ۋچاسكەلىك الىپساتار
قىزمەتكە قولى جاڭا جەتكەن ادامنىڭ وزىنە جۇكتەلگەن جۇمىستى ءبيتىن سالىپ ىستەيتىن ادەتى ەمەس پە؟ مەڭگەرۋشىنىڭ ايتقان ءاربىر ءسوزىن انادايدان قاعىپ الىپ، قالتقىسىز ورىنداپ جۇرگەنىم سوندىقتان. كەڭ كابينەتتەگى ءبىر ورىندىقتى مەنشىكتەپ، بوكسەممەن سىقىرلاتىپ ەزگىلەي باستاعان كۇننىڭ ەرتەڭىندە-اق كوكونىس بازاسىنا قاراي جۇمسالىپ كەتتىم. قالاداعى مەكەمەلەردىڭ بەلگىلى ءبىر كاسىپورىنعا قول كۇشىمەن قولعابىس بەرىپ تۇراتىن ءتاۋىر سالتى بار عوي. سودان كەيىن-اق بەينە ءبىر قالىڭدىعىم ساعىنىپ وتىرعانداي، سولاي قاراي كۇن ارالاتىپ سالىپ ۇرىپ جەتىپ باراتىندى شىعاردىم. الدەكىمدەر سياقتى «قارا جۇمىس ىستەۋگە نەگە مەن عانا بارۋىم كەرەك؟» دەپ، كەلمەي جاتىپ كەرگۋگە ءاددىم قايسى؟ ارىپتەس اپكەلەرىمنىڭ كوڭىلىنە كەلمەي-اق قويسىن، وسىناۋ بولمەدە وشارىلعان ون بەس ادامنىڭ جاس جاعىنان ەڭ كىشىسى ... مىنا مەن بولىپ قالىپپىن. جانە ەڭ باستىسى... ون ءتورت ايەلدىڭ ىشىندەگى جالعىز ەركەككىندىكتى بولۋ قۇرمەتى دە مەنىڭ ۇلەسىمە تيگەنىن ايتساڭشى.
كوكونىس بازاسىن جارىلقاپ تاستاپ، ەرتەڭىندە قايتادان جەتىپ كەلەتىنىم — ويسىراپ تۇرعان ءوز ورنىم. «سىزدەر ءۇشىن شىرىك كارتوپ پەن بوساعان كاپۋستانى سورتتاپ كەلدىم. بەلىمنىڭ اۋىرىپ، تىرناعىمنىڭ تىزىلداعانىن مىندەت قىلمايمىن» دەيمىن. ارينە، ىشىمەن عانا. ءارقايسىسىنىڭ جۇزىنە جاۋتانداي قاراپ، سەبەپسىز جىمياتىنىم بار. ءبىراق مەن ءوستىپ قانشا قاراسام دا: «ءى-م-م، مىنا جاڭا كەلگەن جاس جىگىت ءبىزدىڭ ورنىمىزعا بارىپ، جانىن قيناپ كەلگەن ەكەن-اۋ. بۇرىن ءارقايسىسىمىز كەزەك-كەزەك بارۋشى ەدىك. ەندى مىنا جاس جىگىتتىڭ ارقاسىندا ارقا-باسىمىز كەڭەيىپ، ۇزىن دا قىزىل تىرناقتارعا زاقىم تيمەيتىن بولدى. پەيىل ءبىلدىرىپ، ءوزىن ءبىر ەسىركەي سالايىقشى» دەپ، جاتقان تاعى ەشقايسىسى جوق.
