سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 1 كۇن بۇرىن)
جەلتوقسان - قاسىرەتىم، ار نامىسىم، ماقتانىشىم
تەاترلانعان ساباق
ساباق ماقساتى: 1. قازاقستان تاريحىندا جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ الاتىن ورنىن اشىپ كورسەتۋ.
2. وقۋشىلارعا قازاق حالقىنىڭ ەرلىگىن، دانالىعىن پاش ەتۋ، ونىڭ ىزگى قاسيەتتەرىن ارداقتاپ، ونەگە تۇتۋ. وتاندى، ەلىن، تۋعان جەرىن سۇيۋگە تاربيەلەۋ، پاتريوتتىق سەزىمىن وياتۋ.
3. وقۋشىلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىك، بەلسەندىلىك، ىزدەنگىشتىك، زەرتتەۋشىلىك قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
قۇرال: ن. نازاربايەۆتىڭ سۋرەتى، بەينەفيلمدەر، سلايد، كوركەم سۋرەتتەر. «اقتابان شۇبىرىندى، القا كول سۇلاما» كەزىندە 1 ملن قازاق قازا بولدى، «1916 - 1921ج ارالىعىندا 800 مىڭ ادام قىرعىنعا ۇشىرادى»؛
«1930 - 1933ج گولوششەكيننىڭ گەنوسيد كەزىندە 2 ملن 200 مىڭداي قازاق اشتان ءولدى»؛
«ۇلى وتان سوعىسىندا 350 ۇل - قىزىنان ايىرىلعان قازاق حالقىنىڭ سانى 12% كەمىدى» مالىمەتتەر ينتەراكتيۆتى تاقتادا كورسەتىلەدى.

ساباق بارىسى:
ءى ۇيىمداستىرۋ.
بۇگىنگى ساباقتىڭ ماقساتىمەن تانىستىرۋ.

1. جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار، اتا - انالار مەن قوناقتار!
2. جۇرگىزۋشى: ەۋرازيانىڭ قاق ورتاسىندا ورنالاسىپ، تالاي حالىقتىڭ كونەدەگى جانە قازىرگى كەزدەگى تاريحىنا كۋا بولعان، تاريحى سولارمەن تاعدىرلاس قازاق دالاسى، قازاق جەرى، قازاق ۇلتى قانداي قيىنشىلىقتاردى باستان وتكىزبەدى دەسەڭشى.

1. جۇرگىزۋشى: جانارتاۋلار بۇعىپ جاتىپ ءبىر اتىلادى. جەتپىس جىل بويى قىلبۇراۋعا ماتالعان قازاق حالقى دا 1986ج جەلتوقساندا تار جول، تايعاق كەشۋدەن ءوتتى. قازاقتىڭ باسى بىرىگىپ، ءبىر جۇدىرىقتاي جۇمىلعان ءارى قايعىلى، ءارى باقىتتى كۇن سول ەدى. ۇلتتىڭ جانارۋدىڭ، ەلدىگىمىزبەن ەسەندىگىمىزدىڭ باسى بولعان دەپ تىلەگەن ەدى قالىڭ جۇرت.

2. جۇرگىزۋشى: جەلتوقسان جاڭعىرىعى كوزدەن دە، كوڭىلدەن دە كەتپەيدى. ۇلتتىق نامىسىمىزدى وياتىپ، سالت - سانامىزعا قوزعاۋ سالعان تاۋەلسىزدىگىمىزدى ءبىر تابان جاقىنداتقان قۋانىشتى دا، قايعىلى كۇن – «جەلتوقسان وقيعاسى».
وسى وقيعاعا بايلانىستى ەلىمىزدە 8515 ادام ۇستالىپ، پروكۋراتۋرا 5324، مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك كوميتەتى 550 ادامدى تەرگەۋگە الدى. جاراقات العان 1283 ادام مەديسينا مەكەمەلەرىنە باردى.
(ۆيدەوفيلمنەن ءۇزىندى كورسەتىلەدى)

ءمۇعالىم: جەلتوقسان قاھارمانى – قايرات رىسقۇلبەكوۆ ءقازىر امان جۇرسە 47 جاسقا كەلەر ەدى. قازاق حالقىن قورلاپ، ارىن اياققا تاپتاپ، باياعىسىنشا وكتەمدىك ەتكىسى كەلگەن ورتالىقتىڭ استامشىلىق ىسىنە قارسى جاستار بوي كوتەرگەن جەلتوقساننىڭ سۇرقاي كۇنىن ۇمىتۋ، وتكەندى ۇمىتۋ. الماتىنىڭ كەڭ كوشەلەرىنە سيماي، سەندەي سوعىلىسقان جاستار... الاڭدا ۇرانداتقان قازاقتىڭ قايسار قىزدارى تىعىرىقتان الىپ شىعار جولدى ىزدەدى.

