-شاعالى بولعاندا عانا قۇتىلاتىن شىعارمىز.
ول ءسال-پال ءۇنسىز جاتتى.
— دۇرىس ايتاسىڭ... سەن دە مەنىڭ جاڭاعى ايتقان كەبىمدى كيىپ ءجۇرسىڭ. قۇرعىر جۇرەك سەزەدى عوي. كەلەر جىلى ۇيلەنۋ كەرەك... سىباي-سالتاڭ ادام اۋىل اراسىندا بەدەل جيناپ، قارق بولمايدى ەكەن.
ول كوپ سويلەدى. مەن ءوز ويىممەن ءوزىممىن. ءبىر ءسوزى قۇلاعىما جەتسە، ەكىنشىسى ورتا جولدا قاڭعىپ قالىپ جاتىر. ونسىز دا ونىڭ ءومىر جولى ماعان بەس ساۋساقتاي بەلگىلى. ايتسە دە وتكەن جازدا وراش قاتتى وزگەرىپ كەتتى عوي. تۇيىقتاۋ بولسا دا جۇرەگىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنەن قاشان دا قايىرىمدىلىق تابىلاتىن ونىڭ قاباعى ءبىر اشىلمايتىن بولدى. كوپە-كورىنەۋ جۇمىستان باسقا تىرلىكتە شارۋاسى شامالى، ءجۇرىس-تۇرىسى ساناۋلى ديرەكتور وراشقا وزگەرىپ بارا جاتتى. جۇمىسقا ەرتە كەتىپ، كەش قايتادى. الا جازداي ۇيدە مەن - ستۋدەنت ءىنىسى دەمالىپ جاتقانداي تەك ءبىر-اق رەت - اسحاناعا ەڭ سوڭعى ۇلگىمەن شىققان توڭازىتقىش كەلگەن كۇنى جادىرادى.
قىزىق بولعاندا، وسىنشالىقتى ءتاۋىر-تاۋىر جاڭالىقتاردان سوڭ ديرەكتور دەمىن ەركىن الىپ، سەرپىلگەننىڭ ورنىنا شيرىعا ءتۇستى. كۇندەردىڭ كۇنى مەكەمەنىڭ ىستىعىنا كۇيىپ، سۋىعىنا توڭىپ كەلە جاتقان بۋحگالتەرمەن سوزگە كەلىپ قالىپتى. كەلەر جەتىدە ەكى اسپازشى جۇمىسقا شىقپاي قالعان ەكەن، جۇمىستان بوساتايىن دەپ جاتقاندا قول استىنداعىلار اراشا ءتۇسىپتى. ال وزىنە قۇلاق سالساڭ، ەستيتىنىڭ ءبىر-اق ءسوز: «جۇمىس ىستەۋ كەرەك...» سونداي-سوندايدا: «ياپىراۋ، جۇمىس كىمگە كەرەك ەمەس، ءبىراق ول شىركىن مىناداي ۇر توقپاقپەن العا باسۋشى ما ەدى؟»- دەگەن كۇدىك مەنىڭ دە كوكەيىمە ۇيالاي قالاتىن.
ءبىر كۇنى الدەنەندەي شارۋامەن كەڭسەسىنە باس سۇعا قالىپ ەم، ورنىندا جوق ەكەن. ەسىك الدىندا كوك بۇيرا تەمەكى تۇتىنىنە كومىلگەن شوفەر وتىر.
— وراش باسقارماعا كەتتى-اۋ دەيمىن. جينالىس بولىپ جاتسا كەرەك،- دەدى ول سۇراۋلى جۇزبەن قاراعان ماعان.
— جايشا ما؟- دەدىم ول جينالىستىڭ تەگىن ەمەس ەكەنىن سەزسەم دە.
— وراش اعاڭنىڭ ۇستىنەن ارىز تۇسسە كەرەك...
مەن شوفەردىڭ قاسىنا وتىرا كەتتىم.
ول تەمەكى تۇقىلىن اناداي جەرگە ۇشىرىپ جىبەردى دە، ورنىنان تۇردى. مەنەن كوزىن الىپ قاشىپ تۇرىپ بىلاي دەدى.
