قازىعۇرتتىڭ ءىنجۋ-مارجاندارى
جازۋشى نۇرعالي وراز جانە ونىڭ اڭگىمەلەرى. قازىعۇرتتىڭ كيەلى ەكەنى راس. باسىنا نۇح پايعامباردىڭ كەمەسى توقتاعانى دا راس. راس بولماسا:
باسىندا قازىعۇرتتىڭ كەمە قالعان،
كەرەمەتى بولماسا نەگە قالعان؟ —
دەگەن ولەڭ، عاسىرلار بويى وشپەستەن، ۇمىتىلماستان نەگە ايتىلىپ كەلە جاتىر؟
قازىعۇرت — قيسسا-داستانداردا كوپ ايتىلاتىن عايىپ ەرەن — قىرىق شىلتەننىڭ وتانى.
اڭگىمە — قازىعۇرتتىڭ بۇل كەرەمەتتەرى تۋرالى ەمەس.
اڭگىمە — «قازىعۇرت وقيعالارى» اتتى كوركەم اڭگىمەلەر جيناعى تۋرالى، اۆتورى — نۇرعالي وراز. جاسى وتىز جەتىگە شىعىپتى. ءبىز ونى ءالى بالا دەپ جۇرسەك، پۋشكيننىڭ جاسىنا جەتىپ قالىپتى.
ول وسىدان ونشاقتى جىل بۇرىن-اق العاشقى اڭگىمەلەرىمەن ەلدى ەلەڭ ەتكىزگەن. ءبىراق قازاق ادەبيەت سىنى ەنجار، كەرەناۋ. تەك ادەبيەت جاناشىرى، ەلگەزەك اعاسى دۋلات يسابەكوۆتەن باسقا ەشكىم سەلت ەتكەن جوق، ءلام دەگەن جوق.
مەن قولىما قالام العاندا سول ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرايىن، سىنشى بولايىن دەپ وتىرعان جوقپىن. جيناقتى وقىپ شىققان سوڭ شىدامادىم...
وسى اڭگىمەلەردەگى جاي-جاعدايات ءوز باسىمنان وتكەن سياقتى. وقيعالاردىڭ ءبارى ەتەنە تانىس. ءبىرتۇرلى عاجاپ. ولاردىڭ ءبارىن مەن دە كورىپ- ءبىلۋشى ەدىم، نەگە جازبادىم دەدىم.
قايىرلى قىزعانىش. ال نەگىزىندە — قۋانىش. بالامداي جاس جازۋشىنىڭ تابىسىنا قۋانىش. كىلەڭ، اۋىلدىڭ ادامدارى. ولاردىڭ اراسىندا ايرىقشا باتىر دا جوق، اتاعى جەر جارعان اقىن دا جوق - ەلگە بارساڭ مۇنداي «گەرويلار» قاپتاپ ءجۇر. ءبىراق ولار ەشقايدان دا بىر-بىرىنە ۇقسامايدى. جاراتۋشى قۇدىرەتتىڭ شەبەرلىگىنە ەندى قالاي ءتانتى بولماسسىڭ: جەر بەتىندە ميللياردتاعان ادام بار. بىر-بىرىنەن اينا-قاتەسىز اينىماي قالعان ەشكىم جوق. مۇندا دا سونداي، كەيىپكەرلەر كوپ، ءبىراق اركىمنىڭ تابيعاتى دا، تاعدىرى دا ءار ءتۇرلى.
مىسالى، بورانباي-باروندى الىڭىز («تەرىس اعاش»). بالا كەزىندە كادىمگى بالا سياقتى ەدى، ەسكەننەن كەيىن قاڭعىباس بولدى. سىعاندارعا قوسىلىپ، ءوز قانداستارىنىڭ تاۋىعىن، توكتى-تورپاعىن ۇرلاپ، بەي-بەرەكەت جولعا تۇسكەن، باسىنا قۇدايدىڭ جۇگەنى بولماسا، ادامنىڭ. نوقتاسى تۇسپەگەن، تۇسسە دە ءۇزىپ كەتە بەرەتىن بورانباي-بارون ءوز الدىنا ءبىر عالام.