دەگەنمەن ماسەلە وندا ەمەس، ماسەلە — مىنادا. مەن جۇمىسقا بارىپ قايتقان سايىن ارىپتەس اپكەلەرىمنىڭ وزگەرىپ قالاتىنىن بايقايمىن. انىعىن ايتقاندا، وزگەرەتىن — وزدەرى ەمەس، ءۇستى-باستارى. مىسالى، الدىڭعى اپتادا ءبارى جىلتىلداعان ءبىر ادەمى قارا سۋمكا ۇستاپ ۇلگىرىپتى. جۇمىستىڭ ارا-اراسىندا ستولدىڭ ۇستىنە قويىپ، ءارقايسىسى الگى سۋمكالارعا الدەنەلەردى الىپ-سالىپ اۋرەگە تۇسەدى. سوسىن «ىنىشەك، مىنانى كوردىڭ بە» دەگەندەي، ءارقايسىسى ءوز ورىندىعىنىڭ ارقالىعىنا سالاڭداتىپ ءىلىپ تاستايدى.
«ۇلكەن قالادان الىپ كەلگەن بىرەۋدىڭ تاماشا تابارىگى شىعار» دەدىم دە قويدىم. ءتيىستى كومانديروۆكاما تاعى ءبىر بارىپ كەلسەم، اياۋلى اپكەلەرىمنىڭ ءبارى دە بوتەن مىنەز تاۋىپ، تاعى وزگەرە قالىپتى. قايتا-قايتا قۇنجىنداسىپ قاراي بەرىسەتىنى — ستول استى. جاي قارامايدى، تەپسىنىپ قويىپ، تەلمىرىسەدى. «استارىنان سۋ شىقتى ما، نە بولدى؟» دەگەن كۇمىلجىڭكى كۇدىك كومەيىمدى كۇل-كۇلگە تولتىرىپ، مەن دە ەرىكسىز ەلەڭدەدىم. جاڭعالاق باسىم اۋەلىدە ەشتەڭە بايقاپ، جارىتپاپپىن. جوق جوعالتقان ادامداي ءار اپايدىڭ استىڭعى جاعىنا... جو-جوق، ءار ستولدىڭ استىنا مەن دە تەسىلەم.
ءيا، ەندى بايقادىم، ۇشتارى قاسىقتاي عانا سۇپ-سۇيكىمدى قارا تۋفليلەر ءار ستولدىڭ استىنان مەنمۇندالاپ سىعالاي قاراپ تۇر ەكەن. «مەنى كوردىڭ بە؟ » دەگەندەي ءارقايسىسى كولەڭكە استىنان-اق كوز سۋىرىپ، جاندارى قالماي جىلت- جىلت ەتىسەدى. كەڭ كابينەتتەگى بارلىق ستولدىڭ استىن انداۋسىز عانا اسىقپاي شولىپ ءوتتىم. بىر-بىرىنە ەگىزدىڭ سىڭارىنداي ۇقساس شەتىنەن سۇلۋ تۋفليلەر. ءبىراق سول تۋفليگە سۇعىلعان اياقتاردىڭ ءبارىن ءويتىپ جومارت باعالاي سالۋ قيىنداۋ. قۇدىرەتى كۇشتى اسەم اياقكيىم كەيبىر كەم-كەتىك جەرلەردىڭ دە تىگىسىن جاتقىزىپ، تۇزەپ جىبەرگەن سەكىلدى.
ەندى قاراسام، بۇگىنگى اڭگىمە وزەگى جالعىز-اق. سويتسەم، ءۇستى-باستارىن كۇن سايىن قۇلپىرتىپ، وتىرۋعا كۇمار مەنىڭ قىمباتتى ايەل ارىپتەستەرىم كەشە تەگىس ءتۋفليلى بولىپ، قۋانىشقا كەنەلگەن ەكەن.
نە كەرەك، اسەم تۋفلي مەن ءارقيلى بالتىر يەلەرىنىڭ بارلىعى دا ءبىراۋىزدان ءماز. سول ەكى ارادا: «ياپىر-اي! — دەگەن تاڭىرقاۋلى ويدىڭ تاسادان شىعا كەلىپ، تارپا باس سالعانى. — سوندا بۇل قالاي؟ انەۋكۇنى سۋمكا... بۇگىن تۋفلي. مەنىڭ اسا قىمباتتى اپايلارىمدى ءبۇيتىپ جارىلقاپ جۇرگەن كىم ءوزى؟..».
