InfoHub Logo

باسقا دا بارلىق ۇلكەن-كىشى زامانداستارى سياقتى مەن دە ءجۇرسىن ەرمانوۆتى ەڭ العاش اقىن رەتىندە، اقىن بولعاندا دا باياعى ماياكوۆسكييگە قاراتا: "بوساعادا تۇرمادى، تورگە ۇمتىلدى" — دەپ قاسىم امانجولوۆ ايتقانداي، بىردەن-اق بۋىنى بەكىپ، بۇعاناسى قاتايعان قالپىندا ءوز ءۇنى، ءوز اۋەنىمەن قاتارىمىزعا كەلىپ قوسىلعان تالانتتى جاستىڭ ءبىرى رەتىندە تانى عانمىن. ءاۋ دەگەننەن-اق ءوز تۇستاستارى اراسىنان سۋىرىلا العا شىعىپ، ويلى دا ورنىقتى سىرى، بەدەرلى دە بەينەلى جىرىمەن قازاق پوەزياسى ساربازدارىنىڭ ساپىنا ەكپىندەي كەلپ كىرگەن دارىندى جاستىڭ سول جىلدارعى جۇردەك تە جۇيرىك قالام الىسى مەن قانات قاعىسىنا قىزىعا قاراعانمىن. سونداي-اق ونىڭ وقتا-تەكتە بۇرىلا سوعىپ، بۇرقىراتا ءبىر وتەتىن ادەبي سىن-پىكىرلەرى دە الدىڭعىلار قاتارىنداعى ءبىزدى ەلەڭدەتپەي قويعان جوق. العاشقى اياق الىسىنان-اق الىسقا سىلتەر كەڭ تىنىس، القىنباس دەمدى اڭعارعان بولاتىنبىز. كەسىپ ايتار، كەلىستىرىپ ايتار جاستىڭ كەسىمدى بايلام، وزىندىك وقشاۋ تۇجىرىمدارىن باس يزەي وتىرىپ، رياسىز قابىلداعانبىز.