ال ەندى «قاراشا ءۇيدىڭ جالعىز قارا قازانىنىڭ ءتۇپ كۇيەسىندەي قاپ-قارا» تۇندە كولحوزدىڭ ءشوبىن ۇرلاۋعا جونەلگەن جاڭبىرباي ماعان وتە تانىس.
كولحوزدىڭ ءشوبىن باياعىدا بالا كۇنىمدە ءوزىم دە ۇرلاعانمىن. شەپتىڭ قاراۋىلى قاليپا مەن جاڭبىربايدىڭ قاقتىعىسى كينو تىلىنە سۇرانىپ تۇرعان تابيعي دا تارتىمدى كورىنىس. («تۇندەگى جەتىم تامشىلار»).
كولحوزدىڭ ءشوبىن نەگە اركىم-اركىم تىشقانشىلاپ ءوز ۇيىنە تاسي بەرەدى؟ ادام بالاسىن «قوعام مۇلكى، مەملەكەت مۇلكى — ورتاق مۇلىك» دەپ قانشا زامان تاربيەلەسەڭ دە جەكە باستىڭ قامى ءبارىبىر باسىپ كەتە بەرەدى. «ورتاق وگىزدەن — وڭاشا بۇزاۋىم» دەگەن قازاق «ارمانىنا» ەندى جەتىپ، جەكەشەلەنىپ جاتىر عوي. ول راس، ۇزىن جولدىڭ بويىمەن ماشيناعا ءمىنىپ زۋلاپ كەلە جاتىپ، تەرەزەدەن تاۋ جاققا كوز سالساڭ: ءبىر سايدىڭ قۋىسىندا قارايىپ ءۇش-تورت ءۇي قالىپ بارا جاتادى. «ول نەعىلعان ۇيلەر، يەن تاۋدىڭ اراسىندا جالعىزسىراپ نەگە ءتۇر؟» دەپ ويىڭا اڭعال سۇرا قارالاتىنى دا راس.
مەن بولسام «جالعىزسىراپ» دەمەي، «ءۇرپيىسىپ» دەپ جازار ەدىم-اۋ دەپ قويامىن. قايتكەندە دە ايتەۋىر ءۇش-تورت ءۇي عوي.
مەنىڭ رەداكتورلىق تاجىريبەم ودان ءارى اسپايدى. ودان ءارى مەنىڭ قولىمنان كەلە بەرمەيتىن ادەمى دە قايعىلى، قىستىڭ قىزعىلتىم كەشىندەي مۇڭدى حيكايا باستالادى.
بۇل كەشەگى كولحوزدىڭ مالشىلار اۋىلى. وسى اۋىلدا قىستىڭ كۇنى كەنەتتەن كامەش تولعاتىپ قالادى. كۇيەۋى اپىل-عۇپىل اسىعىپ، الگى تولعاق قىسقان ايەلىن ورتالىققا جەتكىزبەك بوپ ابىگەر.
تابان استىندا قوڭىر ءشالىسى قۇرعىر تابىلا قويساشى. تابىلمادى. قانشا ايتقانمەن قىس قوي، موينىنا سالا سالعاندا بولاتىن ەدى...
ۇيدە جوكەنتاي جالعىز قالىپ بارادى. اكەسى مەن شەشەسى بەس جاسار جوكەنتايدى جالعىزباستى كورشى ايەل اقايشاعا امانات تابىستاپ، «كاسەمسوت» تراكتورمەن قالىڭ قاردى كاقىراتىپ ورتالىققا تارتىپ وتىرادى. ...الگىدە، ابىگەردە تابىلماعان ءتۇبىت ورامالدى جوكەنتاي تاۋىپ السىن. ورامالدان اناسىنىڭ ءيىسىن تانيدى. الگىندە وسى ورامالدى قاتتى ىزدەپ ەدى. ەندى جوكەنتاي سول ءشالىنى اپاسىنا ءوزى اپارىپ بەرمەكشى بولىپ، «كاسەمسوتتىڭ» ىزىنە ءتۇسىپ، جولعا شىققانى-اي...