ءبىر ارەدىكتە اپايلاردىڭ ەڭ جاسى ەپبيكەدەن ەپتەپ سىر تارتىپ كورىپ ەدىم، جۇمباق جىميعانى بولماسا، جاق اشىپ، جارىتىمدى جاۋاپ بەرگەن جوق.
— ءوزىڭ ءتىپتى ليۋبوپىتنىي ەكەنسىڭ. كوپ بىلسەڭ، تەز قارتاياسىڭ، — دەدى دە، سىقىلىقتاي كۇلىپ، سىرعىتپا سوزگە سالدى. مەملەكەتتىك ماڭىزى بار قۇپيانى جاسىرىپ تۇرعانداي ءبالسىنىپ ايتار ەمەس. الگى ساۋالىمدى سالقىنقاندى تۇردە تاعى قايتالادىم. ەپبيكەگە ەمەس، قاراپايىمداۋ كورىنەتىن باسقا بىرەۋىنە. ءبىراق ونىڭ دا اۋزىنان:
— ە، سونداي ءبىر كىسى بار، — دەگەننەن ارتىق جارىتىمدى جاۋاپ شىعا قويمادى. ماڭدايىمدى تاسقا ۇرعانداي، تاعى تىعىرىققا تىرەلدىم. جۇمباق شيەلەنىسە ءتۇستى.
ەرتەڭىندە كوكونىس بازاسىندا جۇرگەن كەزىمدە دە باس دەگەن مىقتىنىڭ باسقا ويدا شارۋاسى بولا قويعان جوق. بەينە ءبىر ومىردەگى ەڭ باستى ماسەلە تەك سول سەكىلدى ازعانا اقىلىمنىڭ بارلىعى وسى جالعىز ساۋالدىڭ توڭىرەگىنەن شىر اينالىپ شىقپاي-اق قويعانى.
تاماققا تۇرعان سۇيەك سىندى كولدەنەڭ ويدان قۇتىلا الماعان كۇيى كەڭسەگە كىردىم. كىرسەم... كەڭ كابينەتتىڭ ءىشى ابىر-سابىر. باج ەتە تۇسكەن تىراقى داۋىسپەن بىرگە باعجاڭ ەتىپ، كوزدەر دە باقىرايا قالعان. الدەقانداي جۇپ-جۇمىر جالاڭاش دەنە جالپ ەتىپ، تابىلعان تاساعا تىعىلا بەردى. اشىلعان اۋىزدى جۇمىپ تا ۇلگىرگەنىم جوق، الدەكىم كەۋدەمنەن يتەرىپ قالدى دا، تۋرا تاناۋىمنىڭ استىنان ەڭسەگەي ەسىكتىڭ سارت ەتە تۇسكەنىن ءبىر-اق ءبىلدىم.
ال ءتۇسىنىپ ءقور. ەل امان، جۇرت تىنىشتا كابينەتتەن قۋىلام دەپ كىم ويلاعان. وزگەنىكى ەمەس، وگەيسىپ جۇرسەم دە، ءوز كابينەتىم ەمەس پە. وندا مەنىڭ جۇمىس ستولىم قالدى. «قوي، نە بولسا دا، مەكەمە باستىعىنا كىرەيىن» دەگەن اشۋلى ويدىڭ ارىنىمەن بۇرىلا بەرگەنىمدە، الدەكىمنىڭ ءبۇيىرىمدى بۇلك ەتكىزىپ ءتۇرتىپ قالعانى. جالت قاراسام... كەرتىك تاناۋ كەتپەكتەي كەلىنشەك ەپبيكە. «وي-بۋ، مىنا جىگىتتى جازىقسىز جابىرلەپ، ۇيات جاساپپىز» دەيتىن سىڭايى بايقالمايدى. ەندى دەنەسىن ەمەس، كەسەكتەۋ تىستەرىن جالاڭاشتاپ، وزىنشە ءماز. قىزىل دالاپ ەركىن جەتكەن ەزۋىندە — سول كەشەگى جۇمباق جىميىس.