ءسويتىپ بىرەۋلەردى ۇركىتە، بىرەۋلەردى ۇمىتتەندىرە كەلگەن جۇرسىننەن ءبىز سياقتى جىر سۇيەر قاۋىم ءبىرسىپىرا جىلدار بويىنا كوز جازىپ تا قالعانداي ەدىك. وتكەن عاسىردىڭ سەكسەنىنشى جىلدارىن ورتالاي ول ءبىرجولا ايتىس ونەرىن ورىستەتۋ جاعىنا قاراي ويىستى دا، ءوز ستيحياسى — پوەزيا اۋىلىنا ات باسىن وقتا-تەكتە عانا بۇراتىن داعدى شىعارعان. اۋىق-اۋىق بولسا دا گازەت-جۋرنال بەتتەرىنەن كوڭىلىڭدى ءدۇر ەتكىزە ولەڭدەتە كورىنىپ قوياتىن ءدامدى دە ءنارلى جىرلارىن وقىپ: "ە، جازىپ ءجۇر ەكەن عوي!" — دەيتىنبىز دە قوياتىنبىز. مەنىڭ ءوزىم دە الدىنداعى اعالىعىمدى بەتپەردە ەتىپ، جولىققان جەردە وعان: "ءاي، بالا، سەنى حالقىڭ اۋەلگىدە اقىن رەتىندە ءتانىپ-بىلىپ ەدى عوي، ءالى دە سول ويدا، ايتىس-ايتىس دەپ ءجۇرىپ اسىل جىردان كوز جازىپ قالىپ جۇرمە" — دەپ بىرەر peت ەسكەرتكەنىم بار-تۇعىن. قارسى داۋ ايتۋدى قاجەت دەپ بىلمەگەن تۇستارداعى داعدىسى بويىنشا ول جىميا كۇلىپ، ءبىر مىرس ەتەتىن دە، ءۇنسىز قالا بەرەتىن... وتكەن جىلدىڭ اياعىنا تامان تالدىقورعان قالاسىندا تاعى ءبىر باسىمىز تۇيىسە قالعاندا ءجۇرسىن ماعان ءوزىنىڭ جاڭادان باسپادان شىققان، ءالى بوياۋى قۇرعاپ تا ۇلگەرمەگەن سۋ جاڭا "قۇدىرەتكە جۇگىنۋ" دەپ اتالاتىن كىتابىن سىيعا تارتتى. ادەمى مۇقابامەن كومكەرىلىپ، جاقسى بەزەندىرىلگەن كىتاپتىڭ سىرتقى ءپىشىمى كوز تارتارلىقتاي-اق كورىكتى ەكەن. كوز جاۋىن الىپ تۇر دەسە دە بولعانداي. باياعى ءۇمىت، كەيىنگى كۇدىك بار، يتجىعىس تۇسە بەرە مە دەپ، وڭاشا ءبىر قالعان تۇستا كىتاپ بەتىن پاراقتاي باستادىم. ءبىزدىڭ وسى ءبىر كۇيگە دۋشار بولاتىنىمىزدى الدىن-الا سەزگەندەي، اۆتوردىڭ ءوزى دە قىسقا عانا بەتاشار-باعىت سوزىندە: "ۇيات دەيتىن ءبىر كىناز، ءناپسى دەيتىن ءبىر كەسەل — ارباسادى دا جاتادى. سودان با ەكەن، قاناعاتتىڭ شاپانى مەن قيامەتتىڭ كەبىنىن مەن الدىمەن وزىمە ولشەپ كورەمىن. نازارى سۇستى ءبىر قۇدىرەت جازعانىمدى جىرتتىرا بەرەدى، كىتابىمدى كىدىرتە بەرەدى. الپىسقا كەلگەنىنشە بار جازعانى ءبىر تومعا جەتەر-جەتپەس ولەڭ بولعان اباي اعا دا كوكجەلكەمنەن قارايدى دا تۇرادى. ول كىسى دە قاتال-اق! وسىلايشا بار مەن جوقتىڭ، وت پەن سۋدىڭ اراسىندا قاپىلعان شامشىل شايىردىڭ تىم بولماسا ءبىر شۋماق ولەڭ، تىم بولماسا ءبىر قايىرىم ءسوزى تالعامپاز وقۋشىنىڭ تاڭدايىن جىبىتۋگە جاراسا جەتتى دەپ ءۇمىتتىڭ شىراعىن ۇرلەگەننەن باسقا، قۇدىرەتكە جۇگىنگەننەن باسقا نە شارا بار؟!" — دەپ كۇماندى ويدى سەيىلتە وتىرىپ، اعىنان جارىلىپتى. ادالىن ايتىپتى. وزىنە دە، سوزىنە دە ىجداعات، ءاربىر لەبىزىنە ۇدايى جوعارىدان قاراپ داعدىلانعان، جاۋاپكەرشىلىك دەگەندى مەيلىنشە جەتە سەزىنگەن ادامنىڭ عانا اۋزىنان شىعاتىن ءسوز ەدى بۇل. ءبىزدىڭ الگىندەگى ءبىر پىكىرىمىزدىڭ دە الدىن العانداي، ولەڭ الدىمەن:

قالامدى اكەل، قارمانىپ جازايىن جىر،
جانىم توسەپ جازعانىم ازايىپ ءجۇر، —

دەپ الادى دا، ودان ءارى:

اقىل اپشىپ قالعانىن، سەزىم بۇعىپ،
وتىرامىن ىشىمنەن ءوزىم ءبىلىپ.
بازار باققان بادىكتەر ورتاسىندا
كىسى دە جوق تۇششىنار ءسوزىندى ۇعىپ.
ءبىر كۇنىڭنەن اۋمايدى ءبىر كۇنىڭىز،
جامالاتىن ءتۇرى جوق جىرتىعىمىز.
ساڭىراۋعا بەرەتىن سالەمدەي-اق،
كىمگە ءدارى وسى ولەڭ شىركىنىڭىز؟ —

دەپ، بار ءومىر، بارشا عۇمىرىن ولەڭ جولىنا سارپ ەتىپ كەلە جاتقان ءبىرازىمىزدىڭ ىشىمىزدەگى ۋداي ءبىر اششى بولمىستى اياۋسىز عانا الدىمىزعا اقتارا سالادى. كوبىمىزدىڭ كوكەيىمىزدەگى كۇپتى ويدى ءدال باسىپ، ءوزارا ۇندەستىك ىزدەيدى. ءدال وسىنداي الاعايلى سەزىم ۇشقىنى ءوزىن-وزى اقىنمىن دەپ تانىعان ءاربىر ەكى ادامنىڭ ءبىرىنىڭ باسىنان ۇشىراسارى كۇمانسىز. وسى سارىنداس ولەڭ مەندە دە بار، ءبىز تۇرعىلاس ءبىراز جاقسى اقىنداردا دا كورىنىس بەرىپ جاتادى. ءجۇرسىن سونى ءدال مەڭزەپ، قينالا، قيدالاي وتىرىپ، سول ءبىر ىشتەگى ارپالىس، الابۇرتقان اقىندىق ءحالدى شىپ-شىرعاسىز شىرىلداتىپ الدىمىزعا تارتىپتى. "كەي توپتا ءسوز تۇسىنەر كىسى از-اق، مۇندايدا ولەڭ ايتىپ بوياما مازاق" — دەيتىن اباي ويىمەن ۇندەس، اق ءسوزىڭدى تاق كورمەس اينالاڭا دەگەن الدەبىر رەنىش-كۇمان ەلەس بەرىپ وتكەندەي بولادى.

