كەرەكسىز
ول شارشادى. شىنىمەن-اق شارشادى. ازەلدەن اينالىسقان شارۋامنان اينىماسپىن دەگەن سەرتىنەن دە قاجىدى. كۇننەن- كۇنگە ءقادىرى قاشىپ، سىيلى بولۋدان قالىپ بارادى. ايتقان ۋاعىزى، ۇيرەتكەن ءىلىمى كەدەرگىسىز ونىپ-كوكتەپ، كەنەۋسىز-اق جايىلىپ ەدى. سارقىلماس سۋات تاپقانداي جەتى ىقىلىم شولدەپ كەلىپ، تەگىس بۇنىڭ سوزىنە باس قويعان. ەڭبەگى جانعانعا، ءبىراق تىنىسى كەڭىمەدى. بەينەتتىڭ زەينەتىنە قۋانا الماعان — ءسىرا، دۇنيەدەگى انىق سورماڭداي. نەگە بۇلاي بولدى — سەبەبىن ءىشى بىلەدى. جاقسىدان دا، جاماننان دا ءلاززات الا الماسىن بولجايدى. ەشتەڭەگە قۋانبايدى، قابىرعاسى قايىسىپ، ەشتەڭەگە قايعىرمايدى دا. اقىلدىڭ، ايلانىڭ، ءتۇپسىز تەرەڭ ءبىلىمنىڭ ءتۇبى — ءبىر مۇڭ. ال بۇل، كەمەڭگەر بىلىك، تالماس جىگەر يەسى ەدى. شەشەندىگىندە، وتىمدىلىگىندە، ادامعا جۇعىمدىلىعىندا ولشەم بولمايتىن. كوز بايلايتىن سيقىرى، ايتقانىنا ۇيىتىپ، ويلاعانىن قىلدىرار قۇدىرەتى بار دەپ، ابىز اتاندىرىپ، اڭىز قىلدى ەل. راس تا شىعار… بويىنداعى سول ماقتاۋلى قاسيەتتەردىڭ ەشقايسىسى، ءبىراق، جانىنا قاناعات، تىنىم سىيلاي المادى. ىشىندەگى ءبىر ۇڭىرەيگەن قورقىنىشتى قارا قۋىس تولماي-اق قويدى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءبىر ءسات تىنىم تاپپاعانى، ارەكەتتەن قول ۇزسە-اق، سۋ تۇبىنە كەتەردەي مازاسى قاشىپ، دەگبىرى توزعانى دا سودان ەكەنىن سەزەدى… وعان قىلار قايرانى تاعى جوق…
ادام تابيعاتىن، دۇنيە سىرىن تەرەڭ تۇسىنگەندىك ونى ەشكىمگە، ەشتەڭەگە سەنبەيتىن كۇمانشىل ەتتى. ادام — ءالسىز. ودان ءۇمىت جوق. اياقتاپ كەلگەندە، ءبارى — ءناپسىنىڭ دوسى، قۇلقىننىڭ ق ۇلى… بۇنىڭ ادام جانىن سىناۋعا نەگىزدەلگەن تىلسىم ءىلىمى تاياق شانشىساڭ، جايقالىپ داراق شىعاتىن وسىنداي تاماشا ءپالساپالىق قۇنارعا ءتۇستى. سوندىقتان ىرقىنا وڭاي قۇلاپ، جەتەگىنە قۇلشىنا ەرەءتىن پەندە اتاۋلى بۇنىڭ قۇنسىز ويىنشىعىنا اينالدى. سوندىقتان باسىنا شالما وراپ، قانشا ابىز پىشىندەنىپ ۋاعىز ايتقاندا دا، ادام بالاسىنىڭ ەڭ تەرەڭدەگى، ەڭ اياۋلى دەگەن سەزىمدەرى ۇيالاپ جاتقان جان تۇكپىرىنە ىندەتە تۇكىرىپ قويىپ، مىسقىلمەن كۇلگەن ءبىر سايقىمازاق وتىراتىن ىشىندە. سوعان قاراماستان، بۇعان دەگەن جۇرت ىقىلاسى تاڭداندىرعان. ءوز ءىلىمىنىڭ قاراپايىم قويشى-مالشى، اڭعال سابيگە دەيىن ۇعىنىقتى بولعانىنا جانە ونى ۇلكەن دەمەي، كىشى دەمەي — تەگىس جۇمىلا، قۋانا يگەرگەنىنە كوڭىلى تولعان. ءسىرا، ادام بالاسى ءۇشىن مۇنىڭ ءىلىمىنەن وڭاي، مۇنىڭ ۋاعىزىنان تارتىمدى دۇنيە جوق.