سويتسەم، قايدان بىلەيىن، قىزمەتتەس اپكەلەر قىزۋ قاربالاس ۇستىندە ەكەن عوي. بارلىعى دا قولدارىنا جاڭا عانا تيگەن كوركەم كويلەكتى يىقتارىنا ءىلىپ، ولشەپ كورىپ جاتىپتى. ءارقايسىسىنا بىر-بىرەۋدەن ەكەن. بىرىنە ءدال كەلگەنى ەكىنشىسىنە ءدال كەلمەي... بىرىنە ۇناعانى ەكىنشىسىنە ۇناماي... سونداي اپاق-ساپاقتا ساقتىق اتتى ساليقالى سەزىم سانادان شىعىپ كەتكەن... ەسىك اشىق قالعان. ادەيى اڭدىپ جۇرگەن تىمىسكى جانداي مەنىڭ ساپ ەتە قالعانىم. سول كەزدە ەپبيكە مەنى قايتادان ەرتىپ كىرگەندە، كابينەت ءىشى ءسال سايابىر تاۋىپ ۇلگىرگەن ەكەن. ينكۋباتور بالاپاندارىنداي تەگىس قىزىل الا كويلەك كيىپ جاعالاي وتىرعاندار جاڭا بىرەۋلەر ەمەس، مەنىڭ اسا قۇرمەتتى اپايلارىمنىڭ ناق وزدەرى. ەندى جالاڭاشتانۋعا قولى جەتكەن دەنە مۇشەلەرى تەك بەت پەن بالتىر عانا ەمەس. نە كەرەك، مەنىڭ اسا قىمباتتى اپكەلەرىم تاعى ءبىر جاستى شوتپەن شىعارىپ، تەگىس جاسارىپ شىعا كەلگەندەي.
الايدا كوڭىل كۇيلەرىنە قاراعاندا بارلىعىن دا ءماز-مايرام دەپ ايتۋ قيىن. بىر-ەكەۋىنىڭ تۇرلەرى پياز جەگەن ادامدىكىندەي تىجىرىڭقى:
— قاراشى، سۇمىرايدىڭ الداپ سوققانىن!
— بالەم، وسىدان كەلسىن ەندى. شاشىن جۇلىپ، قولىنا بەرمەسەم بە؟
تۋنەيادەس! ارامتاماق! زاڭنىڭ قانداي بولارىن ۇمىتقان ەكەن.
كوزىنە كوك شىبىن ۇيمەلەتىپ جىبەرەيىن...
اشۋلانا شىققان اۋىر سوزدەردى اياماي توگىپ جاتقان كوكبەتتەۋ اپايدىڭ ەسىمى — شاعىمشا. وسىنداعى ون ءۇش قۇربىسىنىڭ ىشىنەن كولدەنەڭ كوزگە بۇرىنىراق تۇسەتىن بەلگىلى بيكە. كەرەمەت كوركىمەن نەمەسە مايىسقان مىنەزىمەن ەمەس، كەز-كەلگەن قۇربىسىندا كەزدەسە بەرمەيتىن ەتجەڭدى مول دەنەسىمەن. وزگە ايەلدەرگە جاراسا كەتكەن جاڭاعى شىت كويلەك بۇل كىسىنىڭ ۇستىندە شىقپا جانىم، شىقپامەن شىت-شىت سوگىلە جازداپ، ارەڭ ءىلىنىپ تۇر ەكەن. كەۋدە، قارىن، بوكسە ءتارىزدى بولەكتەنۋگە بەيىم مۇشەلەردى ءوشى بارداي قىلعىندارا قىسىپ، ءوزى تاراپىنان ول دا مول دەنەگە قولدان كەلگەن قىسىمىن جاساپ باعۋدا. ەل امان، جۇرت تىنىشتا، اسەم كويلەكتىڭ قىزىعىن كورە الماي، قاراداي ءعارىپ كۇيگە تۇسكەسىن، تەپسىنىپ شىقپاي ءقايتسىن. الگى كىسىنىڭ وسىنداي تار دۇنيەنى تارتۋ ەتكەن بەلگىسىز جارىلقاۋشىنى جەردەن الىپ، جەرگە سالىپ جاتقانى سوندىقتان.
