ءجاسوسپىرىمدى ءوزىن-وزى باقىلاۋعا ۇيرەتۋدىڭ 3 ءتاسىلى
نەلىكتەن بالالارىمىز شەكتەن شىعىپ بارادى جانە بۇل ءۇردىستى تىزگىندەۋ مۇمكىن بە؟
قاراپايىم، سۇيكىمدى ءارى ءازىلقوي بالانىڭ ءجاسوسپىرىم شاعىنا كەلگەنىندە اتا-اناسىن تىڭداماي، ويىنا كەلگەنىن ىستەۋىن پسيحولوگيا پروفەسسورى لوۋرەنس ستەينبەرگ ءوزىنىڭ «وتپەلى كەزەڭ» اتتى كىتابىندا «ولاردىڭ بارلىق جاعىمسىز ارەكەتتەرىن جاعىمدى جاققا بۇرۋ مۇمكىن» دەپ سيپاتتايدى.
دوستارىنىڭ ىقپالىنا ءتۇسۋ، اشۋشاڭدىق پەن نەگىزسىز اگرەسسيا، قاتەرلى جاعدايلارعا اكەلۋى مۇمكىن ىس-ارەكەتتەر مەن جاڭا جاعىمسىز قىلىقتاردىڭ پايدا بولۋى – جاسوسپىرىمدەردىڭ وسى تەكتەس پروبلەمالارى اتا-انالاردىڭ بارىنە تانىس. الايدا مۇنىڭ نەگىزىندە نە جاتقانىن ءدال ايتىپ بەرۋ قيىنعا سوعادى، سەبەبى ونى تەك نەيروبيولوگيا سياقتى عىلىم ءتۇرى عانا انىقتاپ بەرە الادى. جاسوسپىرىمدەردىڭ ءيسپۋلسيۆتى قىلىقتارى وسى كەزەڭدە ميدىڭ تابيعي سەرپىندى دامۋىمەن بايلانىستى ەكەن. مۇنداي جاعدايدا ەرەسەكتەردىڭ نە ىستەۋى قاجەت دەگەن ورىندى سۇراق تۋىندايدى، سەبەبى بالانى ونىڭ ءوزى باقىلاۋعا الا المايتىن نارسەلەر ءۇشىن ايىپتاپ، وعان ۇرىسۋ نەگىزسىز بولىپ تابىلادى.
بالانىڭ وسى شاعىندا ميدىڭ ناقتى قاي بولىكتەرىنىڭ نەعۇرلىم كوپ اسەرگە ۇشىرايتىنىن انىقتاپ الۋ قاجەت. ءدال وسى كەزدە ەموسيالار مەن كوڭىل كوتەرۋگە جاۋاپ بەرەتىن كومكەرمە مي جۇيەسىنىڭ جانە ادامنىڭ ءوزىن-وزى ۇستاۋىنا جاۋاپ بەرەتىن ميدىڭ پرەفرونتالدى بولىگى وتە قارقىندى دامي باستايدى.
سونىمەن بىرگە ايتا كەتۋ كەرەك، ميدىڭ ءوزىن-وزى باقىلاۋعا جاۋاپ بەرەتىن بولىگى ءالى دە دامىپ كەلە جاتسا، گورمونداردىڭ اسەرىنە ۇشىراعان كومكەرمە مي جۇيەسى كەرىسىنشە وتە بەلسەندى بولادى. وسى سايكەسسىزدىك اسەرىنەن ءجاسوسپىرىم جاڭا اسەرلەر ىزدەپ، تاۋەكەلگە باس ۇرادى، سونداي-اق، وسى قىلىقتارىنىڭ قانداي ناتيجەگە اكەلەتىنىنە اسا ءمان بەرە قويمايدى.
ءجاسوسپىرىم ميىنىڭ اتالعان بولىكتەرىنە ىنتالاندىرۋ ارقىلى وڭاي اسەر ەتۋگە بولادى، سونداي-اق، ولار جاعىمسىز سىرتقى اسەرگە دە وتە تاۋەلدى بولىپ كەلەدى.