— وراش ءالى جاس قوي. وعان سالساڭ ءبىر كۇندە اپىر-توپىر التىن ساراي تۇرعىزعىسى بار. ونداي ساراي ەرتەگىدە عانا سوعىلادى. شۇكىر، بۇرىن جوسپار ورىندالماي، جىلى ءسوز ەستۋدەن قالىپ ەدىك، ءقازىر كوزىمىز اشىلدى. ءبىراق جوسپار بار دا، جۇمىسشىلاردىڭ ءجونى بولەك قوي. ادام جوسپارلاۋعا كونبەيدى. ءارقايسىسىنىڭ جۇمىستان باسقا دا تىرلىگى، سەمياسى، باعىپ وتىرعان جەكە مەنشىك مالى، باۋ-باقشاسى بار... ديرەكتور ءوزى قالاي جۇمىس ىستەسە، باسقالار دا سويتسە ەكەن دەيدى. وعان بولا ما. وراش سالت باستى، ساباۋ قامشىلى بويداق... اسحانا جۇمىسىنان باسقا ۋايىم-قايعىسى جوق. ال ءبىز شە؟ اسپازشىلاردىڭ ءبارى دەرلىك ءۇيلى-باراندى. بىرەۋىنىڭ بالاسى اياق استىنان اۋىرىپ قالادى، ەكىنشىسىنىڭ باقشاسى مىنا ىستىقتا قوق بولىپ كۇيىپ بارادى. ۇرىس-تالاس تا وسى سەبەپتەن شىعادى.
— سوندا كىمدىكى قاتە؟
— ە، ول دەگەن تالاي ادامنىڭ باسىن قاتىرعان ماسەلە عوي، — ءسويتتى دە: «ءاي، وسى بالا قايتەدى؟»- دەگەندەي ماعان كۇدىكپەن قاراپ قويدى. — مەنىڭ بىلەتىنىم ءبىر-اق نارسە -ادامداردىڭ جاي-جاعدايىمەن ساناسا ءبىلۋ كەرەك. جۇمىس جۇمىس تا، ءبىز دە ەت پەن سۇيەك، ون ەكى مۇشەدەن جارالعان جاندارمىز، ءبىز دە كەرەك كەزىندە اشۋلانا الامىز.
— ال وسىنى وزىنە ايتتىڭىز با؟
— ايتپاساق ايتامىز،- از وتىردى دا، — ول ءبىزدى تىڭداۋدان كەتكەن...- دەپ قوستى.
بۇل ءسوز اقىرى اياقسىز قالماپتى. اۋداندىق قوعامدىق تاماقتاندىرۋ مەكەمەسىنىڭ جىلدىق قورىتىندىعا ارنالعان جينالىسىندا ديرەكتور جولداس سىنالىپتى. ءىشىنارا ماقتاعاندار دا بولىپتى. ءبىراق كوپ ءۇننىڭ اراسىنان باسىمدالىپ شىققان پىكىر مىناۋ ەكەن: «تالانتى، ەڭبەكقور، جىگەرلى. دەگەنمەن جۇمىسشىلاردىڭ حال-جاعدايىمەن ساناسا بەرمەيدى. كەيدە ورىنسىز اشۋعا باسىپ كەتەدى. ءالى تاجىريبەسى از. «كوللەكتيۆ پەن ديرەكتوردىڭ اراسىندا بيىل بىتە قويمايتىن كيكىلجىڭ بار». ەشكىم: «ورنىڭنان تۇسە قوي»،- دەمەسە دە، وراش سول جولى ءوز وتىنىشىمەن جۇمىستان بوساپتى.
...تراكتوريست جىگىت سول جوعالعاننان مول جوعالدى. ءتۇن سالقىنداي تۇسكەن. شابىندىق جاقتان ءالسىن-الى ات پىسقىرادى، تۇسامىس سىلدىرلايدى. وتتارى جىمىڭداعان فەرمادان جەتكەن ءتۇتىن ءيىسى تاناۋ قىتىقتايدى. الىستان باقا بىر-ەكى رەت قۇرىلدادى. ول دا سارجاعال كۇزدىڭ الدىنا ءتۇسىپ، بۇل ولكەدەن كەلەر جىلعا دەيىن كەلمەسكە كەتىپ بارا جاتقان جايما-شۋاق جازدىڭ اقىرعى «قوش! قوش!»-ى.
— قىزىق، ءا؟! — وراش باسىن كوتەرىپ وتىردى.
— نە قىزىق؟
— كەزىندە تەحنولوگ، ديرەكتورلىق «شەن-شەكپەندى» ارمانسىز كيدىم. — مىرس ەتتى. — وسى كۇنى اقىلعا سالسام، سونداعى ۇرىس-كەرىس، دۇڭك ەتپە مىنەزدەر السىزدىك ەكەن. ديرەكتورلىققا تاعايىندالعان كۇنى كەۋدەمە نان ءپىستى، انىعىن ايتسام. دۇنيەنىڭ استىن ۇستىنە توڭكەرمەك بولدىم، ءبىر جىلدا جۇمىستى قولعا قويىپ، اتىمدى اۋىزعا ىلىندىرسەم دەگەن ور كوڭىل تىزگىن بەرمەدى. تەحنيكۋمدا وقىعان دارىستەردى قالت ەتكىزبەي ورىنداپ وتىرسام بولدى، ءبارى ءبىتىپ جاتىر دەپ ويلادىم.
العاشىندا ويلاعانىم الشىسىنان كەلىپ، مايعا تۇسكەن پىشاقتاي جىلپىدى دا وتىردى. سويتسەم بالاپاندى كۇزدە سانايدى ەكەن.
...ول سويلەپ جاتىر. مەنەن گورى وز-وزىمەن سىرلاسىپ جاتقان سەكىلدى. شىمقاي قارا كوك اسپاندى كوزبەن ءسۇزىپ، مەن جاتىرمىن. باسقا ۋاقىتتا وراش سىرىنىڭ قۇلپىن اشىپ كور. ناعىز «جابىل، قازانىم، جابىل» دەيتىننىڭ ادامى. دۇنيەنىڭ ىڭ-جىڭ ءيتىس-تارتىسىنان ءشوپ ۇستىندەگى وڭاشا تىرشىلىك كوكىرەگىمدە كوپتەن بەرى قاتتالىپ قالعان مۇڭ مەن سىردى تۇرتپەكتەپ، سىرتقا شىعارىپتى بۇگىن.
راس، جاس ديرەكتور كەتكەن كەمشىلىكتەردى و باستا تۇزەتىپ باقتى. ءومىر ءبىر ورنىندا تۇرمايدى. جۇمىس تا سولاي. العا، جىلجىعان ۇستىنە جىلجي بەرۋ كەرەك... مىنە، ءدال وسى تۇستا تەحنيكۋم بەرگەن ءبىلىم ساياز، جيناعان تاجىريبە از بولدى. ديرەكتور ءبىر ورىندى تاپتاپ تۇرىپ قالعىسى كەلمەيدى، الايدا قاي جاققا بەت الىپ، باعىت تۇزەيدى، ول جاعى قاراڭعى.
ەڭ كوكەيتەستى دەگەن سۇراعىنا جاۋاپ تابىلماسا، قۋ جاندا مازا بولا ما. ديرەكتور ءجيى كۇيگەلەكتەنىپ، اشۋ شىعاراتىن جاعدايعا جەتتى. كەيدە بىرەۋمەن كىشىگىرىم سوزگە قالسا؛ «ءاي، وسى مەنى جاس دەپ تۇر-اۋ ءوزى، باسىنباق پا، نەمەنە؟»- دەگەن ۇرى ويدىڭ جەتەگىمەن داۋدى ءوشىرۋدىڭ ورنىنا ءورشىتىپ الاتىن.
نە نارسەنىڭ بولسىن، ءوز شەگى بار. تىم قازىمىرلىق، اشۋ شاقىرۋ جۇمىسشىلاردىڭ جۇيكەسىنە تيە باستادى. بۇراۋدى قوس قولداپ بۇراي بەرسە، قايتۋشى ەدى، نە بۇراۋ سىنادى، نە قىل ارقان ءۇزىلىپ تىنادى. وراش قاتتى سىنالعان جىلدىق قورىتىندى جينالىسىندا شىدام شەگى شارت ءۇزىلىپ ەدى.
...تاياۋ تۇستان شي سىبدىرلاپ، قاراڭداعان ادام كورىندى. فەرمادان ورالعان تراكتوريست... جاقىنداي بەرە:
— ەي، بارمىسىڭدار؟- دەدى داڭعىرلاي سويلەپ. سوعان قاراعاندا جولى بولعان-اۋ.
— بارمىز، بارمىز...
— بولدى، ەندەشە. مەن باققا جانارماي قۇيىپ، ويتىپ-بۇيتكەنشە اڭگىمە سوعىپ جاتا تۇرىڭدار.
بىزگە كەرەگى دە سول ەدى.
شوپكە قايتادان جانتايا كەتكەن وراش اڭگىمەسىن ساباقتادى.
— ديرەكتورلىقتان بوساعان جينالىستان سوڭ ەكى يىعىمنان سۋ كەتىپ، ۇلكەن اعايدىكىنە باردىم. شىنىن ايتۋ كەرەك، جۇباتۋ، جاناشىر لەبىز ءسوز ەستىگىم كەلىپ ەدى. «وتە دۇرىس ەكەن. قولىن كوتەرە المايتىن بالتانى بەلىڭە بايلاما»،- دەدى ول كىسى.