سونان كوكەيىمدە ساۋال بولىپ بەرىشتەنگەن جۇمباق ءتۇيىننىڭ جوق جەردەن شەشىلە كەتكەنى بار ەمەس پە؟ شاعىمشا اپايدىڭ اۋزىنان شابىتپەن شىققان شايپاۋ سوزدەرىنەن اڭعارعانىم مىناۋ.
ءبىزدىڭ مەكەمەدە قىزمەت ىستەيتىن قىزدار قاۋىمىن تاپشى زاتتارمەن تۇراقتى تۇردە قامتاماسىز ەتىپ تۇراتىن ءبىر قوعامدىق ساتۋشى بار ەكەن. مەنىڭ اپايلارىمنىڭ ۇدايى وزگەرىپ وتىرۋلارى، مىنە، سول قۇرمەتتى كىسىنىڭ ارقاسى. كوزقۇرتىنداي ءزارۋ دۇنيەلەردى ول كىسىنىڭ قايدان، ءقايتىپ قاعىستىرىپ اكەلەتىنىندە كىمنىڭ قانداي شارۋاسى بار. ايتەۋىر، جارىلقاۋشى جەڭگەيدىڭ توبەسى كورىنە قالسا، بۇل مەكەمەدە ەلەڭ ەتپەيتىن تومەنەتەكتى جوق. جەڭگەيدىڭ ەكى جاعىنا تەڭدەلگەن توق سۋمكاسى قول اشىق قۇداعيدىڭ قورجىنىنداي تەگى جومارت. تەك قالاعان زاتىڭنىڭ ۇستىنە بەس-ون تەڭگەنى ارتىعىراق قوسساڭ بولعانى...
سول جارىلقاۋشى جەڭگەي بۇگىن شاعىمشا اپايدىڭ «شاعىنداۋ» دەنەسىنە شاپ-شاق كويلەك تابا الماپتى. ونداي قورلىققا شىداماعان ءاپايتوس اپايدىڭ شاڭقىلداي داۋىس كوتەرۋگە پراۆوسى جوق دەپ كىم ايتپاق؟
— ۆووبششە، مۇنداي تۋنەيادەستىڭ تۇقىمىن تۇزداي كۇرتۋ كەرەك، — دەدى ول ارىپتەس ايەلدەرى ايتقان باسۋدى تىڭداپ، باسەڭسىگەن ساتتە. — «ەڭبەكسىز تابىس تاپقاندارمەن كۇرەسۋ كەرەك» دەپ جاتىر ەمەس پە وكىمەت. سوندا وندايلاردى نەگە قۇرتپايدى، ءا؟ ءبىز سياقتى اڭقاۋلاردى الداپ... كەلەسى جولى كەلسىنشى، بالەم، ۋچاسكوۆىيعا زۆانداپ، اكەسىن تانىتا قويايىن.....
مەنىڭ ايەلدەر اتىنان قارا جۇمىسقا جىبەرىلۋىم سيرەكسي باستاعان كەز. شيقىلداق ورىندىققا قادالعان قالپى قاعاز كەمىرىپ وتىر ەدىم، كەنەتتەن ءدالىز جاقتان «كەلدى» دەگەن قۋانىشتى حاباردىڭ جەلپىلدەي جەتكەنى.
— كىم؟ — دەدى كورشى كابينەتتەن بىرەۋ.
— كىم بولۋشى ەدى؟ الگى ءوزىمىزدىڭ... قوعامدىق ساتۋشى دا.