ءسابي مىنەز اينا-قاتەسىز. اناسىنا جانى اشىپ، بالانىڭ جولعا شىعۋى شىندىق — تۇلا بويىن سۋىق قىسىپ، قىستىڭ قيعاش كۇيىنە جاقىنداسام جىلىنارمىن دەپ «كاسەمسوتتىڭ» ىزىنەن شىعىپ، دوڭەسكە ومبىلاپ كوتەرىلگەنى-اي...
ونان ارعىسى ءبىر قۋانىش، ءبىر قايعى. قۋانىشى — ورتالىققا جەتە سالىسىمەن كامەش بوسانىپ، قوشقارداي ۇل تاپتى. قايعىلىسى — جوكەنتايدى بۇكىل اۋىل كۇندىز-تۇنى ىزدەپ تاپپادى.
«قايداسىڭ سەن، جوكەنتاي؟ بالكىم، كۇنگە جىلىنامىن دەپ ءجۇرىپ، كۇن ەلىنە بايقاماي ەنىپ كەتكەن بولارسىڭ؟» («قوڭىر ءشالى»).
اۆتور وسىلاي جورامالدايدى.
مەن دە سولاي ويلايمىن.
ويتكەنى ساقىلداعان سارى ايازدى قىستىڭ سىزداعان تاڭىندا شىڭ باسىندا جالعىز جۇلدىز توڭىپ-جاۋراپ قالعانداي قالتىراپ تۇرادى. جوكەنتاي جۇلدىزى دەگەن جۇلدىز سول!
سۇمدىق بولعاندا، اقمىرزا جالعىز ەمەس قوي. («اق تىرنالاردىڭ ءۇياسى»)، ول ءار اۋىلدا، ءتىپتى ءار ۇيدە بولۋى مۇمكىن. مارقۇم كومپوزيتور ءابىلاحات ەسپايەۆتىڭ سوزىمەن ايتقاندا، اقمىرزا «القاش» رۋىنان. ول رۋ قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە دەيىن، ودان تىسقارى جەرلەرگە دە كوپ-كوپ تاراعان.
بۇل تاقىرىپقا تالاي شەبەرلەر قالام تارتتى. ال نۇرعالي وراز قولتاڭباسى بولەك.
اقمىرزا ۇيەلمەلى-سۇيەلمەلى بەس ۇلدىڭ اكەسى. ءوز ۇيىندە جۇرسە دە، الىستان ايلاپ، جىلداپ جەتكەندەي، اسپاننان تۇسكەندەي، ءوز بالالارىن جاڭا كورگەندەي حال كەشەتىنى بولادى. سويتسە، تۇڭعىشى ارىسبەك سەگىزىنشى سىنىپتا وقىپ ءجۇر ەكەن، وزىمەن جاستى قىزدىڭ ءۇيىنىڭ تۇسىنا بارىپ، شارباقتان اسىلىپ، ىسقىرىپ تۇرۋعا جاراپ قالىپتى.
كەيدە ءبىر ساناسى ساۋىققاندا اقمىرزا بالالارىنىڭ كيىم-باسىنىڭ توزىپ كەتكەنىن كورىپ، جانى شىرىلداپ، الدەقالاي ايانىش سەزىم پايدا بولادى. ەندىگى ايلىققا جەتسە ءبارىن دە كيىندىرمەكشى. ەندى قويدىم، ەندى ىشپەيمىن دەپ وزىنە-وزى انت بەرىپ، ايەلىن، بالالارىن قۋانتادى. ەندى ءبارى دە ايلىق الاتىن كۇندى اڭساپ ءجۇر. ايلىق الاتىن كۇن اق تۇيەنىڭ قارىنى جارىلاتىن، اللانىڭ اق نۇرى ەرەكشە مول جاۋاتىن قاسيەتتى كۇندەي كۇتىلدى.
