جاۋعاش قىرباس ۇلى
جاۋعاش قىرباس ۇلى (1738-1787) — ابىلاي حاننىڭ بەلگىلى مامىلەگەرلەرىنىڭ ءبىرى، اتاقتى باتىر، قولباسشى، ءوز ءداۋىرىنىڭ كورنەكتى قايراتكەرى. شىققان تەگى — ۇلى ءجۇزدىڭ دۋلات تايپاسىنىڭ بوتپاي رۋىنان. قازىرگى الماتى وبلىسىنىڭ جەرىندە تۋىپ، جامبىل وبلىسىنىڭ جەرىن مەكەندەگەن. ونىڭ ەر-تۇرمانى، قارۋ-جاراعى قازىرگى تاڭدا مەركىدەگى ولكەتانۋ مۇراجايىندا تۇر. جاۋعاش تا ءوز زامانداستارى سەكىلدى، ەرتە ەسەيىپ، قولىنا ەرتە قارۋ العان. ول قىرعىزدىڭ سارىباعىش رۋىنان شىققان ەسەنقۇل، سادىر دەگەن باتىرلاردىڭ ءوز ەلىنە جاساعان زورلىق — زومبىلىعىنا كەكتەنىپ، 19 جاسىندا ارقاعا ابىلاي حاندى ىزدەپ بارادى. سوندا ءجۇرىپ ابىلايدىڭ سىنىنان وتەدى.
21 جاسىنان باستاپ قازاق جەرىن جوڭعار باسقىنشىلارىنان تازارتۋ جورىقتارىنا قاتىسادى. 1755 جىلى ول ابىلايحاننان باتا الىپ، الاتاۋعا كەلىپ، قىرعىز ەلىنىڭ رۋ باسىلارمەن ورتاق ءتىل تابىسىپ، سولاردىڭ جاساقتارىمەن بىرىگىپ، قورعاتى مەن شۋ بويىنداعى، مەركى مەن كەمىن وزەندەرى ارالىعىنداعى، الاتاۋدان بالقاشقا دەيىنگى جەرلەردى قالماقتاردان تازارتىپ، ولاردى ىلەگە دەيىن قۋادى. حان تاپسىرماسىن ويداعىداي ورىنداپ كەلگەننەن كەيىن جاۋعاش ابىلاي حاننىڭ قاسىندا بولىپ، تالاي شايقاستارعا قاتىسادى. وسىنداي شايقاستىڭ بىرىندە جاۋعاش باستاعان ساربازدار جانقيارلىق ەرلىك كورسەتىپ، جارالانعان ابىلاي حاندى قان مايداننىڭ ورتاسىنان سۋىرىپ الىپ شىعادى.
ول — ءبىتىمشىل مامىلەگەر. قازاق حاندىعىنىڭ 1756-1758 جىلدارداعى قىتايمەن كەلىسىمگە كەلۋىنە، 1770-1774 جىلدارداعى قىرعىزدارمەن قاقتىعىسىنىڭ ناتيجەلى اياقتالۋىنا ەرەكشە ەڭبەك سىڭىرەدى. ابىلاي حاننىڭ ارنايى شاقىرۋىمەن جاۋعاش جەتپىسىنشى جىلداردىڭ اياعىندا قايتادان ارقاعا بارادى. حان ورداسىن تۇركىستانعا كوشىرگەندە تىلەۋبەردى، بۇرگە باتىرلارمەن بىرگە سونىڭ قورعاۋشىسى بولادى. جاۋعاش قانداي جاعداي بولسا دا سوزىنە بەرىك، دوسقا ادال، ءادىل كىسى بولعان. وزدەرىمەن سوعىسقان دۇشپانى سادىردىڭ ءبىر بالاسىن ەرتەدەگى دوستىعى ءۇشىن ولتىرتپەي، حاننان ءوتىنىپ سۇراپ الۋى سونىڭ ايعاعى. ونىڭ دوسقا ادالدىعىن ابىلاي حان دا جوعارى باعالايدى. جاۋعاش باتىر 49 جاسىندا ءوز اجالىنان قايتىس بولدى. حالقى اياۋلى باتىرىن ارۋلاپ جۋىپ، سۇيەگىن تۇركىستاندا قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسىنە قويادى.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
ابىلاي حان
You Might Also Like
-
جاندىكتەر، ناسەكومدار — بۋىناياقتىلار تيپىنە جاتاتىن ومىرتقاسىز جانۋارلار كلاسى. قازبا قالدىقتارى ديەۆون كەزەڭىنەن بەلگىلى. فيلوگەنەتيكالىق شىعۋ تەگى كوپ اياقتىلارعا جاقىن، ارعى تەگى ساقينالى قۇ...
-
جارقانات — قولقاناتتىلار وتريادىنىڭ ءبىر تارماعى. اركتيكا، انتاركتيدا جانە مۇحيت ارالدارىنان باسقا قۇرلىقتاردا كەڭ تاراعان. دۇنيە جۇزىندە 20 تۇقىمداسقا بىرىگەتىن 700-دەي ءتۇرى، قاقستاندا 3 تۇقىم...