ادام بالاسى ءالسىز بولۋعا قانداي ءقابىلەتتى، قانداي ىجداھاتتى! ويلاپ قاراسا، ارمانسىز ۇستاز بولىپتى، ارتىنا قارا-قۇرىم شاكىرت ەرتىپتى. ءبىر قىزىعى، الدىنان ءوتىپ، دارىسكە جەتىككەندەر كەلە-كەلە دارەجە سالعاستىرىپ، مۇنىڭ ءوزىن ەلەمەي كەتتى. ۇستازعا دەگەن العىس سەزىمى، شاكىرتتىك ءىلتيپات، ىزەت، قۇرمەت دەگەندى ولار ۇقپاي-اق قويدى. ءبىر وكىنىشى — وسىنىڭ سىرىن بىلە المادى. ءبالكىم، ءوزى ۇستاز الدىن كورمەگەندىكتەن بە ەكەن؟! الدە ونداي ونەگە بۇل تاراتقان ءىلىم-عىلىمعا جات دۇنيە مە… ەڭ اۋىرى، نە زاماننان بەرگى ۇزدىكسىز بەينەت، تىنىمسىز ەڭبەكتىڭ ناتيجەسىندە ەكىنىڭ ءبىرى بۇنىڭ شاكىرتىنە اينالعان شاقتا، ول ەندى قيساپسىز كوپ بىلگىشتىڭ ىشىندە ءوزىنىڭ بىرتە-بىرتە كەرەكسىزگە اينالا باستاعانىن سەزدى. كىمگە ناسيحات ايتىپ، ءجون سىلتەسە دە، «ءوزىم دە ءبىلەم» دەپ، جۇرە تىڭدايتىندى شىعاردى. بۇنىڭ اقىل-كەڭەسىنە ءزارۋ، شىنىندا دا، ەشكىم قالماعان سياقتى. ەندى قايدا بارادى؟ كىمگە ۋاعىز ايتىپ، كىمنىڭ جىگەرىن جانيدى، كىمنىڭ جۇرەگىن جاۋلايدى؟ ىشىندەگى ازىناعان قارا قۋىستان قاشقان تىنىمسىز ارەكەتىنەن تىيىلسا، تالقانىنىڭ ءبىرجولا تاۋسىلعانى. اقىلىنا، بىلىگىنە، قاجىرىنا سەنىپ، ايتقان سەرتىنە جەتكەندە — دۇنيەنى ءوز ىلىمىنە ۇيىتىپ، ءوز قالاۋىنا جەككەن كەزدە — تىرلىگى ماعىناسىزعا، ءوزى كەرەكسىزگە اينالدى. بۇدان اۋىر جازا، تاعدىردىڭ بۇدان ارتىق سوققىسى بولا ما؟! بۇنىڭ ولمەستىگىنەن ەندى نە قايىر؟!
