InfoHub Logo

جاسىباي باتىر (حVءىىى عاسىر) — جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى كۇرەسكەن قازاقتىڭ ايگىلى باتىرى. شىققان تەگى — ورتا ءجۇزدىڭ ارعىن تايپاسىنىڭ باسەنتيىن رۋىنان. اكەسى ءومىر وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى شەشەن ادام بولىپتى. اناسى — قازاقتىڭ اتاقتى باتىرى ولجابايدىڭ اپاسى. شەجىرە دەرەكتەرىندە باتىردى «ولجابايدىڭ جيەنى» دەيتىنى دە سودان. جاسىباي ەكى اعايىندى بولعان، ءىنىسى بايسارى دا جوڭعارلارعا قارسى كۇرەستە ەرلىگىمەن كوزگە تۇسكەن بەلگىلى باتىرلاردىڭ ءبىرى كورىنەدى.

جاسىباي جونىندە ن.يا. كونشيننىڭ جازبالارىندا، حالىق شەجىرەلەرىندە، اڭىز-اڭگىمەلەردە، باتىردىڭ وزىنە ارنالىپ شىعارىلعان «ەر جاسىباي» جىر-داستانىندا ءبىراز ماعلۇمات بەرىلگەن. سولارعا قاراعاندا، ول ولجابايدىڭ جيەنى عانا ەمەس، جاۋعا بىرگە شاپقان سەرىگى، جاقىن دوسى بولعان. جاستايىنان جاۋىرىنشىلىعىمەن، قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندىگىمەن اتى شىققان. باياناۋىل ءوڭىرىن قالماقتاردان تازارتۋدا ۇلكەن ەرلىك كورسەتكەن. «ول — جاۋعا بىرنەشە دۇركىن سوققى بەرگەن ايگىلى باتىر. بىردە قازاقتاردىڭ قولباسشىسى ولجاباي باتىر جاسىباي باتىرعا جاۋىنگەرلەرىمەن كەلە جاتقان قالماق قولىنىڭ الدىنان شىعىپ، ولاردىڭ جولىن بوگەپ، بەرى جىبەرمەۋدى تاپسىرادى. مىڭعا تولمايتىن جاساقتى باستاعان جاسىباي باتىر جاۋمەن اسقان ەرلىكپەن سوعىسادى. ءبىراق اڭداۋسىزدا ساۋىتىنىڭ جەلكە تۇسىنداعى اشىق جەرىنەن قالماقتىڭ وعى ءتيىپ، سودان ولەدى. قزاقا قولى قالماقتارعا توتەپ بەرە الماي ىعىسى باستايدى. سول كەزدە قىرعىن بولعان تاۋدىڭ شاتقالىنا ولجاباي باستاعان اسكەر كىرەدى. جەڭىلگەن قالماقتاردىڭ ۇلارداي شۋلاپ، جالبارىنعان داۋىستارىنان تاۋ ءىشى كۇڭىرەنەدى. سوندا ولجاباي باتىر: «سەندەردىڭ ءبارىڭدى قوسقاندا، ولگەن جاسىباي باتىردىڭ شىنتاعىنا تۇرمايسىڭدار» دەپ، جاۋىنگەرلەرىنە «جاۋدى اياعان جارالى» ەكەنىن ەسكەرتەدى. قالماقتاردىڭ بۇل جولى قىرىلعانى سونشا، ولىكتەرى جولدىڭ ۇزىنا بويىنا شاشىلىپ قالادى» (ن.يا.كونشين). بۇل دەرەكتەردىڭ دۇرىستىعىنا «ولجاباي باتىر» جىرىنداعى:

«كەلگەن جولمەن شۇبىراپ،
ەسەپسىز جولدا قىرىلىپ،
بايان تاۋىن جاناپتى.
قايقايىپ ساداق تارتقاندا،
قالماقتىڭ ءتيىپ سۇم وعى،
جاسىباي قالدى جىعىلىپ»

دەگەن جولدار دا، سوعىس بولعان جەردىڭ بۇل كۇندە «قالماق قىرىلعان» اتالۋى دا دالەلدەي تۇسەدى. تۋعان ەلىن، وسكەن جەرىن اتا جاۋدان ازات ەتۋ جورىعىندا سان ەرلىگىمەن كوزگە ءتۇسىپ، وسى يگى ماقسات جولىندا قازا تاپقان ەرىنىڭ ەسىمىن ارداقتاعان حالقى كەيىن بايان تاۋىنىڭ ول قورعاعان اسۋىنا «جاسىباي اسۋى»، كولىنە — «جاسىباي كولى» دەگەن ات بەرەدى. ول جەرلەر ءقازىر دە سولاي اتالادى.

وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:

باتىرلار ەسىمىمەن اتالاتىن جەر-سۋ اتتارى

---