كىتاپتى ءارى قاراي پاراقتايىق. ويىمىزدى ىرىكپەي ايتا وتىرايىق. ءوز باسىم كوكىرەگىندى قاق جارا بۋىرقانىپ شىعار بۇرقاق تازا سەزىمسىز جاقسى ولەڭ جازۋ مۇمكىن ەمەس دەپ بىلەمىن. ويتكەنى، سەنىڭ دە ءبىر ساتكە بۇيىعا قالعان كوڭىلىڭە قانداي دا ءبىر قوزعاۋ سالمايتىن، توسىننان تەربەتىپ، تەبىرەنتىپ بارىپ، تولعانىس تۋدىرمايتىن، كەۋدەڭە دۇلەي ءبىر جەلىك ۇيالاتىپ، جەلپىندىرىپ اكەتپەيتىن، سەنىڭ دە ولەڭ جازۋعا دەگەن قۇشتارلىعىڭدى وياتىپ، قاعىپ-سىلكىپ قۇلشىندىرا تۇسپەيتىن ولەڭ-جىردىڭ ەشقايسىسىن ءوز باسىم شىنايى تالانتقا تەلي قويماعان بولار ەدىم. قازاقتا نە كوپ، ولەڭ جازعىشتار كوپ. ولەڭ جازعىشتار كوپ بولعان سوڭ ولەڭ دە كوپ بولادى. سولاردىڭ ءبارىن بولماعانىمەن ءبىرازىنا كوز توقتاتاسىڭ، سۇيسىنبەسەڭ دە، تۇيسىنبەسەڭ دە، كەي-كەيدە وقىپ تا شىعاسىڭ. بىلايشا قاراعاندا ءبارى دە ءوز ورنىندا سياقتى، تەحنيكالىق تۇرعىدان دا ءتورت اياعىن تەڭ باسىپ تۇرعانداي كورىنەدى، ويى دا ورنىقتى دەرلىك، سىدىرتا ءبىر وقىپ شىققاندا: "ءيا، سولاي-اۋ" — دەگىزەرلىك قاۋقارى دا بار ونداي ولەڭدەرگە ءالى دە بولسا بۇرق ەتىپ قاينار ءبىر ەكپىن، بەت شارپىر ءبىر جالىن، وتتى رۋح، قىسقاسى ءبارىمىز بولىپ ايتا بەرەتىن ديناميكالىق ۋىت جەتىسپەي جاتادى. وقيسىڭ، وقىعان جەرىندە قالا بەرەدى. قايتا قايىرىلا قويۋعا زاۋقىڭ سوعا قويمايدى. ەلتىپ، ەلىكپەيسىڭ، "باياعى جارتاس — ءبىر جارتاس"، سامارقاۋ، سالقىن كۇيدە قالا بەرەسىڭ. ەندىگى جەردە ونداي ولەڭگە تابەتىڭ تارتا قويۋى دا ەكىتالاي.

اقىرى ماقتاعاسىن ايتىپ قالايىن دەپ جاتقان تۇگىم جوق، شىندىققا عانا جۇگىنسەم، مەن ءجۇرسىننىڭ ولەڭدەرىنەن سول ءبىر ءوزىم كۇتكەن ديناميكالىق قۋاتتى، اساۋ ويدى توپشىسىمەن قاعىپ تۇسىرەر تەگەۋرىندى تۇتاستىقتى اڭعاردىم. مىنا كىتاپتى ۇڭىلە وقىپ، ىشىنە دەندەي ەنىپ قاداعالاي قاراعان ادامنىڭ ءبارى دە كوپ ۇزاماي مەنىڭ وسى پىكىرىمە قوسىلا كەتەرىڭە كوزىم جەتەدى.