ويتكەنى اقمىرزا كەلەسبايعا تاپسىردى: كىمگە نە كەرەك، جايىپ بەر دەدى. ايلىق العان كۇنى ماگازيننەن ساتىپ اپەرەمىن دەدى.
كەلەسباي توركوز داپتەردىڭ ءبىر پاراعىنا ءىرى-ىرى ارىپتەرمەن:
I. ارىسبەككە — شيبارقىت شالبار (يمپورتنىي).
2. تاشكەنبايعا — باتىڭكە (39 رازمەر).
3. ماعان — تاپىشكە (ورىسشاسى تاپوچكا)، كويلەك.
4. زادارياعا — ماشينا.
5. مونتايعا دا ماشينا...
6. اپاما... — دەپ جازىپ، اپاسىنا قاراعاندا ول:
— ءاي، مەنى كەلەسى ايلىققا قالدىرىڭدار... — دەپ كۇلدى.
ال اقمىرزانىڭ ايلىق الاتىن كۇنى بۇگىن. ءبارى دە ىنتىعا كۇتىپ ءجۇر. ال ىنتىعا كۇتكەندە الدانعان بارىنەن جامان.
مۋحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ ءحاديسى ايتادى: «ءسوزدىڭ ەڭ جامانى — وتىرىك. ازىلدەسەڭ دە وتىرىك ايتۋشى بولما. اكە ءوز بالالارىنا ءبىر نارسەنى ۋادە ەتىپ، ونى ورىنداماي قويىپ جۇرمەسىن!
شىنشىلدىق—ىزگىلىككە، ال ىزگىلىك بولسا — جۇماققا باستايدى. وتىرىكشىلىك — جاۋىزدىققا، ال جاۋىزدىق بولسا جاھاننامعا باستايدى»، — دەيدى.
نەگىزى اقمىرزا جامان ەمەس. بالالارىنا جانى اشىپ، ىشتەي شىرىلدايدى. ايەلى قاماردى دا قۋانتقىسى كەلەدى. جوق، اقمىرزا جامان ەمەس. ءبىراق پايعامبارىمىزدىڭ حاديستەرىندە تاعى دا: «ماس قىلاتىن ىشىمدىكتىڭ ءبارى دە — ارام» دەلىنگەن.
اقمىرزا — ادال، اراق — ارام. ەكەۋىنىڭ اراسىندا عالامات ارپالىس بار. بۇل ارپالىستا كىم جەڭەدى، دۇنيەنىڭ تۇتقاسى سونىڭ قولىندا. اقىرى اقمىرزا جەڭىلىپ قالدى. ازازىلدەن اسا المادى. ءازازىل جەتەكتەپ كەتتى. تۋعان بالالارىنا، ادال ايەلىنە دەگەن ىستىق ىقىلاسىن ءازازىل جەڭىپ كەتتى.
وي، سوندا بايعۇس بالالاردىڭ الاۋ كوڭىلى سۋ سەپكەندەي باسىلعانى-اي.
مىنە، بۇل تراگەديا.
بۇكىل دۇنيە-الەمنىڭ بار بايلىعى — جاس بالانىڭ ءبىر تامشى كوز جاسىنا تاتىمايدى دەگەن قاعيدا قايدا قالدى، اتاسىنا نالەت؟!
ماسكۇنەمدىككە قارسى قانشاما سوز ايتىلمادى، قانشاما ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزىلمەدى. ءبارى بەكەر. كوبىك اۋىز كوپ سوزدەن گورى «اق تىرنالاردىڭ ءۇياسى» سياقتى شاپ-شاعىن كوركەم اڭگىمە الدەقايدا اسەرلى.
ال ەندى ماسكۇنەمدىكتى ناسيحاتتايتىن، ماراپاتتايتىن كەزگە دە كەلدىك. تەلەديدار حالىققا بەلگىلى، دارداي-دارداي ارتىستەرىمىزدىڭ اۋزىمەن: دۇنيەدە اراقتان باسقا ەش قىزىق جوق، — دەپ كۇنىنە سان رەت سارنايدى. «ءاي، نايساپ! ونىڭ قالاي؟» — دەپ ەشكىم ايتا المايدى. ءتىپتى وكىمەتتىڭ ءوزى دە «تەك» دەي المايدى. ويتكەنى ونداي زاڭ جوق.
