كەنەسارى حان قاسىم ۇلى
كەنەسارى حان (1802-1847) — قازاق حاندىعىنىڭ سوڭعى حانى، ۇلت ازاتتىق كوتەرىلىسىنىڭ ايگىلى باسشىسى. ول ءوزىنىڭ تەگى جاعىنان تورە تۇقىمىنان. باباسى قازاقتىڭ اتاقتى حانى ابىلاي. ارعى اتالارى شىڭعىس حاننىڭ جوشى دەگەن ۇلكەن بالاسىنان تارايدى. ابىلايدىڭ ايەلى قالماقتىڭ حوچۋ مەرگەن نوياننىڭ قىزى توپىشتان قاسىم سۇلتان تۋادى. كەنەسارى وسى قاسىم سۇلتاننىڭ بالاسى.
1822 جىلى رەسەي وكىمەتى كىشى ءجۇز بەن ورتا جۇزدەگى حاندىق بيلىكتى جويىپ، اعا سۇلتان مەن سۇلتان اكىمدەر بيلىگىن ەنگىزەدى. ءسويتىپ، رەسەي وكىمەتى قازاق ەلىنىڭ ىشكى تىرلىگىنە تىكەلەي ارالاسىپ، ءوز ۇستەمدىكتەرىن جۇرگىزە باستايدى. وسىعان قارسى شىققان كەنەسارى حاندىق باسقارۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋگە كۇش سالادى. ول ءوز ويىن رەسەيدىڭ جەرگىلىكتى اكىمشىلىگىنە، سونىمەن قاتار پاتشانىڭ تىكەلەي وزىنە دە جەتكىزەدى. ءبىراق پاتشا وكىمەتى كەنەسارىنىڭ تالاپتارىن ورىنداۋدان باس تارتادى. سوندىقتان دا ول ءوز ماقساتىن كۇشپەن جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسەدى.
كەنەسارى كوتەرىلىسىن جەر جەردەن قولداۋشىلار كوبەيەدى. ويتكەنى پاتشا اكىمشىلىگى قازاقتاردىڭ جەرىن تارتىپ الىپ، اسكەري بەكىنىستەر سالا باستايدى. كوشپەلى ەل اتا قونىسىنان ايىرىلىپ، مال جاياتىن جاڭا جەر ىزدەۋگە ءماجبۇر بولدى.ونىڭ ۇستىنەن پاتشا ۇكىمەتىنىڭ الىم سالىعىنىڭ اۋىرتپالىعى دا ولاردى دىڭكەلەتىپ بىتكەن ەدى. وسىنىڭ ءبارى قازاق قاۋىمىنىڭ نارازىلىعىن كۇشەيتىپ، ولاردى كەنەسارى باستاعان كوتەرىلىستى جان جاقتى قولداۋعا يتەرمەلەدى. كوپشىلىكتىڭ قولداۋىمەن كەنەسارى 1841 جىلى قازاق حاندىعىنىڭ حانى بولىپ سايلاندى.
پاتشا وكىمەتى كەسىپ العان جەرلەردى زاڭدى يەسىنە قايتارۋ جولىنداعى كۇرەستە كەنەسارى اسكەري كۇشتەردى ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا ورتا ازيا حاندىقتارىنىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنەدى. ول ءوز اسكەرىن جۇزگە، مىڭعا ءبولىپ ءجۇزباسىلار مەن مىڭباسىلاردى تاعايىندادى. اسكەر ءتارتىبىن بۇزعاندار قاتال جازالاندى.
كەنەسارىنىڭ سىرتقى ساياساتىنىڭ باستى ماقساتى تاۋەلسىز قازاق حاندىعىن قۇرۋ بولاتىن. ول وسى ماقساتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ورتا ازيا حاندىقتارىنان وزىنە سۇيەۋ ىزدەيدى، ولاردىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسىپ، بيلەۋشىلەرىن ءوز جاعىنا تارتۋعا كۇش سالادى. حيۋا حانى مەن بۇقار امىرىنە ءوز ەلشىلەرىن جىبەرىپ، بايلانىس ورناتادى. ورتا ازيا مەملەكەتتەرىمەن ساۋدا كولەمىن ۇلعايتىپ، ولاردان وزدەرىنە قاجەتتى قارۋ جاراق، وق ءدارى الىپ تۇرادى.
You Might Also Like
-
كەسىرتكە — قابىرشاقتىلاردىڭ ءبىر وترياد تارماعى. ولار جەر شارىنىڭ سۋىق ايماقتارىنان باسقا جەرىنىڭ بارىنە دەرلىك تارالعان. بۇلاردىڭ قازىرگى كەزدە 20 تۇقىمداسقا، 350 تۋىسقا بىرىگەتىن 4000-نان است...
-
كەكىلىك — تاۋىقتارىزدىلەر وتريادى قىرعاۋىل تۇقىمداسىنا جاتاتىن ادەمى كۇس. نەگىزگى مەكەنى— تاۋ-تاستى جەرلەر. قازاقستاندا جەتىسۋ (جوڭعار) الاتاۋىندا، ءتيان-شاننىڭ سولتۇستىگىندە ىلە ج...
