جەر قويناۋىن پايدالانۋشىعا اقبوكەندەردى ساقتاۋ شارالارىنا بەلسەندى قاتىسۋعا ۇسىنىس جاسالدى
اقتاۋ قالاسىندا «قازازوت» اق كەلىسىمشارتتىق اۋماقتارىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكولوگيالىق كودەكسىنىڭ كەيبىر تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا «دوڭگەلەك ۇستەل» وتىرىسى وتكىزىلدى. باسقوسۋدا ەكولوگتار جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلارعا اقبوكەندەردى ساقتاۋ شارالارىنا بەلسەندى قاتىسۋعا شاقىردى.
اقبوكەندەر مەكەندەيتىن ايماقتاردا تۇرىپ جاتقان جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتار بۇل ماسەلەگە بۇرىنعىعا قاراعاندا ەندى نازار اۋدارا باستاعاندىعى بايقالادى. بۇل تۋرالى تاۋەلسىز ەكولوگ، قازاقستان بيوالۋانتۇرلىلىكتى ساقتاۋ قاۋىمداستىعىنىڭ ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى فيليالىنىڭ ءتوراعاسى ادىلبەك قوزىباقوۆ مالىمدەدى.
جالپى كيىكتەردى ساقتاۋ شارالارىنا قوعامداعى بارلىق ۇيىمداردى بارىنشا تارتۋ قاجەتتىگى بۇرىننان ايتىلىپ ءجۇر. اسىرەسە بۇل ماسەلەنى وڭتايلى شەشۋ ءۇشىن بيزنەس قۇرىلىمداردى تارتۋ ماڭىزدى. الايدا، كاسىپكەرلىك سۋبەكتىلەرى كوبىنە مۇنداي جوبالارعا قاتىسۋعا نيەت بىلدىرە بەرمەيدى. ال بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى بار ەكەندىگىن ەستەن شىعارماساق، كاسىپكەرلەردى وسىنداي جوبالارعا بەلسەندى قاتىستىرۋ ماڭىزدىلىعىن ءالى جوعالتا قويعان جوق.
ماسەلەن، gis.geology.gov.kz رەسمي سايتىنا كىرسەڭىز اقبوكەندەردىڭ كوبىنە مەكەندەيتىن اۋماقتارىن كورۋگە بولادى. ال ولار نەگىزىنەن ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ بەينەۋ اۋدانى، اتىراۋ ءوڭىرىنىڭ جىلىوي اۋدانى جانە اقتوبە ايماعىنىڭ بايعانين اۋدانىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. ال ءبىزدىڭ وڭىردە كەلىسىمشارتتىق اۋماقتىڭ ءبىرى رەتىندە «قاز ازوت» اق ەڭ ءبىرىنشى بولىپ كوزگە تۇسەدى. وسىنى ەسكەرگەن تاۋەلسىز ەكولوگ ادىلبەك قوزىباقوۆ، اتالمىش كومپانيا باسشىلىعىنا اقبوكەندەردى ساقتاۋ بويىنشا ءوز ۇسىنىسىمەن شىققانىن ايتادى. ونىڭ ۇستىنە بۇل تالاپتار ەكولوگيالىق كودەكستە جازىلعان، تەك بار ماسەلە كومپانيا ءوز تاراپىنان قارجى بولۋگە دايىن با؟!
اقتاۋ شاھارىندا وتكەن وتىرىستىڭ كۇن تارتىبىندە ءبىرقاتار تاقىرىپتار قامتىلدى. اتاپ ايتقاندا، جاڭا ەكولوگيالىق ءقاۋىپسىز تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ورتالىعى» قوعامدىق قورىنىڭ «كيىكتىڭ ءۇستىرت پوپۋلياسياسىنىڭ ساقتالۋىنا قازاقستانداعى ءۇستىرت ءوڭىرىنىڭ جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتارىن تارتۋ جوباسى تانىستىرىلدى. كيىكتىڭ ءۇستىرت پوپۋلياسياسىنىڭ بۇلىنگەن مەكەندەيتىن جەرلەرىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتەر قاراستىرۋ جولدارى ۇسىنىلدى.
قانداي دا بولسىن سەبەپتەرمىن جارامسىز بولىپ قالعان ارتەزيان ۇڭعىمالارىن جوندەۋ ءۇشىن، سونىمەن قاتار جابايى جانە ءۇي جاناۋارلارىنا ارنالعان سۋات سالۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتەر قاراستىرۋ كەرەكتىگى دە ايتىلدى. جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتار مەن تابيعاتتى قورعاۋ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارىنا جانۋارلار دۇنيەسىن جانە ونىڭ مەكەندەۋ ورتاسىن قورعاۋىنا قوعامدىق قاتىسۋ بويىنشا باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ىقپال جاساۋ قاجەتتىگى دە نازاردان تىس قالمادى.