بىزدە ىزگىلىككە باستايتىن ىستەردى قولداۋ ساراڭ، جاماندىقتى، .ارامدىقتى ناسيحاتتاۋعا جول اشىق. اڭگىمەنى وقىپ بىتكەننەن كەيىن، جاتىپ الىپ ويلايمىن: اقمىرزانىڭ بەس بالاسى — بەس پەرىشتە ەدى. سول بەس پەرىشتە ات جالىن تارتىپ ءمىنىپ، ەر-ازامات بولعاندا ەلىنە قانشاما پايدا كەلتىرەتىن ەدى. ال... ەندى نە بولدى؟ ەندى ولار كىم بولدى؟ «اكە كورگەن وق جونار» دەگەن بار ەمەس پە؟
دۇنيەنىڭ سىقپىتى بولسا مىناۋ. ءوز اراق-شارابىمىز جەتىسپەي قالعانداي، شەت ەلدەردەن اراق مۇحيتىن اعىزىپ اكەلىپ، حالىقتى «كۋپكاعا» سالعان قويداي قىلىپ توعىتىپ قويدىق. مىلتىقسىز وككۋپاسيا دەگەن وسى. تاۋەلسىزبىز دەيمىز. ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىز تۇپ-تۇقيانىمەن، ءۇرىم- بۇتاعىمەن اراققا بوگىپ، سەمىز سايتاننىڭ سىدىگىمەن سۋارىلىپ جاتىر. ونداي زارمەن سۋارىلعان تاۋەلسىزدىك توپىراعىنان ەرتەڭ نە ءوسىپ شىعاتىنىن بولجاۋ ءۇشىن دانىشپان بولۋدىڭ كەرەگى جوق.
نۇرعالي ورازدىڭ اڭگىمەسى وقىرماندى وسىنداي-وسىنداي ويعا باتىرادى.
ادام بولىپ دۇنيەگە كەلگەن سوڭ، سول ادامعا لايىق اتى بولعانعا نە جەتسىن. قازاق ىرىمشىل. ايتەۋىر ۇرپاعىم امان بولسىن دەپ، تىل-كوز تيمەسىن دەپ اپ-ادەمى بالاعا نەشە ءتۇرلى ەبەدەيسىز ەسىمدەردى قويادى. شۇلعاۋباي دەپ، وجاۋباي، يتباي دەپ...
ال ەندى ءبىر پاراسات پەرزەنتىنە اتتى اسقاقتاتا قويادى. سوعان وراي ول بالا كەيىن كەرەمەت بولىپ وسسە جاقسى، ايتپەسە كەلەمەج سياقتى بولىپ قالادى. سودان دا شىعار، كەيبىر ەلدەردە بالانىڭ ەكى اتى بولادى ەكەن. تۋا سالا ءبىر ات بەرىلەدى، وسە كەلە ونىڭ ءتۇر-تۇلعاسىنا، ءقادىر- قاسيەتىنە قاراي ەكىنشى رەت شىن اتى قويىلادى.
نەعىلسا دا مىنا اڭگىمەدەگى قىزدىڭ اتى — كۇنسۇلۋ. كۇندەي سۇلۋ بول سىن دەگەن عوي. ءبىراق ادامنىڭ ايتقانى كەلمەيدى، اللانىڭ دەگەنى بولادى. كۇنسۇلۋىمىز ەركەك پوشىمدىلاۋ بولىپ ءوستى. وسە كەلە ەڭبەككە دە ەر كىسىلەرشە ارالاستى. وزىمەن بىرگە وسكەن بەتى جىلتىر قىزداردىڭ جولى بولىپ، ءوز ۇياسىن تاۋىپ جاتتى. ال كۇنسۇلۋعا ەشكىم دە سىرعا تاقپادى. سوعان قاراپ كۇنسۇلۋ ءوزىنىڭ ءتۇر-تۇرپاتىنا ساي اجار ەكەن دەپ قالماڭىزدار. دۇنيەدە ودان جۇمساق، ودان مەيىربان جان جوق. وعان، شىركىن، ادام اتىن وزگەرتۋگە بولار بولسا كۇنسۇلۋ دەپ ەمەس، جانسۇلۋ دەپ ات قويسا جاراسار ەدى. الايدا كەيىن ويلاسام، كۇنسۇلۋ دۇرىس قويىلعان ەسىم ەكەن. دۇنيەدە كۇننەن ادال، كۇننەن ادىلەتتى نە بار؟! سەن اناۋسىڭ، سەن مىناۋسىڭ، سەن بايسىڭ، سەن كەدەيسىڭ دەمەي جىلۋىن، نۇرىن جۇرتقا تەڭ تاراتادى عوي.
