InfoHub Logo

ءبىر ادام ءۇش ۇلىن قاسىنا شاقىرىپ الىپ:

— مەن قارتايدىم، - دەپتى، — ءدام-تۇزىم تاۋسىلار مەزگىل جەتكەن سياقتى، سەندەردىڭ قامدارىڭدى ويلايتىنداي ۋاقىت تۋدى. مەنىڭ سەندەرگە قالدىرار اقشام جوق، ءقازىر ۇشەۋىڭنىڭ قولدارىڭا ۇستاتقالى وتىرعانىم دا ارزان قولدى دۇنيەلەر. جولعا شىعۋعا قامدانىڭدار، مەنىڭ سەندەرگە بەرمەك بولىپ وتىرعان زاتتارىمدى كوزى كورىپ، قۇلاعى ەستىمەگەن ەلدى تابۋعا اتتانىڭدار. الدا-جالدا ونداي تاپساڭدار، ۇشەۋىڭ دە باقىتتى بولاسىڭدار، مۇراتقا جەتەسىڭدەر.

وسىنى ايتىپ، ول ءبىر ۇلىنا اتەش، ەكىنشى ۇلىنا شالعى، ءۇشىنشى ۇلىنا مىسىق بەرەدى.

اكەسى قاتىس بولعاننان كەيىن، ءبىر ۇلكەن ۇلى اتەشىن قولتىعىنا قىسىپ الىپ جولعا شىعادى.

ءبىراق قانشاما ەل كەزىپ، قاي شاھارعا، قاي اۋىلعا بارسا دا اتەشىنە ەشكىم قىزىقپايدى. قاي شاھارعا بولسىن، تاقاي بەرگەندە –اق مۇنارادا مەن مۇندالاپ جەل اينالدىرىپ تۇرعان «اتەشتى» كوزى شالادى. ال شاھارعا قاراعاندا اۋىل – ايماقتا اتەش ءتىپتى كوپ ەكەن. قورا سايىن سىرىقتارعا قوناقتاپ الىپ «كۋكارەكۋ» دەپ وتىرعان اتەشتەر.

ءسىرا، مىنا اتەش مەنى مۇراتقا جەتكىزبەيدى دەپ ويلاي باستايدى جىگىت. اقىرى ءبىر ارالعا تاپ بولادى. ارال جۇرتى تۋاسى اتەش كورمەگەن، سوندىقتان قاي ۋاقىت بولعانىن اجىراتا المايدى ەكەن. ولار تەك تاڭنىڭ اتقانىن، كۇننىڭ باتقانىن عانا بىلەتىن بولسا كەرەك، ال بىرەۋ-مىرەۋ ءتۇن ورتاسىندا ويانا قالسا، قاي ۋاقىت ەكەنىن بىلمەيتىن بولىپتى.

قاراڭدار، حالايىق،— دەيدى جىگىت، اتەشىن كورسەتىپ، قانداي تاماشا قۇس دەسەڭدەرشى.

باسىندا جالت-جۇلت ەتكەن قىزىل ءتاجى بار،اياعىندا سەرىلەرشە وكشە تەمىر بايلاعان. ءبىر تۇندە ءۇش رەت شاقىرىپ، قاي ۋاقىت بولعانىن بىلدىرەدى، سوڭعى شاقىرعانى — تاڭ اتىپ قالدى دەگەنى. الدا-جالدا اتەش كۇندىز شاقىرسا، ول —اۋا-رايى بۇزىلادى دەگەنى.

جۇرتقا اتەش قاتتى ۇنايدى. ءتۇنى بويى كوز ىلمەي، اتەشتىڭ ساعات ەكىدە، تورتتە، سونسوڭ ساعات التىدا شاقىرعانىن ماز-مەيرام بولىپ قىزىقتاپ وتىرىپ، تاڭ اتىرادى.

ەرتەڭىندە جىگىتتەن: «اتەشىڭدى ساتپايسىڭ با، اقىسىنا نە الاسىڭ؟»—دەپ سۇرايدى.

نەسى بار،— دەيدى جىگىت،— ەگەر ءبىر ەسەككە ، جۇك بولاتىنداي التىن بەرسەڭدەر، ءسىرا، اتەشىمدى ساتۋىم دا مۇمكىن.

