جۇرەكتەرگە جول تاپقان
"ازىراق تۇرىپ ورتاڭدا
كوڭىلىڭدە تۇرسام كوبىرەك"
م. ساتىبالدييەۆ
اقىن مەڭدەكەش ساتىبالدييەۆتىڭ ولەڭدەرىمەن ەڭ العاش "شۋلايدى تولقىن" اتتى جيناعىن وقىعاندا تانىسقان ەدىم. وسىدان كەيىن-اق ول ىزدەپ ءجۇرىپ وقيتىن اقىندارىمنىڭ بىرىنە اينالدى. قاراپايىم، جىلتىراۋىق سوزدەن ادا، وتكىر دە ويلى، كەيدە اسقاق پافوستى جىرلار باۋراپ الاتىن بولدى. ونىڭ ءبىر ولەڭدەرى نايزاعايدىڭ جارقىلىنداي سەلت ەتكىزسە، ەكىنشىلەرى بال بۇلاقتىڭ سىلدىرىنداي الديلەيدى:
...ىزگىلىك دەگەن كىتاپقا
ىلعي قوسىپ ءبىر جۇرگەن باي تاراۋ،
اتىراۋ ەلى،
وزىڭمەن كۇللى قازاقتىڭ باعى بايتاق-اۋ!
مەن مۇنى ايتام
الاتاۋدىڭ دا باسىنا شىعىپ شالقايىپ،
مەن مۇنى ءتىپتى
دۇنيەنىڭ تۇگەل ءتورت بۇرىشىنا دا ايتام-اۋ!
— دەپ تەبىرەنەدى. ول اتىراۋ ولكەسى — بۇگىنگى ماڭعىستاۋ جايىندا. مەڭدەكەش ولەڭدەرىن بويامالاپ جاتپايدى، بوس داۋرىقپاعا دا قۇمار ەمەس-تى. ءسوز پاتشاسى — قاسيەتتى ولەڭ ونەرىنە اسقان جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايدى. ولەڭدەرىنىڭ بىرىنەن-بىرى تارتىمدى بولۋى دا سوندىقتان بولسا كەرەك. قاي ولەڭىن الساڭ دا، ءوز سوقپاعى بار جولاۋشىداي وزىنشە ءتۇيىن تۇيەدى. "جىگىت سىرى" دەگەن ولەڭىندە بىلاي دەيدى:
مەنىڭ جارىم بولساڭ سەن،
دوسىم تۇگىل قاسىم كەلگەن كەزىندە،
اياعىڭنىڭ ۇشىمەن ءجۇر، كوز ىلمە.
ەڭ باستىسى — مەن كوتەرەر قايعىعا
ەگىلسەڭ دە مەنەن بۇرىن ەزىلمە!
مەنىڭ جارىم بولساڭ سەن،
ارۋاعىن شوشىندىرما بابامنىڭ،
قاباعىنا مۇز قاتىرما انامنىڭ.
مۇنىڭ ءبارىن ءجۇردىم-باردىم تىڭداساڭ،
كەمىگەنى دەپ بىلەمىن باعامنىڭ!..
ەر جىگىتتىڭ كوڭىلىنە كۇيتتەگەن ويى، جارىنا ايتار سىر — تىلەگى مىنە وسىنداي. قازاقستان مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى قادىر مىرزالييەۆ مەڭدەكەشتىڭ ولەڭدەرىنە ايتقان پىكىرىندە بىلاي دەيدى:
— بۇدان جيىرما شاقتى جىل بۇرىن ءوزارا جارىسا كەلگەن جاس اقىنداردىڭ ۇشەۋ-تورتەۋى بولماسا، كوبى دەرلىك ءبىرىنىڭ كولەڭكەسىندە ءبىرى قالىپ قويدى. مەڭدەكەش ونى جاقسى ءتۇسىندى. وزىنەن ءسال بۇرىنىراق شىعىپ ۇلگەرگەن قالامداس دوستاردىڭ تىعىز توبىن قۇر كەۋدەمەن نەمەسە لەپىرمە ولەڭ لەبىمەن بۇزىپ ءوتۋ مۇلدەم مۇمكىن ەمەس ەدى. سوندىقتان ول ونەردىڭ ەڭ دۇرىس جانە قىسقا جولىن تاڭدادى. ول جول — بوزوكپە بولىپ بوسقا شاپپاي، توتە شابۋ، وزىنە دە، وزگەگە دە قاسيەتتى نارسەلەردى عانا جىرلاۋ، از جازساڭ دا، ساز جازۋ، ءار كەزەكتى ولەڭىڭدى ەڭ اقىرعى ولەڭىڭدى جازعانداي جانىڭدى جەپ جازۋ جولى بولاتىن.
بۇل پىكىردىڭ دۇرىستىعىن مەڭدەكەش مىنا ولەڭ جولدارىمەن-اق اڭعارتادى:
بەتىمە ىزعار بەتتەي مە،
تۇرعاندا ورتتەي تۇتاپ مەن،
ايقاستا جىقسام جەتپەي مە،
جالعىز-اق پالۋان كىتاپپەن...
