InfoHub Logo

اباي اتامىز: «سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە، كەتىگىن تاپ تا بار قالان» دەمەكشى كاسىپ تاڭداپ، جۇمىس تابۋ ۇلكەن ومىرگە قادام باسقان جاستاردىڭ باستى مۇرات-ماقساتى دەسەك ارتىق ەتپەس. كاسىپ - ءومىردىڭ ەڭ ماڭىزدى بولىگىنىڭ ءبىرى، ويتكەنى ءومىردىڭ ەداۋىر بولىگى، كۇننىڭ 7-8 ساعاتى سوندا وتەدى. سوندىقتان كاسىپ تاڭداۋ مۇنى ەسكەرىپ مۇقيات بولۋدى تالاپ ەتەدى. بۇل تاقىرىپتا اتا-انانىڭ، اعايىننىڭ، ءمۇعالىمنىڭ، ءومىر جولىندا تاجىريبەسى مول اعا-اپكەلەردەن كەڭەس العان جاقسى بولادى. سونداي-اق ءوزىنىڭ تابيعاتىن، قابىلەتىن، مىنەزىن، نەندەي ىسپەن اينالىسۋدى ۇناتاتىنىن ەسكەرۋدى نازاردان شىعارماۋ كەرەك.

پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ PhD دوكتورى بەيسەمبايەۆ عاني بەكتاي ۇلى وسى تاقىرىپتا اتا-انالارعا مىناداي ۇندەۋ ايتادى: «اۋەلى بالاڭىزدىڭ بەلگىلى ءبىر ىسكە نە كاسىپكە قىزىعۋشىلىعى مەن اۋەستىگىن ەسكە ءتۇسىرىپ كورىڭىز. ەكىنشىدەن، بالاڭىزدىڭ بويىنداعى قارىم قابىلەت پەن بەيىمدىلىگىن سىرتتاي بايقاپ قاراڭىز.وسى زەرتتەۋىڭىزدى وي زەردەسىنەن وتكىزىپ الىڭىز. مۇنداي قادام، بالاڭىزدىڭ ماماندىق تاڭداۋداعى شەشىمىنە وڭ ىقپال ەتۋىڭىزگە كومەكتەسەدى. ال قالىپتاسقان وتباسىلىق ءداستۇر مەن اتا-انا رەتىندەگى وزدەرىڭىزدىڭ ارمان تىلەكتەرىڭىزدى باسىم باعىت رەتىندە قاراستىرماعانىڭىز جاقسى. ماماندىق تاڭداۋدا اتا-انانىڭ قالاۋى مەن بالانىڭ تاڭداۋى كوپ جاعدايدا سايكەس كەلە بەرمەۋى مۇمكىن. ءوزىڭىز الپەشتەپ وتىرعان بالاڭىزدى جۇرەك قالاۋى بولماعان ماماندىقتى تاڭداۋعا ماجبۇرلەۋ ونى ءومىر بويى باقىتسىزدىققا دۋشار ەتۋى مۇمكىن.»

ءار ءتۇرلى مامان يەلەرىنەن قانداي جاعدايدا جۇمىس ىستەيتىنىن، قانداي اۋىرتپالىعى، قانداي ارتىقشىلىقتارى بارىن سۇراپ، مۇمكىندىك بولسا بارىپ ءوز كوزىمەن كورىپ، تولىق ءبىر كۇن سول ماماننىڭ جانىندا بولۋدىڭ پايداسى بار. بۇل ءىس ىڭعايلى ما، جوق پا دەپ  وقىعان، ەستىگەن، كورگەندەرىڭدى، ءوز قابىلەتتەرىڭ مەن مۇمكىندىكتەرىڭدى سارالاپ، مۇمكىندىك بولسا كاسىبي باعدار بەرەتىن ارنايى مامانداردان كەڭەس الىپ بارىپ تاڭداۋ جاساعان ءجون.

ءار ادامدار ءارتۇرلى پىكىر ايتۋى مۇمكىن. ءوز كاسىبىن جاقسى كورمەيتىندەر اسىرا جامانداپ، جاقسى كورەتىندەر اسىرا ماقتاۋى مۇمكىن. مۇنى دا ەسكەرىپ بەيتاراپ اقىلمەن تارازىعا سالۋ قاجەت. كەي ادامدار ءوزى باسقاشا ويلاپ تۇرعانىمەن بىرەۋدىڭ ايتقانىن قۇپتاعىش، ەلىكتەگىش كەلەدى. كەلەسى ادام ءدال سول تاقىرىپتا باسقاشا كوزقاراس ايتسا، ونى دا ماقۇلداپ كەتەدى. جالپىلاما جەكە-دارا جانە شىعارماشىلىق وي تۇزە الۋعا داعدىلانۋ كەرەك. سونداي-اق جاۋاپكەرشىلىكتى بولۋ، ادامدارمەن ءتىل تابىسا الۋ، بايلانىس قۇرا الۋ، بىرىگە جۇمىس جاساي الۋ، كوپشىلىكتىڭ الدىندا ويىن جەتكىزە الۋ سياقتى قابىلەتتەردى جەتىلدىرۋگە تىرىسۋ كەرەك.

عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ جىلدام ىلگەرىلەۋىمەن قاتار ماماندىق تۇرلەرى دە قارقىندى تۇردە كوبەيىپ، ءبىر جاعىنان كەيبىر ماماندىقتار قاجەتتەن شىعىپ جاتسا، ءبىر جاعىنان جاڭا ماماندىقتار پايدا بولۋدا. وسىعان بايلانىستى ىلگەرىدە ادامدار تىرشىلىگى بارىسىندا 3-4 ماماندىق اۋىستىراتىنى بولجانۋدا. كاسىپورىنداردا دا تەحنولوگيالاردىڭ جاڭارۋىنا بايلانىستى ماماندار جىلىنا 1-2 رەت قوسىمشا وقۋ كۋرستارىنا جىبەرىلۋدە.

جوو-دارىن بىتىرگەندەر بەلگىلى ءبىر ماماندىقتا ءتالىم العانىمەن قاتار جالپىلاما ىلىمدەر، تاجىريبەلەر الۋ ارقىلى سوعان ۇقساس باسقا سالالاردا جۇمىس اتقارۋعا بەيىم كەلەدى. وسى تۇرعىدان جوو بىتىرگەن تۇلەك جالپىلاما ءبىلىم الىپ، ءوي-ورىسى كەڭەيىپ،  جۇمىس مادەنيەتىن، باسقا سالالاردا دا جۇمىس ىستەي الۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرىپ، كەڭ اۋقىمدى سالالاردان جۇمىس ىزدەۋگە مۇمكىندىك الاتىنىن ايتۋعا بولادى. جوو بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ كوبىسىنىڭ ءوز ماماندىعى بويىنشا ەمەس، باسقا سالالاردا قىزمەت اتقارىپ جاتاتىندىعى ءجيى بايقالاتىن ءۇردىس. اقپارات قۇرالدارىنداعى دەرەكتەر بويىنشا ەلىمىزدە جوو بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ 30 پايىزى عانا ءوز ماماندىعى بوىنشا قىزمەت اتقارادى ەكەن. مۇنىڭ ءار-تۇرلى سەبەپتەرى بار. سونىڭ ءبىرى مۇنى ادامداردىڭ ءوزىن تانىپ، وزىنە ىڭعايلى، ءوزى ۇناتىپ ىستەيتىن قىزمەت ءتۇرىن تابۋىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى.

كاسىپ تاڭداعاندا - جۇرەگىڭىز قاي ىسكە بۇرىپ تۇرعاندىعىن، قاي ءىس كوڭىلىڭىزگە قونىشتى بولاتىنىن ەسكەرىڭىز. ادام جاقسى كورەتىن ىسىمەن شۇعىلدانعاندا جەتىستىكتى بولادى. ءبىر كاسىپورىندى الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىپ، جەتىستىگىمەن ايگىلى امەريكالىق كاسىپكەر دجەك ۋەلچ بىلاي دەيدى: «وزدەرىڭە ۇنايتىن، جاقسى كورەتىن جۇمىس ىستەڭدەر. جاقسى كورمەيتىن جۇمىس ىستەپ وزدەرىڭدى دە، جۇمىستى دا، باسقالاردى دا قيناۋدىڭ قاجەتى جوق. ول جۇمىستان جاقسى ناتيجە شىقپايدى.»

شىنىندا دا جۇمىس ورىندارىندا كەيبىر قىزمەتكەرلەر بار جۇمىسىن قۇلشىنىسپەن، سۇيىسپەنشىلىكپەن ورىندايدى. ءوز جۇمىسىن جاقسى كورگەندىكتەن، ىقىلاسپەن ىستەگەندىكتەن ول ءىس ۇنەمى العا باسادى. جاقسى كورىپ ىستەگەندىكتەن ءوزى دە بۇدان جالىقپايدى، شارشامايدى، كەرىسىنشە سودان ءلاززات الادى. كەيبىرەۋلەر بار جۇمىسىن لاجسىز، امالسىز ورىنداپ جاتادى. ءوزىن ماجبۇرلەپ، امالدىڭ جوقتىعىنان سول ىسپەن شۇعىلداناتىنداردا ول جۇمىستىڭ كوگەرمەۋىمەن قاتار وزىندە سترەس، بەرەكەسىزدىك ورىن الۋى مۇمكىن.

ءار ادامنىڭ تابيعاتى ءار ءتۇرلى كەلەدى جانە ءار ادامنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى، كەيبىر كاسىپتەرگە بەيىمدىلىگى بولادى. بىرەۋلەر ءبىر ورىندا وتىرىپ كومپيۋتەر الدىندا جۇمىس ىستەۋگە بەيىم كەلسە، بىرەۋلەر ۇشقالاق بولۋى مۇمكىن، بايلاپ قويساڭ ءبىر ورنىندا وتىرا المايدى. بىرەۋدىڭ عىلىم قۋالاپ جاڭالىق اشۋعا قۇشتارلىعى باسىم بولسا، بىرەۋلەر بۇزىلعان بۇيىمدى جوندەۋدەن راحات الۋى مۇمكىن.

جاقسى كورەتىن، جاقسى جۇمىس تاڭداۋ كەرەك، سونىمەن قاتار ءار جۇمىستا وزىنە جاراسا قيىندىقتار، كەدەرگىلەر بولۋى قالىپتى نارسە ەكەنىن ەستەن شىعارماعان ءجون. تاباندىلىقپەن، تاجىريبەمەن، ءوزىڭدى شىڭداۋمەن بۇل قيىندىقتاردى جەڭە ءبىلۋ كەرەك. وسى تۇرعىدان كىلت ەتسە ءتۇرلى سەبەپتەردى سىلتاۋ ەتىپ، قايتا-قايتا جۇمىس اۋىستىراتىنداردىڭ قاتارىندا بولۋ دۇرىس ەمەس. ءبىر جۇمىستى جاقسى ىستەۋ، ونى كوپ ىستەۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. اتالارىمىز «اعاش ءبىر جەردە كوگەرەدى» دەگەن. قانداي كاسىپ بولماسىن تۇراقتى جاسالعان سايىن سول ىستە تاجىريبەسى، جۇمىستىڭ ساپاسى، جەمىسى كوبەيەدى. بالكىم لاۋازىمدا كەلەسى ساتىعا كوتەرىلۋ نەمەسە تۇراقتى تۇتىنۋشىلار، تانىس-بىلىستەر كوبەيەر، ياعني سول سالاداعى جاڭا ەسىكتەر اشىلادى. جۇمىس ساپالى بولعان سايىن سۇرانىس كوبەيەدى، سۇرانىس كوبەيگەن سايىن تابىس كوبەيەدى. قورىتا كەلە ايتارىمىز جاقسى كورىپ ىستەيتىن كاسىپ تاڭداۋ جانە قاي سالادا جۇرگەن بولساق، سول سالاداعى ەڭ جاقسى مامان بولۋعا تىرىسۋ كەرەك.

---