جۇمىس ىزدەگەن قىز
— ءدال سول قىزداردىڭ سەنەن اسىپ بارا جاتقانى جوق. ءبارى دە ۆۋز-عا تۇسپەك... بالدارى جەتپەي قالسا، كوممەرسيالىق بولىمدەر بار ەمەس پە؟ ال سوندا سەنىكى نە جۇرتتان الا بوتەن؟
— وقۋ ەشقايدا قاشپاس... بيىلشا قويا تۇرايىن دەپ تۇرمىن. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ جاعدايىن بىلەسىڭ عوي...
— نە بوپتى جاعدايعا؟ قۇدايعا شۇكىر، ەشكىمنەن كەم ەمەسسىڭدەر. پاپام اۋىرادى دەيسىڭ... ال انا ماليكانىڭ ءتىپتى پاپاسى دا جوق. كەتىپ بارادى عوي كوللەدجگە. ەكەۋارا تاجىكەلەسقەن سىنىپتاس قۇربىلار ءبىر ءپاتۋاعا كەلە الماي، كەڭىردەكتەرىن سوزىپ الەك.
اقىرى كەتەتىن بولساڭ، نە بولسا دا زاگرانيساعا نەعىپ تارتىپ كەتپەيسىڭ؟ انا جىلعى اسەليا قۇساپ... نەمەسە انا كىم ەدى استىڭعى كوشەدە تۇراتىن اق شاشتى اعايدىڭ كىزى بولىپ ەدى عوي، نەمەسە سول قۇساپ... — دەدى مايرا ورشىگەن داۋدىڭ ارتىن ورتكە اينالدىرمايىن دەگەندەي ايپاراداي انىق ايعاقتاردى كولدەنەڭ تارتا سويلەپ. «ەندى قايتەر ەكەنسىڭ؟» دەگەپ پىشىنمەن سىنىپتاسىنا سىناي قاراپ قالعان. ءبىراق اتىمنىڭ سىرى وزىمە ءمالىم ەمەس پە، قاشاندا تاڭدايى تاقىلداپ، دەس بەرە قويمايتىن ءسانيانى سوزدەن مۇدىرتەمىن دەۋ قۇر دالباسالىق اشەيىن. قارسى ءۋاج ايتىپ، تاڭدايىن تاقىلداتا جونەلگەندە، قۇربىسى كىرپىكتەرىن جىپىلىقتاتا بەرۋدى عانا ءبىلدى.
— مەنى، نەمەنە، سول اسەليا سياقتى دۋروچكاعا سانايسىڭ با؟ مەن سونداي قىزداردىڭ قايسىسى قايدا كەتكەنىن تۇگەل يزۋچات ەتىپ العانمىن. اسەليا تۋرسياعا حابارلاندىرۋ بويىنشا كەتكەن. «ءوڭى ءتۇزۋ وفيسيانتكا كەرەك» دەپ جازىپتى وندا. نەمەنە، ونداي وفيسيانت سول تۋرسيانىڭ وزىنەن تابىلماي قالىپ پا؟ جاي كوز الداۋ عوي اشەيىن... سەن ونىڭ ءقازىر نە ىستەپ جۇرگەنىن ەستىدىڭ بە؟..
— جوق، تو-ەست... وفيسيانت بولىپ جۇرگەن شىعار.
— تىسىڭنەن شىقپاسىن. ول انا نەدە... ىستەيدى ەكەن. — بۇلار وتىرعان سكامەيكاعا تاياۋ ماڭدا وشاڭ ەتكەن بوتەن ەشكىم كورىنبەسە دە، ءسانيا مايرانىڭ قۇلاعىن وزىنە جاقىنداتىپ الىپ، كۇبىر ەتە قالدى. سول-اق ەكەن، اقسۇر كىزدىڭ كوك امەتيست كوزدى كۇمىس سىرعا تاعىلعان كىشكەنە قۇلاعى قىزارىپ سالا بەردى. سوسىن قۇربىسىنا قاراي جالت قاراعان.
— قوي، مۇمكىن ەمەس... كىم ايتتى ونى ساعان؟ — دەيدى تۇتىعا داۋىستاپ.
— اق اق شاشتى اعايدىڭ قىزى... ول جان-جاعىنا قاراپ جاتپاستان، بىردەن استاناعا تارتىپ وتىرعان بولاتىن. ەسىڭدە مە سۇلۋ ەدى عوي ول قىز. سول سۇلۋلىعىنا سەنىپ، «لەكسۋس» دجيپ مىنگەن ءبىر بيزنەسمەننىڭ تىزەسىنە وتىرىپ الامىن دەپ ويلاسا كەرەك... ءبىر اي بولماي جاتىپ، زار ەڭىرەپ قايتىپ كەلگەن. اق شاشتى اعاي تانىستارىنا قاراي اسىرىپ جىبەرسە كەرەك، سودان جوق قوي... سولاردىڭ ءبارىن كورىپ تۇرىپ، ءبىلىپ تۇرىپ، مەن، نەمەنە؟.. ونىڭ ۇستىنە «حاباردان» دا كورسەتىپ جاتادى عوي... قىزداردى الداپ كەتەتىن الاياقتاردى. سولاردىڭ ءبارىن كورىپ تۇرىپ... مەنى ءبىر دۋروچكاعا سانايسىڭ عوي دەيمىن...
جانى اشىعاندىقتان بارىپ، شىداماي ايتىپ سالعانى عوي. ايتپەسە ءسوزى وتپەي، جىگەرىم قۇم بولىپ بارىپ جەڭىلەرمىن دەگەن وي مايرانىن قاپەرىندە جوق. «بىلاي كاراساڭ، دالەلىنىڭ ءبارى دۇرىس... ولەر جەرىن بىلەتىن قىز بۇل ءسانيا. ايتپەسە سىنىپتاس ۇلداردى ءبىر شىبىقپەن ايدار ما ەدى، مۇعالىمدەرمەن داۋلاسار ما ەدى؟ كوزىن باقىرايتىپ اسپانعا قاراپ تۇراتىن سالپىاۋىزىڭ ءسانيا ەمەس. «ءبىر جەردى تەسىپ شىعادى بۇل» دەپ ايتۋشى ەدى عوي سىنىپ جەتەكشىسى. تەسىپ شىعار شىنىندا دا مىنا تۇرىمەن. ءبارىن ابدەن زەرتتەپ الىپتى عوي ءوزى...» - دەپ، وي توقىراتىپ، ءوزىن سابىرعا شاقىرعان. مايرانىڭ مۇنان كەيىنگى اۋزىنان شىققان سوزدەر ەندى ءبىرىڭعاي سۇراقتار عانا:
— اقىر كەتەدى ەكەنسىڭ، وندا نەگە استاناعا كەتپەيسىڭ؟ ءوزىڭ ايتقان «حابار» كۇنىنە استانانى نەشە رەت كورسەتەدى. ۇيلەرى قانداي كۇشتى...
— ءاي، ءقازىر قاپتاعان مامبەت ول جەردە ورىن قالدىردى دەيمىسىڭ... ال الماتى... جەرى جاقسى. كۇنى جىلى... بىردەمە ەتىپ كۇن كورۋگە بولادى. ول جاعىن دا يزۋچات ەتىپ تاستادىم...