اۋ، مۇنىڭ تەگىن بەرگەنمەن بىردەي عوي،—دەپ، ارال تۇرعىندارى شۋ ەتە تۇسەدى جانە قولما-قول سۇراعان التىنىن الدىنا سالادى.

اعاسى ۇيگە قايتىپ ورالعاندا، باۋىرلارى مىناداي ولجاسىنا تاڭ-تاماشا قالادى. ورتانشى جىگىت:

ەندى شالعىمدى قولىما ۇستاپ، باعىت ىزدەۋ ءۇشىن مەن دە جولعا شىعامىن،— دەيدى.

ول دا ءجۇرىپ كەتەدى. ءبىراق قايدا بارسا دا، يىقتارىندا ءوزىنىڭ شالعىسىنداي شالعى سالعان شارۋالارعا جولىعادى. ابدەن ءۇمىتى ۇزىلەتىندەي حالگە جەتەدى. اقىرى، ءولدىم-تالدىم دەگەندە، ول دا ءبىر ارالعا تاپ بولادى، ارال جۇرتى بۇرىن-سوڭدى شالعى كورمەگەن ەكەن. بيداي پىسكەن كەزدە زەڭبىرەكپەن اتقىلايدى ەكەن.

ءبىراق بۇل وڭايعا تۇسپەيتىن جۇمىس بولسا كەرەك. بىرەۋدىڭ اتقانى بيدايدىڭ باسىنان اسىپ كەتىپ جاتسا، ەكىنشى بىرەۋدىڭ اتقانى بيدايدىڭ ساباعىنا تيمەي، ماسا عانا ءتيىپ، استىق ءراسۋا بولىپ، شاشىلىپ قالادى ەكەن. ونىڭ ۇستىنە تارسىل-گۇرسىلدەن قۇلاق تۇناتىن كورىنەدى.

ورتانشى جىگىت ەگىس دالاسىنا بارا سالىپ بيدايدى شالعىمەن ورا باستايدى. قيمىلىنا كوز ىلەسپەي، بيدايدى لەزدە ورىپ بىتىرەدى. ارال تۇرعىندارى ءبىرتالايعا دەيىن اۋىزدارىن اشىپ نە دەرىن بىلمەي مەلشيىپ قالادى. سونسوڭ بارىپ: «مىناۋ كەرەمەت قۇرالىڭدى بىزگە سات»، دەپ، جىگىتكە جالىنىپ-جالبارىنا باستايدى.

— الدا-جالدا ماعان ءبىر اتقا جۇك بولارلىقتاي التىن بەرسەڭدەر،— دەيدى جىگىت،— بۇلدان باستان-اق شالعىمدى بەرە سالۋىم دا مۇمكىن.

سۇراعان التىنىن الىپ جىگىت كەرى قايتادى.

ورتانشى اعا كوپ التىنمەن قايتىپ ورالعان سوڭ، كەنجەسى دە شىداپ وتىرا المايدى. ول دا باقىتىن سىناۋ ءۇشىن، مىسىعىن بۇلداپ وتكىزەتىن جەر ىزدەپ تاپقالى جولعا شىعۋعا بەلىن بەكەم بۋادى.

اعالارى باسىنان كەشىرگەندى بۇ دا باسىنان وتكىزەدى.

جىگىت مىسىعىن اپارماعان جەرى جوق، ءبىراق ەشكىم مىسىعىنا پىسقىرىپ تا قارامايدى. بولعان جەرلەرىندە مىسىق كوپ بولعاندىقتان، مىسىقتىڭ جاڭا تۋعان بالالارىن وزەنگە لاقتىرىپ جىبەرەدى ەكەن.

اقىرىندا جىگىت كەمەگە ءمىنىپ، تەڭىزدە ءجۇزىپ كەتەدى. ارادا بىرنەشە كۇن وتكەندە ءبىر ارالعا كەلىپ شىعادى، اقىرى سول ارالدا جولى بولادى. ارال تۇرعىندارى بۇرىن-سوڭدى مىسىقتى كورمەسە كەرەك. مۇندا تىشقان دەگەننىڭ كوپتىگى سونشا — تال تۇستە ءورىپ، ورىندىقتان ۇستەلگە، ۇستەلدەن ورىندىققا سەكىرىپ جۇرەدى ەكەن. جۇرت تىشقاننان قالاي قۇتىلۋدىڭ امالىن بىلمەي، داعدارسا كەرەك. ءتىپتى ولاردان كورولدىڭ ءوزى دە تىنىم كورمەپتى. مۇنى كورگەن جىگىت ءبىراز تىشقان اۋلاسىن دەپ، مىسىعىن جەرگە ءتۇسىرىپ جىبەرەدى. مىسىق لەزدە كورول سارايىنىڭ ەكى ۇلكەن بولمەسى تىشقاننان تازارتىپ شىعادى.