بۇل كەزەڭدە ءوزىن-وزى باقىلاي الۋ قابىلەتى كوبىنەسە ءجاسوسپىرىمنىڭ قورشاعان ورتاسىنا كوبىرەك بايلانىستى بولادى
وسى سەبەپتى سترەسس، شارشاۋ نەمەسە جاعىمسىز ورتا ۇلكەن ءبىر كاتاستروفاعا اكەلۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايلار ءجاسوسپىرىمنىڭ بويىنداعى ءوزىن-وزى رەتتەۋگە ارنالعان قابىلەتتى السىرەتەدى. جاسوسپىرىمدەردىڭ جىنىستىق قاتىناسقا ءتۇسۋى، ساباققا بارماۋى، زاڭبۇزۋشىلىقتارعا ورىن بەرۋى مەن وسى تەكتەس ءتۇرلى ىس-ارەكەتتەرگە بارۋىنىڭ سەبەپتەرى وسىعان بايلانىستى. ولار مۇنداي ءجۇرىس-تۇرىستىڭ قانداي جاعدايلارعا اكەلىپ سوعاتىنىن بىلسە دە، دەرەۋ الۋعا بولاتىن «سىياقىعا» قاراي بەت بۇرادى.
وعان قوسا، كوركەرمە مي جۇيەسىنىڭ ىشىندە ورنالاسقان ءلاززات الۋ ورتالىعى جاسوسپىرىمدەردە ىشىمدىككە، نيكوتين مەن كوكاينگە اناعۇرلىم تاۋەلدى بولىپ كەلەدى. ولاردىڭ مۇنداي تاۋەلدىلىكتەرگە ءتۇسۋ سەبەپتەرىنىڭ ءوزى دە وسىندا جاتىر.
اسىرەسە، جاسوسپىرىمدىك شاقتىڭ العاشقى كەزەڭىندە، اتاپ ايتساق، 12 جاستان باستاپ، شامامەن 16 جاسقا دەيىنگى كەزەڭدە اسەرلەنۋ دەڭگەيى اناعۇرلىم جوعارى بولادى. سوندىقتان ءدال وسى جاس ارالىعىنداعى جاسوسپىرىمدەر وزدەرىنە جاعىمدى ەموسيالار بەرەتىن نارسەلەرگە جاقىن تۇرادى. ارينە، جالپى ادامزات بالاسى جاعىمدى اسەرلەر پەشىندە بولسا دا، ناقتى وسى جاسوسپىرىمدىك كەزەڭدە ءتىپتى بىلە تۇرا ءوزىن-وزى قاتەرلى ءبىر جاعدايعا سوعۋ دا ءجيى كەزدەسىپ تۇرادى.
وسى كەزدە اتا-انانىڭ نە ىستەۋى قاجەت دەگەن ورىندى سۇراق تۋىندايدى. بىرىنشىدەن، اتالعان جاس ارالىعىندا كوپتەپ كەزدەسەتىن جاعىمسىز ورتادان بالانى اۋلاق ۇستاۋ. ەكىنشىدەن، ءجاسوسپىرىمدى ءوزىن-وزى رەتتەپ، باقىلاۋعا جاۋاپ بەرەتىن «تەجەۋ جۇيەسىن» نەعۇرلىم ءتيىمدى ءارى دايەكتى قولدانۋعا ۇيرەتۋ قاجەت.
بالانى ءوزىن-وزى باقىلاۋعا قالاي ۇيرەتۋگە بولادى
پسيحولوگتار بالالارى ءوزىن-وزى رەتتەۋ قابىلەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيىمەن ەرەكشەلەنەتىن اتا-انالاردىڭ نە ىستەيتىنىن انىقتاعان. بالانىڭ بويىندا وسىنداي قابىلەتتىڭ دامىعانىن قالاعان اتا-انا تەك ءۇش نارسە ىستەسە بولادى ەكەن: بالاڭىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىڭىزدى كورسەتۋ؛ كەرەك كەزدە قاتال بولۋ؛ بالانىڭ وزىنە دەگەن سەنىمىنىڭ ارتۋى ءۇشىن ونى قولداپ وتىرۋ.