ءبىراق قانشا قاپا بولسا دا، ول مويىمادى. شەكسىز، ءۇمىتسىز مۇڭعا باتىپ وتىرىپ، وسى كۇنگە دەيىن كەزگەن جەرلەرىن، ارالاعان ەلدەرىن ويعا العان… اقىرى، تۇنەك تۇبىنەن ءبىر ساۋلە كورىنگەندەي بولدى. دۇنيەنىڭ قيىر شەتىندە، قالىڭ تاۋدىڭ تار اڭعارىندا ۇيلىققان ءبىر شاعىن اۋىل ەسىنە ءتۇسىپ ەدى. جەرى شۇيگىن، ەلى مومىن، بەرەكە، قۇت قونعان قونىس. ءبىراق بۇنىڭ ىلىمىنە تىم ىقىلاسسىز، اقىلعا دا، قيمىلعا دا شابان، كەرەناۋ قاۋىمنىڭ قالاي شايقاسا دا، شىرقىن بۇزا الماي-اق قويعان. ۇيىعان ميمىرت، بەيبىت تىرشىلىگىن كۇيتتەپ، مۇنىڭ دەگەنىنە كونبەدى، ايتقانىنا جۇرمەدى. مۇنداعى جۇرت اقىلىنىڭ كەمدىگىنەن، سەزىم-تۇيسىگىنىڭ دوعالدىعىنان، ءتىپتى، وسەك-عايبات ايتۋ، الداۋ، كۇندەۋ دەگەندى بىلمەيتىن. جىگەرىنىڭ ازدىعىنان ىشىپ-جەمىنەن ارتىق دۇنيە دە جيمايتىن، قيانات دەگەننەن حابارسىز، ءتاتۋ-تاتتى، ماۋجىراعان مامىراجاي مەكەن ەدى. قاراپ تۇرىپ ءىشىڭ پىسار-دى. وسىناۋ ۇيقىلى-وياۋ ءولى تىرشىلىككە جان بەرىپ، قوزعاۋ سالا الماي، ادام اياعى باسقان جەردىڭ بارىندە ءىلىم جايىپ، ونەگە شاشقان ابىزدىڭ ماڭدايى تاۋدىڭ تار اڭعارىندا العاش تاسقا تيگەن… ەندىگى ءىسى سولارمەن بولسىن! بۇل — ءالى كەرەك… ادامدارعا!
وسى ويدان بويى ءدۇر سىلكىنىپ، دۇنيەنىڭ قيىرىندا، قالىڭ تاۋدىڭ قاتپارىندا جاتقان ەلگە اسىعىس اتتاندى. قۇس بولىپ ۇشتى، بالىق بوپ ءجۇزدى، ءبورى بوپ جورتتى — باياعى اۋىلدىڭ قىر جەلكەسىنەن وقشيعان بيىك شوقىنىڭ باسىنا قاس قارايا كەپ ىلىكتى. سوندا كوردى: اياعىنىڭ استىندا جارىعى سامالاداي سامساعان، كوشەلەرى ورمەكشىنىڭ تورىنداي شاتىسىپ، قىزىلدى-جاسىل وتتارى شۋلاپ اققان ۇلان شاھار جاتتى. ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەدى. ءبىر كەزدەرى ساي تۇبىندە ۇيلىققان اياداي ەلدى مەكەن ۇزىنىنان قۇلداپ ەتەككە، تىرمىسا ورلەپ تاۋ باسىنا سوزىلىپ، ەنى — قوس قاپتالداعى جوتا باسىنا قاراي جايىلىپ، اۋماقتانىپ، ساۋلەتتى عيماراتتارى سىڭسىعان بازارلى، دۋلى كەنتكە اينالىپتى. كەشەگى مومىن اۋىل، موجانتومپاي ەل قايدا؟! وتكىر كوزى قالا قويناۋىن تىنتكىلەپ، كوشە-كوشەنى ارالاپ، ۇيلەردىڭ اراسىن ءسۇزىپ شىقتى. جارنامالار! الەم-جالەم، ءتۇرلى-تۇستى، جايناعان الۋان وتتى جارنامالار!.. قىزىققا، ءلاززاتقا، قۇمار ويىنعا شاقىرادى… ءۇرىپ ءىش، شايقاپ توك! ۋاقىت — اقشا، ءومىر — بازار: جانىڭدى كەپىلگە قوي دا، قايتارىلمايتىن نەسيە ال! بارلىق جارنامانىڭ، شامامەن، ايتارى — وسى… جۇرەگىندەگى ولقىسى تولماس قارا قۋىس ەندى ازىناي اشىلىپ، قارا تۇندەي ۇلعايىپ، ارىلماس مۇڭ بولىپ باستى. قالا سىرتىندا قاراۋىتقان بيىك شوقىنىڭ باسىندا وتىرىپ، قايعىمەن ءتۇندى وتكەردى. تاڭ اتا، تاۋدان قيالاپ ءتۇسىپ كەلە جاتىپ، ەشكى باعىپ جۇرگەن بىرەۋگە كەزىكتى. كوڭىلى الدەنەدەن دامەتىپ:
— سەن كىمسىڭ؟ — دەپ سۇرادى.
