InfoHub Logo

كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، گەوگرافيا 7 سىنىپ
تاقىرىپتار:
1 - ساباق. جەر شارى ماتەريكتەرى، ارالدارى جانە مۇحيتتارى. ماتەريكتەر مەن مۇحيتتاردىڭ كارتالارى
2 - ساباق. ماتەريكتەر مەن مۇحيتتاردىڭ زەرتتەلۋ كەزەڭدەرى
3 - ساباق. ماتەريكتەر مەن مۇحيتتار كارتالارى
4 - ساباق. ماتەريكتەر مەن مۇحيتتار جەر قىرتىسىنىڭ قۇرىلىمى
5 - ساباق. قۇرلىق بەتىنىڭ جانە مۇحيت ءتۇبىنىڭ جەر بەدەرى.

سىنىبى: 7
ءپانى: ماتەريكتەر مەن مۇحيتتار گەوگرافياسى
تاقىرىبى: جەر شارى ماتەريكتەرى، ارالدارى جانە مۇحيتتارى. ماتەريكتەر مەن مۇحيتتاردىڭ كارتالارى
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1. بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا وقىلىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ نەگىزگى يدەياسىن زەرتتەلىپ وتىرعان قۇبىلىسىن، فاكتىنىڭ زاڭنىڭ ايقىن، ماتەريكتەر مەن مۇحيتتارعا ناقتى تۇسىنىك بەرۋ.
2. دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ جاڭا ءبىلىمدى قورىتىندىلاۋ، جۇيەلەۋ، قابىلداۋ، ويعا ساقتاۋ قابىلەتىنىڭ جوعارى دەڭگەيىنە جەتۋىن قامتاماسىز ەتۋ جانە دامىتۋ.
3. تاربيەلىك: ماتەريكتەر مەن مۇحيتتارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتى تۋدىرۋ، ونىڭ قۇرىلىمىن ءوز بەتىنشە زەرتتەۋگە باۋلۋ.
ساباق ءتۇرى: جاڭا ساباق
وقىتۋ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، پروبلەمالىق ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ ادىستەمەلىك جابدىقتالىنۋى: دۇنيە ءجۇزىنىڭ كارتاسى، اتلاس كارتا، سۋرەتتەر، كارتوچكالار

ساباقتىڭ جوسپارى:
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. سىنىپقا كىرىپ، وقۋشىلارمەن امانداسىپ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن تۇراقتاندىرىپ، جاڭا ساباقتى تۇسىندىرۋگە كىرىسەمىن.

جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
ماتەريكتەردە قۇرلىقتاعى وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىمەن ايقىندالاتىن بيىك تاۋ جۇيەلەرى مەن ۇلان - عايىر جازىقتاردىڭ تابيعاتى، دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتىڭ تىلسىم تابيعاتى مەن وراسان مول تابيعي قورلارى، ونداعى تەرەڭ سۋلى شۇڭعىمالار مەن سۋ استى جوتالارى، قۇرلىق كليماتىنا اسەر ەتەتىن تەڭىز اعىستارى مەن مۇحيت سۋىنىڭ جالپى قاسيەتتەرىن جاتقىزامىز.

جەر شارى بەتىنىڭ جالپى اۋدانى 510، 2 ملن. كم - گە تەڭ. ول ماتەريكتەر مەن مۇحيتتارعا بولىنگەن. قۇرلىقتى قۇرايتىن ماتەريكتەر مەن ارالدار ۇلەسىنە شامامەن 149، 1 ملن كم نەمەسە بۇكىل جەر بەتىنىڭ 29، 2%- ى كەلەدى.
جەر شارىندا بارلىعى التى ماتەريك بار. ماتەريكتەر قالىپتاسۋى مەن قازىرگى تابيعات ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس، سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك جارتى شار ماتەريكتەرىنە توپتاستىرىلىپ، مىناداي تارتىپپەن قاراستىرىلادى: ەۋرازيا (54 ملن كم استام)، سولتۇستىك امەريكا (24، 2 ملن كم)، وڭتۇستىك امەريكا (18، 3 ملن كم)، افريكا (30، 3 ملن كم)، اۋستراليا مەن مۇحيت ارالدارى (9، 0 ملن كم - گە جۋىق)، انتاركتيكا (14 ملن كم). ماتەريكتەرگە تاياۋ جاعالاۋداعى قايراڭدار مەن ماتەريكتىك بەتكەيلەردە ماتەريكتىك ارالدار ورنالاسقان. ولار – جەر قىرتىسىنداعى قوزعالىستار اسەرىنەن قۇرلىقتىڭ كەيىننەن ءبولىنىپ قالعان بولىكتەرى، كوبىنەسە اۋدانى اۋقىمدى كەلەدى (گرەنلانديا، ماداگاسكار، بريتان ارالدارى جانە ت. ب.). مۇحيتتاردىڭ قوزعالمالى بولىكتەرىندە جانارتاۋلىق ارالدار (يسلانديا، گاۆاي، ازور ارالدارى)، ال سۋدىڭ بەتكى تەمپەراتۋراسى +25س - تان جوعارى ايماقتارىندا مارجاندىق ارالدار (ۇلكەن اۋستريا توسقاۋىل ءريفى، مارجان تەڭىزىنىڭ ارالدارى) ورنالاسقان. ارالدار جەكە - دارا جانە توپ بولىپ كەزدەسەدى، ارالدار توبىن ارحيپەلاگ دەپ اتايدى. جەر شارىنداعى ءىرى ارحيپەلاگتار قاتارىنا كانادانىڭ اركتيكالىق ارحيپەلاگى، مالاييا ارحيپەلاگى، شپيسبەرگەن ارحيپەلاگى جاتادى.