«الدىمەن ازداپ ءومىر كورەيىن، جۇمىس ىستەپ اقشا تابايىن. وقيتىن بولسام، سونان كەيىن دە وقي جاتارمىن. وقۋ قايدا قاشار دەيسىڭ، ءتىپتى كۇيەۋگە ءتيىپ كەتىپ جاتسام دا، ايتەۋىر ءتۇبى ءبىر وقيمىن عوي» دەگەن ويدىڭ ءسانيانىڭ باسىنا مىقتاپ بەكىپ العانى ء-دال مەكتەپ بىتىرۋگە تاياعان كەزدە. شەشەسى دە بالەندەي قارسى بولا قويعان جوق. ءتۇيىندى ءسوزى:
— ديپلوم العانداردى دا كورىپ ءجۇرمىز عوي... قىزىل ديپلوممەن ءبىتىرىپ كەلىپ، جۇمىس تابا الماي جۇرگەندەرى. باياعى سوۆەت زامانىنداعى ءبىزدىڭ كەز ەمەس... تالاپ قىلىپ كورگەنىڭ دۇرىس. تەك بىردەمەگە ۇرىنىپ قالىپ جۇرمەسەڭ بولعانى... ەستى قىزسىڭ عوي وندايعا بارمايتىنىڭدى بىلەمىن... - دەگەن مازمۇندا ەدى.
جولى بولىپ كۋپەلى ۆاگونعا ىلىككەنىن جاقسىلىققا جورىدى. قانشا ايتقانىمەن، اۋىلدان شىعىپ كورمەگەن جاس قىز ەمەس پە، قۇربىسىنىڭ الدىندا بىلگىشسىنىپ، قانشالىقتى ءىرى سويلەگەنىمەن، ۇلكەن شاھارعا شىنداپ بەت العان ساتتە ءسانيا كادىمگىدەي قوبالجي باستاعان. «قالا، قالا...» دەپ قانشاما جەلىكسە دە، وزەگىنەن سۋىرىلىپ شىعاتىن سۇراق كوپ. «ەڭ الدىمەن، قايدا بارىپ توقتاماق؟ ارزان پاتەردى قالاي تاپپاق؟ جۇمىستى شە؟ بىرەۋلەر ءتيسىپ جۇرسە، نە ىستەمەك؟ كۇنكورىس جاعى قىمبات بولىپ كەتسە شە؟» دەگەن ءتارىزدى ساۋالدار بىرىنەن كەيىن ءبىرى ءتىزىلىپ، جان القىمنان الىپ بارا جاتقانداي.
كۋپەلەس باسقا ءۇش جولاۋشىنىڭ بۇعان ءۇيىر بولا كەتكەنى - جاسى وتىزداردىڭ و جاق، بۇ جاعىنداعى جىگىت اعاسى. تەك ءۇيىر بولىپ قانا قويماي، ءۇيىرىلىپ تۇسكەندەي. الماتىعا جەتكەنشە بار ىقىلاسى وسىناۋ جاس بويجەتكەننىڭ ۇستىندە بولىپ ەدى.
ۆوكزالدان تۇسە سالعاننان كەيىن الدىنان جارق ەتىپ شىعا كەلگەن قالانىڭ اسەرى شەكسىز. تەلەديداردان كورىپ، اۋىلعا كەلىپ-كەتىپ جاتقان كىسىلەردەن ەستىپ ءجۇر عوي، ءبىراق قالا دەگەن جارىقتىقتى ءوزىڭ ارالاپ، ىشىندە ءجۇرىپ تاماشالاعانداي بولمايدى ەكەن. ءالى تۇراقتاپ ورنالاسىپ تا ۇلگەرگەن جوق، ال ارالاپ، قىدىرۋعا دەگەن قۇلشىنىسىن تەجەي الساشى.
ايتەۋىر ءساتىن سالىپ، پاتەرگە دە ورنالاستى. ءوزى شامالاعاننان گورى ەداۋىر قىمباتتاۋ ەكەن، ءبىراق تاڭداپ-تالعاپ، ساندالىپ جۇرەتىن جاعداي قايدا؟ ال جانىنا باتىپ، قيىنداۋ ءتيىپ تۇرعانى - جۇمىسقا ىلىگۋ. بارعان جەرىنەن الدىنان قايتا-قايتا اندىزداپ شىعا بەرگەن -«ماماندىعىڭ قانداي؟ ديپلومىڭ بار ما؟ قانداي جۇمىستى ىستەي الاسىڭ؟» دەگەن سۇراقتار. بۇنىڭ مەكتەپتى جاڭادان عانا ءبىتىرىپ كەلگەن جاس تالاپ ەكەندىگىمەن ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق ءتارىزدى.
ەرىكسىز تىعىرىققا تىرەلدى. «وسى مەن بەكەر جۇمىس ىزدەپ كەلدىم-اۋ!» دەگەن سىڭايداعى وكىنىش سەزىمى دە جاعالاي باستاعان.
قالانى بىلمەيتىن ادامنىڭ بەتالدى قاڭعي بەرۋى دە قيسىنعا كەلە قويمايتىن نارسە. كوبىنەسە ايال قىلاتىنى - جالداعان پاتەرىنە تاياۋ مانداعى شاعىن سكۆەر. ورتالىق ساياباقتارداي ەمەس، كۇتىمى شامالى، جۇپىنىلاۋ اعاشتار، سىنىق، كونەتوز ورىندىقتار. شارشاعان شاقتا ات باسىن بۇراتىنى - سولاردىڭ شەت جاعاسىنداعىسى. كۇن ەڭكەيە بەرە، بۇگىن دە سول جەردەن تابىلعان. وي دەيتىندەي ەسى دۇرىس وي دا جوق، ءبىر مەڭ-زەڭ قالپى. جۇمىس تابا الماي، داعدارعان جاس ادام نە ويلاي قويۋشى ەدى.
تايانعان الاقانىنان جاعىن اجىراتىپ، باسىن كوتەرىپ السا، ورتادان بيىك بويلى، ارىقشا جىگىت اناداي ورىندىققا وتىرىپ جاتىر ەكەن. وتكەن جولى بىر-ەكى رەت كورگەن ادامى. ورىندىق ۇستىنە الدەنەنى توسەپ بارىپ قانا تىزە بۇككەن. تۇك كورمەگەن اۋىلدىڭ قىزى بولعانىمەن، زاتى پىسىق جان ەمەس پە، وسى جولى ءسانيا بوتەن كىسىمەن ءتىل قاتىسىپ ەدى.
قانات ەسىمدى بۇل جىگىتتىڭ جۇمىس تاۋىپ بەرۋگە شاماسى جوق كورىنەدى. سولاي بولسا دا، ەكەۋى جاقسى تانىسىپ كەتتى.
تابانىنان تاۋسىلىپ، قانشا سارسىلعانىمەن، جۇمىستىڭ ىڭعايىن كەلتىرە الماۋى... ول از بولعانداي كوشەدە جىگىتتەردىڭ تيىسە باستاۋى بىلايشا اۋىلدا وجەت بولىپ كورىنەتىن قىزدى شارشاتىپ جىبەردى. وسىندايدا قول ۇشىن بەرە قوياتىن ءبىر ادام بولسا عوي... «قول ۇشىن» دەگەن ءسوزدىڭ ويىنا ورالعانى سول ەدى، ەسىنە سارت تۇسە قالعانى.