سول سول-اق ەكەن، كەڭ بولمەدە قامالىپ وتىرعان ون ءتورت ايەل تۇقشيىپ وتىرعان قاعازدارىن تاستاي سالىپ، اۋە دابىلى بەرىلگەندەي اتىپ-اتىپ تۇرىستى. سونان ەتەكتەرىن ۇستاي، ەسىككە قاراي لاپ قويعان. ەڭ الدارىندا — ىركىلدەگەن ءىرى دەنەنى ەركىن يگەرىپ، ۇرشىقشا ۇيىرگەن شاعىمشا اپاي. «ءبىتتى! — دەگەن سۋىق وي ميىمدى قارىپ، سۋمانداي جۇگىردى. — ەندى ايامايدى. شاشىن جۇلاتىن بولدى... ميليسياعا تاپسىراتىن بولدى...».
مىنە، قىزىق! وتكەن جولعى تەگەۋىرىڭدى قوقان-لوققى مەن قاپتاعان قارعاپ-سىلەۋدىڭ قۋاتى قايدا كەتكەن دەسەڭشى. كەڭ كابينەتكە كىرىپ ۇلگىرمەي-اق، الىپساتار جەڭگەي حان-تالاپايعا ءتۇستى دە قالدى. انىعىراق ايتقاندا، تالاۋعا تۇسكەن جەڭگەيدىڭ ءوزى ەمەس، قۇداعيدىڭ قورجىنىنداي قوربيعان قوس سۋمكاسى. جەر شارىنىڭ ارعى بەتىنەن قاپشىعىن كوتەرىپ ارەڭ جەتكەن اياز اتاعا دا ءبۇيتىپ ەشكىم ۇمتىلماس. ءتىپتى وتكەن جولى كوزىنە كورىنسە، تەسكەنتاۋ اسىرىپ جىبەرەردەي بولىپ تەپسىنگەن شاعىمشا اپايدىڭ ءوزى دە:
— ماعان مىناۋىن! ماعان مىناۋىن! — دەپ وكتەمدىق كورسەتە ورشەلەنىپ كەتتى.
سونان نە كەرەك، تەمەكى تارتىم مەزگىل ءوتتى مە، وتپەدى مە، ءىشى جەڭىلدىك العان قوس سۋمكانىڭ قارىنى قابىسىپ شىعا كەلدى. ونىڭ ەسەسىنە الىپساتار جەڭگەيدىڭ ادەمى ءاميانى اۋزى-مۇرنىنان شىعا قاقالىپ، قالتاعا سۇڭگىدى.
ساۋدا ساقال سيپاعانشا. شارۋاسى بىتكەسىن، جارىلقاۋشى جەڭگەي قايدان كىدىرسىن. قايقايا باسىپ، عايىپ بولدى. نازاعا تولى نارازى ۇندەردىڭ ەستىلە باستاعانى سودان كەيىن عانا:
— وسى قاتىن با، وسى قاتىن ءبىزدى وندىرمايدى. قاراشى، ماعان بەرگەن ورامالىنىڭ ءتۇرىن.
— ەپبيكە، ساعان ىلعي ءتاۋىرىن بەرەدى. ال ماعان نەگە ويتپەيدى؟
— ايتتىم عوي ءوزىن ۋچاسكوۆىيعا ۇستاپ بەرۋ كەرەك دەپ...
قىسقاسى، نە كەرەك، سول كۇنى جۇمىس ۋاقىتى بىتكەنشە ورامالدى بولعان ايەلدەردىڭ ءبىرازى الىپساتار جەڭگەيدىڭ سىباعاسىن بەرەمىز دەپ، ابدەن اۋرەگە ءتۇسىپتى. ارينە، سىرتتاي.
— داۆاي، وندا ءبىز باسقاسىن تابايىق، — دەدى جانارلارى جاپالاقكوزدەنىپ جالت-جۇلت ەتكەن ەپبيكە.
— نەنى تابامىز؟ ورامالدى ما؟
— جوق، مەن تاعى بىرەۋىن بىلەمىن...