ءجاسوسپىرىمنىڭ ءوزىن-وزى باقىلاۋ قابىلەتىن دامىتۋعا ارنالعان عىلىمي نەگىزگە سۇيەنگەن ۇسىنىستاردى كەلتىرە كەتسەك.
1. بالاڭىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىڭىزدى جاسىرماڭىز.
بالاعا قاجەت مەيىرىم مەن ەركەلەتۋدى ۇمىتپاڭىز. اتا-انانىڭ بالاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى بالانىڭ بويىندا سەنىمدىلىك پەن تىنىشتىق سەزىمىن ۇيالاتادى. ءجاسوسپىرىم بۇل الەمدى ءقاۋىپسىز جانە مەيىرىمگە تولى جەر رەتىندە قابىلداۋى ءتيىس. مۇنى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كەلەسى مىسالدار كومەككە كەلەدى.
- بالاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى ەشقاشان شەكتەن تىس كوپ بولمايدى. كەرىسىنشە بالاڭىزعا ونىڭ ءسىزدىڭ ومىرىڭىزدەگى ءرولى تۋرالى نەعۇرلىم كوپ ايتۋ كەرەك.
- تاڭەرتەڭ مەكتەپكە شىعىپ بارا جاتقاندا، بەتىنەن ءسۇيىپ، كەشكە جۇمىستان كەلىپ، بالاڭىزدىڭ قال-جاعدايىن سۇراپ، قۇشاقتاۋ، ءۇي جۇمىسىن ىستەپ وتىرعاندا، يىعىنان قاعىپ، وعان دەگەن سەزىمدەرىڭىزدى بىلدىرۋدەن تايانباڭىز. بۇلار ءوزارا ەموسيونالدىق قارىم-قاتىناستى ودان ءارى كۇشەيتە تۇسەتىن فاكتورلار قاتارىندا بولىپ تابىلادى.
- بالا ءوز ءۇيىنىڭ ءتۇرلى قيىندىقتاردان قاشىپ، تىنىشتىق پەن راحاتقا بولەنە الاتىن ورىن ەكەنىن سەزىنۋى ءتيىس. سوندىقتان بالاڭىز ءۇشىن نەعۇرلىم جاقسى اتموسفەرا قۇرساڭىز، سوعۇرلىم جاقسى بولادى. بالانىڭ ومىرىندەگى سترەسس دەڭگەيىنىڭ ازايۋىن ءوز ۇيىڭىزدەگى ەموسيونالدىق كەلىسپەۋشىلىكتەر سانىن ازايتۋمەن قالىپقا كەلتىرۋگە تىرىسۋ قاجەت.
- بالاڭىزدىڭ ومىرىنە ەتەنە ارالاسۋىڭىز قاجەت، سەبەبى اتا-انالارى مەكتەپ ومىرىندە بەلگىلى ءبىر ءرول وينايتىن بالالاردىڭ وقۋعا دەگەن ىنتالارىنىڭ دا ارتاتىنى بەلگىلى. بوس ۋاقىتىڭىزدا بالامەن ءوزارا پىكىر الماسىپ، قاراپايىم تاقىرىپتارعا سويلەسۋ دە اراداعى پسيحولوگيالىق ماسەلەلەردىڭ ورىن الۋ مۇمكىندىگىن ازايتادى. سونداي-اق، بالالارىنىڭ دوستارى مەن سىنىپتاستارىن جاقسى تانيتىن اتا-انالار ولاردىڭ جامان ورتاعا ءتۇسىپ كەتۋىنە الاڭدامايدى.
2. قاتال بولۋدان تايىنباڭىز.