باياعى پويىز ۇستىندەگى ەرەسەك جىگىت شە؟ الماتىدا مۇنى قالدىرىپ، شىمكەنتكە قاراي ارى ءوتىپ كەتىپ ەدى عوي. قىز تۇسەر الدىندا ءبىر جاپىراق قاعازعا قالامىن سۇيكەكتەتە سالىپ، ۇسىنا بەردى. قاراسا، الدەقانداي تەلەفوننىڭ نومەرى ەكەن.
— بۇنى قايتەمىن، مالىك اعاي؟ - دەدى قىز وزىنشە تاقىلداي سويلەپ.
— زۆاندايسىڭ. جۇمىس تابۋىڭا كومەكتەسەمىن.
— وي، راحمەت، اعاي، - دەپ ءسال وتىردى دا، قايتادان جالت قارادى: - ءسىز وسى شىمكەتكە بارا جاتقان جوقسىز با؟
— ءيا، شىمكەنتكە.
— ال مەن الماتىعا بارامىن عوي. سوندا باسقا قالادا تۇرىپ، مەنى قالاي ورنالاستىراسىز؟ مەنى جۇمىسقا دەگەنىم عوي...
مالىك اعاي قىزىل يەگىن جالاڭاشتاي، كەڭكىلدەپ تۇرىپ كۇلىپ الدى.
— دەگەنمەن، ءوزىڭ بالەكەت قىز ەكەنسىڭ. ايتايىن، مەن شىمكەنتتە تۇرسام دا، بۇل دودەڭنىڭ تانىستارى الماتىدا عانا ەمەس، استانادا دا جەتەدى. سولاردىڭ كەز-كەلگەنىنە ايتا الامىن. ول جاعىنان ساسپا.
جول بويعى اڭگىمەنىڭ ەڭ ماڭىزدىسى دا، ۇلكەنى دە وسى بولدى. پويىزدان تۇسپەي جاتىپ-اق ءسانيا سول ءبىر اسپانداعى ايعا قول جەتكىزگەندەي كۇيدە ەدى. مالىك قىزبەن پەررونعا ءتۇسىپ تۇرىپ قوشتاستى. پويىز ورنىنان جىلجي بەرگەندە جاڭا تانىسقان جاس بويجەتكەندى قارۋلى قۇشاعىنا وراپ الىپ، بەتىنەن ەكى مارتە قۇشىرلانا ءسۇيدى. بۇدان ءسانيا بوي تارتىپ، ۇركە قويعان جوق. بوتەن جىگىتتىڭ كۇتپەگەن جەردەن تارپا باس سالىپ، وسپادارسىزداۋ قۇشاقتاپ الىپ، ەرىن تيگىزگەنى سول قالپى كوز الدىندا.
«قازاقتەلەكوم» دەگەن قالاارالىق سويلەسۋ پۋنكتىنىڭ قايدا ەكەنىن ءبىلىپ العان. كەلگەلى اۋىلىمەن دە بىر-ەكى رەت سويلەسكەن. كەزەك تەز وتەدى مۇندا... اقىرى ەستىلدى-اۋ كۇتكەن داۋىس. بىردەن تانىدى. سول داۋىستان ايىرىلىپ قالارداي بوگدە سوزگە ورىن قالدىرماي، توقتاۋسىز سويلەپ كەتتى.
— اعاي!.. مالىك اعاي!.. مەن ءسانيا عوي. پويىزدا تانىسىپ ەدىك قوي. ءسىز قول ۇشىن بەرەمىن دەگەنسىز. سونان كەيىن زۆانداپ جاتىرمىن. اعاي، تەز كومەكتەسپەسەڭىز، اقشام دا تاۋسىلىپ بارادى. ءسويتىڭىزشى، اعاي!..
جوق، اعايى ۇمىتپاپتى. ءسانياداي سۇلۋ دا اقىلدى قىزدى ۇمىتۋ مۇمكىن ەمەس ەكەن. كومەكتەسەدى، ارينە. ءسوزسىز جاردەم بەرەدى. تەك ەرتەڭ كەشكى بەستە قايتا زۆانداۋى كەرەك. سوندا ايتادى نە ىستەۋ كەرەكتىگىن.
ءوزى دە اقىماق قوي وسى ءسانيا. كەلە سالىپ مالىك اعايعا نەعىپ زۆانداماعان؟ ەشكىمگە ىلىگىن ارتپاي، سالماعىن سالماي، ءوزى تاۋىپ الا قويماق بولدى عوي. ەندى بايقاسا، ونىسى قۇر دالباسا ەكەن. كەلە سالىپ، مالىك اعايعا زۆانداعاندا عوي...
كەلىسىم بويىنشا ءسانيا ەرتەڭگى كەشكى بەستى تاعاتسىزدانا كۇتتى. جۇمىس ىزدەپ، ابدەن قالجىراعان ول سول كۇنى تىپىر ەتىپ قوزعالعىسى كەلمەگەن. تەلەفوننىڭ ار جاعىنداعى كەشەگى قوڭىر داۋىستى تانىعان كەزدە قۋانىپ كەتكەنىن ايتىپ سۇراما. وكىنىشكە وراي، مالىكتىڭ جاۋابى قىسقا عانا بولدى، ءبىر تەلەفون نومەرىن جازعىزدى دا، ءوز اتىنان حابارلاسا بەرۋ كەرەكتىگىن جەتكىزدى.
ءشارلى جەردە ءجيى كەزدەسەتىن كادىمگى جالدامالى جۇمىس. اپتاسىنا ءۇش رەت بارىپ ءبىر اۋقاتتى ادامنىڭ ءۇيىن جيناستىرىپ تۇرۋى كەرەك. العاشقى ەستىگەندە، قاتتى قايران قالعانى راس. الگى ىشەكتەي سوزىلىپ، جۋىرماڭدا تاۋسىلا قويمايتىن مەكسيكا سەريالدارىندا ءبىر ءۇي جيناۋشىلار ءجۇرۋشى ەدى عوي. ءسانيانىڭ تۇسىنىگىنشە، ونداي شارۋا تەك شەتەلدە عانا بولۋى ءتيىس سياقتى ەدى. سويتسە...
قالانىڭ جوعارى جاق بولىگىندەگى ءبىر اۋقاتتى كىسىنىڭ ءۇيى ەكەن.— كۋالىگىڭ بار ما؟ - دەدى تولىقتاۋ كەلگەن قىسقا مويىندى قازاق ايەلى. ءۇي يەسى بولسا كەرەك، ءوزىن-وزى ۇستاۋى تىپتەن مىعىم. وزىنەن بويى ءسال قالقىڭقى ءسانياعا استامسي قاراپ تۇرعانىن كورمەيمىسىڭ. قانشا پىسىق بولعانىمەن، اۋىل قىزىن قايمىقتىرار وكتەمدىك.
— بار. قايسىسىن ايتاسىز، توعىزجىلدىقتى بىتىرگەنىم تۋرالى كۋالىك پە؟
— ماعان قاي جىلدىقتى بىتىرسەڭ دە ءبارىبىر. جەكە باس كۋالىگىڭدى ايتامىن. پاسپورت. نۋ، ي مامبەتكا.
— ءيا، بار.
ءتۇرى جۇپىنىلاۋ بولسا دا، جاڭا دەگەن اتى بار كىشكەنە قوڭىر سۋمكاسىنىڭ ءىشىن اقتارىپ جىبەرىپ، تەز تاۋىپ الدى دا، جىپ ەتكىزىپ ۇسىنا قويدى.