وسىدان ءبىراز بۇرىن ونىڭ "قاسىمنىڭ ءۇيى" دەيتىن ولەڭىن وقىعانىم بار-تۇعىن. ءبىر كەزدە:

بەرسەڭ بەر، بەرمەسەڭ قوي باسپاناڭدى،
سوندا دا تاسمايمىن استانامدى.
ولەڭنىڭ وتىن جاعىپ جىلىتامىن،
ءوزىمدى، ايەلىمدى، جاس بالامدى! —

دەپ قۇدايدىڭ زارىن قىلىپ ءجۇرىپ ارەڭ العان، ءبارىمىز ءپىر تۇتىپ وسكەن قاسىم اقىننىڭ ءۇيىن كەزەكتى ءبىر قۇرىلىس ىڭعايىنا وراي تالقانىن شىعارا قۇلاتىپ جاتپاي ما. ءزىلماۋىر سالماققا شىداماي قاقىراي باستاعان قابىرعالاردى كورىپ ءىشى قان جىلاعان شاراسىز اقىن بار كۇرسىنىسىن "ءبىزدىڭ ءۇي قاسىم ءۇيىنىڭ قاسىندا ەدى!" — دەپ اياقتايدى ەكەن. ولەڭ دۇنيەسىنە ورتكە تيگەن داۋىلداي بولىپ كەلىپ، وپاسىز جالعاننىڭ ءبىراز وپىعىن جەپ وتكەن سول قاسىمعا دەگەن جابايى قىلىققا كۇيىنە تۇرىپ، ىشتەگى جالىنىن وسىلاي بۇرق ەتكىزگەن اقىن "وگىزگە تۋعان كۇن بۇزاۋعا دا تۋادى-اۋ!" — دەگەندەي بولادى دا، سەنىڭ دە توبەڭنەن ءتۇيىپ قالعانداي جان-دۇنيەڭدى تۇرشىكتىرە الاقۇيىن كۇي كەشتىرەدى.

نەمەسە وسى سارىنداس ورالحان بوكەيەۆكە ارنالعان "ءمۇيىز كەسۋ" ولەڭىن الايىق.

تاۋداعى ەلدىڭ تاڭسىقتاۋ سالتى بىلەم:
تاڭەرتەڭگى سامالدىڭ سالقىنىمەن.
بۇعىلاردى قوراعا قاماپ قويىپ،
مۇيىزدەرىن كەسەدى ءدال تۇبىنەن، —

دەپ، بۇعىلى اۋىلدىڭ ماۋسىم ايىنداعى جاپپاي ءمۇيىز كەسۋ ءداستۇرىن قالتقىسىز سۋرەتتەي كەلەدى دە:

ءبىر ىشكەننىڭ ەكى ءىشۋ سەرتى بىلەم،
قۇنىققاندار كەلەدى جەر تۇبىنەن.
قاپتاپ كەتكەن قان ىشەر قازاقتار بار،
ىستىق قانمەن ايىعار دەرتى كىلەڭ، —

دەپ سالىپ، ءارى قاراي:

تاعايىن دەپ تۇرعام جوق،
جوقتى كىنا
بۇل نە ءداستۇر؟
زاماننىڭ توقتىعى ما؟
... قۋاناسىڭ
قازاقتار قاعىپ الار
قاراعايداي ءمۇيىزىڭ جوقتىعىنا! —

دەپ، ولەڭ سوڭىن اششى ءبىر اجۋا-مىسقىلمەن ءتامامدايدى اۆتور.

تاعى دا تۇلا بويىڭ ءدىر ەتە تۇسەدى. قاراعايداي ءمۇيىزىڭ جوق، قاتارداعى كوپتىڭ ءبىرى ەكەنىڭ ەسكە ءتۇسىپ، قۇدايعا شۇكىرلىك ايتىپ، ىشتەي عانا ءتاۋبا ەتەسىڭ.

وسى ءبىر ەكپىنىنەن جاڭىلماعان قالپىندا ءجۇرسىن اقىن ەرلىكتى ايتىپ، ەلدىك پەن ورلىكتى جىرلاي ما، باتىر كەگىن، اقىن سەرتىن ءسوز ەتە مە، جان-جاعىن تۇتاس قارمانىپ، جانىن ۇعار جان تاپپاي داعدارعاسىڭ بارىپ ابايعا مۇڭ شاعا ما، رايىمبەك اۋليەنىڭ باسىنا ءتاۋ ەتە مە، — ايتەۋىر سول ءبىر كوكىرەك جارعان جالىنىمەن، ىستىق لەپ، بەت شارپىر قىزۋىن باسەڭدەتپەگەن، ىركىلمەگەن ارىنىمەن ىلگەرىلەي بەرەدى.