نۇرعالي ورازدىڭ كۇنسۇلۋى وسىنداي. اينالاسىنداعىعا شۋاق شاشىراتادى. ءبىراق جەكە باسى باقىتى كەم.
نۇرعالي وراز اڭگىمەلەرىندەگى ايەل زاتىنىڭ قاي-قايسىسىن الماڭىز، ءارقايسىسى ءبىر-بىر الەم. «سىنىق بولسا دا اركىم تىرشىلىكتە ءوز ارباسىن ءوزى سۇيرەتەدى». بۇل اۆتوردىڭ مىزعىماس كرەدوسى. ويتكەنى ءومىردىڭ ءوز كورىنىسى سونداي. اۆتور بۇيرەگى قانشا بۇرىپ تۇرسا دا، كۇنسۇلۋدى باقىت دارياسىنا شومىلدىرا المايدى. («كۇنسۇلۋ»).
گۇلزات بالا تاپپادى دا، دوسبول باسقا بىرەۋگە ۇيلەنىپ كەتتى. ونان بالا ءسۇيدى، ءبىراق وشاق باسى— ىزعىرىق. بەرەكە جوق. گۇلزاتقا كايتىپ كەلسەم دەيدى. گۇلزات كىشكەنتاي نارەستەنىڭ وبالىنا قالعىسى كەلمەيدى. ەكەۋى وزەننىڭ ەكى بەتىندە قالدى. بىر-بىرىنە قول سوزادى، جەتە المايدى. قۇداي ءوستىپ ادامداردى ارماندا ەتىپ قويادى. («اپكەم، جەزدەم جانە مەن»)،
قالادان اۋىلعا كەلىپ، قۇدىق باسىندا بالالارمەن سۋ شاشىسىپ وينايتىن ءبيبىجار. «شولەيت دالانىن. تۇيە شولدەپ ەلەتىن تۇكپىرىنە جاسىرىنعان الاقانداي اۋىلعا» ءبيبىجاردىڭ كەلۋى، ونىڭ گيتارا تارتىپ، ءان سالۋى «كۇيبىڭ-كۇيبىڭ كوڭىلسىز تىرشىلىكتى» مۇلدە ۇمىتتىرىپ، اۋىل ادامدارى، اسىرەسە جاستاردى، اسىرەسە بوزبالا، بوزىم جىگىتتەردى ىنتىقتىرىپ قويعان، كولەڭكەلى كوڭىلدەرىنە ساۋلە تۇسىرگەن قاس-قاعىم ءسات. الدەبىرەۋ «مەرسەدەسكە» ءبيبىجاردى مىنگىزىپ الىپ كەتكەندە نەبىر ءۇمىت شىراعدانداردىڭ ولەگىزىپ-ولەگىزىپ بارىپ سونگەنى-اي... («ءبىز، ول، «مەرسەدەس» جانە ماحاببات»).
جالعىزدىق قۇدايعا عانا جاراسقان دەيدى. راس شىعار. ايتپەسە، ايدالاداعى ونشاقتى ءۇيلى بەكەتتىڭ ۆوكزالىنا قابىش كارت نەگە كەلگىشتەي بەرەدى. بەكەت باسىنداعى كولەڭكەسى شىمشىقتارعا دا پانا بولا المايتىن سەلدىر اعاشتىڭ، ىشىندەگى ورىندىققا وتىرا قالىپ قابىش كارت «ءاۋ» دەپ ءتىل قاتىساتىن ادامعا زار بولىپ، قينالعانى. ۆوكزال باسىندا تۇك شارۋاسى جوق، كۇندە كەلەدى.