— ءىھى، قاي جەردە تىركەلگەنسىڭ؟ پروپيسكاڭدى ايتامىن.
اۋىلدان شىعىپ كورمەگەندىكتەن بە، قانشا العىر بولسا دا، تىركەۋ دەگەندى ءتۇسىنۋ ءسانياعا اۋىرلاۋ سوقتى. وكتەم ايەلدىڭ اشۋى دا جان قالتاسىندا جۇرەتىن ادام ەكەن، قىزدىڭ اۋىزىن اشىپ، ءسال كىدىرىپ قالعانى ءۇشىن-اق داۋىسىن دا قولما-قول كوتەرىپ ۇلگەردى.
— نۋ، ي تى مامبەتكا. تورموز چتو لي؟
جەكە كۋالىكتىڭ اۋىلدا تىركەلۋى اشۋشاڭ قوجابيكەنىڭ كوڭىلىن ورنىقتىرا قويعان جوق. سالات تۇستەس بوزعىل جاسىل كۋالىكتى سوسيسكا تارىزدەنگەن ساۋساقتارىمەن قىسا تۇرىپ، شۇقشيا ۇڭىلەدى. كوپتەن بەرى ۇستاتپاي جۇرگەن قىلمىسكەردى قولعا تۇسىرگەن پوليسيا قىزمەتكەرى بۇدان ساداعا كەتسىن، ءتىپتى:
— ەربولسىنوۆا ءسانيا مەكەباي قىزى. 1989 جىلى تۋعان... ءوزىڭ ءبىر جامان وبلىستا تۋىپسىڭ عوي. بىلەم، ول جاقتىڭ حالقى كوبىنەسە نادان بولىپ كەلەدى. تاك، تاك... قالادا تىركەلمەگەنسىڭ، تۇراقتى ءۇيىڭ جوق. ءبىر كۇنى ءبارىن سىپىرىپ الىپ، قاشىپ كەتۋىڭ دە مۇمكىن عوي... سوندىقتان مىنا كۋالىك مەندە بولادى. «كەتەم» دەگەن كۇنى قايتارىپ بەرەمىن. تەك ونداي جاعدايدا ويىڭدى ەكى اپتا بۇرىن ايتۋىڭ كەرەك. ءبىزدىڭ ۇيدە وسىنداي قىز ىستەپ جاتىر دەپ داننىيلارىڭدى ۋچاسكوۆويعا دا بەرىپ قويامىن. تاك چتو، ەشقايدا قاشىپ قۇتىلا المايسىڭ.
— اپاي، مەنى ماليك بىلەدى عوي...
— سول ماليك ايتقاننان كەيىن العالى تۇرمىن عوي. ايتپەسە سەندەي مامبەتكانى ماڭايىمنان جۇرگىزەمىن بە؟
قوجابيكەنىڭ مانادان بەرى قورلاي ايتقان سوزدەرىنىڭ بارلىعىنا ءتىلىن تىستەپ الىپ، ءتوزىپ تۇر ەدى، ەندى قۇتىن قاشىرىپ جىبەرگەنى - «قۇتىلا المايسىڭ» دەگەن سەسى. تابانىنان تاۋسىلىپ ءجۇرىپ، ارەڭ تاپقان جۇمىسىنان قاشىپ قۇتىلاتىنداي نە كورىنىپتى بۇعان؟
الماتى ەرتەگىدەگىدەي عاجاپ قالا بولعانىمەن، مىنا قوجابيكە جاقسى اسەر قالدىراتىن ادام دەۋگە اۋىز بارا قويماس. نە دەگەن قاتقىل، زورلىقشىل جان ەدى!
ءبىراق ءسانيانىڭ بۇنىسى العاشقى اسەر عانا ەكەن. جۇمىسقا كىرىسىپ كەتكەننەن كەيىن ول كىسىمەن تىعىز ارالاسۋدىڭ رەتى كەلە بەرمەدى. العاشقىدا ىزبارلى سويلەگەنىمەن، بۇعان قىتىمىرلىق كورسەتتى، قاناۋشىلىق جاسادى دەسەك، كۇپىرشىلىك بولار. سونشاما باي تۇرىپ، ءتۇسى سيرەك جىليتىن كىسى ەكەن. «ءسىز نە جۇمىس ىستەيسىز؟» دەپ، سۇراۋعا باتىلا دا بارمادى، ءتىپتى ونىڭ قاجەتى دە جوق ەكەن. ءتيىستى ەڭبەكاقىسىن ۋاقىتىندا تولەپ تۇرسا، بولدى ەمەس پە.
ۇيرەندى... ادام ءۇش كۇننەن كەيىن كورگە دە ۇيرەنەدى دەيدى عوي. ال بۇل كور ەمەس، كەرىسىنشە، جەر بەتىندەگى جۇماق دەسە دە جاراسار. العاشىندا اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمعان. قالانىڭ جوعارى بولىگىندەگى ەكى قاباتتى، كوپ بولمەلى ءۇي. ىشىندە جانعا كەرەكتىنىڭ ءبارى بار. تەك ىشىندە عانا بولسا ءبىر ءسارى عوي... بۇل - تەلەديداردان تاماشالاعانىن ەسەپكە الماعاندا، ءوڭى تۇگىل تۇسىندە كورمەگەن نارسەسى. جاڭادان قىلتيعان ەندىگى ارمانى - «شىركىن، وسىنىڭ ءبىر بۇرىشىندا مەن دە تۇرسام عوي!»
اۋىلدى جەردە ءۇي تىرشىلىگىنە پىسىپ-شيراپ قالىپتاسقان ەتى ءتىرى قىز ەمەس پە، قالا بايلارىنىڭ كۇتۋشىسى بولۋعا شاپشاڭ بەيىمدەلىپ الدى. تەك اۋىلداعىداي ارسىڭ-كۇرسىڭ ەتىپ جۇمىس جاساۋعا بولمايدى ەكەن. ابايلاپ، ەپتىلىكپەن ىستەۋ كەرەك. ارا-اراسىندا وسىنداعى ادامداردىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ وتىرماساڭ، تاعى قيىن. جاسىڭقىراي سويلەگەن جاس قىزدىڭ ءوزىن-وزى ۇستاۋ قالپىن، قيمىلىنىڭ شيراقتىعىن، پىسىقتىعىن بايقاپ، كوڭىلدەرىنە جاققان سىڭايلى.
بۇل جەردە شەلەك پەن شۇبەرەكتى ۇستاۋدىڭ دا ءجونى بولەك ەكەن. قىسقاسى، ءسانيا وزىنە تانىس جۇمىستاردى شارشاماي-شالدىقپاي، ىنتامەن اتقارىپ ءجۇردى.