اينالاعا اسقاق قاراپ، توگىلە سويلەسە دە، كەيدە ءبىر ەڭسەڭدى ەزە ەگىلە سويلەسە دە ەزىنىڭ ىشكى الەمىندەگى الاساپىران الماعايىپ قۇبىلىستاردى شيىرشىق اتىرا بىلەتىن شەبەر ەكەنىن ءار ولەڭى سايىن دالەلدەي ءتۇسىپ وتىرادى. "مۇحتار اۋەزوۆ ءقابىرىنىڭ باسىندا جازىلعان جىرلار" اتالاتىن توپتاماسىنا قۇلاق ءتۇرىپ كورەلىك.

... تەرىس ءمىنىپ تۇعىرىن، تويسىراعان،
ۇمبەتىڭىز — ءتاۋباعا وي سۇراعان.
كۇدىرەيتىپ جۇرسەك تە جونىمىزدى،
تولار ەمەس ورىنىڭ ويسىراعان.
تۇرقىڭ اسىپ تۇرعاندا كوپ تۇعىردان،
كەلمەۋشى ەدى شوبىلار شوقتىعىڭنان،
شىبىنداساق سولارعا شۇلعىپ باستى،

ءبارى، مۇحا، ءوزىڭنىڭ جوقتىعىڭنان، — دەي كەلىپ، ول:

قۇرىسىنشى، ءبارى دە قۇرىسىنشى،
ءبىرى اقىلگوي قازاقتىڭ، ءبىرى — سىنشى.
بارىمىزگە جاقسى اتتى كورىنەم دەپ،
ارامتەر بوپ ارادا ءجۇر ءۇشىنشى.
... داندايسىعان ءدالدۇرىش داناسىڭدار،
جاناپ كەتسەڭ — جاباتىن جالاسى بار.
يتتىرلىكتەن ىرگەڭدى بولگىڭ كەلسە —
جاي تاباتىن جالعىز جەر — مولا شىعار، —

دەپ تاعى دا وقىس بۇرىلىس جاسايدى. سەنىڭ دە جان-دۇنيەڭ تاعى دا استاڭ-كەستەڭ بولادى. ءوز جۇرەگىنىڭ ءانىن ىڭىلداپ، ءوز كوكىرەگىنىڭ كۇيىن شەرتكەن بولىپ وتىرىپ-اق، ول سەنى دە ەن-جار وقىرمان رەتىندە قالدىرماي، وي يىرىمىمەن ءۇيىرىپ، ىشتەگى شەرىنە ءبىرجولا ورتاقتاستىرىپ جىبەرگەنىن اڭعارماي دا قالاسىڭ.

وقىرمانىن ويعا جەتەلەيتىن مۇنداي تارتىمدىلىق، كوزدەمەي ايتپايتىن مۇنداي ناقتىلىق، ويىنا العان ءاربىر ۇلكەن-كىشى دەتالدى ويناتا ءبىلۋ شەبەرلىگى ءجۇرسىننىڭ بارشا جاقسى ولەڭىنە ءتان قۇبىلىس. "جاقسى ولەڭگە" دەگەننەن شىعادى، وسىدان ءبىر جىلداي بۇرىن "جاس قازاق" گازەتىنە بەرگەن اقىن ەرماننىڭ سۇحباتىنا كەزدەيسوق تاپ بولعانىم بار ەدى. سوندا ءجۇرسىن، "ولەڭدى جاقسى جازىپ كەتتىم، جاڭا كىتابىمدا 3-4 ورتاقول ولەڭ بولسا بولار، ايتپەسە ءبارى دە سۋ توگىلمەس جورعاداي سۋىرىلىپ تۇرعان جىرلار" دەگەندەي ءسوز ايتىپ ەدى. مەن ونىسىنا كەشىرىممەن قاراپ، اقىندىق شابىت ۇستىندەگى لەپىرمە كوڭىل-كۇيىنە بالاعام دا قويعام. "قۇدىرەتكە جۇگىنۋدى" وقۋ ۇستىندە بايقادىم، وندا شىنىندا دا ءۇش-تورت ورتاقول ولەڭ بولسا بولىپ تا قالار، ءبىراق ءبىر قايناۋى ىشىندە كەتكەن دۇمبىلەز جىرلار، قوساق اراسىندا بوس جۇرگەن شۋماقتار، قىسقاسى، سەلكەۋلى جولدار جوق ەكەندىگىنە قالىڭ قاۋىمدى ابدەن سەندىرە الامىن. جانە دە مۇنىڭ ءوزى كورىنگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن، تەك تالانتتىلارعا عانا بۇيىرار سىباعا ەكەنىن دە ەسكە سالا كەتپەكپىن.