كوپ جاساعان جولداسىنان ايىرىلدى. قۇربى-قۇرداستار، مايدانداستار كوپ ەدى. ءبارى كەتتى. بۇل جالعىز. جاس بالامەن ءتىل تابىسا المايدى. ەسكىنىڭ كوزى دەگەن قالبيكەش كەمپىر ءبىر پويىزدان ءبىر پويىزعا اۋىسىپ ءمىنىپ، قاپشىق ارقالاپ، كۇنكورىس قامىمەن ءجۇر. قابىش وعان: ءاي، «قالبيكەش، باياعى مەن مايداندا جۇرگەندە...» — دەي بەرگەندە، قالبيكەش: «قابىش-اۋ، مىنا زامان سەن ايتا بەرەتىن سوعىستان دا جامان»، — دەپ، قابىشتىڭ اڭگىمەسىن تىڭداۋعا تاعات تاپپاي اسىعىپ بارا جاتقانى.
سوندا قابىشتىڭ كوڭىلىنىڭ ەل كوشكەن جۇرتتاي قۇلازيتىنى-اي. قابىشتىڭ جانىن كىم تۇسىنبەك؟ ەشكىم جوق. مىنە، بۇل قاسىرەت. جالعىزدىق پسيحولوگياسىن، ونىڭ تراگەدياسىن قابىشتان تانيسىز. («سوعىستان سوڭعى ساعىنىش»)،
نۇرعالي ورازدىڭ اڭگىمەلەرى كوبىنەسە قىستاعى، قىسقا كۇننىڭ قىزارىپ بارىپ، قىزعىلتىم تارتىپ، اينالا تاۋلاردى، دالانى مۇلگىتە ويعا قالدىرعانداي، ساعىنىشتاردىڭ ساعىم دارياسى ءان سالىپ اعىپ جاتقانداي اسەر قالدىرادى.
ويتپەسە جازىپ كەرەگى نە.
تۇندە ءبىر شولىركەپ جاتىپ ءتۇس كەرگەندە بوتانىڭ كوزىندەي مولدىرەگەن باستاۋدىڭ دەرمەنە ءيىستى جالبىز شىمىلدىعىن ىسىرىپ تاستاپ، ەتپەتتەپ جاتا قالىپ، كۇمىس كاۋسارعا باس قوياسىڭ. سىمىرە بەرەسىڭ، سىمىرە بەرەسىڭ، ءشولىڭ ءسىرا قانبايدى. ءسويتىپ جاتىپ ويانىپ كەتەسىڭ...
«قازىعۇرت وقيعالارىن» وقىپ بولىپ، جىلتىراعى جوق، جۇقا مۇقابالى كىتاپتى الاقانىڭمەن سيپالاپ وتىرىپ قالاسىڭ. قانشاما ادام كوز الدىڭا ءتىزىلىپ ءوتىپ، قانشاما جان كوكىرەگىندە ۇيالاپ قالادى. تورت قۇبىلاسى تۇگەل، كەسىرلى باقىتقا كەنەلگەن بىرەۋى جوق. ايتەۋىر ءبىرى كەم دۇنيە. ءبىر ءتۇرلى ايانىشتى. ءبارى دە. ءتىپتى قاڭعىباس بورانباي-بارون دا، ماسكۇنەم اقمىرزا دا، ۇرى جاڭبىرباي دا...
بۇل جازۋشىنىڭ ايانىشى. ونىڭ دۇنيەگە كوزقاراسى، پايىمى، ادامداردى باعالاۋى وزگەشە بولسا، ايتالىق، سوسرەاليزم ادىسىنە سالىپ، قالايدا بىرەۋ جاعىمدى، بىرەۋ جاعىمسىز سومدالسا، وقىرماندا مۇنداي ايانىش سەزىم ويانباس ەدى.