كوڭىلگە دەمەۋ بولاتىن تاعى ءبىر نارسە - مالىك اعايىمەن كۇن ارا حابارلاسىپ، جاعداي ءبىلىسىپ تۇرادى. انىعىراق ايتقاندا، حابارلاسىپ، وسى ۇيگە تەلەفون شالىپ تۇراتىن مالىك اعانىڭ ءوزى. ادەمىلەپ ءيىنىن كەلتىرە سويلەيدى. ءازىل-قالجىڭىن ارالاستىرىپ، الماتىعا بارۋعا ىنتالى-اق ەكەندىگىن، وتكەندەگى ەكەۋى بىرگە كەلگەن ساپاردان كەيىن تىنىشتىعىنىڭ بۇزىلىپ جۇرگەنىن جىڭىشكەلەپ سەزدىرە قويادى. العاشىندا قالجىڭعا بالاعان. ءبىراق اعاسى ءار سويلەسكەن سايىن وسى اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعارۋدى ۇمىتقان ەمەس. مۇندايدا تەلەفوننىڭ بەر جاعىنداعى قىز اۋزىنا مارجان سالىپ العانداي، تىرس ەتىپ دىبىس شىعارماستان، ۇندەمەي قالادى. سونى بايقاعان مالىك كەيدە مۇنىسىن ازىلگە سايىپ، جۋىپ-شايا باستايدى.
اقىرى ايتقانىندا تۇردى. قىزبەن بەتىنەن ءسۇيىپ امانداستى. ءوزى كوپتەن ساعىنىپ قالعان ادامداي ءسانيانىڭ جۇزىنە ۇزاعىراق قاراپ قالدى. بالكىم، ءتىپتى كوز الا الماي قارايتىن شىعار. جىگىتتەردىڭ وزىنە تەسىلە قاراۋىنا ەپتەپ ۇيرەنە باستاعان كەزى. ويتكەنى سىنىپتاعى ءوڭدى قىزداردىڭ بىرىنە سانالاتىنىن، ءمۇسىنى دە قيقى-جيقى ەمەس ەكەنىن بۇرىننان بىلەتىن. كەيبىر ۇلدار كادىمگىدەي وزىنە عاشىق تا بولىپ جۇرەتىن. سوندىقتان جىگىتتەردىڭ سۇزىلە قاراپ قالۋى ءبىر ءتۇرلى جازىلماعان زاڭدىلىق سياقتى كورىنۋشى ەدى. مىنا مەلجەمدى جىگىتتىڭ دە قايتا-قايتا كوز توقتاتا قاراۋىندا وعاش ەشتەڭە جوق سياقتى كورىنگەنى سوندىقتان. قاراسىن، قاراي بەرسىن. تەك جاسى ۇلكەندەۋ دەمەسەڭ...
سونان كەيىن... سونان كەيىنگى وسى، ون سەگىز جاسقا كەلگەنشە كورمەگەن قىزىقتارىن كوردى. ارينە، جولدا قۇداي كەزىكتىرە سالعان مالىك اعاسىنىڭ ارقاسىندا. الدىمەن مەيرامحاناعا اپاردى، كوزدىڭ جاۋىن الىپ، جارقىراعان عيمارات، ءوزى اتىن بىلمەيتىن ءدامدى تاعامدار... ونان كەيىن جەلدەي ەسكەن شەتەلدىك اۆتوكولىك... الماتىنىڭ اسەم جەرلەرى، مەدەۋ، كوكتوبە... - اۋىزىن اشىپ، كوزىن جۇمدى. ءتىپتى بۇلاي دەپ سۋرەتتەۋدىڭ ءوزى ولقى، عاجايىپتاردان كورگەن اسەرىنەن ەس جيا الماي، ەسەڭگىرەپ قالدى. ءوزى تۋىپ-وسكەن اۋىلدا مۇنىڭ ءبىرى جوق قوي. ءوزىن جۇمىسقا ورنالاستىرعان، ءومىرى كورمەگەن قىزىقتارىن كورسەتكەن، وزىنە بار مەيىرىم-شاپاعاتىن توككەن مالىك اعاسىنا ەندى قالاي ەنجار قاراۋعا بولادى. نەتكەن دارحاندىق... اۆتوكولىك ىشىندە قۇشاقتاپ، ايمالاعان كەزدە تۇك كورمەگەن انا ءبىر جابايى، جاداعاي قىزدار قۇساپ ۇركە قاشقان جوق... كەرىسىنشە، مول دەنەلى ازاماتتىڭ باۋىرىنا تىعىلا ءتۇستى... ءتىپتى وزىنە تارتىپ تۇرعان مەيىرىمى مول وسى جىلى باۋىردان شىققىسى كەلمەيتىن دە سياقتى. جاس جۇرەگى ءدۇرىس-دۇرىس سوعادى، ءتانى قالاعاننان ءتىپتى دە قاشقىسى كەلمەيتىندەي. قايتا راحاتتى باسقا جىگىتتەن گورى، وسىنداي جانى جومارت، مەيىربان اعاسىنان كورگەنى دۇرىس سياقتى.
قول ۇستاسقان قالپى كەلگەن جەرلەرى - قوناق ءۇي ەمەس، جەكە پاتەر. كادىمگىدەي كۇندەلىكتى تىرشىلىككە كەرەكتىنىڭ ءبارى بار، سايلى باسپانا. ءسانيانىڭ:
— بۇل كىمنىڭ ءۇيى، اعا؟ - دەگەن سۇراعىن مالىك جاس قىزدىڭ كەزەكتى اڭقاۋلىعىنا بالاعانداي مىرس-مىرس كۇلىپ قويدى.
— ايتتىم عوي، الماتى دا مەنىڭ قالام دەپ... ەشتەڭەدەن قىسىلما. مۇنىڭ ءبارى وزىمىزدىكى.
وڭاشاداعى ۇسىنىستاردىڭ ەشقايسىسىنان ءبالسىنىپ، تارتىنعان جوق. ادەمى بوكالعا قۇيىلعان جەڭىل شاراپتان دا، جانىن شىعارا قىساتىن قارۋلى قۇشاقتان دا... تۇلا بويى دىرىلدەي ءتۇسىپ، تامىلجىعانداي بولىپ، السىرەي بەردى. «بولسا، بولسا ەكەن... وندا تۇرعان نە بار؟.. شىركىن-اي!.. بۇل نەعىلعان الاپات كۇش اكەتىپ بارا جاتقان! قارسىلاسۋدىڭ... نە كەرەگى بار؟.. مۇندايدا ءوزىڭدى تەجەۋ بارىپ تۇرعان اقىماقتىق ەكەن-اۋ!.. جوق، شىداي الار ەمەسپىن... نە بولسا دا...» دەگەن سياقتى ارعى جاعىنان وزەك تالدىرىپ، ىشقىنا جەتكەن ءبىر كەرەمەت قۇمارلىق.