كىتاپتىڭ تاقىرىپ اياسى دا بارىنشا كەڭ. سان ءتۇرلى ويعا جەتەلەيتىن، سان الۋان ءورىستى قامتيتىن، قۇرىلىمى دا، تۇجىرىمى دا قيلى-قيلى ولەڭدەر بارشىلىق. ويتكەنى، ءوزى دە سىنشى ءجۇرسىن وزىنە كەلگەندە دە سول ءبىر سىن كوزبەن قاراۋلى استە ۇمىتپايتىنعا ۇقسايدى. ويتكەنى، قانشاما ءبىر كوز جاۋىن الىپ تۇرار جاۋھار مەن گاۋھار بولعاننىڭ وزىندە دە كىلەڭ عانا ءبىر ءتۇس، ءبىرىڭعاي بوياۋ وقىعان ادامدى ايتەۋىر ءبىر جالىقتىرا باستايتىنىن دا ول بارىنشا ىجداعاتتىقپەن كەڭىنەن ويلاستىرعانداي بولىپ كورىنەدى. سۋرەتكەرلىك پاليتراسىنىڭ اۋقىمدى بولىپ كەلۋى دە اقىن قولىن ۇزارتا، ءتىلىن ۇستارتا تۇسكەن.

"قارا بۇلتتى جامىلىپ قارا جولدىڭ ۇستىندە قاراسوزدەن جاڭىلىپ، قارا ولەڭگە ءتۇستىم بە"، — دەي وتىرىپ، "قاراتۇنەك ويدىڭ دا قارعىباۋى موينىندا" ەكەنىن امىسە ەستەن شىعارمايدى. اقىن ءۇشىن اسا ءقاۋىپتى دەرتتىڭ ءبىرى — ءوزىن-وزى قايتالاۋ ەكەنىن دە ول جاقسى بىلەدى.

سويتەدى دە ءوزى ءجۇرىپ وتكەن تار جول، تايعاق كەشۋ مەن وزگەلەر تاپتاۋرىن ەتكەن سوقتىقپالى سوقپاقتاردىڭ وزىنەن وزىندىك سۇرلەۋ تاۋىپ شىعۋعا تىرىسادى. باسقانىڭ ءىزىن باسپاسام دەيدى. سودان دا ول كىتابىنىڭ ءار بەتى سايىن پوەتيكالىق كۇيتاباعىن ۇنەمى اۋىستىرىپ سالىپ وتىرۋدى دا استە ۇمىتپايدى. كۇيتاباعىنان كەزەكتى ءبىر كەلىستى كۇي ەسكەندە ءوزى دە كوتەرىلىپ، وزگەنىڭ دە ەڭسەسىن بيىكتەتىپ:

الەمنىڭ ءامىرشىسى سەكىلدەنىپ
وتىرام بيلىك قۇرىپ پاتشادايىن، —

دەپ ءبىر ءتۇيىپ تاستاپ، ودان ءارى:

ىشىنە كىرىپ الىپ ويدىڭ قالىڭ،
ەلىككەن، جەلىككەننىڭ قويدىم ءبارىن.
كوتەرگەن دۇنيەنىڭ توبەسىنە،
تارقاما، جىر-جارمەڭكە، توي-دۋمانىم! —

دەسە، سەن دە ەلەگىزىپ، قوسىلا كەتكىڭ كەلەدى. ويتكەنى، ءوزىڭ دە وسىنداي ويدا جۇرگەنىندى جاقسى بىلەسىڭ. اقىنداردى تۋىستىرا تۇسەر تىلسىم ءبىر تۇيسىك دەگەن بولادى دەۋشى ەدى، سونىڭ ءوزى وسى بولماعاي! — دەپ قالا بەرەسىڭ.