سول-اق ەكەن ارال تۇرعىندارى: «مىنا عاجاپ حايۋاناتتى ساتىپ الىڭىز،— دەپ، كورولعا جالىنىپ-جالبارىنا باستايدى. كورول جۇرت تىلەگىن قۇپ الىپ، جىگىتتەن: «مىسىعىڭدى ساتپايسىڭ با، قۇنى نە تۇرادى؟!»—دەپ سۇرايدى.

— نەسى بار،— دەيدى كەنجە جىگىت.— الدا-جالدا ۇستىنە التىن ارتقان ءبىر وگىز بەرسەڭدەر ءسىرا، ايتقاندارىڭا كونىپ قالۋىم مۇمكىن.

كورول سۇراعان التىنىن بەرەدى، مول ولجامەن جىگىت ۇيىنە بەت الادى.

مىسىق كورولدىڭ سارايىنداعى تىشقاندارعا قىرعيداي ءتيىپ، قىزىل وڭەشتەن ارى اسىرا بەرەدى. اقىرىندا، كۇپتى بولىپ، جۇرەگى اينىپ سۋ ىزدەي باستايدى. كوككە قاراپ: «ءماۋ-ماۋ ءماۋ!»—دەپ مياۋلايدى.

كورول جانە ونىڭ نوكەرلەرى بۇرىن-سوڭدى ەستىمەگەن جات داۋىستان شوشىپ، ءبارى سارايدان قاشىپ شىعادى.

سونسوڭ كورول ءوزىنىڭ ۋازىرلەرىن شاقىرىپ مىسىقتان قۇتىلۋدىڭ جولىن ىزدەي باستايدى.

ۇزاق اقىلداسقان سوڭ مىسىققا ەلشى جىبەرىپ،ءوز بەتىڭمەن سارايدان شىق، ايتپەسە كۇشتەپ شىعارامىز دەپ ەسكەرتۋدى ۇيعارادى.

مىنا قۇبىجىق اڭ قاشان بورشا-بورشامىزدى شىعارادى دەپ كۇندە قورىققانشا، ۇيرەنىسكەن جاۋ — تىشقانداردان-اق جاپا شەگە بەرەيىك، دەيدى جۇرت كورولعا.

ەلشى مىسىققا كەلىپ: — اۋ، مىسىق، ەسەن-ساۋىڭدا سارايدان كەتەمىسىڭ، جوق پا؟—دەيدى.

ابدەن تاڭدايى كەۋىپ تۇرعان مىسىق ءجون جاۋاپ قايتارۋدىڭ ورنىنا «ءماۋ-ماۋ-ماۋ!» دەپ، بۇرىنعىدان دا قاتتىراق مياۋلايدى.

بۇل «مياۋ» ەلشىگە «جوق، جوق، جوق!» دەگەندەي ەستىلسە كەرەك.

كورولعا قايتىپ كەلىپ، مىسىقتىڭ جاۋابىن جەتكىزەدى.

— وندا،— دەيدى كورولدىڭ ۋازىرلەرى، ءبىز ونى ايتقانىمىزعا كۇشتەپ كوندىرەمىز.

سول-اق ەكەن بىرنەشە زەڭبىرەكتى سۇيرەپ اكەپ، سارايدى كوزدەپ، اتقىلاي باستايدى.

وتىرعان بولمەسىنە ءبىرىنشى دوپ كەلىپ تۇسكەندە-اق، مىسىق تەرەزەدەن سەكىرىپ، تايىپ تۇرادى. ءبىراق كورول مەن ۋازىرلەرى مىسىقتىڭ قاشىپ كەتكەنىن بىلمەي، اتقىلاي بەرەدى. اقىرى كورول سارايىنىڭ ساۋ-تامتىعى قالماي، جەرمەن-جەكسەن بولىپتى.

---