جازۋشى سيقىرى دەيسىز بە، شەبەرلىگى دەيسىز بە، البەتتە ەركىمنىڭ كوركەمدىك تۇسىنىگى ءار ءتۇرلى، ءبىراق ءتۇپتىڭ تۇبىندە وسى كىتاپتىڭ كەيىپكەرلەرى سەنىڭ ءبىر ەتباۋىر جاقىنىڭ سياقتى. ولاردىڭ وكىنىشى سەنىڭ وكىنىشىڭ، ولاردىڭ قۋانىشى سەنىڭ قۋانىشىڭ بولسا، نە شارا. كوركەم ادەبيەتتىڭ دە مۇراتى سول. وقىرماننىڭ جۇرەگىن ءجىبىتىپ، سەزىمىن سەلت ەتكىزسە، ەڭبەك زايا كەتپەگەنى. راس-وتىرىگىن كىم بىلەدى، حاس تالانتتىڭ قالامىن پەرىشتەلەر جەتەكتەپ وتىرادى دەيدى. ارينە، ساۋساعىنا مۇيىزگەك بىتكەنشە قالام تەربەيتىن كادىمگى جازۋشىنىڭ ءوزى. ال ءبىراق شىن شىعارما تۋاردا ونىڭ قالامىن پەرىشتە جەتەكتەيتىنى راس كورىنەدى.
مەن نۇرعالي ورازدىڭ ءىرى جانرلارعا، رومان، پوۆەستەرگە قالام تارتار-تارتپاسىن بىلمەيمىن. ءىرى جانرعا بارماساڭ ءىرى جازۋشى بولا المايسىڭ دەگەن ۇعىم جوق. ال بىلە-بىلسەڭىز، كوركەم ادەبيەتتەگى ەڭ قيىنى — اڭگىمە جازۋ. ۇيەلمەندەي قارا شويىننان ءبىر مىسقال التىن ارتىق. رومانعا بەرگىسىز قىپ-قىسقا اڭگىمەلەر بولادى. جانە ولار ۇزاق جاسايدى.
كوركەم ادەبيەتتى باعالاۋدا بىزدە ءقازىر كريتەريي، ادال ولشەم، شىن تارازى جوعالدى. ءالى جەتكەن، شاماسى كەلگەن كەيبىر اۆتورلار كۇلدى- كومەشتەرىن كەدەرگىسىز باستىرىپ، اسپانداتىپ، «پرەزەنتاسيا» — تۇساۋكەسەر وتكىزىپ، ۋلاپ-شۋلاپ، «ۇلىلىققا» ۇمتىلىپ جاتادى. ادەتتە ۋ-شۋ رەكلاما-جارناما ءوتىمى كەم تاۋارعا كوپ بەرىلەدى.
وڭاي ولجا بەرمەيدى. ءىنجۋ-مارجان تەڭىزدىڭ تەرەڭىندە جاتادى. ونى مىڭنان، ميلليوننان بىرەۋ عانا سۇڭگىپ الىپ شىعادى. ونىڭ شىن كوركەم شىعارمالارى داڭعازا ايقاي — شۋسىز-اق ءوز ءورىسىن تابادى.
«قازىعۇرت وقيعالارى» سول ساڭىلاقتار ساناتىنان.
You Might Also Like
-
جەتپىسىنشى جىلداردىڭ باسىندا «جالىن» الماناعى (قازىرگى جۋرنال) جانىنان بالالار مەن جاس وسپىرىمدەرگە ارنالعان ۇزدىك شىعارمالار ءۇشىن جابىق بايگە جاريالاندى.
-
كوپ جازۋشىلاردىڭ قالامىن ۇشتاپ، قايراعان ۇستاحاناسى جۋرناليستيكا. ونىڭ ىشىندە «لەنينشىل جاس» (قازىرگى «جاس الاش») گازەتىنىڭ رەداكسياسى شىن مانىندە بولاشاق اقىن، جازۋشىلار ۋن...