ءاربىر ادام ءوزىن-وزى رەتتەۋ قابىلەتىن ەڭ ادىمەن باسقا ادامداردان ۇيرەنەدى. بالالار وزدەرىنىڭ ءجۇرىس-تۇرىستارى مەن قىلىقتارىن رەتتەۋدى اتا-انالارىنىڭ قاتال ەرەجەلەرى اياسىندا ۇيرەنە باستايدى. ەگەر سىرتقى باقىلاۋ بولماسا، وندا ىشكى باقىلاۋ دا دامىماي قالاتىنىن ەسكەرسەك، كەلەسى ۇسىنىستاردى ەستە ۇستاعان ابزال.
- بالاڭىزدان كۇتىلەتىن ىس-ارەكەتتەردى نەعۇرلىم ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ شىقساڭىز، سوعۇرلىم جاقسى بولادى. مىسالى، 13 جاستاعى قىزىڭىزعا ءۇيدى جيناۋ كەرەك دەسەڭىز، ول ونى ءسىزدىڭ تۇسىنىگىڭىزدەگىدەي قابىلداماسا، رەنجىمەڭىز. مۇنداي جاعدايدا ءۇيدى شاڭسورعىشپەن جيناپ، تازالاعاننان كەيىن، ۇستەلدىڭ ۇستىندەگى زاتتاردى جيناستىر جانە كيىمدەردىڭ ءبارىن شكافقا سالىپ قوي دەگەنىڭىز دۇرىسىراق بولادى. قاجەت بولسا، مەكتەپتەن كەيىن ۇيگە نەشەدە كەلۋى كەرەكتىگىن دە ناقتىلاپ ايتىپ قويعانىڭىز ابزال.
- ءوز شەشىمدەرىڭىزدى بالاڭىزعا تۇسىندىرۋدەن جالىقپاڭىز. سەبەبى ءاربىر شەشىمنىڭ، ءاربىر ەرەجەنىڭ استارىندا جاتقان نەگىزدى كورگەن بالا ءوز ىس-ارەكەتتەرىن ءوزى رەتتەي باستايدى. جاسوسپىرىمنەن ءسىزدىڭ ەرەجەلەرىڭىز جايىندا نە ويلايتىنىن سۇراۋدان دا يمەنبەڭىز. بۇل ونىڭ دا كوزقاراسىنىڭ ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىنۋىنە كومەكتەسەدى.
- ەرەجەلەرىڭىزدىڭ جۇيەلى ءارى دايەكتى بولۋىنا نازار اۋدارىڭىز. ەگەر ەرەجەلەر مەن تالاپتار ءاردايىم وزگەرىسكە ۇشىراپ وتىرسا، نە بولماسا بەلگىلى ءبىر كەزدەرى عانا تالاپ ەتىلسە، بالاڭىزدىڭ ءوز ىس-ارەكەتتەرىن رەتتەي الماۋىنا جاۋاپتى بولاتىن كىسى ءسىز بولاسىز.
- تاعى ءبىر ەسكەرىلۋى ءتيىس جايت – بارلىق تالاپتار مەن ەرەجەلەر بالاڭىزدىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە سايكەس بولۋى ءتيىس. ەگەر وسىعان دەيىنگى ەرەجەلەر مەن تالاپتار ەسكىرسە، ولاردىڭ ورنىنا بالاڭىزدىڭ جاسىنا ساي جاڭا ەرەجەلەر مەن تالاپتار كەلۋى كەرەك.
- بالاڭىزدى تىم قاتال جازالاندىرۋدان دا باس تارتۋ قاجەت. سەبەبى تىم قاتال جازاعا، مىسالى، ۇرىپ-سوعۋ مەن اشكەرەلەۋگە ۇشىراعان بالانىڭ بويىنان ءوزىنىڭ ىس-ارەكەتتەرىن باقىلاپ، رەتتەۋدى كۇتۋ مۇمكىن ەمەس.
3. ءاردايىم قولداپ وتىرىڭىز.