— قايداعى بىرەۋدى ايتاسىڭ؟
— تاعى ءبىر الىپساتار، تو-ەست قوعامدىق ساتۋشى دەيمىن. ءبىزدى ەندى سول وبەسپەچيت ەتىپ تۇرسا قايتەدى.
— وي، ونداي ادام بار ما؟ بار بولسا، سويتە قويشى. تىلەۋىڭ بەرسىڭ، ءتىپتى. ايتپەسە مىناۋىندى ءبىر كۇنى ۋچاسكوۆىيعا تاپسىرىپ جۇرەرمىن، — دەدى شاعىمشا.
ەپبيكە سوزىندە تۇردى. ءبىر كۇنى مۇرنىنان جەتەكتەپ جاڭا جارىلقاۋشىنى الىپ كەتىپتى. الدىڭعىسىنداي ەمەس، جاستاۋ. اڭىزداعى دۋاداقتاي ەكى جاعىنا تەڭسەلىپ، مامىرلاي باسپايدى. سۇقسىر ۇيرەكتەي زۋىلداي زىرلايدى ەكەن. تەندەگەن قوس سۋمكانىڭ ورنىنا يىققا ارتقان ءساندى ريۋكزاك.
ءتامپىش تاناۋىنا دەيىن تاپتىشتەي بەرىپ قايتەيىن، ايتەۋىر اپايلاردى ۇلدە مەن بۇلدەگە بولەپ، قارىق قىلدى دا كەتتى. ەزۋلەرى سىرعالارىنا جەتكەن اپكەلەرىم ابدەن ءماز. تەك ەشقاشان رازى بولماي، كۇڭكىلدەپ جۇرەتىن شاعىمشانىڭ عانا داۋسى شاڭقىلداپ شىعادى.
— قاراشى، جارىماعىردى. مىناۋىڭ دا جەتىسىپ تۇرعان جوق ەكەن. اناۋ مۇندايعا بەس سوم قوسۋشى ەدى، مىناۋ ون سوم قوسىپتى. وسى كەيىنگى جاستار بار عوي، وڭبايدى...
ءوزى تاۋىپ اكەلگەن جارىلقاۋشىنى جاقتاپ، ەپبيكە دە ەسە بەرەر ەمەس.ءزارۋ زاتقا كەنەلگەن كەلىنشەكتەر ەندى ەكىگە جارىلدى. كوپشىلىگى ەپبيكەنى قوشتاپ، جاڭا ساۋداگەردىڭ جاقسى قاسيەتتەرىن باسا ايتۋدا.
ءسويتىپ جۇرگەندە ارتىنىپ-تارتىنعان قۇداعيداي بولىپ العاشقى الىپساتار اپايدىڭ دا قاباتتاسا كەلىپ قالماسى بار ەمەس پە؟ كەلە، ەسىكتى سارت ەتكىزىپ جاۋىپ، ادەتىنشە قارا سۋمكانىڭ اۋزىن باقاداي اشىپ قويدى. ءبىراق ارىپتەس اپكەلەر بۇل جولى ادەپكى ادەتتەرىنەن جاڭىلىپتى. سۋمكادان شىققان ءزارۋ زاتتارعا سۇتكە تويعان مىسىقتاي سۇلەسوق قانا كوز تاستايدى. ويتكەنى الدىندا عانا وزدەرى ناق وسىنداي زاتتاردى تالاسا-تارماسا ساتىپ الىپ قويعان. ارينە، باسقا ادامنان. ەكىنشىدەن، ۇستەمەسىن قوسا تولەپ، قالتالارى دا قاڭسىپ قالعان.