— ماسعۇت…
— ماسعۇت بولساڭ، — بۇل، قولىمەن شاھار جاقتى نۇسقادى، — انالاردىڭ ىشىندە نەگە جوقسىڭ؟
— ماعان كەرەكسىز دۇنيەنىڭ ءبارى سول جاقتا، — دەدى ماسعۇت.
— سەندەيلەر كوپ پە؟
— بار…
— ولار نە ىستەيدى؟
ماسعۇت قۇلاشىن جايىپ، تاۋدىڭ سالا-سالاسىن، قالانىڭ ار جاعىنداعى قيىرسىز جازىقتى اينالدىرا نۇسقادى:
— مال باعادى، ەگىن ەگەدى، سۋ جاعالاپ كاءسىپ قىلادى. تويشى — توي تويلايدى، قويشى — قوي كۇزەتەدى دەگەندەي…
كيىمى جۇدەۋ. ءوزى ارىق. موماقان ءجۇزىن تومەن سالىپ، مۇنىڭ كەلەسى سۇراعىن كۇتىپ تۇر…
— وسى جەردىڭ تۇرعىلىقتىسىسىڭ با؟
ماسعۇت باسىن يزەدى.
— مىناۋ نە قالا؟
— ءبىزدىڭ ەلدەگى ساۋىق-دۋمان، قۇمار ويىن ورتالىعى. ءبىراز جىل بولدى عوي…
— وسى ارادا ءبىر شاعىن اۋىل بولۋشى ەدى… تۇرعىندارى قايدا؟
— جارتىسى قالاعا كىرىپ كەتتى. قالعانى — مەن سياقتىلار، — دەدى ماسعۇت.
— مەن اۋىلداعىلاردىڭ ءبارىن تانۋشى ەدىم… سەنى بىلمەدىم عوي؟
— مەن وندا بەس-التىلارداعى بالا بولاتىنمىن… ال ءسىز… وزگەرمەپسىز…
بۇل تاڭىرقاپ، ءارى اجەپتاۋىر كوتەرىلىپ قالدى. قارايگور… ەل-جۇرتىنىڭ ەسىندە ەكەن ءالى…
— باسقالار دا مەنى ۇمىتا قويماعان شىعار؟.. قالاي ويلايسىڭ؟
ماسعۇت يىعىن كوتەردى.
— كىم بىلەدى… كەيىننەن ءسىزدىڭ شاكىرءتىڭىزءبىن دەگەندەر قاپتاپ كەتتى عوي… مىنا ءبىز سياقتى كەماقىل، كورزەيىندەرگە ولاردىڭ دا شاماسى كەلمەدى. دەگەنمەن، شاكىرتتەرىڭىز شەبەر ەكەن، جارتى اۋىلدى قالاعا ەرتىپ اكەتءتى…
ىم-م… وپاسىز شاكىرتتەرى، اقىرى، مۇندا دا الدىن وراعان ەكەن. بۇعان بارار جەر، باسار تاۋ قالدىرمايىن دەگەن ەكەن… ىشتەگى قاپ-قارا قۇسا قايتا كوتەرىلدى. سۋعا كەتەرىن بىلسە دە، تال قارماعانداي، قاجىپ:
— سەن ماعان شاكىرت بولاسىڭ با؟ — دەدى ەش قايرانسىز، ءۇمىتسىز ۇنمەن. — ءىلىم ۇيرەنسەڭ، مىنا ەشكىڭنەن دە قۇتىلار ەدىڭ، ۇستىڭدەگى كيىمىڭ دە بۇتىندەلەر ەدى.
