InfoHub Logo

جۇرەك تامىرلارىنىڭ اتەروسكلەروزى (تامىر قابىرعاسىنا ماي قوسىندىسىنىڭ قاباتتانۋى) وزىنە ءتان بەلگىسى – اۋرۋ ۇستامالى بولادى نەمەسە ونى جۇرەك تالماسى (گرۋدنايا جابا) دەپ اتايدى. ستەنوكارديا كەزىندە جۇرەك وتتەگىنى كوبىرەك قاجەت ەتۋىنىڭ بەلگىسى.

مۇنداي جاعدايدا ادام ءجۇرىپ كەلە جاتسا، تۇرا قالۋى؛ جۇمىس ۇستىندە بولسا، ونى قويا قويۋى كەرەك. ادەتتە 2-3 مينۋت تىنىشتىق بەرىلسە، جۇرەكتىڭ اۋىرعانى باسىلادى. ءجۇرىستى نەمەسە جۇمىستى توقتاتا تۇرۋ ورگانيزمگە قاجەتتى وتتەگىنى ۇنەمدەپ، ونى جۇرەككە قالدىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

ەگەر اۋرۋ بۇعان دا قويماسا نەمەسە جۇرەك دەمىكپەسى جاي وتىرعاننىڭ وزىندە ۇستاسا، ءتىلدىڭ استىنا دەرەۋ ۆاليدولدى نەمەسە نيتروگليسەريننىڭ 3-4 تامشىسى تامىزىلعان كىشكەنە شاقپاق قانتتى سالا قويۋ قاجەت.

بۇل دارىلەردەن كەيىن كوبىنە ۇستاما اۋرۋى تارايدى. اۋرۋ وزىنەن-وزى باسىلادى دەپ ۆاليدولدى نەمەسە نيتروگليسەريندى پايدالانباۋعا بولمايدى. جاعدايدى اۋىرلاتپاي، جۇرەكتىڭ اۋىرعانىن باسۋ كەرەك. جۇرەك سىرقاتى بار ادام ساتىمەن كوتەرىلەردە، اۋىر جۇك كوتەرگەندە، ءىشى قاتىپ كۇشەنگەندە اۋرۋى ۇستاپ قالا ما دەپ قورقادى، مۇندايدا ۆاليدول نەمەسە نيتروگليسەرين ءدارىسىن الدىن الا ءىشىپ الۋ كەرەك. كەيبىرەۋلەر بۇل دارىلەرگە ورگانيزم ۇيرەنىپ الادى دا، ولاردىڭ ەشبىر اسەرى بولمايدى دەپ ويلايدى. ول قاتە، ورگانيزمنىڭ بۇلايشا داعدىلانعانى بايقالعان ەمەس.

ءىش قاتپاسىن كەتىرۋ وتە قاجەت، بۇعان قارا ورىك، كەپكەن جەمىستەن قايناتىلعان كومپوت، بال، ايران، جەمىس، كوكونىس جانە جەمىس-جيدەكتەر، سونىمەن قاتار ءىش ايداعىش دارىلەر – پۋرگەن، ۆازەلين مايى، راۋعاش تامىرى، قاراجەمىس قابىعى، جوستەر كومەكتەسەدى.

جىنىس قاتىناسىن تەجەگەن ءجون. ەگەر ارتەريا اتەروسكلەروزى اۋىر بولسا، ونى مۇلدە قويۋ كەرەك.

ۇستاما كەزىندە جۇرەكتىڭ تۇسىنا نەمەسە كوكىرەككە قىشا قويعان ءجون.

ەڭبەك پەن دەمالىستى دۇرىس ۇيىمداستىرا ءبىلۋ كەرەك، ۇيقىنىڭ قانىق بولعانى ابزال. جۇمىستا الاسۇرىپ، تىنىشسىز بولماعان ءجون. مۇنداي سىرقاتى بار ادامدارعا تۇنگى اۋىسىمدا جانە ارتىق جۇمىس ىستەۋگە بولمايدى. ول نە بولسا سوعان قىنجىلماي، ءوزىن-وزى ۇستاي ءبىلۋى ءتيىس. ونى ۇيدەگى ادامدار دا جانە جۇمىستاعى جولداستارى دا مۇمكىندىگىنشە قورعاپ، رەنجىتپەۋى كەرەك.

جۇرەك-تامىر اۋرۋى بار ادام بۇرىن قارا جۇمىس ىستەپ ادەتتەنبەگەن بولسا، دەم الماي ساتىمەن جوعارى كوتەرىلۋىنە، بەس كيلوگرامنان ارتىق جۇك كوتەرۋىنە، شاپشاڭ جۇرۋىنە بولمايدى.