قۇرلىق ماتەريكتەرگە بولىنۋمەن قاتار، دۇنيە بولىكتەرىنە دە جىكتەلەدى. دۇنيە بولىكتەرى دەگەنىمىز قۇرلىقتىڭ اشىلۋى مەن قونىستانۋ ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس شارتتى تۇردە اجىراتىلاتىن تاريحي - گەوگرافيالىق ءىرى ايماقتار. دۇنيە بولىكتەرى دە التاۋ: ەۋروپا، ازيا، افريكا، («ەسكى دۇنيە»)، امەريكا، اۋستراليا، انتاركتيكا («جاڭا دۇنيە»).
جەر شارىنىڭ اسا ءىرى ماتەريگى ەۋرازيانى ەجەلگى گرەك گەوگرافتارى ەكى دۇنيە بولىگىنە اجىراتقان. بۇل دۇنيە بولىكتەرى مەسوپوتاميانى مەكەندەگەن ەجەلگى حالىقتار – فينيكيالىقتاردىڭ «ەرەب»- باتىس، «اسۋ»- شىعىس دەگەن سوزدەرىنىڭ نەگىزىندە ەۋروپا جانە ازيا دەپ اتالعان. كەيىنىرەك اشىلعان سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك امەريكا ماتەريكتەرى تابيعات جاعدايلارىنىڭ ايىرماشىلىقتارىنا قاراماستان، ءبىرتۇتاس امەريكا دۇنيە بولىگىنە بىرىكتىرىلگەن. دۇنيە بولىكتەرىنىڭ قۇرامىنا كورشىلەس جاتقان ارالدار دا ەنەدى.

دۇنيەجۇزىلىك مۇحيت. دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتىڭ جالپى اۋدانى 316 ملن كم، بۇل جەر بەتى اۋدانىنىڭ 70، 8%- ىن قۇرايدى. ول ماتەريكتەر ارقىلى ءتورت مۇحيت ايدىنىنا بولىنەدى: تىنىق، اتلانت، ءۇندى جانە سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتتارى.
دۇنيەجۇزىلىك مۇحيتتىڭ ەڭ تەرەڭ جەرى – تىنىق مۇحيتتاعى ماريانا شۇڭعىماسى (11 022م). مۇحيتتار قۇرلىقتىڭ بولىكتەرىمەن تىعىز بايلانىستا بولا وتىرىپ، ونداعى تابيعات جاعدايلارىنىڭ قالىپتاسۋىنا زور ىقپال جاسايدى.
ادامزاتتىڭ گەوگرافيالىق تۇسىنىكتەرى العاشقى قاۋىمدىق كەزەڭنەن - اق جيناقتالا باستادى. جەر تابيعاتى، حالىقتارى جانە ولاردىڭ تۇرمىس - تىرشىلىگى جايلى دەرەكتەر مىڭداعان جىلدار بويى جيناقتالدى، گەوگرافيالىق زەرتتەۋلەردىڭ تاريحى بىرنەشە كەزەڭدەرگە بولىنەدى.

1 – ءشى، ەجەلگى داۋىرلەردە بايىرعى عىلىم مەن مادەنيەتتىڭ وشاقتارى – مەسوپوتاميا، پارسى جەرى مەن ەگيپەتتەگى، كارفاگەن جانە ەجەلگى گرەك، ريم ەلدەرىندەگى جاڭا جەرلەردى يگەرۋ مەن سوعىس جورىقتارى ناتيجەسىندە گەوگرافيالىق دەرەكتەر قارقىندى تۇردە جيناقتالا باستادى. گرەكيا وقىمىستىلارىنىڭ ەڭبەكتەرى گەوگرافيانىڭ عىلىمي نەگىزىن قالادى. تاريح عىلىمىنىڭ نەگىزىن سالۋشى گرەك عالىمى گەرودوتتىڭ 9 تومدىق«تاريح» اتتى ەڭبەگىندە گەوگرافيانىڭ العاشقى عىلىمي تۇسىنىكتەرى بەرىلگەن.



6، 7، 8، 9، 10 ساباقتاردى قاراۋ
11، 12، 13، 14، 15 ساباقتاردى قاراۋ
16، 17، 18، 19، 20 ساباقتاردى قاراۋ
21، 22، 23، 24، 25 ساباقتاردى قاراۋ
26، 27، 28، 29، 30 ساباقتاردى قاراۋ
31، 32، 33، 34، 35 ساباقتاردى قاراۋ
36، 37، 38، 39، 40 ساباقتاردى قاراۋ
41، 42، 43، 44، 45 ساباقتاردى قاراۋ
46، 47، 48، 49، 50 ساباقتاردى قاراۋ
51، 52، 53، 54، 55 ساباقتاردى قاراۋ
56، 57، 58، 59، 60، 61 ساباقتاردى قاراۋ