العاشقى الابۇرتقان كوڭىل، ىزا باسىلعان سوڭ، وڭاشادا كوپ ويلاندىم، كوپ تولعاندىم. ينەرسيا زاڭىن ەكەۋمىز دە جاقسى بىلەمىز. سول كۇندەردەگى مىنەز-قۇلىق، ءجۇرىس-تۇرىسىم، ماڭايداعىلارمەن جاساعان قارىم-قاتىناسىم سول زاڭداعىداي بولىپ شىققان ەكەن. ديرەكتورلىق شىركىندى ەر-توقىمدى سالىپ جىبەرىپ، قارعىپ مىنەتىن «ايت شۋ، الا اتىم» دەپ ءتۇسىنىپپىن. ساراپتاپ بايقاسام، باسشى دەگەن ۇعىمدى ون ورايتىن سان قىرلى نارسە ەكەن.
ءبىلىم ازداۋ بولدى عوي. تەحنيكۋم قابىرعاسىندا وتكەن ءتورت جىلدا ءبىز نە وقىدىق؟ تاڭداي ۇيىرەتىن بيفشتەكس ءپىسىرۋ ءۇشىن قانشاما گرامم ەت، جۇمىرتقا، ماي، پياز، تۇز، سۋ قوسۋ كەرەك - انە، سونى جات تا تۇر جاتتادىق. ال كوللەكتيۆكە باسشىلىق جاساۋ، ادامدارمەن ءتىل تابىسا ءبىلۋ، پسيحولوگيا، تاعىسىن تاعىلار... ول جاعىن اتاما. وقىعان كۇننىڭ وزىندە ونىڭ ءبارى ءومىردىڭ تەگەۋرىنىنە تۇسكەندە تەڭىزدىڭ قاسىنداعى تامشىداي نارسە... ەڭ باستى دا نەگىزگى عىلىمدى جۇزدەگەن ادامدارمەن دامدەس-تۇزداس بولا ءجۇرىپ، توقيدى ەكەنسىڭ. ال ول ءۇشىن اي ەمەس، سان جىلدار كەرەك.
ارمان، قۇلشىنىس، جىگەر مەن ءومىردىڭ قيىندىعى وسىلاي بەتتەستى، باۋىرىم. ازىرگە سوڭعىسى باسىمداۋ ءتۇسىپ تۇر.
ءقازىر موينىما العان سوۆحوز جۇمىسشىلار كووپەراسياسى دا وڭاي ءتيىپ تۇرعان جوق. ءبىلىم از. وز-وزىمە كەلىپ، ەتەك-جەڭىمدى جينايىن، سونسوڭ... باياعى ءوزىم بىلەتىن الماتىعا تىكە تارتامىن، كووپەراتيۆتىك ينستيتۋتقا سىرتتاي وقۋعا تۇسەمىن...
اڭگىمەنى تراكتوريستىڭ داۋسى ءبولىپ جىبەردى.
— ءجا، جىگىتتەر، جولعا شىقتىق. مىنا قارا تۇلپاردىڭ ارعى جاعىنا بىردەڭە بارعان سەكىلدى، ەندى اۋىلعا جەتكەنشە قىڭق دەمەيدى.
ءبىراز كۇيبەڭدەپ، «دت-75»ء-تى وت الدىرعان جىگىت كابيناعا باس سۇعا بەردى دە، ايقاي سالدى.
— ورنىڭا كەلسەيشى، قۇرداس!
— جۇرە بەر. ءشوپتىڭ ءۇستى جايلى...
— ە، وندا جاتىستارىڭ جايلى بولسىن!
قاراسۋ بەتىمەن اۋەلى شىمىر-شىمىر تولقىن جۇگىردى، جاعانى شىلپ-شىلپ سوقتى. تىركەمە ءدىر ەتتى دە، جولعا شىقتىق. قويىنداسقان وراش ەكەۋمىز اسپانعا كوز تىگىپ، ءۇنسىز جاتىرمىز. ونى قايدام، مەن ەرتەڭ الماتىعا قاراي ۇشاتىنىمدى ويلادىم، وعان قوسا كۇزگى اسپان استىنداعى اڭگىمە وسىمەن ورالماسقا كەتكەنىن، جىپىرلاعان جۇلدىزدار ساۋلەسى ەمىس-ەمىس سەبەزگىلەپ تۇرعان مىنا ايداۋ قارا جولعا ەندى قايتىپ تابانىم تيمەيتىنىن وكىنىشپەن ويلادىم.
تەك كۇزگى اسپانداعى جىپىرلاعان جارىق جۇلدىزدار عانا ماڭگىلىك...
You Might Also Like
-
— كا... كا-ا! — قۇمىعىپ شىققان قارلىعىڭقى داۋىس اعاش-اعاش اراسىندا تۇنىپ تۇرعان تازا اۋانى ءدىر ەتكىزگەن.