بۇكىل جاس دەنەنى ۋىسىنا ۇستاپ، بۇلتارتپاي سىعىمداپ اكەتىپ بارا جاتقان جاڭاعى جىگىت تە ەمەس... شەكسىز قۇشتارلىق.... ەشتەڭەنى ويلاندىرمايدى دا، ءبىر ءسات وزىنە-وزى: «وسى مەن نە ىستەپ وتىرمىن؟» دەگەن ساليقالى ويدى ەس تاپتىرماي سابالاپ، تىم-تىراقاي قۋىپ اكەتىپ بارا جاتقان ءبىر تىلسىم كۇش... ادامنىڭ ءوز ىشىنەن باسىن قاقشاڭ ەتكىزىپ، ءوربي تۇرەگەلگەن، ءوزى مەكەن ەتىپ وتىرعان دەنەنى اياق استىنان بۋىندىرىپ، السىرەتىپ، سىلەكەيىن شۇبىرتا، ەسىنەن تاندىرىپ اكەتىپ بارا جاتقان... تىنىس الدىرماستان، قۇمىقتىرىپ اپارىپ، قۇمارلىقتىڭ قۇدىعىنا تاستاپ جىبەرگەن - سول... سول ءبىر قۇدىرەتتى قۋات. ەندى سول قۇدىقتان سىلەكەيىن شۇبىرتىپ تۇرىپ قانىپ ىشپەي، مەيىرىن قاندىرىپ، وڭەزەسى كەپكەن قۋ ءناپسىنىڭ وڭەشىن ابدەن تىعىنداپ الماي... سول قۇدىقتان شىعىپ كەتەمىن دەۋ... - قۇر اۋرەشىلىك، بۇل ءقازىر تۇلا بويىن ءيسىندىرىپ، ۋىلجىتىپ اكەتىپ بارا جاتقان سول قۋ ءناپسىنىڭ ق ۇلى، وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعار كۇڭى عانا... بۇلىڭعىر تارتقان ساناسىنا الدەقانداي قاراڭعى تۇپكىردەن كەلىپ، اينالىپ سوعىپ كەتىپ تۇرعان: «ءبىتتى، ءبىتتى... جوق، مەن ءبىتتىم... وي، جانىم-اي، بۇل نە قىلعان ماسقارا ءورت ەدى! ادامنىڭ جانىن كىرگىزەتىن تىلسىم كۇش قوي مىناۋ...» دەگەن سىڭايداعى ۇزىك-ۇزىك بىردەڭەلەر.
ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، وسىدان كەيىن-اق قىز بەن جىگىتتىڭ جىگى جىمداسىپ، جۇبى جاراسىپ كەتكەندەي بولدى. كوزقاراس كەرەعارلىعى، جاس الشاقتىعى، تاعى باسقاداي ۇيلەسىمسىز جاقتارى قانداي... دەگەن ماسەلەنى ويلاپ جاتقان بۇلار جوق. ەستيار ازامات قوي، بالكىم، جىگىتتىڭ ويلاۋى دا. ال ءبىراق، ءسانيا ءۇشىن بۇنداي ۇعىمداردىڭ اۋىلى الىس. «ءبىزدى ورتاق ەتىپ، سونشالىقتى جاقىن ەتىپ تۇرعان نە نارسە؟» دەگەندى پارىقتايتىن سىڭايى دا جوق. ول جاعىن ويلايىن دەسە، باسى باسار ەمەس. بار بىلەتىنى، مالىكپەن كوبىرەك بولعىسى، بىرگە قاتار جۇرگىسى، كۇندىز-تۇنى ايىرىلىپ قالماعىسى كەلەدى. بالكىم، ءتىپتى كورمەسە، تۇرا المايتىن دا سياقتى.
الايدا، ۋاقىت شىركىننىڭ قاشاندا ولشەۋلى ەكەندىگىن ەسكەرمەپتى عوي... ءبىر جايما-شۋاق كۇنى مالىك اياق استىنان شىمكەنتكە قايتاتىن بولىپ قالدى.
— ە، نەگە؟ - دەدى ءسانيا شارالى جانارلارى جىپىلىقتاي قاراپ.
— نەگەسى قالاي، جۇمىس، سەميا... وسىلايشا سالاڭداپ جۇرە بەرەدى دەيسىڭ بە؟
وي سياقتى ءبىر نارسەنىڭ ءسانيانىڭ باسىنا كوپتەن بەرى كەلگەنى وسى كەز: «راسىندا دا سولاي ەكەن-اۋ!..»
— ال مەن قايتەمىن؟
— قايتكەنى نەسى؟ جۇمىسىڭ بار... باسپانانى ءالى دە قاتىرامىز. ەكى قالانىڭ اراسى ونشا قاشىق ەمەس. كەلىپ تۇرامىن عوي. ءالى تالاي بەيمارال وتىرىپ، دەمالامىز.
وسىنى ايتتى دا، جىگىت قىزدىڭ ەرنىنەن ءۇزىلدىرىپ تۇرىپ ءسۇيدى. قاتتى دا، اقىرىن دا ەمەس... تۇلا بويدى تامىلجىتىپ، ءيسىندىرىپ اكەتەتىن ءبىر باپتى ءسۇيىس. جوعارعى جاعىن قالىڭ مۇرت باسقان كەبەرسىگەن قوڭىر ەرىندەر. سۇيگەن كەزدە ابدەن ءسىڭىسىپ قالعان تەمەكىنىڭ ءدامى كەلدى.
ۇيالى تەلەفوننىڭ ۇيالماستاي سىڭعىرلاي اۋەندەتىپ قويا بەرگەنى وسى ساتتە. مالىكتىڭ قارلىعىڭقىلاۋ كەلگەن قوڭىر ءۇنى ار جاعىنان ەنتىگە جەتكەن كوپ ساۋالدىڭ تىگىسىن جايمالاپ، ساۋال يەسىن سابىرعا قاراي قايىرىپ الەك:
— كىشكەنە ەسىڭدى جيشى ەندى. ءيا، ءيا، بيلەت الىپ قويدىم. بۇگىن كەشكە «وتىرارعا» وتىرامىن. جۇمىس بىتپەي... بارعاننان كەيىن ايتارمىن. ايتتىم عوي كىشكەنە اۋىرىپ قالدىم دەپ... قۇدا قالاسا... بەيمارال جاتىپ العان جوقپىن. ۇيگە جەتكەنشە اسىعىپ... وي، قاياقتان... كىم بولۋشى ەدى... وزدەرىڭ قالايسىڭدار؟ كوكەم شە؟
ترۋبكانى ورنىنا قويعاننان كەيىن ءوزىن مولدىرەي قاراپ تۇرعان كىرپىكتى جانارلاردى جانە ءشوپ ەتكىزدى.
قانشالىقتى بولبىراۋ دەگەنىمەن، قاناتتىڭ دا زاتى جىگىت ەمەس پە، ءبىر كۇنى ول دا قۇشاقتاعان. مالىك قۇساپ وزىمسىنە وجار قيمىل كورسەتپەسە دە، بىرتىندەپ جاناسىپ، ۇزاق يكەمدەدى. سونداي ساتتەردىڭ بىرىندە قىزدىڭ ارعى جاعىنان الدەقانداي قۇشتارلىق ۇشقىنى جىلت ەتە قالعانداي بولدى.
مالىككە قاراعاندا ءوز قاتارى دەسە دە بولادى. ءبىراق كوڭىلىن تەربەپ، جۇرەگىن قوزعامايدى. ونىڭ ۇستىنە تەگەۋرىندى قۇشتارلىقپەن كەلىپ، تارپا باس سالاتىن مالىكتەي ەمەس، انانى-مىنانى ايتىپ، ۇزاعىنان وراعىتىپ تۇرىپ الادى. مالىكتى اڭساپ جۇرگەن كۇندەرىنىڭ بىرىندە قاناتتىڭ دا قايرات كورسەتىپ، جىگىتتىك تانىتۋعا تالپىنىس جاساعانى. سول-اق ەكەن، جاس دەنەسىنە يە بولا الماي، انا جولعىداي... تاعى دا ەرىپ بارا جاتقانىن سەزدى. ءتىپتى ەكەۋارا قاتىناسقا قاناتتان بۇرىن ءوزى مۇرىندىق بولعان سياقتى ما، قالاي؟
«ەشتەڭە ەتپەس، - دەدى ءسانيا ءوزىن-وزى جۇباتىپ. - قاي كەزدە دە كوزىمە مالىكتى ەلەستەتىپ ءجۇر ەمەسپىن بە؟ مەنىمەن بولعان مالىك دەپ سانايىنشى».