1. جۇرگىزۋشى: كسرو جوعارى كەڭەسى ءتورالقاسىنىڭ 1988 جىلعى 28 ساۋىرىندەگى جارلىعى بويىنشا قايرات رىسقۇلبەكوۆكە بەرىلگەن ءولىم جازاسى جيىرما جىل باس بوستاندىعىنا اۋىستىرىلدى. الايدا بۇل حابار قايراتتى قۋانتا قويعان جوق. ويتكەنى، جازىقسىز جيىرما جىل قاپاستا وتىرۋ وعان اتىلۋمەن بىردەي ەدى.

2. جۇرگىزۋشى: جامبىل وبلىسىنىڭ، مويىنقۇم اۋدانىندا دۇنيەگە كەلىپ بالالىق بال داۋرەنى ءوزىمىز «توقىراۋ جىلدارى» دەپ ايدارلاعان كەزەڭگە ساي كەلىپ قايراتتى ءقازىر كىم بىلمەيدى. ازاماتتىق بورىشىن وق پەن وقتىڭ وتىندە – اۋعان جەرىندە وتەگەن، ەر مىنەز جىگىت ءوزىنىڭ كىم ەكەنىن الاڭعا شىققان العاشقى كۇنى – اق تانىتىپ ەدى. قايراتتىڭ جاساقشى ساۆيسكييدىڭ ولىمىنە قاتىستى دەپ ايىپ تاعىلدى. ۇزاق، مۇقيات جۇرگىزىلگەن تەكسەرۋ جۇمىستارىنان كەيىن، كوميسسيا، ونى كىسى ولىمىنە قاتىستى ايىپتاۋ – تەرگەۋ ورگاندارىنىڭ جالعان ءىسى دەگەن شەشىمگە كەلەدى. قايرات رىسقۇلبەكوۆ ءوزىنىڭ كىناسىن مويىنداۋدان ءۇزىلدى – كەسىلدى باس تارتىپ، قىلمىس جاساعان جەردە بولماعانىن ايتتى

ءمۇعالىم: قايراتپەن جۇرگىزىلگەن تەرگەۋ بىزگە قۇپيا قالدى، جۇزدەن ون پروسەنتىن قالاي بولعانىن ەشكىم بىلمەيدى.
باۋىرجان ۇسەنوۆتىڭ تەپكىسىنىڭ ىزىمەن جازىلعان «ەرتە سولعان جىر گ ۇلى» اتتى كورىنىس.

1 جۇرگىزۋشى: جەلتوقسان وقيعاسى قازاق حالقىنىڭ دەموكراتياعا، بوستاندىققا ۇمتىلعان باتىل قادامى ەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا 17 جەلتوقسان دەموكراتيالىق جاڭارۋ كۇنى بولىپ بەلگىلەندى.
بۇل وقيعا نەگىزىندە ادام قۇقىعىنىڭ اياققا باسىلۋى، سوت ادىلدىگىنىڭ بولماۋى، پروكۋراتۋرا قاتەلىكتەرى سياقتى تۇتاس تاريحي فاكتىلەر جاتىر.
2 جۇرگىزۋشى: كەڭەس مەملەكەتى توتاليتارلىق، ورتالىقتانعان اكىمشىلدىك جۇيەمەن باسقارىلدى.
كوممۋنيستىك پارتيا كونستيتۋسيادا ءوزىن ساياسي جۇيەنىڭ ۇيتقىسى رەتىندە جاريالاپ مەملەكەتتىك بيلىكتى قولىنا العانىن كورسەتتى.
1986ج 17 جەلتوقساندا جاستار دەموكراتيا جولىندا اكىمشىل - امىرلىك جۇيەمەن اشىق قاقتىعىسقا كەلدى. ەل باسقارىپ وتىرعان كوممۋنيستىك اپپارات بۇل وقيعانى «قازاق ۇلتشىلدىعىنىڭ كورىنىسى» دەپ باعالاپ، حالىقتى ورىنسىز ايىپتادى. كەڭەس وكىمەتى وسىلايشا توقىراۋ ءداۋىرىن توقتاتۋ ءۇشىن جانتالاسىپ جاتتى.
ورتاعا وقۋشى شىعادى. قۇرمانعازى ساعىرباي ۇلىنىڭ مۇڭلى كۇيى ورىندالادى.