ماسعۇت تومەن قاراپ، ىرجيىپ كۇلدى. قولىنداعى تاياعىمەن جەر شۇقىلاپ تۇرىپ:
— جو-و… اۋرە بولماڭىز، — دەدى. — بىزگە — ءىلىم قونبايدى. اللا-تاعالا وسىلاي جاراتتى… قالىبىمىزدان اسىپ قايدا بارامىز؟ ونسىز دا… مىنا قالانىڭ اكىمىنەن باستاپ، اۋلا سىپىرۋشىسىنا دەيىن — ءسىزدىڭ شاكىرتتەرىڭىز ەمەس پە… مەنى قايتەسىز…
دۇرىس… ەسىنە ءتۇستى. بۇرىن دا ءدال مىناۋ سياقتى توپاس ەدى بۇل اۋىلدىڭ تۇرعىندارى. ءبىر كەزدەرى وزىنە كومەكشى، شاكىرت بولعاندار مىقتى شىقتى — ماسعۇتتارعا شاماسى كەلمەسە دە، جارتى اۋىلدىڭ بەتىن بەرى قاراتىپ، كەلەگە قوسىپتى. دۇنيەگە كوزىن اشىپ، تالعامىن ۇشتاپ، جىگەرىن قايراپتى — ومىرگە قۇشتارلىعىن وياتىپتى… وياتقانى سونشا، قىزىلدى-جاسىلدى، ۋ-دا شۋ، بازارلى، دۋماندى الىپ شاھار كۇندىز-تۇنى ءبىر تىنباي، قۇمىرىسقانىڭ يلەۋىندەي قايناپ الاسۇرادى. مىنە، ءومىردىڭ ءمانى! اڭسار مەن مۇرات، ارمان مەن تىلەك، ءالميساقتان بەرى اقيقات ىزدەپ اداسقان اقىل-وي… بارشاسىنىڭ تياناعى — وسى شاھار! قۇدىرەتتى ءىلىم كۇشىمەن ادامنىڭ كۇللى السىزدىگى، قۇمارى مەن ءلاززاتى تاس قابىرعا، تاس كوشەدە ۇيلىعىپ، ەكى يىعىن جۇلىپ-جەپ، مىنا جىن اتقان الىپ قازاندا بۋى بۇرقىراپ، قايناپ جاتىر، انە!
وسىنى ويلاپ، ءبىر ءسات بويىن ماسات بۋعان ابىزدىڭ كوزى قارسى الدىندا تۇرعان ماسعۇتتىڭ قالىڭ قاباعىنا، تايقى ماڭدايىنا ءتۇسكەندە، كوڭىلى سۋ سەپكەندەي باسىلدى. سەزىمسىز قاباق، ساڭىلاۋسىز ماڭداي! بۇل بەيباقتىڭ مىقتىلىعى دا سوندا — ەشتەڭە سەزبەيدى، ەشتەڭە ۇقپايدى… سەزەتىندەر، ۇعاتىندار، انە، قالادا ءجۇر جىنىگىپ… ءبىرىن-بىرى جەپ… بۇل — قوي-ەشكىنىڭ سوڭىندا تاۋ كەزىپ، تاس باسقان ساياق. مۇنىڭ مىقتىلىعى — اپتاپ پەن ايازعا، جەل مەن جاڭبىرعا مىڭق ەتپەس تاۋداعى جارتاستىڭ بەتپاقتىعى. ايعايلاساڭ، جاڭعىرىق شىقپايتىن تومىرىق، توپاس، تۇيتەسىز جارتاس!.. مىنا تاۋ سياقتى، توپىراق، تاس، سۋ سياقتى — وزىمەن ءوزى، ەشتەڭەگە ەلىگىپ، ەشكىمگە ەلىكتەمەيتىن، ەشبىر ىلىمگە زارۋلىگى جوق ءھام ىشىندە ەشبىر قۋىسى جوق تولىق جاراتىلىستار بولادى — مىنە، مىنا ماسعۇت سياقتى بىتەۋلەر… بۇلاردى وزگەرتۋگە مۇنىڭ ونەرى جەتپەيدى… ال انا قالاداعىلارعا… بۇل — كەرەكسىز…