كۇشىنە كوپتىڭ سىيىنعام،
كوپتىكتەن قاشقام جوق، شىراق،
ءومىردىڭ زاڭى-قيىن زاڭ،
از-ازداپ الۋ، كوپ سۇراپ.
ودان مەن ءسىرا، قورقام با،
وكىنبەن نۇرلى توڭىرەك،
ازىراق بولىپ ورتاڭدا،
كوڭىلىندە تۇرسام كوبىرەك.
تىرلىكتەگى جالعان ماراپاتتان گورى اقىن ارامىزدا از بولعانمەن كوڭىلدە كوبىرەك قالۋدى قالايدى. ءوزىنىڭ اقىندىق پارىزىن جانىمەن ءتۇسىنىپ، كۇرمەۋگە كەلمەيتىن قىسقا جىپتەي عۇمىرىن وسى جولعا سارپ ەتتى. مەڭدەكەشتىڭ ولەڭ ونەرىندە قۇرىشتاي شىڭدالىپ، دىتتەگەن ماقساتىنىڭ بيىگىن باعىندىرا باستاعانىن بايقاۋ قيىن ەمەس-تى. مۇنى ونىڭ "اق مونشاق"، "كۇن شۋاعى" اتتى جىر جيناقتارىنان، باسپا ءسوز بەتتەرىندەگى ولەڭدەرىنەن اڭعارۋعا بولادى. مەڭدەكەش "قىزعىش قۇس" اتتى جىر كىتابىن اياقتاي الماي كەتتى. ءقازىر "قىزعىش قۇستىڭ" مازمۇن-ماعىناسىمەن، جازىلۋ جەلىسىمەن دە ءبىرتۇتاس، كەسەك دۇنيە ەكەندىگى ايتىلىپ ءجۇر.
جىرسۇيەر قاۋىم بۇگىنىنەن ەرتەڭى بيىك كورىنەتىن اقىننان زور ءۇمىت كۇتكەن بولاتىن. ونى ۇلگى تۇتىپ، جىر جازۋ مانەرىنە قىزىعا كوز تىگىپ جۇرگەن جاستار، بىزدەر ول كەنەتتەن قايتىس بولدى دەگەندە قاتتى قينالعانبىز:
جىرىڭدى سەنىڭ وقىعان شاقتا ءسۇيسىنۋشى ەدىم،
كەۋدەمە مەنىڭ اقپا دا توكپە كۇي قۇيۋشى ەدىڭ،
جارىق جۇلدىزداي جارق ەتىپ اعىپ ءتۇستىڭ-اۋ،
ەگىلىپ ىشتەي كۇرسىنۋدەمىن...
— دەپ باستالاتىن "ارناۋ" اتتى بالاۋسا ولەڭىم سول كەزدە تۋعان ەدى.
جۇيرىك ۋاقىت ازامات اقىننىڭ اسىل جىرلارىن، ەل دەپ سوققان عاشىق جۇرەكتىڭ لۇپىلىنە تولى ولمەس ولەڭدەرىن وشىرە المادى. ءقازىر ول جايىندا ايتىلىپ تا، جازىلىپ تا ءجۇر. رەسپۋبليكامىزعا ايگىلى اقىن قادىر مىرزالييەۆ مەڭدەكەش ساتىبالدييەۆتىڭ شىعارماشىلىعى جايىندا "جۇلدىزدىڭ جارىعى" اتتى ماقالا جازىپ، زور باعا بەردى. "مادەنيەت جانە تۇرمىس"، "جالىن" سياقتى جۋرنالداردىڭ، گازەتتەردىڭ بەتتەرىنەن جاس اقىنداردىڭ مەڭدەكەشكە ارناعان ولەڭدەرىن كەزدەستىرۋگە بولادى. ماسەلەن:
قاناتتاي جەڭىل اشىلعان كەزدە بەتتەرى،
اقىننىڭ سوناۋ سۇيىكتى سوڭعى داپتەرى،
كورىكتى ويدى شارتاراپتارعا جەتكىزەر
كوگىلدىر جەرگە كوڭىلىنەن ۇشقان كەپتەرى،
— دەپ جىرلايدى جاس اقىن ورىنتاي مولداحمەتوۆا مەڭدەكەشكە ارناعان "اقىن داپتەرى" دەگەن ولەڭىندە. ال بەلگىلى اقىندارىمىزدىڭ ءبىرى فاريزا وڭعارسىنوۆا وعان "ەسكەرتكىش" دەگەن ولەڭ ارنادى. وندا مىناداي جولدار بار:
وكىندىردىڭ ەلىڭدى ەرتە كەتىپ،
ءبىز قامىقساق تىرلىكتە كەلتە-كەتىك،
"ءبىزدىڭ قارلىعاشتار!" — دەپ شاشىمىزدان
سيپايتۇعىن سەن جوقسىڭ ەركەلەتىپ...
ولەڭ بىلاي اياقتالادى:
جۇرەكتەردە جىرىڭ ءجۇر، ءوزىڭ ءجۇرسىڭ،
تەگى وسى سەن ولمەگەن شىعارسىڭ-اۋ!
ءيا، اقىن جىرلارى كوپ جۇرەگىندە ساقتالۋدا. ۇرپاقتان ۇرپاققا ميراس بوپ قالا بەرەدى.
You Might Also Like