سونان از ۋاقىتتىڭ ىشىندە قانات تا ءوزىنىڭ قىزعا عاشىق بولىپ قالعانىن ايتىپ، كۇن قۇرعاتپاۋعا اينالدى. نەسى بار، بىرەر جاس قانا ۇلكەندىگى بار قاتارى، باسى بوس بويداق. ءبىراق انا مالىكتەي اينالاعا ىقپالى جوق، ءالى قالىپتاسپاعان بوسبەلبەۋ جىگىتتەردىڭ ءبىرى. ءسويتىپ جۇرگەندە نيەت تانىتىپ، ىقىلاس كورسەتكەن تاعى بىرەۋلەر تاعى بىرەۋلەر پايدا بولدى. ولار دا ءۇيىرىلىپ ءتۇستى دەۋگە بولار. ءوڭى ءتاۋىر قىزعا كىم كوڭىل بولمەيدى. ونىڭ ۇستىنە جىگىتتەردىڭ ەشقايسىسىنا توڭ تەرىس مىنەز تانىتپاي، قاي-قايسىسىمەن دە مايىسا سويلەسە...
كەيبىر تۇندەردە، وڭاشا قالعان ساتتەردە ءوزى اڭساپ قالاتىن، ءتاتتى سەزىمگە ەلىتىپ، الدەقايدا شىم باتىرىپ ءناپسى ۇيىعىنا قاراي ۇيىتىپ اكەتە جونەلەتىن سول ءبىر الاپات كۇش. ەرىپ بارا جاتتى... «وسىلاي ەري بەرسەمشى، قيمىلداساڭشى» دەپ ويلادى. ءبىر كەزدە قاراسا، ىرقىنان تىس ىڭعايعا جىعىلىپ... تاسقىنداعان سەل سەزىمنىڭ ىرقىندا... ىعىپ بارادى ەكەن؛ ىندىنى قۇرىپ، بارلىعىن وسى جولدا ىسىراپ قىلعىسى كەلگەندەي... ىنتىزارلىقتىڭ بەت قاراتپاس جالىنىنا تىرىدەي ورتەنىپ بارادى ەكەن.
ءولىپ-وشتى...
ۋاقىت ۇزارا باستاعان سايىن، جاڭاعى ءتاتتى ساتتەر الىستاي تۇسكەن سايىن... ءلاززات جىبىنەن ايىرىلىپ قالارداي قايتادان قالادى. تاناۋى رابايسىز شۋىلداپ، ىشكى جاعىنان الدەقانداي جاعىمسىزداۋ دىبىستار سىرتقا قاراي لاپ قويۋدا. ءوزى ۇزىنىنان سۇلاپ... ۇمىتىلىپ جاتتى. ءبىر كەزدە قاراسا، مۇنىڭ تالماۋسىراعان مۇشكىل حالىندە جىگىتتىڭ شارۋاسى جا جوق، ءوزى تويىپ السا بولعانى، باسقانىڭ ۋايىمىنا باس اۋىرتپايتىن باسپاق سىڭايلى قالىپ. قىرى سىنباعان سىمىن وقتاي قىلىپ كيىپ العان، توقمەيىل جۇزىندە ۇلكەن ءبىر شارۋانى تاستاي عىپ تىندىرىپ تاستاعانداي ماردىمسۋ باسىم. سول ۇلكەن شارۋانىڭ ءالى بىتپەگەنىمەن، كەرىسىنشە ەندى عانا باستالىپ كەلە جاتقانىمەن، مۇلدە شارۋاسى جوق سەكىلدى.
اي، سوندا جەك كورگەنى-اي سول ءبىر قانات دەگەن نەمەنى. ەركەك دەنەسىن يەمدەنىپ جۇرگەن بولبىر بايعۇستى. جاستىقتى جۇمارلاي باۋىرىنا باسقانداي دىبىس شىعارىپ، الاسۇردى-اۋ جاراعان اتتاي بولىپ تۇرعان دەنساۋلىعى مىقتى بالعىن بويجەتكەن. قانداي دىبىس شىعارىپ، قالايشا بوزداعانىن ايتىپ جاتۋ ابەستىك بولماسا دا، ارتىق بولار-اۋ.
سونان... جەك كورىپ كەتتى. ولەردەي. ءتىپتى ءيتتىڭ ەتىندەي. نەشە كۇن بويى قاراعىسى كەلمەي، قاشىپ ءجۇردى. اسىرەسە بەتىنە. بۇنى ىسىراپ قىلىپ، مۇلدە توزدىرىپ جىبەرگەنىن قالاي عانا ۇمىتسىن، ءقايتىپ قانا كەشىرسىن. شيىرشىق اتىپ، ورتەپ جىبەرەدەي بولىپ تۇرعان شاعىندا ۇرعاشى ەكەن-اۋ دەپ ەسىركەمەي، سۇلۋ ەكەن دەپ سۇعىن قاداماي، ەلەمەستەن، يت ءراسۋاسىن شىعاردى دا تاستاپ... تايىپ تۇردى ەمەس پە. الدەقانداي دەلوۆوي كەزدەسۋى بار ەكەن. شىركىننىڭ دەلوۆويىن. قۇرىسىن ويتكەن كەزدەسۋى.
ءبىراق مالىك بولسا، الىستا. ەسەسىنە سوڭىنان قالماي، سالپاقتاپ كەلىپ جۇرگەنى. قانشا قاراعىسى كەلمەگەنىمەن، دەنى ساۋ جاس ءتاننىڭ ءوز قاجەتتىلىگى، ءوز قۇشتارلىعى بار. ويعا جەڭدىرىپ، باسىپ-جانشىپ، ەندى قايتىپ تىلەمەستەي تۇنشىقتىرىپ تاستاعىسى كەلسە دە... اقىلعا كونبەيتىن، ۋاعىزعا ۋانبايتىن جانى ءسىرى نەمە ەكەن. ەشتەڭەگە باعىنبايتىن وزىنشە ءبىر وگەي پاتشالىق. مالىك بولسا الىستا. امال جوق، سونداي ساتتەردە قاناتتى قايىرا ءبىر كورۋگە اڭسارى اۋا قالادى.
مۇمكىن، بۇل جولى... دۇرىس بولىپ كەتەر. تاجىريبەسى از جاس جىگىتتى جازعىرا بەرۋ دە ارتىق شىعار. ءبىراق ءۇمىتى قۇرعىر قاشان اقتالا بەرگەن. تاعى دا كوڭىلى قالدى. ەندىگىارى بويىنا مۇلدە جولاتپاستاي بولعان. باسقانى ەمەس، قانات ەسىمدى سول ءبىر ولەز نەمەنى. كەيدە ءبىر نارسەدەن جولىڭ بولماس، ەكىنشى ءبىر شارۋانىڭ ورايى كەلە كەتەتىنى بار عوي. مالىكتى اڭساپ، جاستىقتى قۇشۋمەن قالجىراپ جۇرگەن كۇندەرىنىڭ بىرىندە... جولىعا كەتكەنى بار ەمەس پە.