وسىعان قايعىرىپ، ماسعۇتتىڭ قاپەرسىز، مومىن جۇزىنە ەندى جەك كورە، جەركەنە قاراپ تۇرىپ، كەنەت كوزىنە كوزى ءتۇسىپ كەتكەن. تۇلا بويى ءدىر ەتە قالدى. ونىڭ بەيكۇنا، جۋاس جانارىنداعى شەكسىز مەيىرىمدى، ادام ايتقىسىز جاپ-جارىق، جىپ-جىلى نۇردى كوءرىپ، ازا بويى قازا بولدى. قاپيادا ماسعۇتتىڭ ايالى كوزىندەگى ەشبىر سەبەپسىز ەلجىرەگەن نۇرلى شۋاققا تۇتىلىپ، ىشىندەگى سۇپ-سۋىق، ازىناعان ماڭگى قارا قۋىس ەڭ تەرەڭ تۇكپىرىنە دەيىن تىتىرەپ، قالش-قالش ەتتى. مۇندايدى كىم كورگەن؟! سول ءسات: مىنا نۇر — ءتۇپتىڭ ءتۇبى، بۇنىڭ بارشا ءىلىم-عىلىمىن تۇپ-تۇقيانىمەن ورتەپ، كۇل قىلاتىن، ءتۇپتىڭ ءتۇبى، بۇنىڭ ءوزىن دە تاۋداعى جارتاستاي، تاباننىڭ استىنداعى توپىراقتاي سەزىمسىز، جىگەرسىز، تۇيسىكسىز، مومىن، توپاسقا اينالدىراتىنىن ءتۇسىندى… قوراش باقتاشىنىڭ مىقتىلىعى نەدە ەكەنىن دە ەندى ۇقتى. ءبىرجولا ءتۇڭىلىپ، شوشىپ، قايتەرىن بىلمەي تۇرعاندا:
— جولىڭىز بولسىن، — دەدى ماسعۇت، ەشتەڭە سەزبەگەن بەيقام داۋىسپەن. مۇنىڭ ىشىندە الاي-تۇلەي سوعىپ وتكەن الاساپىران، بۇرقاسىن-داۋىلدى ەستىگەن دە جوق. — قالاعا كىرمەي-اق قويىڭىز. ولار ءسىزدى تاس… تاس تابىلماسا، شىرىگەن كارتوپ، قىزاناق اتىپ قۋۋى مۇمكىن. باياعى… اتالارىڭىزدى قۋعان سياقتى…
بۇل، ەشتەڭەگە تۇسىنبەي، قاتتى تاڭىرقاپ:
— نە ءۇشىن؟! — دەدى جۇلىپ العانداي. — كەرەكسىز بولسام دا، ەڭبەگىم بار ەمەس پە ەدى؟! ءبارىنىڭ ۇستازى ەمەس پە ەدىم مەن؟!
ارىعان، جۇدەۋ، نۇرلى ماسعۇت ەندى بۇعان ءبىرتۇرلى اياي قارادى.
— ول راس… — دەدى، بۇل جولى، ءتىپتى ءبىر جۇمساق، بيازى ۇنمەن. — كۇندىز-تۇنى ءبارى ءسىزءدىڭ ۇيرەتكەنىڭىزدى ىستەيدى. ءسىز ۇيرەتكەن اۋەنءدى سالادى… ءسىز باۋلىعان امالعا ءجۇگىنەدى. اناۋ استا-توك بايلىق، تىنىمسىز قىزىق، تاۋسىلماس بىلىق-شىلىق — ءبارى ءسىزءدىڭ ىلىم-عىلىمىڭىزبەن كەلدى… ءبىراق… ەڭ اياعى الگى… ءوزىڭىز بىلەتىن، ءقازىر ەسىرتكى ساتىپ بايىعان مولدا ناسىپكە دەيىن، بۇل — قۇدايدىڭ بىزگە بەرگەن وزگەشە نىعمەتى دەپ ءبىلەدى… وسىنشا مىرزا قۇدايعا جاعامىز، ءتاۋلىگىنە 24 ساعات بويى ءبىلىپ ىستەگەن كۇناءمىزءدى كەشەدى دەپ، ۋاقتى-ۋاقتىسىمەن قۇلشىلىق قىلادى. ارنايى دۇعا وقىپ… ءسىزدى الاستايدى. كەءشىءرىڭىز… ءسىزدى سونشالىق جەك كورگەننەن ەمەس… اللانىڭ ريزاشىلىعى ءۇشىن دەپ تە باياعى…
وسىنشا جايسىز اڭگىمە ايتقانىنا ىڭعايسىزدانعانداي، تاياعىمەن جەر شۇقىلاپ، تۇرىپ-تۇرىپ:
— قايىر-حوش تۇرىڭىز! — دەدى، اقىرى، ماسعۇت. — ءبىر اللا كەڭشىلىك قىلسىن ءبارىءمىزگە…
ماسعۇت، مومىن جانارىنان توگىلگەن سەبەپسىز مەيىرىممەن بۇنىڭ ءىشى-باۋىرىن ورتەي، الدە قالتىراتا مۇزداتىپ، تاعى ءبىر قارادى دا، بەتكەيدى قيالاپ، ورلەپ كەتە باردى. بۇل، سول تۇرعان ورنىندا قالشيىپ، ۇزاق تۇرىپ قالىپ ەدى…