سونان نە كەرەك، اشەيىندە تاسى ورگە دومالاپ تۇراتىن الىپساتار اپايدىڭ ساۋداسى اياق استىنان وسىلايشا ساۋداعا ءتۇستى. تويعان جەرگە توعىز كەل دەمەي مە؟ ءبىر كۇنى قاراساق، يىعىنا ريۋكزاك ارتقان جاس ساۋداگەر كەلىنشەك، ياعني، قوعامدىق ساتۋشى بوساعاعا سۇيەنىپ، تاعى قاراپ تۇر. شارۋاسىن لىپىلداتىپ ءبىتىرىپ، سىرتقا شىعا بەرگەن ونىڭ الدىنان الگى انانىڭ... شىعا كەلگەنى. جو-جوق، ۋچاسكوۆىي ەمەس. الدىندا كەلىپ جۇرەتىڭ «ستاجدى» الىپساتار.
سونان....
ەكەۋى شارت تا شۇرت بولدى دا قالدى. الدىمەن سوقتىققان — ستاجى كوپ، ىسىلعان ىسقاياق ساۋداگەر.
— بۇل — مەنىڭ ۋچاسكەم. ساندالماي، ارى ءجۇر. وسىدان الدىمدى كەس-كەستەي بەرسەڭ بار عوي، كرىشاما ايتىپ، سيراعىندى شاعام! — دەپ تاپ-تاپ بەرەدى. كىشىسى دە تايسالار ەمەس، دالەلدى سىلتاۋ تاۋىپ، سالعىلاسىپ كەپ بەردى. ىسقاياق اپاي ىزالانا ىسقىرىنعان ەكەن دەپ ىعىسا قويار جاسىڭ كورىنبەيدى.
ولار كەتكەننەن كەيىن بۇكىل دەنەسىمەن ىسىنە دولدانعان شاعىمشا اپاي:
— تۋنەيادسى! شىركىن، ەكەۋىن دە ۋچاسكوۆىيعا تاپسىرار ما ەدى.. — دەدى تىستەنىپ تۇرىپ. ەزۋىن سانمەن ەپكە كەلتىرىپ العان ەپبيكە مىنا شەشىمدى ەستىپ، ال كەپ سىقىلىقتاي كۇلسىن:
— ويباي، شاعىمشا اپاي-اۋ! بۇلاردىڭ ءوزى ۋچاسكوۆىي عوي. ال سەن تاپسىرام دەيسىڭ.
— تەك! نە دەيدى؟ قايداعى ۋچاسكوۆىي؟
— كادىمگى ۋچاسكوۆىي. تەك ميليسيا ەمەس. ۋچاسكوۆىي الىپساتار. بۇلاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ ءوز ۋچاسكەسى بار كورىنەدى.
— ويپىر-اي، سولاي ما ەكەن؟
— ەندى قالاي دەپ ەدىڭ؟ بۇلار قالانى وزدەرى ۋچاسكەگە ءبولىپ الىپتى عوي. وزدەرىنىڭ زاڭدارى بويىنشا ءبىرىنىڭ تەرريتورياسىنا باسقالارىنىڭ كىرۋىنە بولمايدى ەكەن جانە ءارقايسىسىنىڭ ءوز «كرىشالارى» بار. ال بۇلار ءبىر ۋچاسكەدە ەكەۋ بولىپ تۇر عوي. كىم ءبىلسىن ەكەۋىنىڭ قايسىسى جەڭەرىڭ.
سونان بىلاي ءبىزدىڭ مەكەمەگە ريۋكزاك ارقالاعان جاس ساۋداگەر عانا كەلىپ تۇراتىن بولدى. شاماسى، بۇنىڭ «كرىشاسى» انانىكىنە گورى مىقتىراق پا ەكەن؟ الدىڭعى اپاي الىپساتارى جوق بوس ۋچاسكە تاۋىپ، ءبىر قيسىنىن كەلتىردى مە، ايتەۋىر سول قالپى قاراسىن باتىردى.
You Might Also Like
-
— ءدال سول قىزداردىڭ سەنەن اسىپ بارا جاتقانى جوق. ءبارى دە ۆۋز-عا تۇسپەك... بالدارى جەتپەي قالسا، كوممەرسيالىق بولىمدەر بار ەمەس پە؟ ال سوندا سەنىكى نە جۇرتتان الا بوتەن؟