وتىرىس جۇمىسىنا «قازازوت» اق «ءشاعىرلى-شومىشتى» فيليالىنىڭ ەكولوگى باتىرحان ءومىرحانوۆ، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ تابيعي رەسۋرستار جانە تابيعات پايدالانۋدى رەتتەۋ باسقارماسىنىڭ وكىلى ورىنباسار توقجانوۆ، وبلىستىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى اۋماقتىق ينسپەكسياسىنىڭ وكىلى تۇرعانباي شاپاعاتوۆ، ماڭعىستاۋ وبلىسى بويىنشا ەكولوگيا دەپارتامەنتىنىڭ وكىلى راۋشان تولەپوۆا، وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى جەرگىلىكتى پوليسيا قىزمەتىنىڭ تابيعاتتى قورعاۋ پوليسياسى بولىمشەسىنىڭ ينسپەكتورى ماڭعىستاۋ جايلاۋبايەۆ، «ماڭعىستاۋ تابيعاتى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى قايرات مۇقاشيەۆ، ق ر ينۆەستيسيالار جانە دامۋ مينيسترلىگى گەولوگيا جانە جەر قويناۋى كوميتەتى «باتىسقازجەرقويناۋى» ءوڭىرارالىق دەپارتامەنتىنىڭ ماڭعىستاۋ وڭىرلىك گەولوگيا ينسپەكسياسىنىڭ وكىلى الماگۇل كەلبەت جانە «جاڭا، ەكولوگيالىق ءقاۋىپسىز تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ورتالىعى» قوعامدىق قورىنىڭ «كيىكتىڭ ءۇستىرت پوپۋلياسياسىنىڭ ساقتالۋىنا قازاقستانداعى ءۇستىرت ءوڭىرىنىڭ جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتارىن تارتۋ» جوباسىنىڭ ۇيلەستىرۋشىسى ادىلبەك قوزىباقوۆ قاتىستى.
ونىڭ ايتۋىنشا، جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقتار مەن تابيعاتتى قورعاۋ ۇەۇ-نا جانۋارلار دۇنيەسىن جانە ونىڭ مەكەندەۋ ورتاسىن قورعاۋىنا قوعامدىق قاتىسۋ بويىنشا باستامالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ىقپال جاساۋ ءۇشىن مۇمكىندىكتىر قاراستىرۋ قاجەت.
مىسالى، قوعامدىق ينسپەكسيانىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قامتاماسىز ەتىلۋىنە ۇلەس قوسۋ، قوعامدىق ينسپەكتورلاردىق رەيد كەزىندە پايدالاناتىن كوردوندار سالىپ بەرۋ نەمەسە بۇرىننان بار نىسانداردى كوردون رەتىندە پايدالانا الاتىنداي ەتىپ جوندەپ بەرۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، ەكولوگيالىق اعارتۋ باعىتىنداعى ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىرۋ، اتاپ ايتقاندا تاقىرىپتىق پلاكاتتار، بۋكلەتتەر، جادىنامالار شىعارۋعا قارجىلاي قولداۋ كورسەتۋ كەرەكتىگى دوڭگەلەك ۇستەلدە وتىرىسىندا ايتىلدى.
«باسقوسۋ جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى دەپ ايتا الامىن. شاقىرىلعان بارلىق مۇددەلى تاراپتار شاراعا بەلسەندى قاتىستى. ءبىرقاتار سۇراقتار كوتەرىلدى جانە ۇسىنىستار دا ايتىلدى. تالقىلاۋ ناتيجەسىندە، «قازازوت» اق كەلىسىمشارتتىق اۋماقتارىندا ق ر ەكولوگيالىق كودەكسى 237 جانە 250 باپتارى تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا، «قازازوت» اق باسشىلىعىنا ءبىرقاتار ۇسىنىستار بەرىلدى. ەكولوگيالىق زاڭنامالاردىڭ ورىندالىسىن قاتاڭ باقىلاۋدا ۇستاعان ءجون. ول ءۇشىن كەز-كەلگەن ماسەلەلەردى جان-جاقتى قاراپ، ناقتىلاۋ ءۇشىن ساراپشى رەتىندە ءوز كەڭەستەرىمدى بەرۋگە ءوز باسىم دايىنمىن»، - دەيدى ادىلبەك قوزىباقوۆ.
جالپى شيكىزات ءوندىرۋشى كاسىپورىندارعا ۇكىمەتتىك ەمەس سەكتورمەن جۇمىس جاساعاندارى دۇرىس جانە ەكى اراداعى ىنتىماقتاستىق ۋاقىت كەلە ءوز ناتيجەسىن بەرەرى ءسوزسىز. جەرگىلىكتى قاۋىمداستىقپەن جانە تابيعاتتى قورعاۋ ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارمەن قارىم-قاتىناس جاساۋ «قاز ازوت» اق تيگىزەر پايداسى زور بولماق. ياعني، قورشاعان ورتانى قورعاۋ بويىنشا جوسپارىنىڭ «فلورا مەن فاۋنانى قورعاۋ» جانە «ەكولوگيالىق ناسيحات پەن اعارتۋ» تاراۋلارىنىڭ ءتيىمدى ورىندالىپ، ءىس جۇزىندە ناقتى ناتيجەلەرگە قول جەتپەك.
ونىڭ ۇستىنە ەكولوگيالىق زاڭناما تالاپتارىن ساپالى تۇردە ساقتاۋ مەملەكەتتىك ورگاندار الدىندا ەكولوگيالىق زاڭ بۇزۋشىلىقتارعا جول بەرمەيتىن تابيعات پايدالانۋشى اتاعىن قالىپتاستىرادى. ەڭ باستىسى جۇرتشىلىق الدىندا الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى بار كومپانيا رەتىندە بەدەلىنىڭ وسەرى ايدان انىق.
كامشات ءىزباساروۆا،
ق ر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى
ماڭعىستاۋ وبلىسى، اقتاۋ قالاسى
You Might Also Like