* * *
ول ەسىن جيىپ، تومەندەي جىلجىپ، ەتەككە تۇسكەندە، كۇن دە ەڭكەيگەن. قالانى سىرتىنان اينالىپ ءوتىپ، ار جاق شەتى مۇنارتىپ، كوكجيەككە ۇلاسقان، كوگى جايقالىپ، تەڭىزدەي تولقىعان كەڭ جازىقتى بەتكە الدى. بەلۋاردان كەلەتىن بىتىك ەگىن ىشىندە قالا جاققا كوز تاستاپ تۇرىپ، ءوزىنىڭ دارمەنسىزدىگىن مويىندادى. العاش رەت. ءوڭىن ءوزى وزگەرتىپ، مىنەزىن ءوزى قالىپتاعان مىنا الەمگە ەندى ءبىرجولا كەرەكسىز بولعانىن انىق ۇقتى. راس، عۇمىرى بوسقا وتكەن جوق — ويلاعانىنىڭ ءبارى ىسكە استى… ءبىراق كۇتكەنى بۇل ەمەس ەدى. جاراتۋشىسى مەن ق ۇلىنىڭ اراسىنا جاققان وتى، ۇلعايا-ۇلعايا، جەر-دۇنيەنى قاۋسىرىپ، ەندى اينالا قاپتاعان الاپات ورتتەن قايدا قاشارعا بىلمەي، ءوزىنىڭ دە جولى كەسىلىپ تۇر… ول بەلۋاردان كەلەتىن كوك بالاۋسا، بيىك ەگىننىڭ ورتاسىندا تۇرىپ، شاراسىز ءجۇزى كوككە باعىپ، شىر-كوبەلەك اينالدى. مۇزعا تاستاپ، بيشىكپەن شىقپىرتقان زىرىلداۋىقتاي اپپاق شاپانىنىڭ دەلديگەن ەتەگى ۇيىرىلە دوڭگەلەنىپ، اينالا بەردى، اينالا بەردى… اق قۇيىنداي وراتىلىپ، جەردىڭ شاڭىن بۇرقىراتا كوتەرىپ، تىك شانشىلعان كۇيى، كۇڭىرەنە سىرعىپ، كوكجيەككە قاراي الىستادى… شەڭبەرىن بىرتە-بىرتە ۇلعايتىپ، شەكسىزگە ۇزاعان ساقينا ورنەكتى عاجايىپ ءىز قالدى ارتىندا. ونى باسقا الەمنەن، عارىشتىڭ وزگە ءبىر قيىرىنان كەلگەن ۇشاتىن تارەلكە سياقتى اۋە كەمەسىنەن قالعان بەلگى دەستى كەيىننەن كورگەن جۇرت.
ول — جالعىز ەدى. مۇڭدى ەدى. ءۇمىتسىز ەدى.
وسىنشا بىلەرمەن، وسىنشا كەمەڭگەر باسىمەن، اللاسىز دوس تاپپاسىن تۇسىنبەي-اق قويعان، امالىنا سەنىپ، ولشەۋسىزبەن الىسقان، سونىڭ جازاسىنا ماڭگىلىكتىڭ اقىرسىز، ءتۇپسىز قاپاسىندا ماعىناسىز لاعىپ، بوس قالعان بەيباق ەدى ول.
ەسىمى — سايتان بولاتىن.
You Might Also Like
-
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوزىنىڭ اعىمدىعى جىلدىڭ 1ء-شى قىركۇيەگىندەگى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا «بارشامىز ءوز-وزىمىزدى دامىتۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك. زامانا سىناعى بىزدەن ۇزدىكسىز ق...
-
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پەرزيدەنتى، ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ سىنىپتاسى، ءارى دوسى، قاراساي اۋداندىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى - ەدىگە يساتايۇلىمەن الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ...