قاي جەردە تانىسقانىن، اتى كىم ەكەنىن، قالاي ءتىل تابىسىپ، قالاي جانىسقانىن تاپتىشتەپ ايتۋ شارت ەمەس بولار. بۇگىنگى زاماندا ول جاعى پروبلەما ما، ءتايىرى؟ ەڭ باستىسى - جىگىتتىڭ ءوز كوڭىلىنەن شىققانى. تالايدان بەرى بوي بەرمەي، لاعىپ الا قاشىپ جۇرگەن ءناپسى دەگەن سۋماقاي نەمەنى از دا بولسا بۇعالىقتاپ، جىلانىن قايتارۋعا كومەكتەسكەنى. ەكەۋى تۇتە-تۇتەلەرى شىعىپ ارپالىسىپ جاتقاندا، شىر-شىر ەتىپ تەلەفوننىڭ-اق مازاسى كەتە قالعانى. بولماي اكەتىپ بارا جاتقان سوڭ، قۇلاعىن كوتەرمەسكە امال قايسى؟
— ءسانيا، - دەگەن داۋىستى ەستىگەن ساتتە... نە كۇيگە تۇسكەنىن بىلمەيدى. وزىندەگى وي جوباسىنا قاراعاندا جۇرەگى جارىلا قۋانۋى كەرەك ەدى. قۇشتارلىقتىڭ قۇشاعىنا بەرىلمەي، بوي-بوي بولىپ تەرلەمەي، قالىپتى حالدە تۇرعان جاعدايدا سانىن شاپالاقتاپ، الاقايلاي قۋانارىنا يمانى كامىل. ال ءبىراق ءقازىر... زاكون پودلوستي دەگەن وسى-اۋ. ءسال كىدىرىپ بارىپ:
— مالىك! - دەپ، وزىنە جات داۋىسپەن قىشقىرا ايقاي سالدى. - سەن ەكەنسىڭ عوي...
— ءيا، مەن. نەعىپ سونشا ۋاقىت تەلەفوندى كوتەرمەدىڭ؟
— جاي، اشەيىن... جەتكەنىمشە سول بولدى.
— نەعىپ ەنتىگىپ تۇرسىڭ. داۋىسىڭ دا ءبىر ءتۇرلى عوي ءوزى.
— استىڭعى ەتاجدان كوتەرىلگەنشە... ساسىپ قالدىم. - تولىق الىپ بولماعان ءلاززاتتىڭ جىلانىن قايىرا الماي، ارپالىسقا ءتۇسىپ تۇرعانىن مالىك قايدان ءبىلسىن.
— جاقسى-جاقسى... مەن سەنى ساعىندىم. شىداماي ءجۇرمىن.
— وتىرىك، — دەدى قىز تەلەفون تۇتقاسىن قۇلاعىنا جانتالاسا جاپسىرىپ. ونىسى ارعى جاقتاعى ءسوزدى قاسىنداعى ادام ەستىپ قويماسىن دەگەن دالباساسى ەدى. — مۇلدەم حابارسىز كەتتىڭ عوي.
— ەندى اڭگىمە بىلاي... ءبۋىنىپ-تۇيىنىپ دايارلانا بەر. سكورو الىپ كەتەمىن.
قىز تەلەفوننىڭ ءسوزقاعارىن تەرشىگەن الاقانىمەن جاپتى دا، جامباس
جاعىندا جىمداسىپ جاتقان جىگىتكە قاراپ:
— ءقازىر... - دەدى اقىرىن عانا. - اعايىم عوي... سەمەينىي ماسەلەلەر... كىشكەنە شىداي تۇرشى. - قايتا ايعايعا باستى. - نەگە؟ قوي، شىن با؟ جوق قاسىمدا ەشكىم جوق دەدىم عوي... جاي، ساسقالاقتاپ تۇرعانىم... شىن ايتام، كىم بولۋشى ەدى...
بۇل جولى دا جولى بولمادى. ءبىراق الۋعا ءتيىستى ءلاززاتىم كۇيىپ كەتتى دەپ وكىنۋدىڭ رەتى جوق ەدى. تەلەفونمەن جەتكەن قۋانىشتى حابار ونداي وكىنىشكە جول بەرمەدى. ءلاززاتتى كۇيدى باسىنان كەشكەنى - الگىندە عانا ورتاق ءلاززاتتى بولىسپەك بولعان شالا تانىس جىگىتتى شىعارىپ سالعاننان كەيىن. ەكى قولدىڭ ساۋساقتارىن ىلگىشەك ەتە، توبەسىنەن اسا سوزىپ كەرىلدى دە، ديۆاننىڭ ارقالىعىنا قاراي شالقايا بەردى. شىنىندا دا بۇدان وتكەن نەندەي قۋانىش بولسىن...
بىرەر كۇندە مالىك كەلەتىن بولىپتى. جاي كەلمەيدى، ءسانيانى وزىمەن بىرگە الا كەتەدى. جاقسى جۇمىس تاۋىپ قويىپتى. سىرتتاي وقۋعا دا تۇسىرمەك ەكەن. ەڭ باستىسى — باسپانا تاۋىپ، قاسىندا ۇستايدى. ويتكەنى ءسانيا وعان وتە كەرەك ەكەن. نەگە دەۋگە بولا ما، ماحاببات جاڭا اشىلعان جانارتاۋداي اسپانعا جالىن اتىپ، جانىن جاۋلاپ اكەتىپ بارا جاتسا...
مايرامەن اۋىلدا كەزدەستى. كەزدەيسوق ەمەس، ەكەۋى ۇيالى تەلەفون ارقىلى نەشە رەت سويلەسىپ، جولىعۋعا ءسوز بايلاستى ەمەس پە. قۇربىسىنىڭ بۇرىنعىداي ەمەس، ەداۋىر وزگەرىپ قالعانىن مايرا بىردەن بايقادى. سىمباتتى دەنەسى ءسال-پال تولىسىپ، بۇرىننان ءوڭدى اجارى ودان ارمەن قۇلپىرا تۇسكەن بە قالاي؟ ءار تۇستان نوقاتتانىپ تۇراتىن بولماشى بەزەۋلەرى ەندى قاراسا، ادەمى بەتتەن مۇلدە بەزىپ، زىم-زيا جوعالىپتى.
— نەعىپ سونشا بايسالدى بولىپ قالعانسىڭ؟ — دەدى مايرا ونىڭ وسى قالپىنا قىزىعا دا قىزعانا دا بارلاي قاراپ تۇرىپ. — وسىدان ءۇش اي بۇرىنعى تىز ەتپە ءسانيا قايدا كەتكەن؟ ايتپايسىڭ وسى ۋاقىت ىشىندە ءبىراز قيىنشىلىق كورگەن جان دەپ. ەل كورگەن دەگەن جاقسى عوي، قىزىمىزدىڭ مىنەزى تۇزەلىپتى دەپ ماماڭ ءماز. جازداعىداي ەمەس، «ەندى قالاعا قورىقپاي جىبەرەمىن» دەيدى. تەك مىنا قالپىڭمەن الماتىدان ارى اسىپ كەتىپ جۇرمەسەڭ بولعانى...
You Might Also Like
-
قىزمەتكە قولى جاڭا جەتكەن ادامنىڭ وزىنە جۇكتەلگەن جۇمىستى ءبيتىن سالىپ ىستەيتىن ادەتى ەمەس پە؟ مەڭگەرۋشىنىڭ ايتقان ءاربىر ءسوزىن انادايدان قاعىپ الىپ، قالتقىسىز ورىنداپ جۇرگەنىم سوندىقتان. كەڭ كابينەت...