ءجۇرسىننىڭ "الماتىداعى ارباكەش" اتالاتىن جاي عانا تۇرمىستىق تاقىرىپتاعى شاعىن عانا ءبىر ولەڭى بار. ونى وقي باستاپ، مۇندايدى ەكى كۇننىڭ بىرىندە كەزىكتىرىپ ءجۇرمىز، بىزدەن اسىپ نە ايتا قويار دەگەن دە ءبىر كۇدىك قىلاڭ بەرە كولدەنەڭدەي كەتەتىنىن بايقايسىڭ. ايتسە دە وقي باستاساڭ "اسىعى الشى تۇسپەي اشقارىن جۇرگەن ادامنىڭ ارباكەش بولىپ الماتىنىڭ جارىمىن تاسىعان" كۇيكى تىرلىگى ەمەس، ارعى تۇبىندە كىسىلىك بولمىستى تومەندەتپەي:

تەك، كوڭىلىم، كىرلەنبە،
بىلەم ءازىر باعامدى،
جۇرت ءسوز تاسىپ جۇرگەندە
مەن تاسىدىم ادامدى، —

دەيتىن قوعامدىق استار جاتقانىن اڭعارار ەدىڭ. بولىمسىزدىڭ وزىنەن بوتالى تۇيەدەي وي تاپقان اقىن كوڭىلىنە تاعى ريزا بولار ەدىڭ.

وسىنداي ولەڭدەردىڭ ءبىرى — «ابايعا مۇڭ شاعۋ» توپتاماسىنداعى "جيىرما تەڭگە".

اباي اعا، مەن دەل-سال بولىپ تۇرمىن،
جانارىندا سەنىڭ دە تولىپ تۇر مۇڭ.
وقۋلىقتان كورەتىن ديدارىڭدى،
ەندى اقشانىڭ بەتىنەن جولىقتىردىم،

— دەي كەلىپ:

تۇسىنەم عوي ءبارىن دە...
ءبىراق، اعا،
نە بەتىمدى ايتامىن جىر اناعا؟
ەندى سەنى جۇمسايمىز شاي-پۇلعا دا،
اراققا دا جۇمسايمىز، سىراعا دا،
... سەنىڭ قۇنىڭ بولعاندا جيىرما تەڭگە،
مەنىڭ قۇنىم كوك تيىن اعايىنعا!..

— دەگەن ءتۇيىن جاسايدى.

تاعى دا دەنەڭ ءدىر ەتە تۇسكەنىن اڭعاراسىڭ.

وسى سارىنداس توبە شىمىرلاتار قۋاتىمەن، شىمىر شىندىعىمەن، پوەتيكالىق تيپتىلىگىمەن كوكەيگە بارىپ قونا قالاتىن جىرلار جۇرسىندە از ەمەس. ول بارىمىزگە بەلگىلى تاقىرىپتىڭ وزىنەن نايزاعايداي جارق ەتەر وي تۋدىرىپ اكەتۋگە شەبەرلەنىپ الىپتى.

سوعان وراي جىر قاھارمانىنىڭ جان سارايىن قالت ەتكىزبەي قاپىسىز سۇزەتىن كوركەمدىك قۇرالداردى ورىندى قولدانۋعا دا ماشىقتانىپ العان. بۇل كىتاپتاعى قاداۋ-قاداۋ وي ۇشقىندارى وسى پىكىرىمىزدى دالەلدەۋگە جاراپ-اق جاتىر. كەشەگىنى بۇگىنگە ساباقتاپ، بۇگىنگىنىڭ كوزىمەن ەرتەندى ۇقتىرار ءتاسىل بار دەسەك، سول كەشەگى مەن بۇگىنگىنىڭ ىشتەي ۇعىسار، ۇلاسا تۇسەر تامىرى بولاشاقتى دا مەزگەسە كەرەك-تى.

سونىڭ ءبارىن تاپتىشتەي تەرە بىلەتىن اقىننىڭ باستى ءبىر ماقساتى — سەنىڭ كوكىرەگىڭە بۇعىپ جاتقان ۆۋلكاندى وياتۋ بولسا، ءجۇرسىن ءدايىم عانا سوعان ۇمتىلىپ، اقىندىق قۋات-كۇشىن سول جولعا جۇمساپ باعادى.

ادام بويىنداعى تابيعي نىشاندارعا وقۋشى زەيىنىن اۋدارۋ ارقىلى اسىل مەن جاسىقتىڭ ارا-جىگىن اشىپ، نارقى مەن پارقىن سارالايدى.

ءوزى قاتتى قادىرلەپ سىيلايتىن اقىن اعاسى تۇمانباي مولداعالييەۆكە ارناعان "ۇلىتاۋدان ورالدىم" — دەيتىن ولەڭىندە ول:

بايگەگە جالعىز اتىن قوسىپ ءىنىڭ،
ورالدى ۇلىتاۋدان وسى بۇگىن.
كوڭىلگە قاياۋ تۇسكەن جاعدايى بار،
ايىرىپ قاسى كىمىن، دوسى كىمىن، —

دەپ، كۇنى كەشەلەر ءوزىنىڭ حالىق دەپۋتاتى بولسام با دەپ ەلگە بارىپ، تاۋى شاعىلىپ قايتقانىن العا تارتادى دا:

قۇلانسىڭ تاۋىپ جۇرگسن جىراقتان ءنار،
دەپ ەدىڭ الدىڭدا، ءىنىم، ءبىر اقپان بار.
شىن ەكەن. مەنى ءقايتسىن، مەن تۇگىلى
شالقادان شوقاندى دا قۇلاتقاندار! —

دەپ ءبىر توقتايدى. كەيبىر پەندەلىك قىلىقتارعا نالي وتىرا، تاعى ءبىر تۇستا كەيبىر كەۋدەلەردەگى شايىر بولىپ قالعان تاتتى شايىپ كەتىرىپ، سانانى سىلكىپ الىپ وتىراتىن وت قىزۋلى ورنىقتى ويلارعا، نۇرلى سەزىمگە قاراي قايتا ويىسادى. قالاي ەتسە دە كولەڭكە مەن كۇنگەيلەردىڭ تىزگىنىن تەڭ ۇستاپ، جاقسىلىقتىڭ بارىنە سۇيسىندىرە دە بىلەدى، ءومىر ءسانىن كەتىرەر كەلەڭسىز قۇبىلىستارعا جيرەنە قاراۋعا داعدىلاندىرادى. ءجۇرسىن پوەزياسىنداعى درامالىق تارتىستىڭ تەرەڭ يدەيالىق قۋات-كۇشى دە وسىندا.

مەن بىلەتىن ءجۇرسىن "كوبىك تە بولسا كوپ بولسىن" دەپ، بولسىن بولماسىن، وڭ جامباسىنا كەلسىن كەلمەسىن وندى-سولدى قالام سىلتەپ، توپەلەپ ۇرىپ جازا بەرەتىن "اقىندار" ساناتىنان ەمەس. اۋەل باستان-اق "از بولسا دا ساز بولسىن" دەگەن قاعيدانى ءقادىر تۇتىپ، ايتارى بولعاندا عانا، لىقسىپ كەلگەن ويدى ىركە الماي، شىرەي تارتقان شابىتىنا شاماسى جەتپەگەن تۇستا عانا بارىپ قولىنا قالام الاتىنعا ۇقسايدى. سودان دا بارىپ ونىڭ ءار ولەڭى قىرىق كۇن بابىمەن باۋىرىنا باسىپ شىعارعان قىران بالاپانداي شىمىر كەلەدى. كوز الدىنداعى نۇرلى بوياۋدىڭ ءوز باسى، ءوز كوڭىلىنە لايىقتىسىن عانا تاڭداپ تاۋىپ الا بىلەدى. سول تاڭداپ العان بوياۋىنىڭ ءوزىن كەلىستىرىپ قانا ورنىمەن جۇمساپ، قىمباتتاتا جاعۋعا اۆتور دارىنى بۇل جولى دا ولقىلىق ەتپەگەن. الەم-جالەم باسى ارتىق جاماۋ دا، ءبارىن قامتىسام دەرلىك ورىنسىز جومارتتىق تا سەزىلمەيدى.

ەندەشە، قازىرگىدەي كىتاپ شىعارعىشتار كوبەيىپ بەرگەن، گازەت-جۋرنال بەتتەرىنەن ءىلىپ الارى شامالى سولعىن دا سۇرەڭسىز ولەڭدەردى كۇن سايىن دەرلىك كورە-كورە كوڭىل كۇپتى بولىپ جۇرگەن وسىناۋ ءبىر ءولارا تۇستا ءجۇرسىن ەرماننىڭ "قۇدىرەتكە جۇگىنۋ" كىتابىن الدەنەشە رەت وقىپ شىعۋىم سوڭعى كەزدە ءوزىم تىندىرعان ءبىر عانيبەت ءىسىم بولدى دەگەندى ايتىپ، بۇگىنگى ءسوزدى وسىمەن ءتامامداي تۇرعانىم ءجون شىعار.

"قازاق ادەبيەتى"، 2006 جىل

---