ادامعا 8-9 ساعات ۇيىقتاۋ قاجەت، مۇمكىن بولسا كۇندىز 1-2 ساعات تىنىققانى ءجون. كەيبىرەۋلەر ءبىر اپتا بويى شالا ۇيىقتاپ، دەمالىس كۇنى ۇيقىنى ءبىر-اق قاندىرۋعا بولادى دەپ ويلايدى. ول – قاتە. ۇيقىنى بىرتە-بىرتە ازايتا بەرۋ ادەتكە اينالادى دا، ول دەنساۋلىققا اسەر ەتەدى. ەگەر ادام ۇيىقتاي الماسا، وعان ۇيىقتار الدىندا ءبىراز قىدىرىستاپ كەلىپ، دەنەسىن سۋلى شۇبەرەكپەن ىسقىلاۋى نەمەسە جىلى بۇلاۋعا ءتۇسۋى كەرەك. ۇيىقتار الدىندا اقىل-وي ەڭبەگىمەن شۇعىلدانۋعا، وقۋعا بولمايدى، ويتكەنى ول ۇيقىنى قاشىرادى، جايسىز ءتۇس كورەدى. ادامنىڭ قانىق ۇيىقتاۋىنا تەمەكى دە، ىشكىلىك تە، كەشكى ساعات 6-7-دەن كەيىن ىشكەن اششى جانە مايلى تاماق تا اسەر ەتەدى.

دەمالىس كۇندەرى شامالى ۋاقىت سەرۋەندەپ ءجۇرۋ، كولەڭكەلى جەردە وتىرىپ بالىق اۋلاۋ جۇيكەنى نىعايتادى.

اتەروسكلەروزى بار ادامنىڭ تەمەكى شەگۋىنە بولمايدى. نيكوتين دەنساۋلىققا زياندى، قان تامىرلارىن تارىلتىپ، كەيىن گانگرەناعا (ەتتىڭ شىرۋىنە) ۇشىراتادى. تەمەكى شەكپەۋ جۇرەك تامىرلارى سكلەروزىنىڭ قاتتى اسقىنۋىنان ساقتاندىرادى، باستالعان ەمدى ناتيجەلى ەتەدى.

ىشكىلىك تە قان تامىرلارىن كەڭەيتكەنمەن، دەنساۋلىققا زيان. بۇدان العاشقى كەزدە دەنەنىڭ نەگىزىنەن جوعارعى جاعىنداعى تامىرلارى كەڭيدى، ءبىراق كوپ ۇزاماي بىتەلىپ قالادى. ىشكىلىك سكلەروزعا ۇشىراعان تامىرلارعا جاقپايدى، قابىستىرىپ تاستايدى. ىشكىلىكتىڭ قان ۇيۋىن كۇشەيتەتىن، ونىڭ ميوكارد ينفاركتىنە سوقتىراتىنىن كوپ ادامدار بىلمەيدى.

تاماقتانۋ

ونىڭ نەگىزگى شارتتارى – سابىرلىلىق، مال مايىن نەعۇرلىم از جەۋ. ۆ توبىنداعى ۆيتاميندەر مەن س ءۆيتامينى مول ءسۇت پەن وسىمدىكتەن دايارلانعان تاماقتار ىشكەن ءجون. كۇنىنە ءتورت رەت، جاتاردان 2-3 ساعات بۇرىن اۋقاتتانۋ كەرەك.

تاماق قۇرامىندا مال مايى، سەمىز ەت، بالىق، مي، بۇيرەك، جۇمىرتقانىڭ سارىسى، ۋىلدىرىق، بالىق مايى سياقتىلار تىم از بولعانى جاقسى. سارى مايدى كۇنىنە 15-20 گرامعا دەيىن جەۋگە بولادى. وسىمدىك مايىنىڭ بارلىق تۇرلەرىن، ىرىمشىك، سويا بۇرشاعى، جۇمىرتقانىڭ اعى، مايشاباق، ارىق ترەسكا، ارپا جانە س ۇلى جارمالارى، كۇرىش، ارىق سيىر ەتى، كوك پياز، قىزاناق، شالعام، كارتوپ، سيترۋستار جۇعىمدى.

سەمىرۋگە بەت العان سىرقات ادامداردىڭ ەمدام ساقتاۋى وتە ماڭىزدى. سالماقتى ماي مەن كومىرسۋلاردى – ءتاتتى تاعامداردى، اق ناندى جانە ۇننان پىسىرىلگەن باسقا دا تاماقتاردى تەجەپ، كەمىتۋگە بولادى. دارىگەردىڭ ۇيعارۋىمەن كەيبىر كۇندەرى اپتاسىنا ءبىر رەت تاماق ىشپەگەن پايدالى.

س. ح. سۇبحانبەردين

---