بالانىڭ بويىندا ءوزىن-وزى رەتتەۋ قابىلەتىنىڭ دامۋى ءۇشىن ءسىزدىڭ تاراپىڭىزدان ورىن الاتىن باقىلاۋ ۋاقىت وتە كەلە ءبىرشاما السىرەپ وتىرۋى قاجەت. جاسوسپىرىمگە ءبىراز ەركىندىك بەرە وتىرىپ، ونىڭ ءوز ىس-ارەكەتتەرىنە جاۋاپ بەرەتىندەي دارەجەگە كەلۋىنە كومەكتەسەسىز. كەلەسى قاعيداتتار بالاڭىزدىڭ وسى قابىلەتتەرگە يە بولۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى.
- ورىندالۋى مۇمكىن ەمەس مىندەتتەردى قويماۋعا تىرىسىڭىز. بالادان تالاپ ەتىلەتىننىڭ ءبارى ونىڭ قولىنان كەلەتىن نارسە بولۋىنا كوڭىل ءبولۋ كەرەك. ونىڭ دۇرىس ىستەگەندەرىنە نازار اۋدارۋ ارقىلى بولاشاقتا دا وسىنداي تابىستار مەن جەتىستىكتەرگە جەتۋىنە كومەكتەسە الاسىز.
- بالانى قول جەتكىزگەن جەتىستىكتەرى ءۇشىن ءاردايىم ماقتاپ وتىرۋ قاجەت، الايدا نەگىزگى ەكپىندى ناتيجەگە ەمەس، بالانىڭ تالابى مەن تالپىنىسىنا باعىتتاۋ كەرەك. ورىندى ماقتاۋ ارقىلى بالاڭىزدىڭ تاعى ءبىر جەتىستىككە جەتۋىنە جول اشا الاسىز. «قانداي اقىلدىسىڭ» دەگەننەن كورى «بايانداماڭدى جاقسى دايىندادىڭ» دەۋ اناعۇرلىم ورىندى بولىپ تابىلادى.
- بالاڭىزدى تىم جالىقتىرىپ جىبەرەتىن باقىلاۋدان دا اۋلاق بولۋعا تىرىسىڭىز. بالانىڭ ومىرىندەگى ۇساق-تۇيەك نارسەنىڭ ءبارىن باقىلاۋ ونىڭ ءوز قىزىعۋشىلىقتارىنىڭ دامىماي قالۋىنا اكەلۋى مۇمكىن. دۇرىس تاربيە بەرۋدىڭ نەگىزگى كوزى بالاڭىزدىڭ ومىرىنە نەمقۇرايلى قاراماۋ مەن وعان ەركىندىك بەرۋ اراسىنداعى تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋ ەكەنىن ۇمىتپاڭىزدار.
بالانى تاربيەلەۋدەگى ءۇش قاعيداتتىڭ ءبارىن ەسكەرىڭىز. ءاربىر بالاعا اتا-انا سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ قاجەت ەكەنىن بىلەمىز، الايدا كەرەك كەزدە شەكتەۋ قويا الۋ مەن ەركىندىك بەرە ءبىلۋ ونىڭ تولىققاندى ازامات رەتىندە قالىپتاسۋىنا جول اشادى.
You Might Also Like
-
تاريحي ساحنامىزدىڭ مىڭداعان جىلدار بۇرىڭعى، جەر بەتىندە مەكەندەگەن ادامدار تابيعاتتا ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن كۇرەسەتىن. ولار تابيعات-اناعا قۇرمەت كورسەتىپ، وسىناۋ جاراتىلىستان قورقاتىن. قازىرگى زامان ...
-
بالاباقشاداعى سابيلىك شاعىنان تاربيەلەنىپ كەلە جاتقان بالادا مۋزىكانى تىڭداۋ، ونى ءتۇسىنۋ، ءان سالۋ قابىلەتتەرى بىرتە-بىرتە قالىپتاسادى.