1 - جۇرگىزۋشى: بۇل كۇن ەشقاشان ۇمتىلماق ەمەس، ەشقاشان ۇمىتىلمايدى دا. تاۋەلسىزدىگىمىزدى ءبىر تابان جاقىنداتقان اعا، اپكەلەرىمىزدى 1 مينۋت ۇنسىزدىكپەن ەسكە الايىق.

1-وقۋشى
مەن قازاقپىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن
قۇشاق جايا تانىستىم سان تىلىمەن
جامان ءۇيدى قوناعى بيلەيدى دەپ،
قالا جازداپ ايىرىلىپ ءوز تىلىمنەن.
وزگە تىلگە ەلىكتەپ ەل بولمايىق
قازاعىمنىڭ ارتىق جوق ءوز تىلىنەن.
2- وقۋشى
مەن قازاقپىن مىڭ ءولىپ، مىڭ تىرىلگەن.
جورگەگىمدە تانىستىم مىڭ تىلىمەن
جىلاعاندا جۇرەگىم كۇن تۇتىلىپ
قۋانعاندا كۇلكىمنەن ءتۇن تىرىلگەن.
مەن جىگىتپىن، ايقاسقا، سىنعا اسىقپىن
جۇرەگى بار كەۋدەمدە شىن عاشىقتىڭ
جانارتاۋداي جويقىنمىن جۇلقىنعاندا
شارىقتاسام، قىران بوپ قىرعا شىقتىم
پاك سالتانات سالتىمدى سۇيەمىن مەن
ب ا ق ورناتتىم باسىنا مولانىڭ دا
مۇراگەرمىن دە يەمىن مەن.
ءمۇعالىم: بۇكىل ءبىر ۇلتتىڭ سۇيەگىنە تاڭبا ءتۇسىرىپ، ادىلەتسىز شەشىم قابىلدانىپ، حالىقتىڭ ار - نامىسى تارازىعا سالىنعان سىن ساعاتتا دۇلەي كۇنگە قايمىقپاي قارسى شىعا بىلگەن جاستارىمىزدىڭ ەرەن ەرلىگى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جەتەدى.
1991 جىلى 16 جەلتوقساندا قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن سالتاناتتى تۇردە جاريالادى. بۇل قازاق حالقى ءۇشىن ۇلكەن وقيعا، الەم كارتاسىنان ءوز ورنىن تاپتى. بۇگىندە ەل ەكونوميكاسىنا، الەۋمەتتىك، مادەنيەت سالاسىندا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتتىك. ەلباسى ن. نازاربايەۆتىڭ بىلگىر ساياساتىنىڭ ارقاسىندا جۇزدەگەن ۇلت پەن ۇلىس وكىلدەرى بەيبىت تە، ەركىن جاعدايدا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.
1 - جۇرگىزۋشى:
اتىڭنان اينالايىن ەگەمەن ەل،
تاۋەلسىز كۇنىڭ تۋدى كەنەلە بەر
مەرەيىڭ قۇتتى بولسىن، تاۋەلسىزدىك،
عاسىردىڭ تويى بولشى كەلە بەر!
«قازاقتاي ەل قايدا» ءانى
(سلايد قازاقستان)
قورىتىندى: جەلتوقسان وقيعاسىنان كەيىنگى جىلدار ءبىزدىڭ ەلىمىزگە كوپتەگەن وزگەرىستەر اكەلدى، ۇلتتىق سانا سەزىمىمىز ويانىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ تۋىن بيىككە كوتەردىك.

ءىى. «جەلتوقسان تاۋەلسىزدىك شەجىرەسى»تاقىرىبىن تەكسەرۋگە ارنالعان سۇراقتار
1. جەلتوقسان وقيعاسى دەگەندى قالاي تۇسىنەسىڭدەر؟
2. بيىل جەلتوقسان وقيعاسىنا قانشا جىل؟
3. جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ باستالۋ سەبەبى نەدە؟
4. سول وقيعالارعا قارسى شىققاندارعا قانداي ات قويىلدى؟
5. 17 جەلتوقسان قانداي كۇن بولىپ بەلگىلەندى؟
6. جەلتوقسان وقيعاسىنا كىمدەر قاتىستى؟

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما