كەمەل شاق
جەتپىسىنشى جىلداردىڭ باسىندا «جالىن» الماناعى (قازىرگى جۋرنال) جانىنان بالالار مەن جاس وسپىرىمدەرگە ارنالعان ۇزدىك شىعارمالار ءۇشىن جابىق بايگە جاريالاندى.
ءتۇڭعىش جۇلدەگەرلەر ورالحان بوكەي («قايداسىڭ، قاسقا قۇلىنىم»)، تىنىمباي نۇرماعامبەتوۆ («قوش بول، اتا») سىندى كەيىن ادەبيەتىمىزدىڭ، بەلدى ساڭلاقتارىنا اينالعان جاس جازۋشىلار ەدى.
سولاردىڭ قاتارىنا بۇعان دەيىن اتى بەلگىسىز نەسىپبەك ءداۋتاي ۇلى دەگەن جىگىت وسى بايگەنى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ءۇش رەت يەلەندى.
«الما اعاشتىڭ بۇتاعى»، «ءانىم سەن ەدىڭ»، «اق كوگەرشىن» اتتى پوۆەستەرىمەن ول وقىرماندار ىقىلاسىنا بولەندى.
بۇل شىعارمالار تۋرالى ادەبيەتىمىزدىڭ بەدەلى ءابىش كەكىلباي: «... نەسىپبەك ءداۋتاي ۇلى دۇنيەلەرى كازىرگى رۋحاني ءزارۋىمىزدى ءجىتى اڭعارتۋمەن قۋانتادى»،—دەسە، قادىر مىرزا ءالي: «نەسىپبەك ءداۋتاي ۇلىنىڭ اۋقىمى كەڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرگە تەرەڭدەپ بارا بىلەتىنى ۇنادى. پوۆەستەرىندە بوياماسىز، شىنايى ءومىر بار، ىشتەي كۇيىنىپ، جالعاندىقپەن جاعالاسىپ جۇرگەن، ازاماتتىق بولمىسى اپپاق حاراكتەرلەر بار»، — دەپ باعا بەرەدى.
بۇل كەزدە تەرەڭ تاريحتى ءجىتى زەرتتەمەي، بۇرمالاپ، ءوڭىن وزگەرتىپ شىعارما جازعىشتار كوبەيىپ كەتتى. نەسىپبەك «جول» پوۆەسىندە سونداي جالعان جازۋشىلاردى اشكەرەلەپ، تاريحتى بۇرمالاۋدىڭ ماسقارا اۋىر كۇنا ەكەنىن، ونداي جازۋشىسىماقتاردىڭ زاۋالسىز قالمايتىنىن قاتاڭ ەسكەرتەدى.
ءقازىر ن. ءداۋتاي ۇلى «قۇدىرەت پەن قاسىرەت» رومانىن اياقتادى. كىتاپ جازۋ قيىننىڭ قيىنى. ول قۇدىرەت بەرگەن تالانتتىڭ عانا قولىنان كەلەدى. ال سول كىتاپتى باسىپ شىعارۋ ودان دا قيىنداپ كەتتى. بۇيىرسا، بۇل رومان دا وقىرماننىڭ قولىنا ءتيىپ قالار.
ن. ءداۋتاي ۇلى جازۋشىلىعىمەن قوسا، بەلگىلى پۋبليسيست. باسپاسوزگە كەلگەن شيرەك عاسىر ىشىندە ەل مەن جەردىڭ تاريحى، تاعدىرى، ءتىلى مەن ءدىنى، مادەنيەتى مەن ەنەرى، ءسالت-داستۇرى حاقىندا كوتەرگەن كوپتەگەن پروبلەمالارى وقىرماننىڭ رۋحاني دەڭگەيىن بايىتۋعا قىزمەت ەتىپ كەلەدى. ونىڭ ازاماتتىق بەلسەندىلىگى، تاريحي تەرەڭ تانىمى، قانداي جاعدايدا دا شىندىقتى جازىپ، اقيقاتتان اينىمايتىن قايراتكەرلىگى بارشاعا بەلگىلى. ەشكىمنىڭ ويىندا ءالى ەشنارسە جوق كەزىندە، ياعني 1980-جىلداردىڭ ورتاسىندا - اق ول قورداي جەرىندە جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى كۇرەستىڭ شەشۋشى شايكاسى وتكەن اڭىراقاي دالاسىنىڭ تاريحىن زەردەلەپ جازىپ، كازاك حالقىنىڭ وسى ولمەس ەرلىگىنە ماڭگىلىك ەسكەرتكىش ورناتۋدى العاش ۇسىنىپ، «اڭىراقاي شايقاسى» قورىن اشتى. سونداي-اق ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىستەرىنىڭ كوسەمى، قورداي جەرىندە مەرت بولعان قازاقتىڭ سوڭعى حانى كەنەسارى قاسىموۆ تۋرالى دا باسپاسوزدە ايتىلماي جۇرگەن كەيبىر اقيقاتتى ايتىپ جازىپ، وعان دا بۇكىلحالىقتىق ەسكەرتكىش ورناتۋ ءۇشىن «كەنەسارى» قورىن اشقان. جازۋشى وسى ماقسات جولىنداعى بەلسەندىلىگىن ءالى دە توقتاتقان جوق. بيىلعى جىلدىڭ، شىلدە ايىندا ءار داۋىردە قورداي جەرىندە شوعىرلانعان تاۋەلسىزدىكتىڭ ءۇش ۇلى قۇبىلىسى — قازاق حاندىعىنىڭ العاش شاڭىراق كوتەرگەنى، «اڭىراقاي شايقاسى» جانە كەنەسارى قوزعالىسى تۋرالى تاريحي تانىمى تەرەڭ تەلەحابap ءتۇسىرىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ وسى ۇلتتىق ەرلىگىنە ەسكەرتكىش ورناتۋ ارقىلى قازاق حالقىنىڭ قاھارماندىعىن ۇرپاقتان-ۇرپاققا ماڭگى وشپەس ونەگە ەتىپ قالدىرۋ مۇراتىن تاعى العا تارتتى.
You Might Also Like
-
جازۋشى نۇرعالي وراز جانە ونىڭ اڭگىمەلەرى. قازىعۇرتتىڭ كيەلى ەكەنى راس. باسىنا نۇح پايعامباردىڭ كەمەسى توقتاعانى دا راس. راس بولماسا:
