InfoHub Logo

(التى كارتينالى، ەكى ينتەرمەديالى)

ماستۋرا.
ءپارمان — شەبەر، عيمارات سوعۋشى.
3ەينەپ — ماستۋرانىڭ اناسى.
قاتىران — ءپارماننىڭ اكەسى.
رۇستەم — ماستۋرانىڭ اعاسى.
Xان — مونعول حانى.
بوگدە — حاننىڭ قارت كەڭەسشىسى.
كۇزەتشى — جاس اقىن، بالا جىگىت.
شۇكايت — حان باتىرىنىڭ ءبىرى. شابارمان.
3ىليقا — ماستۋرانىڭ جاقىن قىزدارىنىڭ ءبىرى.
ءبىرىنشى تىڭشى.
ەكىنشى تىڭشى.
ءبىرىنشى وزبەك.
ەكىنشى وزبەك.
حالىق، جەندەتتەر، قىزدار.

ى-ينتەرمەديا

كۇن جاڭا عاپا باتىپ قاراۋىتقان شاق. ەسكى ازيا قالاسىنىڭ ءبىر شەتى. باقشا قاسىنان وتەتىن جول. سوعىس سارىنى ەستىلەدى. الدەقايدان قوسىلىپ تارتىلعان كەرنەي داۋسى ۇستەلەي ەستىلىپ، قورقىنىش حابارمەن شاقىرعانداي، ساحنادان اسىعا باسىپ قاشقان حالىقتار وزبەكتەر، ولارعا ارالاس قارۋلى ادامدار دا شەگىنىپ كەتىپ جاتادى. توپ ىشىنەن پارانجاسىن اشىپ تاستاپ توقتاعان قارت انا زەينەپتى كورەمىز. ول ءوز جۇرەگىمەن ءوزى الىسىپ توقتاعان. ارتىنا بۇرىلىپ قارايدى، كارى كوزدەرىنەن جاس ەمەس شوق شاشىلعانداي. قارسى الدىنان جالاڭاش سەمسەرلى، اسىعa باسىپ كىرگەن بالاسى رۇستەم كەزدەسەدى.

3ەينەپ. رۇستەم، جۇرەگىم رۇستەم!

رۇستەم.
انا! نەگە توقتادىڭ؟

زەينەپ
قايتa ويلاندىم، بەل بايلادىم كەتپەسكە.

رۇستەم.
جوق بولمايدى، اپا، توقتاۋعا.
كەلىپ قالدى، جاۋ جاقىن.

3ەينەپ.
مەيلى، بالام، كەلە بەرسىن.

رۇستەم.
بالام دەسەڭ ايا مەنى، اناجان،.
ويلاما كەيىن قايتۋدى.

3ەينەپ.
سەن دە ايا، ۇلىم اناڭدى،
زورلاما الىپ كەتەم دەپ.

رۇستەم.
نەگە؟ نە ءۇشىن؟

3ەينەپ.
مەن تۋعالى جەتپىس جىل.
(ەڭكەيىپ توپىراق الادى.)
جارالدىم وسى توپىراقتان.
جەتپىس جىل بىرگە وسى جەرمەن جاسادىم.
وسى جەردىڭ ۇستىندە
قىزىعىن كوردىم جاستىقتىڭ...
جانىما تەڭ جار ءسۇيدىم،
وزەگىمدى قاق جارعان
سەن سياقتى ۇل تۋدىم،
ماستۋرا-سىندى پەرىشتەدەي قىز تۋدىم،
گۇلىن دە ءوزىم ءوسىردىم،
قۇسىن دا ءوزىم ۇشىردىم.
كوكتەگى كۇنى، وزەندەگى سۋى دا
قاسيەتتەرىن اياعان جوق مەن ءۇشىن.
كوز جۇمعان كۇنى جان بەرىپ،
ءوز جەرىمدە جاتاتىن
قابىرىم دا قازۋلى.
جوق، كەتپەيمىن...
اق توپىراقتى كۇڭىرەنتپەيمىن...
(رۇستەمگە جاقىنداپ، داۋسىن وزگەرتىپ.)
ماستۋرا قايدا؟

رۇستەم.
كورگەنىم جوق، امان با ەكەن؟
ءوزىم تاۋىپ الارمىن.

3ەينەپ.
جولىڭ بولسىن، بالام. (كەتۋگە اينالادى.)

رۇستەم.
ەندەشە مەن دە قالام قاسىڭدا،
نە كورسەم دە، بىرگە كورەم وزىڭمەن!

3ەينەپ.
جوق، جوق!
قۇل تۋمادىم، ۇل تۋعانمىن.
سول ءۇشىن دە رۇستەم قويدىم اتىڭدى،
قۇل بولام دەسەڭ بىرگە قال،
ۇلىم بولساڭ، قالىڭ قولمەن بىرگە قايتا ورال!
بوسات مەنى، (توپىراق ۇستاعان الاقانىن جازىپ.)
بوسات مىنا توپىراقتى،
تاپتاتپا ۇزاق جاۋىما!
رۇستەم (اناسى ۇستاعان ءتوپىراقتىسۇيىپ.)
دۇرىس، انا، كۇت ءبىزدى.
كوكىرەك تولعان كەكپەن كۇت،
جالىن اتقان وتپەن كۇت،
ارىستاننىڭ اۋزىمەن كۇت،
قىراننىڭ تىرناعىمەن كۇت!
ال ەگەر، سەن ءۇشىن، انا، مەرت بولسام،
شومىلار بولسام قانىما،
دۇشپانىم شۋلاپ قۋانسا،
سىيعا تارتسا حاندارىنا باسىمدى،
ەڭىرەپ ءجۇرىپ سۇراپ ال،
ماڭدايىمنان ەڭ سوڭعى رەت ءبىر ءسۇيىپ،
تۋعان جەرگە ءوزىڭ كوم...

زەينەپ. دۇرىس، بالام. (سۇيەدى. وسى كەزدە جاۋمەن قاعىسىپ شەگىنگەن وزبەك اسكەرلەرى ساحناعا كىرە بەرەدى.)

رۇستەم. حوش بول، aنa! (انا كەتەدى.)
جىگىتتەر، مەن بوگەيىن توقتاماڭدار!

رۇستەم اسقان شەبەرلىكپەن جاۋدىڭ الدىڭعى توبىن جالعىز بوگەپ، بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ءتۇسىرىپ تۇر. الدەن كەيىن قايتا سەرپىپ قۋىپ تاستاپ، ءوزى دە جالت بۇرىلىپ ادامدارى كەتكەن جاققا جوق بوپ كەتەدى.

ءبىرىنشى اكت

1-كارتينا

شاھاردىڭ بازار الاڭى. ءتۇن، اينالا جانعان ۇيلەردىڭ جالىنى قىزىل ساۋلە توگىپ تۇر. بيىككە جايىلعان كىلەمنىڭ ۇستىندە اسكەر كۇزەتىنىڭ ورتاسىندا حان توڭىرەكتەگى ورتكە سۇيسىنە قاراپ تۇر. قولباسشىلاردىڭ ءبىرى شۇكايت از توپپەن كەلەدى. باس يەدى.

Xان. الدىڭدار ما قىسپاققا؟

شۇكايت (باس ءيىپ). الدىرماي بارادى، ۇلى حان.

حان. الدىرماي بارادى؟ قالاي؟ قاماڭدار دەمەپ پە ەدىم، شۇكايت!

شۇكايت. ءبىر ەمەس، ءۇش قامادىم...

حان. ءۇش رەت بوساتتىم دە!

شۇكايت (تاعى جاقىنداپ). ءۇش رەت بۇزىپ شىقتى، تاقسىر.

حان (اشۋلى). سەندەر قايدا بولدىڭدار؟!

شۇكايت. كەشىرىڭىز، ۇلى حان،
جۇيرىك جالقى بولسا كىممەن جارىسپاق؟
باتىر جالقى بولسا كىممەن الىسپاق؟
وت قۇيىنداي جاس باتىر ءوزىن-وزى
اياماي سوقتى مايدانعا.
جۇرگەن جولىن قىزىل قانعا بوكتىردى.
اتىم شۇكايت بولعالى، تالايدىڭ جانىن العالى،
اجال مەن الىسىپ كورگەنىم وسى...
(تەڭسەلىپ بارادى.)

حان. شۇكايت، باتىر شۇكايت، ءوزىن امانبىسىڭ؟

(جاقىنداپ كەلەدى.)

شۇكايت (ارەڭ قۇلاماي). جوق، تاقسىر... جارالىمىن... (قۇلاپ بارا جاتقاندا حان ءوزى سۇيەپ جاتقىزادى.)

Xان (وزىنە-وزى). جاۋ دا بولسا، شىن باتىر ەكەن جاس باتىر.
ارىستان ەكەن قۇلاعانشا بەرىلمەس.
اتتەڭ مەندىك بولار ما ەدى...
(شۇكايتقا ءۇڭىلىپ.)
اتى كىم ەكەن ءوزىنىڭ؟

شۇكايت (باسىن ارەڭ كوتەرىپ). رۇستەم بولسا كەرەك.

Xان (قايتا زارلەنىپ، قولىن ءسال كوتەرىپ). حابارلاڭدار، جاندىرا ءتۇسسىن تاعى دا!

شابارمان. جارايدى، ءامىرشىم. (كەتەدى. وسىدان كەيىن جالىن الىپ جۇگىرىپ وتكەندەر كورىنەدى. ءورت جان-جاقتان ۇدەي تۇسەدى. جىلاعاندار شۋى دا قوسىلا ۇدەيدى.)

حان.

وت. مەنىڭ وتىم... مەنىڭ جالىنىم!
مىقتى باتىر جالىنىممەن الىسسىن.
بايقاسىپ كورسىن كانەكي.
(اسكەرلەرىنە تۇنەرە قاراپ.)
ەي، «جەل!» دەڭدەر!
اسكەر (ءبىر داۋىسپەن).
جەل، جەل!

حان.
داۋىلدات، جەل!
كونبەس ەلدىڭ توبەسىندە ۇيتقي سوق!
قاداعان تۋىم جالىننان
جارىسا جەلمەن ۇلاسسىن.
جۇتسىن ءبارىن، كۇل ەتسىن!
(شابارماندار ءبىر توپ حالىقتى ايداپ كەلەدى.)
سەندەر كىمسىڭدەر؟

قاتىران (ىلگەرى شىعىپ). وزبەكپىز.

حان. جوق، جالعان ايتاسىڭ!

قاتىران. ەندى كىمبىز، حان؟

Xان (اقىرىپ). تۇتقىنسىڭدار، قۇلىمسىڭدار!

3ەينەپ (پارانجىسىن جۇلىپ العان، ىلگەرى شىعىپ، ءوز ادامدارىنا قارايدى). جوق، حاننىڭ ءوزى جالعان ايتادى. ۇلىمسىڭدار!

Xان. سەن كىمسىڭ؟ (ءتونىپ كەلەدى.)

3ەينەپ (قارسى قادالا قاراپ). تانىمايمىسىڭ، ۇلى حان؟..

Xان (شەگىنىپ). جوق، تانىمايمىن.

3ەينەپ. مەن انامىن. سەن دە انادان تۋعانسىڭ.

Xان.
راس، مەن دە انادان تۋعانمىن.
ءبىراق مەنىڭ انام باسقا انا.

3ەينەپ.
ەمىزبەپ پە ەدى اق ءسۇتىن.
جۇرەگىڭدى مەيىرىممەن جۋماپ پا ەدى؟

حان (باسىن شايقايدى).
جوق!
جاسقانباس ءۇشىن جاۋىمنان،
جۇرەگىمدى جالىنمەنەن جۋىپتى.
اياماس ءۇشىن جاۋىمدى
جۇرەگىمدى جىلاننىڭ قانىمەنەن جۋىپتى!
مەنى شەشەم جەڭۋ ءۇشىن عانا تۋعان.

3ەينەپ. قاھار ەتپە، ۇلى حان. مۇنى دا قاتا ايتىپ تۇرسىڭ.

X ا ن (زارلەنىپ). نەگە؟!

3ەينەپ. ءبارىمىز دە بالانى جەڭۋ ءۇشىن تۋعانبىز؟

Xان (كۇلەدى). حا-حا-حا... جەڭىس ءۇشىن تەك حاندار تۋادى.

زەينەپ. (و دا كۇلەدى). ەندەشە مەنىڭ بالام دا حان!

حان (مىسقىلداپ). حان؟ قانداي حان، قاي ەلدىڭ حانى؟

زەينەپ. ۇلى حانداردىڭ ءبىرى، مەنىڭ وت باسىمنىڭ حانى؟

حان (كەكەتىپ). حانىڭ قايدا؟

زەينەپ. جەڭىس ساپارىندا.

Xان. ول كىمدى جەڭبەكشى؟

زەينەپ. جەڭەم دەۋشىلەردى.

حان. اتى كىم؟

زەينەپ. ەستىمەپ پە ەڭ ۇلى حان؟

حان. جوق.

زەينەپ (قاتتى). رۇستەم!

حان. ءا.. ءا! سولاي ما، رۇستەم بە؟
مىقتى بولسا قايتا كەلسىن ەلىنە،
شەشەسىنىڭ قانىن السىن قولىمەن.

قىلىشپەن شابۋعا ۇمتىلادى. وسى كەزدە پەردەسىن اشىپ جىبەرىپ ورتاعا ماستۋرا تۇسەدى. حان ماستۋرانىڭ اي جۇزىنەن ەسىنەن تانعانداي، كوتەرگەن قولى تومەن تۇسە بەرەدى. اقىرىندا قىلىشىنا سۇيەنىپ تۇرىپ قالادى.

ماستۋرا. (شەشەسىن قۇشاقتاپ). انا!..

زەينەپ. (اسىلىپ). ماستۋرام!

ماستۋرا. (حانعا).
انام ءۇشىن مەنى شاپ
قوماعاي سەمسەر قانقۇمار
كۇناسىن جۋسىن ءجۇزىنىڭ

حان.
قاسيەتتى بولسا قانىڭدى
ءوز قاسىمدا ساقتايمىن.
شىن كۇناكەر بولعاندا
سەمسەر ەمەس، جۇرەگىمدى جۋارمىن.
(ءوز ادامدارىنا)
اپارىڭدار ءبارىن دە.
(3-4 جاساۋىل تۇرعانداردى ايداپ كەتەدى، حان ولارعا قاراپ تۇر. بوگدەگە.)
بوگدە، بۇل كىم؟ ادام با،
الدە الداۋشى ەلەس پە،

بوگدە.
ەلەس بولسىن لايىم.

Xان (جاقتىرماي).
بۇل قاي تىلەگىن؟
ەستىمەيىن ەكىنشى.

بوگدە.
مەيلىڭ حان يەم. (ءسال باس يەدى.)
مەيىرىمسىز بولا ما دەپ تۇشىركەندىم،
سوسىن ايتىپ ەم...

حان.
سەن ورداسىن بۇز، ول ساعان قۇشاعىن جايسىن.
سولاي ما؟

بوگدە. ءدال ايتتىڭ، ءامىرشىم، ورداسىن بۇزىپ ۋىن تۇششىتۋعا بولمايدى، مەنىڭ دە ويلاعانىم، وسى ەدى... ال...

حان (ءبولىپ). بولدى. بوگدە، بولدى. ىشىڭدە ساقتا قالعانىن! (2—3 اسكەر قولى ارتىنا بايلانعان ءپارماندى ايداپ اكەلەدى.)

ءپارمان (تۇرعانداردى كورىپ توقتاپ قالعان، ودان كەيىن جۇگىرە باسىپ كەلەدى.) حان قايدا، حان؟!

حان (ءبولىپ). ايتا بەر، جىگىت.

ءپارمان. حان!
قاھارىڭدى مەنەن ال،
اياما، جاندىر، وتقا سال!
جەلگە سۋىر كۇلىمدى،
نە قالاساڭ سونى ىستە،
تەك ارىزىما كۇلاق اس!

Xان.
ارىزىڭ نە؟

ءپارمان.
ءورتتى باس!

حان.
وتقا ءوتىنىش جۇرمەس بولار، جىگىتىم.
باسىلمايدى تارقاعانشا قۇمارى،
(قولىن نۇسقاپ). انە! انە!
كورەمىسىڭ كەسكىنىن؟
اراشا دەگەن اسپانعا دا اشۋلى،
ءورشىپ، شاپشىپ ىزامەن
بەت باقتىرماي قارپىپ تۇر.
(داۋسىن وزگەرتىڭكىرەپ.)
الىسىپ جىعار الىبىن
استىنا باسپاي قۇشىرمەن،
جىرتىپ بولماي جوسالاپ،
بوي بەرمەيدى پەندەگە...
(ءوزى قۇمارلانا قارايدى.)
ارىستانداي ىڭىرانعان سونىڭ داۋسى...
ەسىتەمىسىڭ كۇتىرلەتىپ شايناۋىن،
تىستەرى نەتكەن وتكىر ەد؟!
(ورتكە قاداعان كوزىن الماستان تۇرىپ قالىپ.)
ەي، «جەل!» دەڭدەر!
تۇرعاندار (بip ۇنمەن). جەل! جەل!

ءپارمان. (كوزى جۇمۋلى). سەل! سەل!

Xان (جالت بۇرىلىپ ءپارمانعا قارايدى، قاسىنا ءتونىپ كەلىپ). ماعان قارا!
سەل سۇراما، جەل سۇرا.

ءپارمان.
اياما، حان!
تاستاي بەر ەندى وتىڭا،
ماعان دەسە باسسىن اۋزىن،
وسىناۋ جانعان سارايعا
قوساقتاپ مەنى كۇيدىرسىن.
قيراعان ءمارمار تاستارى
قانىم بولسىن توگىلگەن،
قۇلاعان التىن كۇمبەزى
قابىرىم بولسىن كومىلگەن.
وسى جالعىز سۇرارىم!

Xان.
Heگe كۇيىندىڭ، سەنىڭ ءۇيىڭ بە ەدى؟

ءپارمان.
ءۇيىم ەمەس، ءومىرىم ەدى.

بوگدە.
ءا، سەن بە ەدىڭ سوققان سارايدى؟ (دەمەيدى.)

ءپارمان
(ءجاي). مەن... مەن...

بوگدە
(حانعا). اتاقتى شەبەر وسى ەكەن، ءامىرشىم.
(ءپارمانعا قايتا جۋىسىپ.)
وكىنبە، شەبەر، ەندەشە! (قولىن شەشەدى.)
جەر يەسى الدىڭدا تۇرعان، ۇلى حان،
كەم بولمايسىڭ ول باردا،
كەمىمەيدى ونەرىڭ،
ارتتىرعانداي اتاعىن،
الەمدە بۇرىن بولماعان،
ساۋلەتتى ساراي سوعاسىڭ.

ءپارمان (ۇركىپ، شەگىنەدى.)
جوق... جوق!..
شەبەر ەمەس ەندى مەن،
جانىم كەتكەن كەۋدەمنەن.
جانىپ بولدىم، قۇلايمىن...

حان.
قۇلامايسىڭ... ەندى مەن ءۇشىن سوعاسىڭ.
سوعا الماساڭ مەن ءۇشىن
نەگە تۋدىڭ شەبەر بوپ،
كەرەگىڭ قانشا دۇنيەگە؟

ءپارمان (ەسىن جيىپ).
ورتەۋشىگە، بۇزۋشىعا
قاجەتى نە سارايدىڭ؟
ءوزىڭ جاۋاپ بەر، حان!

Xان.
ات قورام بولسىن قالاسام،
قالاسام تاعى ورتەيىن،
نە قىلسام دا ءوز ەركىم...
ال سەن، شەبەر، (تونە جاقىنداپ.)
بويىڭداعى بارىڭدى،
بارلىق ونەر، كۇشىڭدى
جەڭىپ كەلگەن مەن ءۇشىن عانا جۇمسايسىڭ!

ءپارمان.
كەلمەيدى ەندى قولىمنان.

Xان (جالىندى نۇسقاپ).
انانى قالاي سوعىپ ەڭ؟

ءپارمان.
ونى ما؟
ول كەزدە مەن ءتىرى ەدىم،
ورماننىڭ قىزىل گ ۇلى ەدىم،
كوكىرەگىم كوكپەن تەڭ،
قاناتتى جاننىڭ ءبىرى ەدىم.
(جانعان سارايعا قادالا قاراپ.)
ول سارايدىڭ ىرگەسى
اتا، انانىڭ تىلەگىنەن جارالعان،
ول سارايدىڭ تاستارى
جاس ءوسپىرىم سابيلەردىڭ
كۇلكىسى مەن شاتتىعىنان قالانعان.
(قورقىپ.) انە، ءبارىن، جۇتتى جالىن!
مەنى دە جۇتتى سۇم جالىن!
(جانعان ءۇي قۇلاي باستايدى.)
جاقىندادى اجالىم.
(تەڭسەلىپ بارىپ قۇلاپ كەتەدى.)
بوگدە (باسىن سۇيەپ، جۇرەگىن تىڭدايدى). Taلىپ كەتتى.

حان. ولتىرمەڭدەر، ساقتاڭدار.

بوگدە. اپارىڭدار. (ءپارماندى كوتەرىپ اكەتەدى).

حان. بىلمەۋشىمە ەڭ بۇرىن سەن؟

بوگدە.
ءبىلۋشى ەم، تاقسىر.
ءوز امىرىڭمەن تىڭ تىڭداپ.
وسى ەلدەردى ارالاپ
قايتقان جولدان بىلەمىن.
وتىرىقشى وزبەكتەر
ءۇي سوعاتىن شەبەرىن
حاندارمەن تەڭ كورۋشى ەد.
(ويلانىپ.) ۇمىتپاسام، اتى ءپارمان.
قىتايعا دا بەلگىلى. (پاۋزا).

Xان.
بۇل نە، بۇل نەعىلعان كوپ حالىق!
(ءورت جاققا قارايدى.)

بوگدە. ءورت وشىرۋگە كەلەدى.

Xان (اقىرىپ). ساداق! (ساداقشىلار كەزەنەدى.)

شىمىلدىق

2-كارتينا

حاۋىزدىڭ باسىنا تىگىلگەن جابىق اق شاتىر. تۇكپىردە ءار ءتۇرلى جەمىس اعاشتارى. شاتىرعا كەلەتىن جالعىز اياق جول ۇستىندە جاس كۇزەتشى جاساق تۇر. قاسىندا ەكى قۇرالدى جىگىت ءبىر شابارمان كەلەدى.

كۇزەتشى. قۇلدىق، حان شابارمانى. (باس يەدى.)

شابارمان (شاتىرعا قاراپ الىپ).
ءالى شىققان جوق پا دالاعا؟

كۇزەتشى.
شىققان جوق.
مەن تۇرعالى كۇزەتىپ،
كورگەنىم جوق ديدارىن.
وقتا-تەكتە داۋسىن عانا ەسىتەمىن.

شابارمان.
الدە بىرەۋمەن سويلەسە مە؟

كۇزەتشى.
كىممەن سويلەسسىن،
جاپادان جالعىز وتىرىپ.
كەيدە ىڭىلداپ جىلاعانداي
ايانىشتى ءان سالادى.

شابارمان.
ساق بول، بوتەن كىسى كەلمەسىن!

كۇزەتشى.
بوتەن ەمەسىمىز كىم بولماق؟
ءبىلىپ قويايىن دا...

شابارمان (شاقىرايىپ). ۇلى حاننىڭ ءوزى بولادى دا! سونى دا تۇسىنبەيمىسىڭ، اقىماق؟!

كۇزەتشى (ەڭكەيىپ). ۇقتىم، قۇلدىق! (شابارمان كەتەدى، كۇزەتشى وزىنە-وزى.) اقىماق دەدى... (باسىن شايقايدى.) جوق، وتىرىك ايتادى... وندا شابارمان بولماس پا ەم! (ءسالويلانىپ). ارينە.

(قولىندا ءبىر شۋماق گۇل بار، زەينەپ كەلىپ شاتىرعا وتە بەرەدى.

كۇزەتشى. توقتا، كىمسىڭ؟

زەينەپ (بەتىن اشىپ). اناسىمىن.

كۇزەتشى. كىم دە بولساڭ كەيىن قايت. كورىسۋگە بولمايدى!

زەينەپ. مەن اناسىمىن، دەيمىن.

كۇزەتشى. رۇقسات جوق، ءامىر سولاي.

زەينەپ (باسەڭ). مىنا گۇلدى بەرەمىن دە كەتەمىن.

كۇزەتشى. بولمايدى، قاريا.

زەينەپ. (شاتىرعا قاراپ). ماستۋرا!
(شاتىردان ماستۋرا شىعادى).

ماستۋرا (قولىن سوزىپ). انا...

زەينەپ. جۇرەگىم. (ەكەۋى قۇشاقتاسىپ قالادى.)

ماستۋpa (شۋماق گۇلدى يىسكەپ). مەنىڭ گۇلدەرىم…

زەينەپ. كوپ گۇلدەرىن قۋراپ قاپتى. ءتۇنى بويى كوز ىلمەي ءجۇرىپ سۋ قۇيدىم...

ماستۋرا. مەن ءۇشىن باحار الدىڭ با، انا؟ (گۇلدى تاعى دا يىسكەيدى.)

زەينەپ. باحار دا الدىم... جىلادىم دا...

ماستۋرا. بەكەر جىلايسىڭ، انا، بەرىك بول دەگەنىم قايدا؟ (موينىنان قۇشاقتايدى.)

3ەينەپ. قالاي جىلاماسسىڭ، ماستۋرا (جۇباتقىسى كەلگەندەي ءبولىپ كەتەدى.).
بۇلبۇل اۋەنىن دە تىڭدادىڭ با، انا؟

زەينەپ. تىڭدادىم... قۇس تا جىلايدى ەكەن...

ماستۋرا. بۇلبۇل دا جىلاي ما ەكەن؟

زەينەپ.
ابدەن بالام...
ءدال قاسىمدا اندەتە ءبىرى جىلادى...
(كوزىنە ەلەستەتكەندەي.)
ءاربىر گۇلدى شىر اينالدى،
كۇيىنگەندەي تاڭداي قاقتى،
توقتاي الماي وكسىگەنىن ەستىدىم...
گۇلدىڭ اتى نەتكەن كوپ ەدى،
ءبارىن دە اتاپ انگە قوستى،
جوعىن ىزدەپ زارلادى...
(قولىن سوزىپ.)
سودان كەيىن قولىما قوندى ۇشىپ كەپ...
كوزىنەن تامعان تامشى جاس.
جانعان شوقتاي جىلتىراپ،
سەنبەي جاتتى كوپ ۋاقىت.
قوسىلا مەن دە جىلادىم...
كۇزەتشى (جاقىنداپ.)
راس بولار قارت ءسوزى...
جەتىم قالعان بوتانىڭ
ەڭىرەگەنىن كورگەندە
قوسىلا مەن دە جىلاعام.

ماستۋرا.
سەن نە ءبىلىپ جىلادىڭ؟

كۇزەتشى.
سول جىلى مەنىڭ دە شەشەم ءولىپ ەد...

زەينەپ.
جوقتادىڭ با شەشەڭدى؟

كۇزەتشى.
ارينە.
كەيدە تۇندە وڭاشادا وتىرىپ،
ولەڭگە قوسىپ جىلاۋشى ەم.

ماستۋرا.
ەسىڭدە مە سونداعى ايتقان ولەڭىڭ؟

كۇزەتشى.
ارينە.

ماستۋرا.
ايتشى جىگىت.

كۇزەتشى
(ىڭىلداپ زارلى انمەن ايتادى).
ەنەسى ولگەن اق بوتا
ەرتەلى، كەش بوزدايدى.
ەڭىرەپ شىققان داۋىسى،
جۇرەك دەرتىن قوزعايدى.
(جىلاعان داۋىسپەن.)
بوزدا-بوزدا، مۇڭداسىم،
تۇسىنەمىن زارىڭا،
بىرگە ەڭىرەيىك، قوس جەتىم،
ەرتە كەتشى جانىڭا...
(وسى كەزدە قاعىلعان دابىل داۋسى جەر كۇڭىرەنتە ەستىلەدى. كۇزەتشى جانى ۇرىككەندەي كەيىن شورشىپ تۇسەدى.)
كەلتىرمە دەپ ەد ەشكىمدى،
بارىڭىز ەندى، قاريا.

ماستۋرا. بۇل نە دابىل؟

كۇزەتشى. حان دالاعا شىققاندا ءوستىپ دابىل قاعىلادى.

(زەينەپكە) رەنجىمەڭىز، قاريا، بارىڭىز.

زەينەپ. تاعى ورالىپ سوعارمىن.
(قىزىن سۇيەدى، كەتەدى.)

كۇزەتشى. يا، ءسويتىڭىز، شەشە.

حان قۇرمەتىنە قاعىلعان دابىل ءۇنى جەر كۇڭىرەنتە جاقىنداي بەرەدى. ماستۋرا ۇرىككەندەي شەگىنە باسىپ شاتىرعا ەنەدى. ساحناعا حان كۇزەتشىلەرى اسىل كىلەمدەر اكەلىپ جايادى. حان. بوگدە، شابارماندار كىرەدى، كۇزەتشى مەن كۇزەتشىلەر باس يىسكەن بويلارىمەن شىعىپ كەتەدى.

شابارمان (باس ءيىپ). كەلتىرەيىن بە، تاقسىر؟

بوگدە (قولىن ءسال كوتەرىپ). تۇرا تۇر؟

Xان (شابارمانعا). سەن بارا بەر. (ءجاي.) نە ويىڭ بار؟ ايتشى بوگدە جاسىرماي.

بوگدە
(و دا ءجاي). ۇلى حان،
سەنەرىم دە، سۇيەرىم دە ءوزىڭسىڭ،
ءار جورىقتا تىلەگىڭدى تىلەدىم،
ءار جەڭىستىڭ تويىن ءوزىم باستادىم.
ايبىنىڭا داق تۇسىرەر،
كەڭەس بەرگەن جەرىم جوق.
راس-پا، حان ءوزىڭ ايت.
(يىلەدى.)

حان. راس، راس نە سۇرايسىڭ حانىڭنان؟

بوگدە (شاتىرعا قاراپ).
وزبەك قىزدان اۋلاق ساقتا بويىڭدى،
وسى بارلىق تىلەرىم.

حان (كۇلىمسىرەپ).
نەگە سونشا شوشىدىڭ؟

بوگدە.
قوس كوزىنەن قاراعان
«بەرىلمەيمىن، ايامايمىن،
اڭدىسامىن» دەپ تۇرعان
كورەمىن كەكتىڭ جالىنىن.
اعاسى اناۋ جولبارىستاي الىسقان،
شەشەسى مىناۋ قارا ەمەندەي قارىسقان،
تۇتقىن قىز وڭاي جاۋ ەمەس.
ماعان سالساڭ، ۇلى حان،
تۇقىمىمەن قۇرت دەر ەم.

Xان.
ۇلى جەڭىس بىرگە تۋعان مەنىمەن،
جەڭۋىم كەرەك ءبارىن دە.
بارلىق كۇشتى، بار كۇشتى،
مەن ءۇشىن ءتاڭىرى جاراتقان.
(سالماقپەن.) تەڭسىز باتىر
شۇكايتىمدى ولتىرگەن
ءتىرى ۇستايمىن رۇستەمدى. (قىزىپ.)
تىرناعىنان قان سورعالاپ،
تالاي ەلدى بۇرمەسە،
مەن ءۇشىن سەمسەر شاپپاسا
ءتاڭىرىم ونى نەگە ۇشىرعان قىران قىپ؟!
(ءبولىپ-بولىپ.) كۇشتى بولعان كىم ءۇشىن؟
مەنى جەڭۋگە مە؟ (شوشىعانداي.)
جوق!.. مۇمكىن ەمەس!
(بوگدە سەسكەنىپ كەيىن شەگىنەدى.)

بوگدە.
امىرىڭە قۇلدىق!
ءوزىڭ ءبىل. (كەتەدى.)

Xان (جان-جاعىنا قارايدى، شاتىرعا قاراپ). ماستۋرا، بەرى شىعىپ كەت.

ماستۋرا (قولىندا ۇلكەن اق ورامال، شەتىندە كەستە تىگەتىن ينەسى جىبەك جىبىمەن شانشۋلى ءجۇر، توقىپ وتىرعان قالپىندا شىعادى. ءسال باسىن ءيىپ.)
ايتا بەرىڭىز، ۇلى حان!

Xان. ءوزىڭ ايت حانعا ارىزىڭدى.

ماستۋرا (تىك قاراپ).
حان با ماعان كەلگەن،
جوق، مەن بە حانعا بارعان؟

حان (جاقىنداپ).
جاۋابىڭا ىرزامىن!|
حانىمعا لايىق ءسوز ايتتىڭ.
(قاسىنا بارىپ.)
تىڭدا ەندەشە، مەن ايتايىن.

ماستۋرا
قاتال حاننان قايىرىمدى ءسوز شىعار ما؟

Xان.
قاتتى ەكەنىم الەمگە ايان، سۇلۋ قىز،
اعىلعان قان، توگىلگەن جاس
وكىندىرىپ كورگەن جوق.

ماستۋرا،
تۇتقىن قىزدىڭ دا ەستىرى وسى ما؟

Xان.
قانشا قاتال بولسام دا
حاندا جۇرەك بارىن ايتا كەلدىم؟

ماستۋرا.
حان جۇرەگى نە تىلەيدى ەكەن؟

حان.
ماستۋرا... (ورامالدىڭ شەتىنەن ۇستاپ.)
كورگەن جەردەن ەسىمدى الدىڭ،
كوكىرەگىمە ويران سالدىڭ،
كوز الدىمنان جاتسام، تۇرسام كەتپەدىڭ.
قاراشى ماعان.
(يەگىنەن كوتەرىپ وزىنە قاراتادى.)
كوزىڭدەگى كەك جالىنى مازداعان
كەشىرىمىمنىڭ ۇياسىنداي كورىنەر.
سەن مەندىك بولاسىڭ، ماستۋرا.

ماستۋرا.
جات جۇرەگىن كەسىپ الۋ -
مالدانۋ ادىلدىككە سيار ما؟
(حان قاراپ قالادى.)
جۇرەگىمنىڭ يەسى بار، ۇلى حان،
ءتانىم مۇندا بولعانمەن
جانىم بىرگە جارىممەن.

Xان.
جوق، ماستۋرا،
مەن ءۇشىن عانا تۋعانسىڭ.
سەن سياقتى اسىلدى
وزگەگە قيسام قولىمنان
ۇلى يەمنىڭ ءامىرىن
بولار ەدىم ەكى ەتكەن.

ماستۋرا.
جۇرەگىم ءسۇيىپ تاڭداعان
مەنىڭ نە جارىم ۇلى ادام
اۋرە بولما، قاتال حان.

Xان.
تاس ماتادىم ەسىمدى الار قاھاردى،
كەشىرەمىن كۇناڭدى،
سەن دە جەڭدىر اشۋىڭدى اقىلعا.

ماستۋرا.
اشۋعا ۇسار ءسوز ايتتىم با؟

Xان.
ايتتىڭ، ماستۋرا.

ماستۋرا.
شىنىمدى ايتتىم، حان.

حان.
كۇشتىلەردىڭ كۇشتىسىن
تانىپ سۇيە بىلمەسەڭ،
ونىڭدا قانشا شىندىق بار؟

ماستۋرا.
كۇشتىلەردىڭ كۇشتىسىن،
تانىمايمىن دەدىم بە؟
(باسىن شايقايدى.)
جوق، ايتقانىم جوق.

Xان.
تانىدىڭ با حانىڭدى،
قۇشاعىڭدى جايدىڭ با؟

ماستۋرا. حاننان كۇشتى جوق پا ەكەن؟

Xان. جوق!

ماستۋرا. بار، تاقسىر.

Xان. قايدا؟ كورسەتشى كانە، قايدا بار؟

ماستۋرا. مىنە، حان! (ينەسىن كورسەتەدى.)

Xان (ۇڭىلەدى). و نە؟

ماستۋرا. ينە.

Xان. ينە دەيمىسىڭ؟ (قىلىشىن جارتىلاي سۋىرىپ.)

ماستۋرا. يا، ينە دەيمىن.

Xان (قىلىشىن ۇستاي.) تالكەگىڭ بە؟

ماستۋرا.
جوق، تاقسىر. (ينەنى قايتا كورسەتىپ.)
وسى ينەمەني تىككەن كەستەم
اق جىبەككە نۇرىن توگىپ،
بارلىق حاننان بولىپ ۇستەم،
بار الەمدى الدى جەڭىپ.
باس ءيدىردى، باعىندىردى
باعدات، مىسار، ريم ەلدەرىن.
بىردە-بىرى جاسىرمايدى،
وسى ينەدەن جەڭىلگەنىن.
(ورامالدى جايىپ جىبەرەدى. ءبىز كەستەمەن تىگىلگەن كەرەمەت سۇلۋ ساراي سۋرەتىن كورەمىز.)
قايتا جاساپ بەردى مىنە
تاعات ءۇيىن جاۋ قيراتقان،
كۇشتى دەيمىز ەندى كىمدى؟
ادىلدىگىن ءوزىڭ ايت، حان؟!

Xان. ولاي بولسا ينەدەن دە قىزعاندىم. (ينەنى سۋىرىپ الىپ لاقتىرىپ جىبەرەدى.)
ەندى نە دەيسىڭ؟

ماستۋرا (جۇگىرە باسىپ شاتىرعا كىرىپ شىعادى.)
مىنە، تاقسىر، تاعى بار،
(ءبىر ينەنى كورسەتىپ.)

حان.
مۇنىڭ دا كوزىن جوعالتام. (لاقتىرادى.)
ءبىتتى مە ەندى؟

ماستۋرا.
جوق، بىتپەيدى!
(ءبىر ۋىس كەستە ينەسىن الدىنا شاشىپ تاستايدى. حان اڭ-تاڭ.)
ءار وزبەكتىڭ ۇيىنەن،
ءار وزبەكتىڭ قىزىنان،
تابىلادى مىڭ-مىڭنان،
جويا المايسىڭ، ۇلى حان!

Xان.
كۇشەيمەسە، كەمىگەن جوق قۇمارىم.
قاجىتۋعا ايتقان ءسوزىن،
قايراپ كەلەد جانىمدى.
مەن قازىردە (سەمسەرىن سۋىرىپ الىپ.)
مىنا سەمسەر جۇزىنەن دە وتكىرمىن!
تەمىرگە سوق، تاسقا شاپ،
مۇزعا تاستا، وتقا سال،
مۇقاتا المايسىڭ، سۇلۋىم!
(سەمسەرىن قايتا سالىپ، بۇرىلىپ داۋىستايدى.)
ەي، بارمىسىڭدار!

شابارمان
(جورعالاي باسىپ كەپ يىلەدى).
بارمىز، تاقسىر.

Xان.
شاقىر مۇندا حالىقتى!
(شابارمان قايتا كەتەدى.)
ايتتىم — ءبىتتى!
ءامىرىم ەكى بولمايدى!

ماستۋرا
(ۇركە). نە دەگەلى تۇرسىڭ، حان؟

Xان.
ەسىتەسىڭ، ماستۋرا، اسىقپا!
(بوگدە، شابارمان باستاعان اسكەرلەر كەلىپ ساپقا ءتىزىلىپ تۇرادى.)
دابىلشىلار قايدا؟

شابارمان.
دابىلشىلار، كەلىڭدەر!
(ءۇش دابىلشى قاتار كەلىپ تۇرادى.)

حان.
ەرتەڭ جورىق، اتتانامىز،
اساۋلارمەن الىسامىز جەڭگەنشە.
نايزا ۇشىنان قان اعادى سۇمەكتەپ،
قايتا ورالىپ كەلگەن سوڭ،
توي بولادى اتايمىن،
دايارلانسىن بالۋاندار،
جاراتىلسىن جۇيرىكتەر،
جار سالىڭدار شار تاراپقا ەستىرتىپ،
اتتاناردىڭ الدىندا
(ماستۋرانى نۇسقاپ.)
حان جارىنا — حانىمعا،
پەرىشتەدەي سۇلۋعا،
باس ءيىپ ءتاجىم ەتىڭدەر!
(ءبارى ءتاجىم ەتەدى. قۇرمەت دابىلى سوعىلادى. ماستۋرا ۇركىپ كەيىن شەگىنەدى.)
ماستۋرا سۇلۋ، امان بول،
جەڭىسپەن كۇت جارىڭدى.
(حانعا ەرىپ باسقالار دا كەتەدى.)

ماستۋرا
(جالعىز ەسىنەن تانعانداي.)
نە بولدى؟.. نەلەر كوردىم؟...
(حالىققا.) جىلاۋ ما؟.. كىم جۇباتپاق؟...
شىداۋ ما؟.. Heگe سوقپاق؟...
ءولۋ مە؟.. السىزدىك بە؟
(بويىن جيناپ). جوق!
ەڭ وڭايى ءولۋ بولسا،
اسىقپايمىن مەن وعان.
وتكىر قانجار، جانعان وت،
بيىك ءۇي مەن تەرەڭ سۋ
ھار قاشان دا تابىلادى جانىمنان.
(بۇرىلىپ ءامىرلى داۋىسپەن.)
كۇزەتشى!

كۇزەتشى
(باس ءيىپ). كەلدىم، حانىم.

ماستۋرا.
سەن بۇرىن كۇزەتشى بولساڭ،
ەندى قىزمەتشىمسىڭ. ونى بىلەمىسىڭ؟

كۇزەتشى.
بىلگەنىم ءۇشىن باس يەم؟ (تاعى يىلەدى.)

ماستۋرا.
تۇتقىنداردىڭ ىشىنەن
تەز بارىپ ون قىز ەرتىپ كەل،
كۇتۋشىم بولادى ءبارى دە.

كۇزەتشى.
امىرىڭە قۇلدىق. (ءيىلىپ شىعىپ كەتەدى.)

ماستۋرا.
(شاشىلعان ينەلەردى جيناپ ءجۇرىپ اندەتەدى).
بۇلبۇل ءۇنى باعىمنان،
الىستاي ما، نە ەتەدى؟
ايرىلارداي جارىمنان
جۇرەگىم ءدىر-دىر ەتەدى.
(سىرتتان بۇلبۇل سايرايدى. ماستۋرا سەلت ەتىپ تىڭداپ قايتا اندەتەدى.)
ۇزاپ كەتپە جانىمنان،
السىرەمە ءانشى قۇس.
سايراۋىڭنان جاڭىلما،
سەنسىز ءومىرىم قورقىنىش...
(كۇزەتشى كىرەدى.)

كۇزەتشى (ءتاجىم ەتىپ). اي مەنەن كۇندەي ون قىز ەرتىپ كەلدىم حانىم.

ماستۋرا. راقمەت، جىگىت.

كۇزەتشى (جايدارى). كەلىڭدەر، قىزدار.
زىليقا باستاعان ون قىز كىرەدى، پارانجىلارىن اشادى.

ماستۋرا. زىليقا! (قۇشاعىن جايادى.)

3ىليقا. ماستۋرا! (و دا قۇشاعىن جايىپ جۇگىرەدى. بار قىزدارمەن ماستۋرا قۇشاقتاسىپ، ءسۇيىسىپ كورىسەدى. پارانجاسىن اشپاعان ءبىر قىز، تۇرىپ قالادى.)

ماستۋرا. بۇل كىم؟ بەتىن نەگە اشپايدى؟

3ىليقا.
ۇيالىپ تۇر ەركەكتەن
بەتىن اشسا تانيسىڭ.

كۇزەتشى (كۇلىمسىرەپ). مەنەن ۇيالا ما؟

3ىليقا. يا، سەنەن.

كۇزەتشى. ەندەشە بارا تۇرايىن (كەتەدى.)

3ىليقا. (پەردەلى قىزدىڭ پارانجاسىن جۇلىپ الادى، تاعى ءبىر قىز جامىلعان جەلەڭىن الادى. ءبىز ءپارماندى كورەمىز.)

ءپارمان. ديلبارىم...

ماستۋرا (كوزىن جۇمىپ). جانىم... (ۇزاق سۇيىسەدى.) اۋىردىڭ با؟ نەگە وسىنشا سولعىنسىڭ؟

ءپارمان.
(اۋىر). اۋرۋمىن...
التىن كۇمبەز جىعىلعاندا،
مەن دە بىرگە جىعىلدىم.
جاندى جانىم جالىنعا...
الدە ساعان بولدى ما ەكەن كەرەگىم،
ءتىرى قاپتى بوس كەۋدەم...
دارمەنسىزبىن، دەرتىم اۋىر،
ەسىم كەتكەن ماجنۇندەيمىن...
كوز الدىمنان ورتەنگەن ءۇي كەتپەيدى،
تۇرعاندايمىن بىرگە جانىپ لاۋىلداپ.
(جىلامسىراپ.)
نە ءبىتىردىم، نە قالدىردىم دۇنيەگە؟

ماستۋرا (شاتىردان كەستەلى جىبەك ورامالدى الىپ شىعادى.)
ءپارمان!
ساعىنعاندا سەنى ويلاپ،
ساعان ارناپ جىبەك كەستە تىگىپ ەم،
ەندى وزىڭە تارتامىن.
(بەرەدى. ءپارمان مەن قىزدار ورامالدى جازىپ جىبەرىپ قىزىعا قاراسادى.)

ءپارمان. (ورامالعا قاراپ قاتىپ قالعان. الدەن كەيىن شەتىنەن سۇيەدى.)
قاراشى جانىم كوزىمە،
سەزىلە مە ەشتەڭە؟
ماستۋرا (قارايدى، قۋانا كۇلىمسىرەيدى.)
بەرى كەلىڭدەر، قىزدار قاراڭدار!
(باسقا قىزدار دا ءپارماننىڭ كوزىنە قاراسادى.) كورەمىسىڭدەر؟

3ىليقا
(قۋانىپ). كورىپ تۇرمىز!

قىزدار.
كورىپ تۇرمىز.
عاجاپ.

ءپارمان.
و نە، ماستۋرا؟

ماستۋرا.
(ءپارماننىڭ كوزىنەن كوزىن ايىرماستان)
بۇلدىراعان كوزىڭنەن
الدەقانداي كۇڭگىرت پەردە اشىلىپ،
ارجاعىنان كورىنىپ كەلەدى
عاجاپ دۇنيە ساۋلەسى.

3ىليقا.
راس، ءپارمان، ەكى كوزىڭنەن ەكى كۇن شىعىپ كەلە جاتقان سياقتى.

ءپارمان.
سەنىڭ جىبەك جىپتەرىڭ،
جازعى كۇننىڭ نۇرىنداي،
كوزىمە مەنىڭ نۇر قۇيدى،
مۇزداعان قانىم جىلىنىپ،
تىرىلگەندەي دەنەم دە.
سەزىلە مە قولىمنان؟ (قولىن بەرەدى.)

ماستۋرا
(قولىنان ۇستاپ). سەزەمىن، كۇنىم،

ءپارمان.
كۇمبەزىمدى كۇلاعان.
كوتەرىپسىڭ كەرەمەتپەن قايتادان،
ءۇمىتىمنىڭ ۇزىلگەن نازىك ىشەگىن،
قايتا جالعاپ كەلەسىڭ.
شىعارا ءتۇس جارىققا
مەنى جۇتقان ءتۇپسىز شىڭىراۋ تەرەڭنەن...

ماستۋرا.
قىزدار! (القىنىپ)
اينالامىز اڭدىعان جاۋ
قاندى قاقپان، تەمىر قۇرساۋ.
ورتاسىندا تۇتقىنبىز.
الدىم اجال، ارتىم تۇمان،
بۇگىن بارمىن، ەرتەڭ كۇمان،
بۇلدىر-بۇلدىر بەلگىسىز...
كورىڭدەر، دوستارىم.
(ءپارماندى قۇشاقتاپ.)
الدارىڭدا سۇيگەنىمە قوسىلدىم.
انت ەتەمىن شاشىمەنەن انامنىڭ.
ءپارمانىمنىڭ اق نەكەلى جارىمىن!
كۋامىز دەڭدەر، دوستارىم!

قىزدار.
(ءجاي ءبىر داۋىسپەن). كۋامىز!

ءپارمان
(ماستۋرانى قۇشاقتاپ تۇرىپ).
جەتى تامۇق وتى ءتۇسىپ باسسا دا،
جۇتامىن دەپ اجداھا اۋزىن اشسا دا،
ماستۋراممەن بىرگەمىن،
ايىرا المايدى اجال دا.
كۋامىز دەڭدەر، باۋىرلار!

قىزدار. كۋامىز!

(بارلىق، قىزدار قۇشاقتاسىپ تۇرعان ەكى جاستى جابىلا قۇشاقتايدى. كىشكەنە پاۋزا.)

قىزداp. (تاعى دا ءبىر داۋىسپەن)، كۋامىز!

شىمىلدىق

ەكىنشى اكت

3-كارتينا

جاز. اينالا اعاش. باعانالى سىرلى ايۋان، ونىڭ دۋال باعىنالارىندا ءار ءتۇرلى ماشىق جازۋلار: ات ۇستىنەن ساداق تارتىپ سوعىسقان توپتاردىڭ سۋرەتتەرى بار. بۇل شىعىس سۋرەتشىلەرىنىڭ ىستەگەندەرى. ايۋاننان ىشكە كىرەتىن ەسىك. بۇل جەڭىپ العان ەلىنەن جاساعان حان سارايى. پەردە اشىلعاندا كىلەم ۇستىندە بوگدەنى، ونىڭ الدىندا تۇرعان مۇساپىرلەر كيىمىندەگى ەكى تىڭشىنى كورەمىز.

بوگدە. يا، تاعى نە بولدى؟

1-تىڭشى. ساقتىق ناشار، اقىلشىم. بۇگىن تۇندە ءۇش توپ كەتتى قالادان.

بوگدە. قالاي بەتتەدى؟

1-تىڭشى. تاۋعا تارتتى ورالىپ.

بوگدە. رۇستەمگە قوسىلعان ەكەن عوي. تۇگەل ەركەك پە ەكەن؟

1-تىڭشى (كۇلىمسىرەپ). ەڭ اۋەلى بەتتەرى جابىق ەدى، قالادان شىققان سوڭ تۇگەل ەركەك بوپ كەتتى.

بوگدە. جاقسى بوپتى كورگەنىڭ، ەندىگى شارۋا بەتىن جاپقاندارمەن بولسىن. (ەكىنشى تىڭشىعا قاpaپ.)
دۋاناڭ كىم بوپ شىقتى؟

2-تىڭشى.
باستا بەكەر بوساتىپپىز،
ايرىلىپ قالدىم ىزىنەن.

بوگدە.
قالاي؟

2-تىڭشى.
و دا مەنى سەزگەن ەكەن،
اسىرىپ كەتتى ايلاسىن،
بازارعا كىرگەن جەرىندە
اراپشا ما، پارسىشا ما
عازال ايتتى ءان سالىپ،
تىڭداعان جۇرت تۇسىنە قاپ،
مەنى قورشاپ الدى دا
ساداقا بەرە باستادى،
باسىپ كەتتى جان-جاعىمنان توپىرلاپ،
شىعارماي قويدى قاماۋدان...

1-تىڭشى. سول كەزدە زىتقان ەكەن عوي.

2-تىڭشى. يا، سول كەزدە زىتتى.

بوگدە. ۇستايمىسىڭ قايتادان؟

2-تىڭشى (ءسال ءيىلىپ). ۇستايمىن، بالعاسىمەن، كورىگىمەن ۇستايمىن.

بوگدە (جاقىنداپ.) تەمىرشى مە ەكەن، ونى قالاي ءبىلدىڭ؟

2-تىڭشى.
تانىعانمىن قولىنان،
ءار ساۋساعى سويىلداي،
الاقانى كوپ توسەلگەن كوندەي ەدى.

بوگدە (باسىن يزەپ). تۇسىنىكتى. تاۋعا قۇرال جىبەرۋشى سول بولدى.

2-تىڭشى. ءدال سونىڭ ءوزى.

1-تىڭشى. بالەنىڭ ءبىر باسى ەكەن عوي.

بوگدە.
ءسوز جوق (ويلانىپ).
ۇستاۋ كەرەك قۇتقارماي،
تارى بوپ شاشىلسا، تاۋىق بوپ تەرىڭدەر،
قاسقالداق بوپ قاشسا قارشىعا بوپ ىلىڭدەر،
وتقا اينالسا سۋ بوپ باسىڭدار.
قۇتقارماڭدار ايتەۋىر! (بوگەلىڭكىرەپ.)
باسىن جويماي بۇل ەلدىڭ،
باسا المايمىز كەۋدەسىن.

1-تىڭشى. تاۋعا كەتپەسە نەعىلسىن؟

2-تىڭشى. جوق، ول كەتپەيدى!

بوگدە.
راس كەتپەيدى. (كىشكەنە پاۋزادان كەيىن.)
ەكەۋىڭ دە كوزىمسىڭ،
سەنەرىم دە ەكەۋىڭ.
ەندى كىرپىك قاعۋعا بولمايدى.
(ىشكە كىرىپ كەلگەن وزبەك ايەلدەرىنىڭ ەكى كيىمىن، پارانجالارىمەن الىپ شىعادى.)
ءما، كيىم وزگەرتىڭدەر.
وزبەكتەردىڭ ءوز قۋلىعىن،
وزدەرىنە جۇمساڭدار.
(ەكەۋى تەز كيىم اۋىستىرىپ، بەتتەرىنە پارانجى جابادى.)
جولدارىڭ بولسىن، بارىڭدار!

ەكى تىڭشى باسقىشتان بايقاپ تۇسكەن، ەكى جاققا جىلدام باسىپ جوق بوپ كەتەدى.

كوپ قىتايدى كوندىكتىرۋ
بۇدان جەڭىل بوپ ەدى.
بۇل نە دەگەن اساۋ ەل،
قارىسار ەكەن قاشانعى؟ (ويلانىپ.)
ازۋلاي، بۇقتىرا ءتۇسۋ كەرەك.
جەلكەسى ابدەن شاينالماي،
ەڭسەسى ابدەن ەزىلمەي،
ەڭكەيمەيدى، كونبەيدى.
(اسىعا باسىپ كۇزەتشى كەلەدى.)

كۇزەتشى (تومەننەن). كەلدىم، تاقسىر. (يىلەدى.)

بوگدە (جوعارىدان اسىلىپ تۇرىپ ءجاي سويلەيدى.) حانىم قالاي؟

كۇزەتشى. امىرىڭە قۇلدىق، امانشىلىق،

بوگدە. كەلىپ-كەتۋشىلەر كوپ پە؟

كۇزەتشى. كۇتۋشى قىزدار كەپ تۇرادى.

بوگدە (كۇلىمسىرەپ). قىزدار دەگەندەرىڭ ەركەك بوپ جۇرمەسىن.

كۇزەتشى. جوق، اقىلشىم. مەنىڭ كورىپ جۇرگەنىم وڭشەڭ بوتا كوز، قارا شاشتار.

بوگدە (مىسقىلمەن). سولاردىڭ بىرىنە عاشىق بوپ قالعاننان ساۋمىسىڭ؟

كۇزەتشى. جوق اقىلشىم، كورگەنىمدى ايتامىن...

بوگدە. ساق بول، بالا، بەتىنەن پەردەسىن الماي، ءتىرى جاندى اتتاتپا.

كۇزەتشى. حانىم كونبەسە قايتەمىن، تاقسىر.

بوگدە. سەن حان ءامىرى وسىلاي دە، ۇقتىڭ با؟

كۇزەتشى. ۇقتىم، اقىلشىم.

بوگدە (سىبىرلاپ.) ماستۋرانىڭ تاسقا باسقان ءىزى ساعان ايان بولسىن. سەزگەنىڭ بولسا ماعان كەلىپ ايتىپ تۇر. بار، وسىنى ۇمىتپا!

كۇزەتشى. ءيىلىپ كەتەدى. ىشكى ەسىكتەن حان شىعادى. ەكى كۇتۋشى التىن ورىندىق اكەپ قويادى دا قايتا كىرىپ كەتەدى. حان وتىرادى.

حان. يران ەلشىلەرى ءالى كەلمەپ پە؟

بوگدە. الديار، جەتە الماي جاتىر.

Xان. ولار وتكەنشە مەن وتكەن كوپىردى بۇزباسىن دەۋ كەرەك ەدى.

بوگدە. بۇزىلمايدى، ەرتەمەنەن حابارشى كەتتى ارناۋلى. (القىنعان، اشۋلى شابارمان كەلىپ باس يەدى.)

شابارمان. قۇلدىق، ءامىرشىم.

Xان (كوتەرىلىپ.) نە بولدى؟

شابارمان. كونبەي جاتىر تۇتقىن وزبەكتەر.

حان (اقىرىپ). كونبەگەنى نەسى؟!

شابارمان. ىستەمەيمىز، جالعىز كەسەك قۇيمانمىز، دەيدى.

Xان (ىزعارلى). ىستەمەيمىز دەيدى حان ءۇشىن؟

كورسەتتىڭ بە وندا نە بولارىن؟

شابارمان.
كورسەتتىم، تاقسىر.
جالاڭاشتاپ تورتەۋىن
قىرىق قامشىدان سوقتىردىم.
جوندارىنان تاسپا الدىم،
جوسا-جوسا قان اقتى.

Xان. باسقالارى كورىپ تۇردى ما؟

شابارمان.
كورگەندە قانداي!
كوز الدارىندا دۇرەلەتتىم.
«ەندى ىستەمەيمىسىڭدەر؟» دەسەم،
(ءۇن قاتپاستان باستارىن شايقايدى.)

Xان.
تەز، شەبەردى ەرتىپ كەل.
(شابارمان كەتەدى. بوگدەگە.)
بايقايمىسىڭ، بوگدە،
بەرىلمەيمىن دەيدى عوي، بۇل ەل؟

بوگدە.
بايقايمىن، تاقسىر.
توڭىرەككە كوز سالسام.
ءار جەردە ءبىر ۇشقىن جاتقان سياقتى.
از عانا جەل ۇرلەسە، لاۋىلداي جونەلگەلى تۇر.

Xان (قادالا قارايدى).
سولاي ما؟

بوگدە.
سولاي، تاقسىر.
رۇستەم توبى تاۋدا تالقاندالماي،
مۇنداعىلارى دا جۋاسىر ەمەس،
قۇلاقتارىنا قول اپارعىلارى كەلمەيدى.

Xان.
ەندەشە ۋشىقتىرا ءتۇس،
كەيبىر شوعى جانىپ كورسىن تۇتانىپ،
كىنالى عىپ وزدەرىن،
قان سورپاسىن قوسا قايناتۋ كەرەك.
سوندا رۇستەمدەرى دە تاۋدان ءتۇسىپ،
وزدەرى كەپ ۇرىنادى.

بوگدە. و دا ءجون، تاقسىر، ءبىراق ارتىن دا ويلانا ءجۇرۋىمىز كەرەك؟

Xان. ارتى نە؟

بوگدە. ۇلى حان، وزبەك قىزىن الما دەپ ەم، كونبەدىڭ...

Xان (اشۋ شاقىرىپ). توقتات، تاعى دا سول ما ايتارىڭ؟

بوگدە. كەشىر، ءامىرشىم، باسقا ەدى.

Xان. يا، ايتا بەر. (تىڭدايدى.)

بوگدە.
ماستۋرانى باسقا جاققا اكەتۋگە بولمايدى.
جەرسىنبەيدى، جات جەردى.
ولۋگە ىرزا، ايتقانىڭا كونبەيدى.

Xان.
راس ايتاسىڭ، كونبەيدى.

بوگدە.
ءوز جەرىندە سۇلۋ ساراي سالدىرىپ،
الداپ سوندا ۇستايىق،
ءساتى ءتۇسىپ ۇل تۋسا
حان قويارسىڭ ۇرپاعىڭدى وزبەككە.
سوندا اساۋ ەل ۋىسىڭنان شىقپايدى.

حان. سوندا جاۋىققان ەلدى توبەمىزگە دۇبىرلەتەمىز بە؟

بوگدە (ۇرلانا). ساراي دا ءبىتسىن، شوقتار دا ءوشسىن، ەكى قويان بىردەي ءولسىن، ءامىرشىم.

بوگدە جاۋاپ قايتارماق بولعاندا شابارمانعا ەرىپ ءپارمان كەپ قالادى. حان سوعان بۇرىلادى.

Xان. بەرى شىق، شەبەر. (ءوزى ورىندىققا وتىرادى. ءپارمان جوعارى شىعىپ قاسىنا بارادى.)

ءپارمان. نەگە شاقىردىڭ، حان؟

حان. حالقىڭا بولىسۋعا.

ءپارمان. قالاي بولىسقانىمدى قالار ەدىڭ، حان؟

Xان.
ەس قالماپتى ەلىڭدە،
ەرتەڭىن ويلار ءبىر جان جوق،
قول اياعى قىل بۇعاۋدا وتىرىپ،
كەسكەلى تۇرعان سەمسەرمەن
ەگەسپەكشى جاۋلاسىپ،
ەسى بار ەل وستەر مە؟

ءپارمان.
ءوزىڭ ايت، حان، بيلىگىن،
جاۋعا − «جاۋمىن!» دەمەسە
ەلدىڭ ارى نە بولعانى.

حان (مىسقىلمەن). جان قىمبات پا، ار قىمبات ، شەبەرىم؟

ءپارمان.
وسەتىن ەلگە ار قىمبات،
وشەتىن ەلگە جان قىمبات.

حان (ءزارلى). ار دەپ ءجۇرىپ جاننان ايرىلسا شە؟

ءپارمان. وندا دا اردىڭ جەڭگەنى!

بوگدە (وزىنە-وزى). ءبىز قادالسىن تىلىڭە!

حان (ويلانىپ). ۋىتتى ءسوز! ءبىراق، بوس ءسوز. (ورنىنان تۇرىپ.)
شاھار حالقى سىيلاماپتى ءسوزىمدى،
تاس قۇيۋدان باس تارتىپتى بىرلەسىپ،
سولارمەنەن سويلەسىپ،
كوندىگەتىن كەڭەس بەر.
قارسىلىققا قايىرىم جوعىن ءتۇسىندىر!

ءپارمان.
تاس نە ءۇشىن قۇيىلماق؟

بوگدە.
ۇلى حاننىڭ حانىمى ءۇشىن
التىن كۇمبەز اسقان ساراي سوعاسىڭ!
(وتىرىك كۇلىمسىرەپ.)
ەندى ۇقتىڭ با، جاس شەبەر؟

ءپارمان.
ۇعىمدى. حالقىم كونبەگەن جۇمىسقا،
مەنىڭ كونەرىمدى قايدان بىلدىڭدەر؟

بوگدە.
(ءتۇسىن سۋىتىپ).
ۇلى حانعا قىزمەت ەتكىڭ كەلمەي مە؟

ءپارمان.
ەتە المايتىنىمدى الدەقاشان ايتقانمىن.

Xان.
(اقىرىپ). ماعان قارا!

ءپارمان.
مىنە قارادىم. (قادالا قارايدى.)

Xان.
مەنىڭ جەڭگەن جەرىمنىڭ
كۇنى مەن ءۇشىن باتادى،
تاڭى دا مەن ءۇشىن اتادى،
كەرەك بولسا ءيتى دە مەن ءۇشىن ۇرەدى،
(جاقىنداپ).
ايتپاپ پا ەدىم ەسكەرتىپ،
بىلمەۋشى مە ەڭ سالتىمدى؟

ءپارمان.
اسپانداعى جارىق كۇن،
ءوزى بىلەدى ءوز ءجونىن،
ونىڭ جۇزەر تەڭىزىمەن،
ونىڭ شىعار كۇمبەزى دە وزگەشە.
كۇن مەكەنى سۇلۋ سوققان،
(اسپانعا قاراپ.)
بارلىق ەلگە جەتكىزە سوققان شەبەر دە
بىلەتىن بولار ءوز سالتىن.
(حانعا قاراپ داۋسىن وزگەرتىپ.)
ساناسپايدى وزگەمەن،
ال يتتەر تۋرالى...
(سالماقتاپ ءسال بوگەلىپ.)
يت قاشان دا يت.
يتتە نامىس بولمايدى.
ءۇرۋى مۇمكىن حان ءۇشىن.

Xان.
قىسقاسىن ايت!
ورىندايمىسىڭ ءامىرىمدى.

ءپارمان. جوق، تاقسىر، مەن يت ەمەسپىن!

بوگدە. بۇدان بىلاي ونەرىڭنەن بەزەمىسىڭ؟

ءپارمان. وتانىم ءۇشىن، ءوزىم ءۇشىن بەزبەيمىن.

Xان. شابارمان!

شابارمان. قۇلدىق، تاقسىر! (باس يەدى.)

حان (ىزالى). ءۇش دۇركىن!

شابارمان (بۇرىلىپ). دابىلشىلار! (جۇگىرىپ كەلگەن ەكى دابىلشى قاتار تۇرا قالادى.)

ءۇش دۇركىن!

(ءۇش دۇركىن دابىل سوعىلادى. قىلىشتى ون جەندەت ءازىر بولادى. ءتاجىم ەتەدى.)

حان (شابارمانعا).
قاماۋداعى بار وزبەكتىڭ
وسىندا بارىن ايداپ كەل!
قارسىلىق ءۇشىن ون-وننان
باستارىن قاقتىر الدىما.

شابارمان.
امىرىڭە قۇلدىق. (كەتەدى.)

Xان
(جەندەتتەرگە). ازىرلەڭدەر سەمسەردى!

جەندەتتەر
(باستارىن ءيىپ). قۇلدىق! (قىلىشتارىن جالاڭاشتاپ يىقتارىنا سالادى).

Xان.
بوگدە، قاماۋداعىسى قانشا ەدى؟

بوگدە.
ءۇش مىڭداي، تاقسىر! (ءپارمان ۇركەدى.)

Xان.
از! ءبىر لەك اسكەر اتتاندىر،
كارى دەمەي، جاس دەمەي
ايداپ كەلسىن شاھار حالقىن سىپىرىپ.
قان دارياسىن جىلجىپ اققان، بۋلانعان
كوزىمەن كورسىن جاس شەبەر؟

ءپارمان.
ول نە ءۇشىن، تاقسىر؟

Xان.
سەنىڭ مەنى تانۋىڭ ءۇشىن.
(بوگدەگە.) جونەل، بوگدە!

بوگدە.
بولادى، تاقسىر. (كەتە باستايدى).

ءپارمان.
(قولىن كوتەرىپ). توقتا!

بوگدە.
(بۇرىلىپ). نە ايتپاقسىڭ، شەبەر؟

ءپارمان.
ويلانۋعا مۇرشا بەر!

بوگدە.
ويلان! (حان مەن بوگدەنىڭ كوزى ءپارماندا، شەبەر ويدا تۇر. پاۋزا.)

حان.
ويلانىپ بولدىڭ با؟

ءپارمان.
(الدەن كەيىن بۇرىلىپ). بولدىم،

بوگدە.
جاۋابىڭدى ايت ەندەشە.

ءپارمان.
(پاۋزادان كەيىن). كوندىم.

بوگدە.
كوندىرەسىڭ دە عوي.

ءپارمان.
بىلمەيمىن.

قولدارى ارتىنا بايلانعان ون كىسىنى شابارمان ايداپ كىرەدى. ون جەندەت قاستارىنا بارىپ قالادى. جالاڭ قاققان قىلىشتار ءامىر بولسا قورعانسىز ون باستى ۇشىرىپ تۇسىرۋگە ءازىر تۇر. حان مەن بوگدەنىڭ كوزى ءپارماندا.

بوگدە.
كوتەرىڭدەر سەمسەردى!
(سەمسەرلەر كوتەرىلەدى.)
كوندىرەمىسىڭ؟ جاۋاپ بەر، شەبەر!

ءپارمان (قينالىپ). يا.

بوگدە (جەندەتتەرگە). سەندەر بارا تۇرىڭدار!
(ولار جوق بوپ كەتەدى.)

ءپارمان. ءامىرلى حان، سەن دە كەت. حالقىممەن سويلەسەمىن وڭاشا.

كوزىن جۇمىپ باعاناعا سۇيەنىپ تۇرىپ قالادى. حان مەن بوگدە از عانا ۋاقىت قاراپ تۇرىپ، ىشكە ەنىپ كەتەدى. شابارمان كەتكەن جاقتان قالعاندار ەرىكسىز كىرە باستايدى. ءبىرسىپىراسى تاياق جەگەن، دەنەلەرى كوگەرگەن. سولاردىڭ ءبىرى اق ساقالدى، كويلەگى ءورىم-ورىم، ارقاسى قان-قان قاتىران. كەلگەندەردىڭ الدى ارەڭ سيادى. ءبارى بۇرىلىپ ەسسىز-تۇسسىز سىلەيىپ تۇرعان ءپارمانعا قاراسادى

قاتىران (داۋسى دىرىلدەپ). ءپارمان!

ءپارمان (كوزىن اشىپ). اكە! (سەكىرىپ ءتۇسىپ موينىنان قۇشاقتايدى، ساقالىنان سۇيەدى.)
سورلى اكە!

قاتىران.
جىلاما، بالام جاسىما!
دۇسپانىڭنىڭ الدىندا،
جاس كورسەتپە كوزىڭنەن،
ويلاماسىن جەڭدىم دەپ.

ءپارمان.
نەگە مۇنشا قان بولعانسىڭ؟

قاتىران.
تۋعان، تۋىسقان ىشىندە
كىرلەمەي ولسەم اتىمدى،
نە كورسەم دە ىرزامىن.
(پاۋزادان كەيىن.)
سەن قالاي كەلدىڭ مۇندا؟

ءپارمان.
حان شاقىرتتى (باسقالار دا تىڭداسادى.)

قاتىران.
ساعان نە قىل دەيدى؟

ءپارمان.
ىستەڭدەر، كونىڭدەر دەيدى.

قاتىران.
(سۋىق). سەن نە دەدىڭ، ۇلىم؟

ءپارمان.
(بوگەلىپ). كەشىر، اكە، كۇنا ەتسەم،
كونەمىز دەدىم.

قاتىران
(شەگىنىپ). كونەمىز دەدىڭ؟
(حالىققا بۇرىلىپ.) ەسىتتىڭدەر مە، حالايىق؟

1-وزبەك.
(ىزعارمەن). ەستىپ تۇرمىز.

2-وزبەك.
(و دا قاھارلى). نامارد ەكەن!

قاتىران.
قانشاعا ساتتىڭ اكەڭدى،
كۇن كۇيدىرگەن، قىراۋ باسقان
ساقالىم مەن شاشىمدى دا ساتتىڭ با؟
قۇنى نە بولدى، نامارد، ا؟

ءپارمان.
اكە، ەسىتشى اۋەل...

قاتىران.
(قاھارلى.) سويلەمە! اشپا اۋزىڭدى!
(حالىققا بۇرىلىپ.)
Eي، حالقىم!
قازى سەنسىڭ، ءادىل بيلىك وزىڭدە،
ۇلگى بولسىن كەيىنگىگە ايتارلىق،
كۇناكەرگە جازا كەس!
وسىنداي نامارد تۋعىزعان
مەنى دە قوسا جازالا!
(حالىق ۇندەمەيدى.)
نەگە ۇندەمەيسىڭ؟ ايايمىسىڭ؟
(قاتتى) جوق، الدە سەنبەيمىسىڭ سوزىمە؟
اللا اتىمەن، ارۋاقتارمەن،
جارىق كۇننىڭ شۇعىلاسىمەن،
دەنەمنىڭ اققان قانىمەن،
قاسام ەتتىم، سەنىڭدەر!
(حالىق ءالى ءۇنسىز.)

2-وزبەك (ىلگەرى شىعىپ). ۇلكەنىمىز ءوزىڭسىڭ، ءوزىڭ كەس جازاسىن!

قاتىران. دۇرىس، ءوزىم كەسەيىن جازاسىن!
(قاتار تۇرعانداردان ەكى كىسىنىڭ بەلبەۋ ورامالدارىن شەشىپ الىپ، جالعاستىرىپ شيراتادى. تۇزاقتاپ بالاسىنىڭ مويىنىنا سالادى.)
بالام، راقىمسىز دەمە اكەڭدى.
(يىعىنا قولىن سالىپ.)
ەسىڭدە مە اۋىرعانىڭ جاسىڭدا؟
سەن توسەكتە جاتقاندا،
ۇزاق تۇندەر كىرپىك قاقپاي
وتىرعانىم قاسىڭدا. (جىلامسىراپ.)
جالعىزىم ءۇشىن مەنى ال دەپ
كوزىمنەن جاسىم توگىلىپ،
دارگاھىنان تىلەگەنىم ەگىلىپ.
اقتامادىڭ تۇزىمدى،
ناماردتىق ەتتىڭ جان ءۇشىن.

ءپارمان.
قورىققانىم جوق اكە!

قاتىران
(قاتال.) جوق، قورىقتىڭ!
قورىققان ءۇشىن ساتتىڭ اكەڭدى!

ءپارمان.
اكە!

قاتىران.
تىڭدامايمىن! (داۋسىن وزگەرتىپ.)
تىم بولماسا ولەردە سىيلا اكەڭدى.
بەتىمنەن الما ايتىسپا!
از دا بولسا اۋىر كۇناڭ كەمىسىن.
(كوپكە قاراپ ءامىرلى داۋىسپەن.)
كەلىڭدەر، تارتىڭدار!
(ەكى كىسى قينالىپ ارەڭ كەلەدى. ەكەۋى ورامالدىڭ ەكى شەتىنەن ۇستايدى.)
ىرزامىن دە بيلىگىنە اكەڭنىڭ!

ءپارمان.
ءىرزامىن، اكە.
(ەكى كىسى ورامالدى تارتۋعا اينالعاندا، توپتىڭ تەرەڭىنەن «توقتاڭدار!» دەگەن ايەلدىڭ اششى داۋسى ەستىلەدى.)

زەينەپ (كوزى جاستى، كوپتەن جارىپ شىعا بەpiپ).
توقتاڭدار! (قاتىرانعا.)
قاتىران! ءپارمان مەنىڭ دە بالام ەمەس پە؟
ونى نەگە ۇمىتاسىڭ؟

قاتىران.
بىلەمىن، نە دەمەكسىڭ؟

زەينەپ.
«اكە!» دەدى ءۇش رەت،
سويلەتپەدىڭ ءۇش رەت،
ادىلدىك پە وسى دا!

قاتىران.
ادىلدىك. كۇناسى ارتادى سويلەسە،

زەينەپ.
(ەكى كىسىگە). الىڭدار موينىنان!

قاتىران.
(ءامىرلى). الماڭدار! (زەينەپكە.)
قارت زەينەپ، ارالاسپا!
ەp بيلىگىن ايەل بۇزار بولار ما؟!
الجاستىڭ با اقىلىڭنان؟!

زەينەپ.
جوق، الجاسپايمىن!

قاتىران.
ارالاسپا ەندەشە.
(ەكى كىسىگە.) تارتىڭدار!
(انالار تارتۋعا اينالدى.)

زەينەپ.
(امىرمەن.) توقتاڭدار!
(پاۋزادان كەيىن قاتىرانعا بۇرىلىپ.)
قاتتى قاتىران، قۇلاق اس!
ءپارمان ولسە كۇيىكپەنەن قۇل بولار
ماستۋرا بار ارتىندا.
الدىرايىن ونى دا
كەلىنىڭدى بىرگە ءولتىر.

قاتىران
(ۋلى مىسقىلمەن). ماستۋراڭ كىم؟
حانعا بەرگەن قىزىڭدى ايتامىسىڭ؟!

زەينەپ
نە دەيسىڭ، قاتىران!

قاتىران.
حانعا قىزىڭدى بەرىپ سەن-اق جاعا بەر،
مەن بالامدى بەرە المايمىن دەيمىن.

ءپارمان.
اكە...

زەينەپ.
قاتىران! قاتە ايتاسىڭ، قاتىران!

1-وزبەك.
قاتىران دۇرىس ايتادى!

2-وزبەك.
ءادىل ايتتى قاتىران!

داۋىستاp.
دۇرىس!
دۇرىس ايتادى!

زەينەپ.
(كوپشىلىككە اشۋمەن قاراپ.)
ولاي بولسا مەنى دە جازالاڭدار!
دار قۇرىڭدار، تارتىڭدار!
(قاتىرانعا بۇرىلىپ).
مەن قىزىما سەنەمىن.
سەنىمىمدى وسىنداي كۇندە سىنايمىن،
وسىرگەنمىن سول ءۇشىن.
ال، سەن سەنبەسەڭ ءوزىڭ ءبىل،
سورپا قىپ ءىش قايناتىپ!

قاتىران (كەكەتىپ). سەنىڭ قويلارىڭ دا قاسقىرعا الدىرمايتىن شىعار؟

زەينەپ
(و دا ازىلمەن.) مەن قوي تۋعانىم جوق،
ۇل مەن قىز تۋعانمىن، ادام تۋعانمىن!
رۇستەمىم قانداي بولسا،
ماستۋرام دا سونداي!
جازىقتى بولسا بىرگە تارتام جازاسىن.
تاعى نەڭ بار مۇقاتار؟!
(پاۋزا).

قاتىران (قينالادى.) زەينەپ، رەنجىمە، زەينەپ.
مۇقاتارىم سەن بولساڭ،
مۇقاتپاسىم كىم بولماق...
ويىمدى ەزگەن قورعاسىنداي كۇدىكتى
جاسىرا المادىم—جازىعىم...
(داۋسى دىرىلدەپ.)
سەن نەگە سەنسەڭ، مەن دە سوعان سەنەيىن،
تەك رەنجىمە، زەينەپ.

زەينەپ.
ولاي بولسا ءوز بالاڭا دا سەن.
ساتپايدى ءپارمان نامىسىن.
(كوپشىلىك قوزعالىپ قالادى.)

دayىستار. انا دۇرىس ايتادى.

كوپ داۋىس. سەنەمىز، ءپارمانعا.

قاتىران (قاتال). الىڭدار موينىنان!
(ءپارماننىڭ موينىنان تۇزاق الىنادى.)
ايت كانەكي، نە بىلگەنىڭ بار

ءپارمان.
تۋعاندارىم!
(بۋلىعىپ قالادى. سالدەن كەيىن.)
اسىقپاۋ كەرەك ولۋگە!
توگىلگەن قان، وشكەن ءومىر
اسىقپاي اق جەتكىلىكتى ەمەس پە؟
اڭداعان جاۋدىڭ ايلاسى،
ارانداعان قىلىشى
ءار وزبەكتىڭ جۇرەگىنە
تۇرعان جوق پا قادالىپ.

داۋىستار.
راس.
راس.

ءپارمان
اجالمەن الىس ەندەشە؟
قايراتىڭا، نامىسىڭا ايلاڭمەنەن
اقىلىڭدى قوسا ءبىل.
مىقتىلىق ەمەس بوسقا ءولۋ،
جاۋىڭدى ءولتىر اۋەلى!

1-وزبەك.
سول ءۇشىن كوندىڭ بە؟

ءپارمان.
يا، سول ءۇشىن كوندىم.
(داۋسىن وزگەرتىپ.)
مەن كونبەسەم قۇتىرعان جاۋ
مىڭ-مىڭ جاننىڭ قانىن سۋداي توگۋشى ەد
وسى تۇرعان قارا كوزدەر
قارسىلاسار قايرات تاپپاي
قىرىلار ەدى ارماندا.
بۇل الەمنىڭ قارعاسى مەن قۇزعىنى
(اسپانعا نۇسقاپ.)
كوگىمىزدى بۇلتتاي باسىپ، اينالىپ
ازان-قازان شۋلاسىپ،
بولىسەر ەدى وزبەكتەردىڭ ولىگىن.
نە تابار ەك سوندا ءبىز؟!
(پاۋزادان كەيىن.)

قاتىران.
بالام، كىم ءۇشىن سوعامىز سارايدى؟
ورتەي كەلگەن حان ءۇشىن بە؟
سوندا نەشە جەڭىلگەن بولامىز؟
(ىزالى.) قىرىلعان جاقسى ودان دا؟

ءپارمان.
تاۋدان تاسىپ توپان اقسا.
الەك سالسا ءتىلسىز جاۋ،
ءساندى ۇيلەردى، باقشالاردى قيراتسا،
دۇلەي توپان وتكەن سوڭ،
قايتەر ەدىك، اعايىن؟
وتىرار ما ەدىك ءۇمىت ءۇزىپ ومىردەن؟ (ەشكىمۇندەمەيدى.)

زەينەپ.
جوق، بالام، جاسار ەك قايتا ءومىردى.

ءپارمان.
تاۋلاردان تاس ۇشىرىپ.
ەمەندەردى جۇلاتىن،
كوزسىز قۇيىن كەز كەلىپ،
ويرانداپ كەتسە نەتەر ەك؟
ويلاماس پا ەدىك ودان ارعى ءومىردى.
وندا نەشە جەڭىلگەن بولار ەڭ، اكە؟
(اكەسىنە قادالا قارايدى.)

قاتىران.
ايتا بەر، بالام.

ءپارمان.
(داۋسىن وزگەرتىپ.)
جەڭدىم دەگەن قاتال حان دا،
مىلقاۋ كۇشپەن، سوقىر كۇشتىڭ بىرەۋى،
وعان بولا بەزە المايمىز ومىردەن!
اينالا كولدەي ءحاۋىپسىز،
گۇل بايشەشەك باقشاسىز،
مۇنارلى، ءزاۋلىم بيىك ۇيلەرسىز
وزبەك ەلى — ەل ەمەس!
ءبىز حان ءۇشىن ەمەس، حالىق ءۇشىن سوعامىز.
(جەردەن توپىراق الىپ.)
تۋعان جەردىڭ توپىراعىن،
ەندى قايتا بۇزىلماستاي
اششى تەرمەن يلەيمىز،
الىستاعى ۇرپاق ءۇشىن بەلگىلى
التىن كۇمبەز، الىپ ساراي سوعامىز.
(قيالىنا ەلىكتەي.)
جاڭبىر جۋماس، كۇن جالاماس،
ءورت كۇيدىرمەس عاجاپ سىرمەن بويايمىز.
ۇشقان قۇس تا ءبىر اينالىپ قاراماي.
ساۋلەتىنە قىزىقپاي،
توبەسىنەن وتپەيدى.
كوشكەن كەرۋەن ورالىپ كەپ جولىنان،
ساۋاپ ءۇشىن ءبىر تۇنەمەي،
قاعباسىنداي تاۋاپ ەتپەي كەتپەيدى.
(تۇرىپ قالادى. باسقالار دا ۇيىعانداي تىپ-تىنىش قاتىپ قالعان. ءپارمان كوزىن اشىپ، بويىن جيناپ العان سوڭ اكەسىنىڭ الدىنا ءبىر تىزەرلەپ وتىرىپ، قولىن قۋسىرادى.)
ارزانعا ساتىپپىن با، اكە؟
ايتارى وسى بالاڭنىڭ.
جازاڭ بولسا كەسە بەر!

قاتىران (بالاسىنىڭ كوزىنەن سۇيەدى. داۋسى دىرىلدەپ).
تۇر، بالام. (تۇرعىزادى.)
ايتا بەر، تاعى تىڭدايىن،
(كوزىنەن جاس كورىنەدى.)

ءپارمان
كوتەرەمىز قۇلاعان ەلدىڭ كۇمبەزىن،
قاينار بۇلاق قايراتتىڭ مول ەكەنىن،
كورسەتەمىز كوز قاداعان الەمگە.

داۋىستاp.
بارەكەلدى، ءجون ايتتىڭ!

ءپارمان. (زەينەپكە جاقىنداپ.) انا، بۇل شەشىم رۇستەمگە تەز جەتەتىن بولسىن.

زەينەپ.
جەتكىزەمىن، بالام.
(جاقىنداپ.) كوتەرگەن التىن كۇمبەزىن،
ءۇنشىسى بولسىن سول كۇننىڭ.
الىس پەنەن جاقىندى،
بار تۋىسقان حالىقتى
بوستاندىققا شاقىرسىن!

ءپارمان.
دۇرىس ايتتىڭ، ءدال ايتتىڭ، انا.
جارقىراپ كۇمبەز بىتكەن كۇن
كۇنى بولسىن ۇراننىڭ!
بۇگىلگەن بەل، يىلگەن بارلىق ەڭسەلەر،
جازىلسىن تۇگەل سول كۇنى.
بيىكتەگى بوستاندىققا قول سوزسىن،
ۇلى جورىق شابۋىلمەن ۇمتىلسىن!

1-وزبەك (قىزىپ.)
شاھيد بولعان تۋىسقاندار رۋحى دا
قانات قاقسىن سول كۇنى.
تۋعان جەردىڭ كوگىنە قۇلاش سەرمەسىن!

قاتىران.
(زور داۋىسپەن). ءاۋمين!
(قول كوتەرەدى. وعان قوسىلا باسقالار دا كوتەرەدى.)
يا، يلاھي!
حالىق نيەتىن قايىرلى قىل! جەتكىزە كور سول كۇنگە.
(بەتىن سيپايدى. باسقالار دا بەتتەرىن سيپاسادى.)

ءپارمان (كوپكە). اشۋلارىڭا دا، راقىمدارىڭا دا ىرزامىن. كورىسكەنشە قوش بولىڭدار!

داۋىستار. قوش! قوش!

(توپ كەلگەن جاقتارىنا قايتا شىعادى. قاشان كەتىپ بولعانشا ارتتارىنان قاراعان ءپارمان الدەقانداي ادەمى ويدا تۇرعانداي).

ءپارمان.
(ماحابباتتى ۇنمەن).
جاقسى ەلسىڭ...
قىستاي قاھارلىسىڭ،
جازداي مەيىربانسىڭ...
كوزىڭنىڭ گاۋھار جاسىنداي
جۇرەگىڭ دە تاپ-تازا.
سۇيە دە بىلسەڭ، سۇيدىرە دە بىلەسىڭ.
سەنە تۋعانىما سانسىز شۇكىر.
(شابارمان كىرگەن. ءپارمان قاراپ تۇرىپ قالادى.)

شابارمان.
شەبەر! (ءپارمان بۇرىلىپ قارايدى.)
كوندىردىڭ بە ەلىڭدى؟
ءپارمان (ىزعارمەن). ساعان نە كەرەك؟ شاقىر حانىڭدى؟ (شابارمان اجىرايا قاراپ كىرىپ كەتەدى، ۇزاماي حان مەن بوگدەنى ەرتىپ شىعادى.)

Xان (جوعارىدان). سويلە، شەبەر، نە بولدى؟

ءپارمان.
كوندى.

بوگدە.
جاقسى بولعان.

Xان.
ءوزىڭ دە شەبەر، تەز كىرىس.
حان سارايىن سوعاتىنىن،
ەسىڭدە بولسىن ءارقاشان.

ءپارمان.
كىرىسەمىن!
حان سارايىن سوعاردا،
اسىقپاسقا بولا ما؟

حان.
نە دەدىڭ، شەبەر؟ ۇقپادىم.

ءپارمان.
(از ءيىلىپ). كەشىر تاقسىر!...
شەبەرلەردىڭ كەي كەزدە حاندارعا دا ۇعىمسىز سوزدەرى بولا بەرەدى.
(ءۇنسىز بىر-بىرىنە قاراسىپ تۇر.)

شىمىلدىق

2-ينتەرمەديا

ايلى ءتۇن. ساحنانىڭ وڭ جاق شەتىندە ۇلكەن اعاش. بۇل ماستۋرانىڭ كورىنبەي تۇرعان ەسىگىنىڭ الدى. اعاش تۇبىندە كۇزەتشى تەڭسەلىپ ءجۇر.

كۇزەتشى (ويلانىپ تۇرىپ قالادى). جۇرت بوگدەنى قۋ دەسەدى. وتىرىك. ول سۇمنىڭ سۇمى. ونىڭ قىرىق كوزى، قىرىق قۇلاعى بار. ءبارىن كورىپ، ءبارىن ەستي جۇرەدى. بوگدە جەردىڭ ۇستىندە عانا ەمەس، استىمەن دە حابارلاس. ماعان ايتادى: «كورمەگەن، سەزبەگەن بولىپ جۇرە بەر، ءبىراق ءبارىن كورىپ ءجۇر، كىرپىگىڭ ىلىنبەسىن» دەيدى. نەتكەن جان دەسەڭشى. ساقال، شاشى سۇتتەن اق، جۇرەگى كومىردەن قارا. پاي-پايدىڭ سۇمىن-اي! قانداي شەشەدەن تۋدى ەكەن ءوزى. بىلەمىن: حان ايتقان سوڭ قويىرتپاعىن شىعارىپ، (ۇركە.) ءپارمان مەن ماستۋرانى ولىمگە ۇستاپ بەرەدى.

ەھە، سۇمدىق بولادى ەكەن، سۇمدىق!

سۇلۋ ماستۋرا اقىرعى رەت، ولەرىنىڭ الدىندا، مولدىرەگەن كوزىمەن ماعان قاراپ قوش دەسە... (توقتاپ قالىپ.) نە دەپ جاۋاپ بەرەرمىن؟ ۇندەمەس پە ەم قورىققاننان؟ (ءتۇيسىنىپ.) جوق، قورىقپايمىن! ازار بولسا باسىمدى الار، مەنىڭ جانىم ارتىق پا؟! كوزىمنىڭ جاسىن اعىزىپ، ەگىل-تەگىل ەڭىرەپ تۇرىپ، ولەڭمەنەن قوشتاسام. كۇزەتشىدە قايىرىمدى جۇرەك بارلىعىن كورسەتەمىن ارمانمەن وتەر قوس جاسقا.

(اۋىر قيال ۇستىندە بىزگە تانىس ولەڭىن ايتادى.)

ەنەسى ولگەن اق بوتا
ەرتەلى-كەش بوزدايدى.
ەڭىرەپ شىققان داۋىسى
جۇرەك دەرتىن قوزعايدى.

ەكىنشى جاقتان گۇل تەرىپ كەلگەن ماستۋرا مەن زىليقا كۇزەتشىنى كورىپ كىدىرىپ قالادى، ولەڭىن تىڭدايدى.

بوزدا-بوزدا، مۇڭداسىم،
تۇسىنەمىن زارىڭا.
بىرگە ەڭىرەيىك، قوس جەتىم،
ەرتە كەتشى جانىڭا. (ىڭىلداي بەرەدى.)

3ىليقا. ماستۋرا، ءسوزى نە دەگەن زارلى ەدى؟

ماستۋرا. مەن ءبىر رەت ەستىگەم، شەشەسى ولگەندە شىعارىپتى.

3ىليقا. اقىن ەكەن عوي.

ماستۋرا. اقىن... (كۇلىپ.) قاتتىراق ايت ءانىڭدى. (جۇرەدى.)

كۇزەتشى (سەلك ەتىپ). نە دەدىڭ، ماستۋرا؟

3ىليقا (كۇلىمسىرەپ). قاتتىراق ايت دەيدى ءانىڭدى.

كۇزەتشى (بۇرىلىپ). مەن ءان سالدىم با؟

3ىليقا (كۇلەدى.) ۇيىقتاپ تۇرعاننان ساۋمىسىڭ، كۇزەتشى؟

كۇزەتشى (و دا كۇلىپ). مۇمكىن، تۇسىمدە سۇلۋ قىزدار كورۋ ادەتىم ەدى قاشاننان؟ (كۇلىسەدى.)

3ىليقا. راس بولار. مىسىقتىڭ تۇسىنە كىلەڭ ءسۇت كىرەدى دەيدى عوي. (كۇلەدى.)

ماستۋرا (قاسىنا بارىپ). ءپارماندى كوردىڭ بە؟

كۇزەتشى. كوردىم.

ماستۋرا. قاشان، قايدان كوردىڭ؟

كۇزەتشى. جاڭا وسىندا كەلىپ ەدى، ۇيگە كىرگىزىپ جىبەردىم.

ماستۋرا. راقمەت، جىگىت. (ءبىر گۇلدى بەرىپ ءوتىپ كەتەدى.)

كۇزەتشى (ءوتىپ بارا جاتقان زىليقانى ۇستاپ قالادى). سەنىڭ اتىن زىليقا ەمەس پە وسى؟

3ىليقا (كىدىرىپ). يا، زىليقا. (سەبەبىن سۇراعانداي قارايدى.)

كۇزەتشى. سەندەر ءبىزدى جەك كورەسىڭدەر، راس پا؟

3ىليقا (قاتال). ارينە، راس. وعان دا كۇمانىڭ بار ما؟!

كۇزەتشى (قورىققانداي شەگىنەدى.) كەشىر، زىليقا، كۇمانىم جوق، ءبىزدى بارلىق حالىق جەك كورەدى. مەن ونى جاقسى بىلەمىن. (باسىن ءيىپ.) سوگە بەرىڭدەر، قارعاي تۇسىڭدەر.

زىليقا كەتەدى. ونىڭ ارتىنان كۇزەتشى دە كەتەدى. پەردە اشىلا باستايدى.

ءۇشىنشى اكت

4-كارتينا

حان ءۇيىنىڭ ىشكى كورىنىسى. ۋاقىت ءتۇن. ءۇي جاساۋلارى ءار ءتۇرلى حالىقتىڭ كىلەم، جىبەكتەرىمەن الاباجاقتالىپ كورىنەدى. جاعۋلى تۇرعان قاندال شامدار دا سونداي. توردە حاننىڭ وتىراتىن ورنى جىبەك كىلەمدەرمەن جابۋلى، ەكى جاعىندا ەكى جالاڭاش قىلىش شانشۋلى تۇر. ودان ءارى توردە مىستان جاسالعان ءتاڭىرىنىڭ ادام كەيىپتەس سۋرەتى: الدىندا ەكى جىلاننىڭ باستارىن قايقايتىپ، تىلدەرىن شىعارىپ تۇرعان كەسكىنى بار. پەردە اشىلعاندا سىرتتا حاننىڭ ۇزاق جورىقتان قايتقان قۇرمەتىنە دابىل سوعىلىپ باسىلادى.

حان مەن بوگدە كىرەدى

Xان (كىرگەن بەتىندە ءتاڭىرىنىڭ الدىنا بارادى، سۇيەدى. ودان سوڭ ءسال كەيىن شەگىنىپ، قولىن قۋسىرىپ تۇرىپ قالادى. بوگدە دە سونى ىستەيدى.)
ۇلى يەم تىلەگىمدى قابىل ەت،
ءار ۋاقىتتا مەدەتىڭە سۇيەنەم،
سەن بەرگەن سەمسەر سىلتەرىم،
سەنىڭ ءسوزىڭ ورىندايتىن وكىمىم.
بۇل جولى دا ادام قانىن كوپ توكتىم،
ساعان سەندىم، سەن ءۇشىن توكتىم تاعى دا.
سەنى تۋعان ۇلى كۇننىڭ
باتارىنا جەتكەنشە،
جەردىڭ ءجۇزىن جەڭىسىممەن
وزىمدىكى ەتكەنشە
كىدىرمەيمىن بوگەلىپ،
مەن جەڭگەن جەردە سەن بارسىڭ،
سەن بار جەردە مەن كۇشتى،
ەكى اياقتى، ءبىر باستىنىڭ ءبارىن دە
تابىنتامىن وزىڭە!
ماعان بەرەر ايبىنىڭ مەن قۋاتىڭدى كەمىتپە.
(تىزەسىنەن وتىرىپ باسىن يەدى.)

بوگدە. مەنىڭ دە تىلەرىم ۇلى حاننىڭ تىلەگى، ءامىرشىمنىڭ تىرلىگى...
(و دا حانمەن بىرگە مۇلگىپ قالادى، حان تۇرعان سوڭ تۇرادى.)

Xان (سالماقپەن ءجۇرىپ ءوز ورنىنا بارىپ وتىرادى..) وتىر، بوگدە. (بوگدە وتىرادى.) قۇلاعىم سەندە.

بوگدە.
سەن كەتكەلى، ۇلى حان،
ەكى جەردەن ەلشى كەلدى.

Xان.
قاي جەرلەردەن؟

بوگدە.
جۇڭگو مەنەن ۇندىدەن.

حان.
پەيىلدەرى قالاي ەكەن؟

بوگدە
(جاندانىپ). بۇرىنعىشا، ءامىرشىم.
ءمىن تاقپاسىن دەگەندەي
بۇل جولى دا جاندارىن ابدەن سالىپتى.
جۇڭگو ەلشىسى ءجۇزىڭدى كورىپ قايتام دەپ
ءۇش اي جاتتى سارعايىپ،
ءارى كەتتى دەگەن حابارىڭدى ەستىگەن سوڭ قايتتى.

Xان.
(كوڭىلدەنىپ). جاقسى قايتاردىڭ با؟

بوگدە.
باسقاسىن بىلاي قويعاندا، ءارقايسىسىنا
قىرىق وزبەكتەن قۇل قوستىم.

Xان.
(اجارلانىپ). وزدەرى نە اكەلىپتى؟

بوگدە.
(كوتەرىلىپ).
قىتايدان ءجۇز نارعا ارتقان جىبەك،
ەر-توقىمى التىن زەرلى
كۇن تيمەس، شاڭ جۇقپاس دەگەن
ەكى تۇلپار كەلدى. تەك، قاناتتارى جوق.
ايتپەسە، بىرىنەن-بىرى وتەتىن جۇيرىكتەر.

Xان.
ۇندىدەن شە؟

بوگدە.
ولار دا سورلى سوقپاپتى.
قىرىق پىلمەن التىن، اسىل تاستار جىبەرىپتى.

Xان.
كورسەتتىڭ بە ماستۋرانى،
سۇلۋ حانىم الدىندا
باس ءيدى مە ەلشىلەر؟

بوگدە (رەنجىپ).
كورسەتتىم، تاقسىر.

حان.
نە ءتۇيسىندىڭ، بوگدە؟ نە بولدى؟

بوگدە.
ەستىمەي-اق قويساڭ ەدى، ۇلى حان...

حان (اشۋلى). ايت، جاسىرما!

بوگدە.
كورسەتتىم، مەن حانىم دەپ تانىستىرسام،
ول «حانىم ەمەس، تۇتقىنمىن» دەپ تانىستى.
ەلشىلەردىڭ تۇسىنبەگەنى ابۇيىر بولدى.
ودان ءارى كوپ سويلەتپەي، اڭگىمەنىڭ بەتىن بۇرىپ جىبەردىم.

Xان.
سۇم سۇلۋ، ءالى كونبەي ءجۇر مە؟

بوگدە.
كونبەيدى تاقسىر.

Xان.
نەگە؟ نە ءۇشىن كونبەيدى؟!
(اجىرايا قارايدى.)

بوگدە.
بوتەندىك بار كوڭىلىندە،
كۇتكەنى بار ماستۋرانىڭ؟

Xان (ىزالى. ءبىراق ۇستاممەن). بوگدە! (بوگەلىڭكىرەپ.)
سەن سالعاننان قارسى بولعانسىڭ،
شاعىستىرساڭ سول ءۇشىن
باسىڭ ۇشادى كەۋدەڭنەن.
ەسىڭدى جي ەرتەرەك.
سەن دە مەنىڭ قيمايتىن ادامىمسىڭ.

بوگدە (باسىن ءيىپ). باسىم — باسقان ءىزىڭنىڭ ساداعاسى.
سەن كەرەك ەتسەڭ، ءامىرشىم،
ءوزىم دە كەسىپ بەرەمىن.
ءبىراق، سەزگەنىمنەن تانبايمىن.

Xان.
نە سەزدىڭ؟!

بوگدە.
جولدان كەلدىڭ، ءامىرشىم،
بۇگىنشە جاتىپ دەمىڭدى ال!

حان
(جاعاسىنان وزىنە تارتىپ).
دەم ال دەيمىسىڭ؟!
وتىرىك دە سەزگەنىڭ!

بوگدە.
قولىنا كەلىپ قوسىلعاندا
ءدال وزىڭدەي جاس ەدىم.
قانشا ءوتتى سودان بەرى؟
قانشا وتىرىگىمدى ۇستادىڭ؟
(حان يتەرىپ جىبەرەدى. بوگدە جوندەلىپ وتىرىپ.)
وتىرىك ەمەس، ۇلى حان.

Xان.
ايت ەندەشە!
سەزگەنىڭدى جاسىرماستان تۇگەل ايت!

بوگدە.
ايتامىن، ءامىرشىم.
تەك مەنىڭ كەڭەسىمسىز جازالاماسقا ۋادە بەر!

Xان.
(كىدىرىپ). بەردىم.

بوگدە.
ماستۋرانىڭ سۇيەرى ءپارمان.

Xان
(شوشىپ كەتەدى). ءپارمان؟ شەبەردى ايتامىسىڭ؟

بوگدە.
يا، شەبەردى ايتامىن، تاقسىر.
سول بولىپ شىقتى سۇيگەنى.
(حان تۇنشىققانداي وتىرىپ قالادى.)
سەزىكتەنىپ ءجۇرۋشى ەم، انىعىنا جەتۋ ءۇشىن ەكى كوزىمنىڭ ءبىرى سولاردا بولدى. ءبىر كۇنى كەشكە...

Xان. دوعار! سەندىم ساعان!
(پاۋزادان كەيىن.)
نە جازا بۇيىرامىن؟ كەڭەسىڭدى ايت كانەكي؟

بوگدە. مەنىڭ كەڭەسىم— ساراي بىتكەنشە سىر بەرمە، تاقسىر.

حان. ىشىڭنەن ەزىل دەيمىسىڭ؟ جوق! جۇرەگىمە كۇيدىرگى ەككەن سۇلۋدىڭ جۇرەگىن مەن دە ەزەمىن.

بوگدە. وندا ساراي بىتپەي قالادى، ءامىرشىم.

Xان.
قاراڭ قالسىن بىتپەسە!
نەمە ءدارى قۋ كەسەك!
جوق الدە، جىلقى قامايمىن با وعان؟

بوگدە.
وندا ءمان بار، ءامىرشىم!
جەڭدىرە كورمە اقىلىڭدى اشۋعا،
(ويلانىپ.)
كەيىن بولجاپ ءتۇسىندىم:
ساراي سالعان اتاعىڭ
قيراتقىش حان دەگەندى
جۇمسارتاتىن، جۇقارتاتىن سياقتى.
ەندىگى جەڭەر ەلىڭنىڭ
جۋاس بولۋىنا دا جاقسى.
(جاقىنداي ءتۇسىپ.)
وندا، ءامىرشىم الاڭ بولماي ارتىنا،
وندىرەسىڭ جەڭىستى.
جاقىندايدى الىسىڭ.
بىتپەي قالسا كۇمبەزى
الەمگە كۇلكى بولامىز. (بوگەلىپ.)
مەن تىڭشىلار حابارىنان وسىنى قورىتتىم.

Xان. ماستۋراسىز بىتپەيتىن سەبەبى نە؟

بوگدە. وندا شەبەر ىستەمەيدى.

Xان. قالاي ىستەمەيدى؟

بوگدە. سىناپ كوردىم، كوزىم جەتتى ءامىرشىم. ءۇش كۇن بولدى، زىندانعا سالدىم ماستۋرانى. سونى ەستىگەلى شەبەر جاتقان جەرىنەن باسىن كوتەرگەن جوق.

حان. ءالى كونبەي ءجۇر مە؟

بوگدە. كونبەك تۇرسىن، ءتىل قاتپايدى.

Xان (تاعى ىزالانىپ). ءتىل قاتپاسا، ءتىلى مەن باسىن قوسا كەس. ودان وزگە ءۇي سوعۋشى قۇرىپ پا!

بوگدە (ءيىلىپ). كەشىر، ءامىرشىم، تاعى دا اشۋىڭ مەڭدەپ بارادى. (كولگىرسىپ.)
ءپارمان داڭقى كوپ ەلدەردە ايگىلى. بىزگە سونىڭ ىستەگەنى قىمبات.

حان (ويلانىپ). شاقىرت ماعان ەندەشە.

بوگدە. بۇگىن بە؟

Xان (اشۋلى). بۇگىن، ءقازىر!

بوگدە. كەلتىرەيىن، تاقسىر، تەك ارتىن ويلا، اسىقپا. وسى جولى قاھارىڭنىڭ تىزگىنىن ماعان ۇستات. (جالىنعان داۋىسپەن.) بولا ما؟

حان. و، قۋ بوگدە! بولادى، بولادى!
(بوگدە شىعۋعا اينالعاندا قارسىسىنان شابارمان كىرەدى، ءتاجىم ەتەدى).
شابارمان. ءامىرشىم، شەبەر كەلىپ تۇر، حاندى كورمەي كەتپەيمىن دەيدى.

Xان. كىرسىن، تەز كىرسىن!

بوگدە (تەز حاننىڭ قاسىنا كەلىپ قايتا وتىرادى.) الديار!

Xان. تاعى نەڭ بار؟!

بوگدە. ارتقى ەسەبىڭ ەسىڭدە بولسىن، ءامىرشىم.

Xان. جەتتى، جەتتى... (ءپارمان كىرەدى. حان داۋسىن وزگەرتىپ).
كەل! (ءپارمان حان الدىندا قاندالدار جانىپ تۇرعان تاسقا سۇيەنىپ تۇرادى.)
شاقىرعالى وتىر ەم،
جاقسى كەلدىڭ شەبەرىم.
كۇمبەزدى قاشان بىتىرەسىڭ؟

ءپارمان. يەسى بوسانعاندا، تاقسىر.

Xان. يەسى كىم سەنىڭشە؟

ءپارمان. ماستۋرا.

حان (ۇستاممەن). قاتە ايتاسىڭ، شەبەر، مەنمىن يەسى.

ءپارمان. حان ءسوزى ەكى بولا ما؟ حانىم ءۇشىن دەمەپ پە ەڭ؟

بوگدە. حان مەن حانىم ءبىر ەمەس پە؟

ءپارمان. جوق ءبىر ەمەس.

حان. بوگدە، شاقىر حانىمدى. بوتەنمىن دەسە ءوزى ايتسىن. (بوگدە كەتەدى.) ال سەن بۇدان بىلاي ماستۋرانىڭ اتىن اتاما!

ءپارمان. اتايمىن، حان. ماستۋرا مەن ءۇشىن جارالعان. سونى ايتقالى ىزدەپ كەلدىم ادەيى.

حان. جوق، مەن ءۇشىن جارالعان!

ءپارمان.

حان! (جاقىنداپ.)
باسقا ىستەگەن قياناتىڭ جەتپەي مە؟
قوناعىڭا قىرىق وزبەكتەن قۇل بەردىڭ.
ەڭىرەۋمەن كەتتى ەرلەرىم...
اڭىراپ قالدى جەسىر مەنەن جەتىمدەر.
ءساندى قالا ورنىندا
جەل سۋارعان كۇل جاتىر.
جىلاعان جۇرتتىڭ كوز جاسى،
كولگە اينالدى الدىڭدا.
ەندى مەنىڭ جارىمدى الام دەيمىسىڭ؟
جانىمدى ال، حان، اياما!
جارىمدى ءبىراق بەرمەيمىن.

حان.
(ەڭكەيىپ). ەلىڭ ءۇشىن، جەرىن، ءۇشىن
نە تىلەسەڭ بەرەيىن،
بەزەمىسىڭ ماستۋرادان؟

ءپارمان.
بەزگەنى قالاي؟

Xان (ءجاي).
ماستۋرامەن كوزبە كوز تۇرىپ،
«ەندى سەنى ۇمىتام» دەيسىڭ،
بولا ما؟

ءپارمان. بولادى، حان تەك سەن ماعان سۇيگەنىن ۇمىتۋ ونەرىن ۇيرەت.

حان.
ونداي ونەر بار ما ەكەن؟

ءپارمان.
ەندەشە قالاي ۇمىتام؟

Xان.
ەلىڭدى سۇيگەنىڭ ءۇشىن ۇمىتاسىڭ.

ءپارمان.
جار سۇيە الماعان جۇرەك
ەلدى دە سۇيە المايدى. (تاكاپپار).
مەن ەلىمدى جارىمداي سۇيەمىن،
ال جارىمدى ەلىمدەي سۇيەمىن...
سۋسىز بالىق قانداي جانسىز بولسا،
ماستۋراسىز مەن دە جانسىزبىن.

پاۋزا. ماستۋرانى ەرتىپ بوگدە كىرەدى. ءپارماندى قۇشاقتاي تۇسكەندەي، ءبىراق ءوزىن-وزى ەرىكسىز ۇستاعانداي. حان الدىنا كەلەدى.

Xان. شەبەر ماعان سەنسىز جەردە سۋسىز بالىقپىن دەيدى. سەن نە دەر ەڭ، ماستۋرا؟

ماستۋرا.
مەن دە سونداي، ۇلى حان.
ءپارمانسىز جەردە كۇنسىز سولار گۇلدەيمىن.
(تىزەسىنەن وتىرىپ.)
راقىمدى بول، ايا، حان،
ايىرما مەنى جارىمنان،
ازاپ بەرسەڭ بىرگە بەر،
ءولتىر بىرگە، بىرگە كەم.
ودان وزگە تىلەگىم جوق سۇرايتىن.
(پاۋزا)

حان (باسىن كوتەرىپ).
تۇر، ماستۋرا! (ماستۋرا تۇرادى.)
بەردىم تىلەگىڭدى...
بىرگە جاسا جارىڭمەن
قانشا قاتال بولسام دا،
سەنى كورىپ ءجىبىپ ەم.
الدەقانداي كوزگە تۇسپەس،
ۇزىلمەس بيىك جىبەكپەن
قولىما تۇساۋ سالىپ ەڭ...
اعاڭ رۇستەم امان ەدى سول ءۇشىن،
ەندى مەن دە بوساندىم،
قايتا ورالىپ، تىلەگىم بار دەپ سۇراما،
تىرناعىمنان تامعان حان
كوزىڭە ىستىق كورىنىپ،
تىتىرەتسە دەنەڭدى
وزىڭە جاپ وبالىن...

ماستۋرا
(تاكاپپار). ءالسىز بولسا باۋىرىم،
اتتانار ما ەدى قول ەرتىپ،
كۇشتى حاندى توسار ما ەدى مايداندا؟
بىتىسپەسىن ولىسپەي ءوزىم دە جاقسى بىلەمىن.

Xان.
ماستۋرا!
سوزگە سالسا جاي وتىنان وتكىرسىڭ،
جاۋابىڭ جىلدام اتىلعان ساداق وعىنان،
ءدال قادايسىڭ، كوزدەسەڭ.
مەن تىلەگىڭدى بەرمەي وتىرمىن با؟
جوق الدە قاتالدىق سالىستىرعىڭ كەلە مە؟!

ماستۋرا.
حان...

حان (ءبولىپ كەتىپ).
جەتەدى، ماستۋرا!
تاعى ەسكەرتەم!
جەلدى كۇنگى وتپەن ەگەسپە،
جارالى ارىستانمەن ەگەسپە!
(پاۋزادان كەيىن.)
شەبەر، سەن ۇتتىڭ، مەن ۇتىلدىم…
(داۋسى قالتىراپ).
ۇتىلدىم، ماستۋرا سەنىكى! (تەسىلە قاراپ.)
ەندى نە دەيسىڭ؟

ءپارمان (ءسال ءيىلىپ). نە دەۋىمدى قالار ەڭ؟

حان (جىلايتىنداي). سارايدى ءبىتىر، كۇمبەزىن ورنات ەرتەرەك! بىتىرەمىسىڭ؟

ءپارمان. بىتىرەمىن.

حان. بارىڭدار. (ەسىككە قاراي قولىن كوتەرىپ، بۇك ءتۇسىپ وتىرىپ قالادى.)
ماستۋرا مەن پارمەن شىعىپ كەتەدى.

بوگدە.
(قورقىنىشتى، وزىنە-وزى.)
يا، جاساعان! حان قاھارىنان ساقتا.
شىدامىنا شىدام قوس،
ماعان ارناپ مەيىرىم بەر!

(حان ىشىنە الەك تۇسكەندەي، ۋ ىشكەندەي. قانشا بەكەم ۇستاسا دا، ەندى جارىلىپ كەتەتىن سياقتى. اۋىر باسىن ارەڭ كوتەرىپ، ماستۋرالار شىعىپ كەتكەن ەسىككە قاراپ قالادى. ودان كەيىن ىزالى، جالىندى كوزدەرىن قارسى الدىندا ءقانسىز-سولسىز تۇرعان بوگدەگە اۋدارادى.)

Xان. سەن نەدەن قورىقتىڭ... مەنەن بە!

بوگدە (ءجاي.) تاقسىر... ءتۇسىڭ وزگەرىپ كەتتى.

Xان. وتىر. وتىر، كارى دوسىم. (بوگدە وتىرادى.)
وسىنشا جاسقا كەلگەنشە
سىر ايتقان ەمەن پەندەگە.
ۇزەڭگىلەس، سەرىگىم،
سەن دە ەستىگەن ەمەسسىڭ.

بوگدە. راس، حان يەم.

حان. بىلەمىسىڭ، بوگدە، مەنىڭ ءتاڭىرىم قاي ءتاڭىر؟

بوگدە. تۇسىنبەدىم، ۇلى حان.

Xان. يا، تۇسىنبەيسىڭ... مەنىڭ ءتاڭىرىم تاسقىن مەن داۋىلدىڭ، اياز بەن ءورتتىڭ، مۇز بەنەن قۇيىننىڭ ءتاڭىرىسى.
مەن جاس كەزىمنەن وسى قاھار ءتاڭىرىسىن قالادىم.
ون ءۇش جاستا لاعىپ كەتتىم دالاعا،
شاتقال تاۋدى ارالاپ،
جارتاستاردى قۇشاقتاپ ءجۇرىپ جىلادىم
وزىڭە ۇسات، يا ءتاڭىر،
كوكىرەگىمە قاھار قۇي دەپ تىلەدىم...
قابىل بولدى تىلەگىم...

بوگدە.
قاھار ءتاڭىرىسى قايدا بولادى، ءامىرشىم؟

Xان.
مەن قايدا بولسام، و دا سوندا بولادى.
مىنە ءقازىر دە مەنىمەن بىرگە.
(كوكىرەگىن ۇرىپ.) ىشىمدە تۇر، ىشىمدە!
قاھار وتىن جاعىپ تۇر.
(ءتۇسى بۇزىلا تۇسكەن، جىندانعانداي تۇرەگەلەدى. بوگدە دە ۇركە ورنىنان تۇرادى.)
كەك الماساڭ، جىلاتپاساڭ
جاندىرام دەيدى ءوزىڭدى،
جات بولام دەيدى جانىڭا
ايتشى، بوگدە،
(تاعى دا جاعاسىنان قوس-قولداپ ۇستاپ.)
كىمنەن الام ءوشىمدى؟
جۇباتام نەمەن ءتاڭىرىمدى؟!
(كەيىن شەگىنىپ.)
جونەل ءقازىر الدىمنان!
سۇيگەنىمەن بىرگە وتىرعان سۇم سۇلۋ
جىلايتىن بولسىن تۇنىمەن،
قوس كوزىنەن جاس ورنىنا قان اقسىن،
جارى دا بىرگە كۇڭىرەنسىن،
ونسىز سابىر تاپپايمىن.

بوگدە.
نە بۇيىراسىز، ءامىرشىم؟

Xان.
ءوزىڭ، ىزدە، ءوزىڭ تاپ.
شىعا الماساڭ ويىمنان.
قوشتاسىپ كەل ومىرىڭمەن.
قاھارىمنىڭ بارلىق ۋىن، جالىنىن
ءوز موينىڭا الا كەل.
بار!
سەنەن الام ءوشىمدى!

بوگدە.
امىرىڭە قۇلدىق... (ءيىلىپ شىعىپ كەتەدى.)

حان (جالعىز. جان-جاعىنا شوشىنا قارايدى. قولىن سوزىپ ەسىككە بارادى. ودان ۇركىپ كەيىن شەگىنەدى. ءوز ورنىنا قايتا كەلە جاتىپ، ءتاڭىرىنىڭ سۋرەتىنە كوزى تۇسەدى، كىلت كىدىرىپ قالعان، ەكى قولىن سوعان قاراپ سوزىپ، ءبىر توقتاپ، ءبىر ءجۇرىپ كەلەدى).

كەشىر، ءتاڭىر، كىنالاما قۇلىڭدى،
جەڭە المادىم سۇم سۇلۋدىڭ جۇرەگىن،
قايسار شەبەر سىنبادى،
تاڭىرلەرى ولاردىڭ دا مىقتى ەكەن.
شىمىرىكپەدى قاھاردان...
دارىتا المادىم ۋىمدى،
بورانىمنان ىقپادى...
ءبىرىن-بىرى سۇيەم دەپ تۇر،
ءبىرى ءۇشىن ءبىرى ولەم دەپ تۇر، ەسىتتىڭ بە؟
ايتا المادىم مەن ونى.
ءسۇيۋ ءۇشىن جۇرەك كەرەك مەيىرىمدى،
ونداي جۇرەك مەندە جوق،
سەنىڭ قۇلىڭ بولاردا،
قاھارىڭدى الاردا،
جۇرەگىمدى، مەيىرىمىمەن ەزگەنمىن،
لاقتىرعانمىن تەرەڭ قۇزدىڭ تۇبىنە.
راس سۇلۋعا مەن دە قۇمارمىن:
قۇشاعىمدا تۇنشىقتىرۋ،
جىرتۋ، جۇلۋ، جەپ قويۋ دا
قۇدىرەتىمنەن كەلەدى،
سۇيە المايمىن جالعىز-اق.
(پاۋزا )
و، كەشىر، جاساعان، كەشىر!
وكىنبەيمىن قوس ءتاڭىرىنىڭ ىشىنەن
سەنى قالاپ العانعا،
ولگەنىمشە سەندىكپىن!
كوكىرەگىمە قاھارىڭدى قۇيا ءتۇس،
تىلەگىن بەر سۇلۋدىڭ،
سۇيگەنىمەن ءبىر مەزگىلدە،
بيىك كۇمبەز تۇبىندە،
ۋعا قانعان سەمسەرىممەن وتايمىن!
كەشىر، يەم، كەشىر! (تۇرىپ قالادى.)

بوگدە كىرەدى، ونىڭ ارتىنان قارا شۇبەرەكپەن جاپقان ۇلكەن التىن لەگەندى كوتەرىپ جەندەتتىڭ ءبىرى كەلگەن، ەكەۋى اڭداپ باسىپ حاننىڭ ورداسىنا بارىپ توقتايدى.

بوگدە (جاقىنداپ). حان يەم، (حان ەسىتپەيدى، قاتتىراق.) حان يەم!

Xان (اۋىر بۇرىلىپ). بوگدەمىسىڭ، كەلدىڭ بە؟

بوگدە. كەلدىم، اكەلدىم.

Xان. نە اكەلدىڭ؟

بوگدە. باس اكەلدىم.

Xان. باس! (اتىپ تۇرادى.) كىمنىڭ باسى، كانەكي؟

بوگدە (جەندەتكە). بەرى اكەل! (جەندەت حان الدىنا اكەلىپ، ءبىر تىزەرلەپ شىلاپشىندى كوتەرىپ تۇرادى.)

Xان (شۇبەرەكتى سىپىرادى، ءبىز زەينەپتىڭ باسىن كورەمىز). ءا، شەشەسىنىڭ باسى ما؟

بوگدە.
كەمپىردىڭ باسى، حان يەم.

حان.
جارايسىڭ، بوگدەم، ءدال شىعىپسىڭ ويىمنان.
قارسىلاسار ۇل تۋعان،
قاسارىسار قىز تۋعان
ءتىلىن تارتپاس، تۇگىن جىقپاس
دۇشپانىمنىڭ ءبىرى ەدى،
جاقسى جايعاستىرىپسىڭ...

بوگدە.
(قۋانىپ ءيىلىپ).
سەن ىرزا بولساڭ، ءتاڭىرى ىرزا.

حان.
حاننىڭ سىيى ءقادىرلى سىي،
اسىلدان جاپ بەتىنە.
(بوگدە اق جىبەك اكەپ جابادى.)
ءوزىڭ اپار ماستۋراعا:
كورسەتكەنى ءۇشىن سۇيگەنىن،
قاننىڭ بەرگەن كورىمدىگى وسى دە!

بوگدە (ەڭكەيىپ). امىرىڭە قۇلدىق، حان يەم!

شىمىلدىق

5-كارتينا

سول كۇنگى ءتۇن. ماستۋرانىڭ بولمەسى. ەكى جەردەن قويىلعان قاندال شامدار ءۇيدىڭ ءىشىن جارقىراتىپ تۇر. پەردە اشىلعاندا كەستە تىككەن ماستۋرانى، ونىڭ قاسىندا جانتايىپ وتىرعان ءپارماندى كورەمىز.

ءپارمان.
نە تىگىپ وتىرسىڭ، ماستۋرا؟

ماستۋرا.
اپامنىڭ اڭگىمەسىن.

ءپارمان.
اپامنىڭ اڭگىمەسىن؟

ماستۋرا.
ءيا.

ءپارمان.
مەن ەستىمەگەن قانداي اڭگىمە؟

ماستۋرا
(كۇلىپ). تۇسىرەيىن كەستەگە،
سودان كەيىن اپاممەن بىرگە كورەسىڭ.

ءپارمان.
جوق، ءقازىر ايت. (تولقىپ.)
بۇگىنگى ءتۇن — باقىت ءتۇنى...
التىن قانات قيالىڭ
مەنى دە بىرگە الا ۇشسىن،
قالدىرما جالعىز قاسىڭنان.
جۇرەگىڭنىڭ تۇبىنەن
تولقىپ تۋار سۇلۋ ءان،
مەنىڭ دە ءانىم ەمەس پە؟ (شاشىنان سۇيەدى.)

ماستۋرا.
ال مەن، سەنىڭ قاناتىڭمەن ۇشۋدى سۇيەمىن.

ءپارمان.
ءتۇسىن، ماستۋرا...
بيىككە تالماي قاعاتىن،
سەنسىڭ مەنىڭ قاناتىم.
سەن دەمەسەڭ، كوتەرسەڭ
كوزىمدى باسقان سۇر پەردە
سەرپىلەدى تۇمانداي،
سوندا عانا كورەمىن —
مۇنارالى ۇيلەردىڭ
كۇن استىندا جارقىراعان كۇمبەزىن،
(از عانا پاۋزادان كەيىن، ماستۋرانى قۇشاقتاپ، وزىنە تارتادى.)
ايتشى، ماستۋرا.

ماستۋرا. ايتايىن... (ءبىر قولىن ءپارماننىڭ موينىنا سالىپ، الدەنەگە قادالىپ قاراپ قالعان.)
ءتۇن. ايلى ءتۇن.
سەل ەتپەيدى جاپىراق،
بارلىق الەم مۇلگىگەن.
قيالىمەن جاراسقان،
جالعىز عانا اپام وتىر باقشادا...
وقتا-تەكتە كۇرسىنسە اۋىر
مەرۋەرت تاستاي ءموپ-مولدىر،
كوزىنەن جاسى تامادى.
سەنى ويلايدى مەنىمەن.
وسى كەزدە ۇشىپ كەلىپ ءبىر بۇلبۇل
سۇيگەن گۇلىن ىزدەيدى،
زار توگەدى انىمەن.
باسۋ ءۇشىن كۇيىگىن،
قايتا-قايتا قاناتىمەن
ءوزىن-وزى جەلپيدى.
ودان كەيىن ۇشىپ بارىپ.
قولىنا قونادى اپامنىڭ.
جانعان شوقتاي جىلتىراپ
جاس تامادى ونىڭ دا ەكى كوزىنەن.
(ءپارمانعا قاراپ.)
كوپتەن بەرى جۇرەگىمنەن،
وسى اڭگىمە شىقپاۋشى ەدى.
"ەرىك ءتيىپ، قوسىلعان كۇنى سەنىمەن
ادەيى باستاپ وتىرمىن.

ءپارمان (ونىڭ كوزى ءبىر نوقاتقا قادالىپ قالعان. بۇرىلماستان ەلىگە سويلەيدى.)
عاجاپ ەكەن، ماستۋرام...
انە، انە مەن دە كورە باستادىم.
ايتقانىڭنىڭ اينىماي تۇر ءبارى دە.
(بوگەلىپ كۇلىمسىرەپ.)
كوردىڭ بە، كۇنىم، قاراشى،
ءبىر شوق اق گۇل ورتاسىنان
ءبولىنىپ شىقتى قىزىل گۇل،
باسقاسىنان بيىك ءتۇر،
ۇشىپ باردى قاسىنا
ىنتىققان عاشىق بۇلب ۇلى...
اپامدى قارا!
كوزىنىڭ جاسى كەپپەستەن
سۇيىسكەن گۇل مەن بۇلبۇلعا
قۋانىشپەن كۇلىمسىرەپ قارايدى،
نۇر وينايدى جۇزىندە،
كورەمىسىڭ، ماستۋرا؟

ماستۋرا.
كورىپ تۇرمىن، جانىم!..
مەن اپامنىڭ ۇستىنە
گۇلمەن تۇستەس قىزىل جىبەك كيگىزەم.
باسىنا تارتقان جاۋلىعىن،
كوكشىل بەرەن اي نۇرىنان تىگەمىن...

ءپارمان. دۇرىس... دۇرىس... (كۇلىمسىرەپ.) ءوستىپ وتىرعانىمىزدا انام كىرىپ كەلسە...

ماستۋرا. قايتەر ەدى، قۋانعاننان جۇرەگى جارىلىپ كەتەر مە ەدى؟

ءپارمان.
نەگە، اۋەلى مەنى، سودان سوڭ سەنى
قاتتى-قاتتى سۇيەر ەدى،

ماستۋرا.
(نۇرلانىپ). جوق، اۋەلى مەنى سۇيەر ەدى.

ءپارمان.
جوق، مەنى.

ماستۋرا.
مەيلى، سەنى-اق ءسۇيسىن اۋەلى
تەك تەزىرەك كەلسە ەكەن.

(پاۋزا. ەكەۋى دە قيالدارىنا بولەنىپ ۇندەسپەي وتىرىپ قالادى. كەم-كەمنەن ماستۋرا باسقا ويعا تۇسكەندەي، ىرەڭى دە وزگەرە باستايدى.) زىليقا نەگە كەشىكتى ەكەن؟

ءپارمان.
تابا الماي جۇرگەن عوي.

ماستۋرا.
تۇندە قايدا كەتپەكشى...
(ءپارماننىڭ قولىن جۇرەگىنە باسادى، سۇرلانادى.)
سۋ ەتە قالدى جۇرەگىم...
ونىسى نەسى، ءپارمان؟

ءپارمان.
قاتتى سوعىپ تۇر.

ماستۋرا.
الدەبىرەۋ الەك سالا باستاعان سياقتى.

ءپارمان.
قۋانعاندىكى بولار.

ماستۋرا.
جوق، ۇقسامايدى.
(پاۋزا. زىليقا كىرەدى. ماستۋرا اتىپ تۇرادى.)
تاپتىڭ با، جانىم، اپامدى؟

3ىليقا. تابا المادىم. حان شاقىرتىپ كەتىپتى.

ماستۋرا (داۋسى قالتىراپ). حان؟ نەگە شاقىرتىپتى؟

3ىليقا. بەلگىسىز. كۇتتىم-كۇتتىم، كەلمەگەن سوڭ جۇرەگىمە قورقىنىش تۇسە باستادى. سونسوڭ سەندەرگە ايتايىن دەپ كەلدىم.

(ءپارمان قاستارىنا بارادى.)

ماستۋرا (ۇرەيلى). ءپارمان، سەن نە ويلايسىڭ؟

ءپارمان. سابىر ەتەيىك، كۇتەيىك. (قۇشاقتاپ اپارىپ ورنىنا وتىرعىزادى. ءبارى دە وتىرادى. پاۋزا.)

ماستۋرا (سابىر تاپپاي.) قانشا ۋاقىت ءوتتى، كوپ كۇتتىك پە، زىليقا؟

3ىليقا. وتىرعانىمىز وسى ەمەس پە؟

ماستۋرا. ماعان جىل وتكەن سياقتى.

ءپارمان. سابىر ەت، ماستۋرا، كۇتەيىك. (پاۋزا.)

ماستۋرا.
ءپارمان، دەنەم دىرىلدەپ بارادى،
بۇدان ءارى كۇتە الاتىن ەمەسپىن.
(ورنىنان تۇرىپ.)
حانعا بارام، اپامدى ءوزىم ىزدەيمىن.

ءپارمان (تەز تۇرىپ). ەندەشە سەن كۇت، مەن بارايىن. (باس كيىمىن كيەدى).

ماستۋرا. جوق، مەن بارامىن، ءپارمان. حان كوزىنە قايتا كورىنۋ ساعان قاتەر.

ءپارمان. ساعان قاتەر ەمەس پە؟

ماستۋرا. مەيلى.

3ىليقا (تەرەزەگە ۇرەيلەنە قاراپ). ماستۋرا! (ءپارمان مەن ماستۋرا زىليقاعا بۇرىلادى.) تەرەزەگە قاراڭدارشى!

ءپارمان (تەرەزەگە قاراپ). ەكى ادام ءوتتى.

ماستۋرا. تاعى ەكەۋ ەتتى.

زىليقا (قورقىپ). بۇلار كىم ەكەن، ماستۋرا؟

ءپارمان. مۇمكىن ءوزىمىزدىڭ كىسىلەر شىعار...

ماستۋرا.
جۇرگەندەرىن سەزدىرمەي كەلەدى ۇرلانىپ،
ادام ەمەس، ازىرەيلى ەتكەن سەكىلدى...
3ىليقا. راس...

ءپارمان (سابىرسىزدانىپ). مەن شىعىپ كورىپ كەلەيىن. (كەتە باستايدى.)

ماستۋرا (ۇستاپ.) بارما، ءپارمان، شىقپا. كۇتەيىك. (پاۋزا.)

3يليقا. ەسىتەمىسىڭدەر، كىرىپ كەلەدى.

ءپارمان. ەستىپ تۇرمىن.

ماستۋرا (شىداماي.) كىم دە بولسا تەز كىرسە ەكەن. نە دە بولسا كورسەك ەكەن تەزىرەك.

ءپارمان. سابىر... سابىر ەت. (سالدەن كەيىن قاسىندا سەمسەرلى كىسىلەرى بار بوگدە كىرەدى. مىنالار ۇركە قاراسادى.)

بوگدە. كەش كەلگەنگە سوكپەڭدەر.

ءپارمان. سوكپەيمىز، ايتا بەر، نەگە كەلدىڭدەر!

بوگدە.
ماستۋرا، سۇيگەنىڭە قوسىلعانىڭا
ۇلى حان شاشۋ جىبەردى.
سونى تاپسىرعالى كەلدىك.

ماستۋرa (ىلگەرi باسىپ). ۇقتىم-ۇقتىم. (كوزى شاتىناپ.) قايدا؟ كانە؟
ەسىككە قارايدى. وسى كەزدە شىلاپشىن كوتەرگەن جەندەت كىرەدى، قولىنداعىسىن ماستۋراعا ۇسىنادى. شىلاپشىندى ءپارمان الادى.

ماستۋرا (وزگە داۋىسپەن، زىليقانىڭ قولىن قاعىپ.)
اشپا، زىليقا!
بىلمەيمىسىڭ نە بارىن؟
التىن لەگەن ىشىندە،
اق جىبەكتىڭ استىندا
جۇرەگى جاتىر ءبىر ەلدىڭ. (بەتىن توسەپ.)
توقتاعان جوق سوعۋى،
كەمىگەن جوق ىسۋى (ءپارمانعا.)
تىڭداشى ءپارمان.

ءپارمان (ىزەتپەن ماڭدايىن تيگىزىپ سىرتىنان سۇيەدى.) راس، ارىستاننىڭ جۇرەگىندەي سوعادى.

(ورتاداعى دوڭگەلەك ستول ۇستىنە اپارىپ قويادى. ماستۋرا ەرە بارىپ، اق جىبەكتىڭ سىرتىنان كەپ كەستەلى ورامالدارمەن جابا باستايدى.)

ماستۋرا.
ماحابباتىم، قۋانىشىم،
جاستىق جۇيرىك ارمانىم،
تىگىلگەن تۇگەل جىبەككە...
ءبارى دە، انا، سەن ءۇشىن.
قايناپ اعار، مەرۋەرت جاسىم،
قاندى قايعىم، وتتى كەگىم
تىگىلگەن تۇگەل كەستەگە
ءبارى دە، انا، سەن ءۇشىن!

(جابا بەرەدى. ۇيىلگەن كەستەلى ورامالدار تاماشا سۇلۋ بەلگىگە اينالادى. بوگدەلەر العاشقى تۇرعان جەرلەرىندە سىلەيىپ قاپتى. كوزدەرى ماستۋرادا. ماستۋرا ەندى بوگدەلەرگە بۇرىلادى.)
سەندەر نە كۇتىپ تۇرسىڭدار؟

بوگدە. حان سىيىن قالاي قادىرلەگەنىڭدى كورىپ تۇرمىز.
(ماستۋرا بويىن جيناپ العان، ءور مىنەزىنەن ءورت تۇتانعانداي. ءدال بوگدەنىڭ قاسىنا بارىپ توقتايدى.)
ماستۋرا. حانىڭ مەنىڭ قالاي جىلاعانىمدى كور دەگەن شىعار؟ راس پا؟!
(بوگدەگە قادالا قارايدى.)

كورە المايسىڭ كۇتكەنمەن! (تاعى داجاقىنداپ.) قارا، بوگدە، كوزىمدە مەنىڭ جاس بار ما؟! (بوگدەگە قادالا قارايدى.)

بوگدە (ەرىكسىز قاراپ). جوق... جوق... ماستۋرا.
كورمەگەندى كوردىم دەپ بارساڭ،
دوڭىز بوپ ءول، الجىعان!
(بىرىنە-بىرى قاراسىپ قالادى.)

شىمىلدىق

ءتورتىنشى اكت

6-كارتينا

كۇندىز. جاڭا بىتكەن التىن كۇمبەزدى سارايدىڭ ءار ءتۇرلى سىرمەن ناقىشتالعان قابىرعاسىنىڭ ءبىر قىرى كورىنەدى. كۇزەت اسكەرلەرىنەن باسقا سوعۋشى كوپ وزبەكتەر الاڭدا لىق تولعان. ولار قانشا شارشاپ شالدىقسا دا، قىزىعا قاراپ تۇر. ءبارىنىڭ كوزى جوعارىدا. الدىڭعى قاتاردا تۇرعانداردىڭ ىشىندە قاتىران، ماستۋرا، زىليقالار تۇر. ءپارمان جوعارىدا.

زىليقا (جوعارى قاراپ، ءبىر قولىمەن ماستۋرانى ۇستايدى).
قاراشى، ماستۋرا،
نەتكەن بيىك مۇنارا.
ءپارمان قالاي باسى اينالماي تۇر ەكەن؟

ماستۋرا
(كوزى جوعارىدا.)
باسى اينالسا قىران كوكتى سۇيەر مە؟
ول جوعارىلاعان سايىن،
قۇدىرەت جيناي تۇسەدى.

3ىليقا.
ەندى نە قىلعالى تۇر؟

ماستۋرا.
ءقازىر كۇمبەزدىڭ جابۋىن الادى.

3ىليقا.
(قۋانىپ). السا ەكەن تەزىرەك.
(پاۋزا.)
انە، انە! اشتى ءپارمان كۇمبەزدى!
بۇلت استىنان شىققان كۇندەي
نۇر توگىلىپ كەلەدى جارقىراپ.

قاتىران.
(قىزىعا قاراپ.) بارەكەلدى، بالام، كوپ جاسا!

داۋىستاp.
بارەكەلدى، ءپارمان!
قىسقا ءتۇن بەر،
ۇزاق كۇن بەر، ءاۋمين!

ماستۋرا.
ءاۋمين!

داۋىستاp.
ءاۋمين! ءاۋمين!

قاتىرانمەن جارىسا باسقالار دا بەتتەرىن سيپاسادى. وسى كەزدە اسكەرمەن شابارمان كەلەدى.

شابارمان. حان كەلەدى، تاراڭدار!

نايزالىلار ەلدى شەگىندىرىپ ساحنادان شىعارىپ اكەتەدى. ماستۋرا سارايدى اينالىپ كەتەدى.

شابارمان
(تاعى دا بۇيىرا سويلەپ).
توسەڭدەر كىلەمدى!

ءبىر توپ جىگىت، ىشىندە كۇزەتشى دە بار اسىعا باسىپ كەلىپ، حان تۇراتىن ورىنعا جىبەك كىلەمدەر توسەيدى. ەكى دابىلشى قاتار تۇرا قاپ قۇرمەت دابىلىن سوعادى. حان مەن بوگدە كەلەدى. اسكەرلەر نايزالارىن جوعارى ۇستاپ، ءبىر تىزەلەرىنەن وتىرىپ قارسى الادى.

اسكەرلەر (ءبىر داۋىسپەن). ۇلى حاننىڭ قادامى قايىرلى بولسىن!

بوگدە.
(حان اتىنان). ايتقاندارىڭ كەلسىن!
(اسكەرلەر تۇرادى، بوگدە حانعا).
سارايىڭ ءبىتتى، ءامىرشىم،
سالتاناتىڭ باياندى بولسىن!

Xان (ءتۇسى سۋىق، جوعارى قاراپ تۇرعان. ودان بوگدەگە مويىن بۇرادى)،
جاقىندا، بوگدە. (بوگدە قاسىنا بارادى.)
يەسى كىم بۇل ءۇيدىڭ،
بىلەمىسىڭ، بوگدە سەن؟
بوگدە، ارينە، حان يەم، ءوزىڭسىڭ.

Xان.
جوعارى قارا! (بوگدە قارايدى.)
التىن كۇمبەز جارقىراپ،
الىسقا مويىن سوزادى،
ماعان قارسى جاۋ شاقىرىپ تۇرعانداي.
كورەمىسىڭ تاكاپپارىن، سۋىعىن؟
بيىكپىن دەيدى حاننان دا.

بوگدە.
ءجون ايتاسىڭ، ءامىرشىم،
ءتۇسى نەتكەن سۋىق ەدى!
الدەنەسى جەتپەي تۇرعان سياقتى.

Xان.
راس ايتاسىڭ، بوگدە. (ءبولىپ-بولىپ).
ۇيتقىپ سوعار جەلىم جەتپەي تۇر،
جەلەكتەي وينار جالىنىم جەتپەي تۇر.

بوگدە (قورقىپ).
نە دەدىڭ، حان يەم؟

Xان.
كوزىمە كىلەڭ ءورت ەلەستەيدى.
قۇلاعىمنان ىڭىرانعان ءۇنى كەتپەيدى.
(داۋسى دىرىلدەپ.)
بيىگىنە جالىننان تۋ قادا دەپ،
قاھارلى ءتاڭىرىم كۇبىرلەپ تۇر كەۋدەمدە.
(تاعى جوعارى قارايدى.)
مىنالار كىم؟

بوگدە.
شەبەر مەن ماستۋرا ەمەس پە؟

حان (ءتۇسى بۇزىلىپ.)
ماستۋرا... شەبەر...
بۇلار دا الىسقا قاراپ تۇر. (قاتتى.)
وت قويىڭدار، وت!
ورىندالسىن ارماندارى
بىرگە جانىپ، ءبىر قۇلاسىن كۇمبەزبەن!

بوگدە (جالىنىپ). سابىر ەت، ءامىرشىم، سابىر ەت. كەلتىرەيىن جازالاۋعا الدىڭا.

(بوگدە ەكى قۇرالدى جىگىتپەن سارايدى اينالىپ كەتەدى. قايتىپ كەلەدى. اشۋلى. جوعارى قاراپ.)
اي شەبەر، تومەن ءتۇس!

ءپارمان (جوعارىدان). جوق، تۇسۋگە بولمايدى.

بوگدە. حان شاقىرادى.

ءپارمان. ۋاقىتىم جوق.

Xان. نە دەيدى؟!

بوگدە. تۇسپەيمىن دەيدى، ءامىرشىم.

Xان (اقىرىپ). سۇيرەپ تۇسىرىڭدەر!

بوگدە (قينالىپ). ەسىك جابىق، حان يەم.

Xان. بۇزىڭدار، قيراتىڭدار ەسىگىن!

ءپارمان.
(جوعارىدان). اۋرە بولما، جاھيل جان!
بۇل حان سارايى ەمەس، جان سارايى.
اشىلمايدى ەسىگى.

Xان. ساداقشىلار! (كوپ ساداقشىلار حان قاتارىنا كەلىپ ءتىزىلىپ قالادى.)

ماستۋرا.
(جوعارىدان). انە، انەكي!
تاۋدان تومەن سورعالاپ،
اعىپ كەلەدى جۇلدىزداي.

ءپارمان (جوعارىدان). سەمسەرىن قارا، ناجاعايداي ويناعان.

(تومەندەگىلەر تاڭدانىسا تىڭدايدى.)

ماستۋرا.
اناۋ شاڭ نە، ءپارمان؟

ءپارمان.
قالىڭ قولدىڭ توزاڭى.
تورلاعان بۇلتتاي ءتۇيىلىپ كەلەدى جاقىنداپ.

Xان.
(ىزالى). نە كورىپ تۇر بۇلار؟!

بوگدە.
(داۋىستاپ). ەي، نە كورىپ تۇرسىڭدار؟
كەلە جاتقان كىمدەر؟

ءپارمان.
كەك سەمسەرىن شاپقالى،
بوستاندىق كەلەدى، كۇتىڭدەر!

Xان.
ماستۋرا!
قۇلاماي تۇرىپ بيىكتەن،
تىلەگىڭدى ايت اقىرعى!
ماستۋرا (قاتتى قۋانعانداي). بوستاندىق! بوستاندىق!

Xان (بوگدەگە).
شاقىرىپ تۇر ما، بىرەۋدى،
جوق الدە تىلەك سۇراي ما مەنەن؟

بوگدە.
(جوعارىعا قولىن كولەڭكەلەپ قاراپ).
شاقىرىپ تۇر، ءامىرشىم،
كورەمىسىڭ كۇلىمدەپ،
كوز تىگۋىن ارىگە.

Xان (قۇتىرىپ). ساداق! (ساداقشىلار وقجىبەرەدى.)
قۇلادى ما؟

بوگدە. جوق، حان يەم... (ۇركە قاراپ تۇر.)

Xان. قايتا اتىڭدار! (ساداقشىلار قايتا اتادى.)

قۇلادى ما؟ بوگدە (دىرىلدەپ). جوق... ءامىرشىم...

Xان. تيمەدى مە؟

بوگدە (شەگىنىپ). ءتيدى... ءتيدى...

Xان. نە بولدى؟!

بوگدە (حانعا تىعىلىپ). ءامىرشىم... ساقتا مەنى ءامىرشىم... (ساداقشىلار دا كەيىن شەگىنە بەرەدى.)

Xان (ءوزى دە ۇركە قارايدى. ودان كەيىن ەسسىز اسكەرلەرىنە بۇرىلادى. ءجاي دىرىلدەگەن داۋىسپەن).
ايتساڭدارشى، نە بولدى؟
تۇسىندىرەر جان بار ما؟
(كۇزەتشى، ەكى كوزى جوعارىدا، جۇزىندە قۋانىش، جۇگىرە باسىپ حاننىڭ قاسىنا كەلەدى.)

كۇزەتشى.
عاجاپ بولدى، حان، عاجاپ!
ەكەۋىنىڭ دەنەسى كوك ءمارمارعا اينالدى،
قۇلاماسقا ماڭگىلىك،
قۇشاقتاپ تۇر ءبىر-بىرىن.
كوزدەرىنەن قۋانىش شوعى سونگەن جوق،
قاراپ تۇر ءالى الىسقا.
جەل ۇرلەسە تورعىن شاشى سۇلۋدىڭ
تولقىعانداي تەربەلىپ،
ورالعانداي ەر شەبەردىڭ موينىنا.
باتار كۇننىڭ ارايى
بەتىن بوياپ كەتكەندەي،
شىعار كۇننىڭ شۇعىلاسى
ماڭدايىن ءسۇيىپ وتكەندەي...
قاراڭدار، انە، كورىڭدەر!
قادالعان ساداق وقتارى
التىن بولدى سارعايىپ،
(قولىن كوتەرىپ.)
بۇل نە دەگەن عاجايىپ!...

حان (جوعارىعا كوزى شاتىناپ، ۇرەيمەن قادالعان، ودان كوزىن كۇزەتشىگە اۋدارادى.) سەن كىمسىڭ جىگىت؟

كۇزەتشى.
تانىمايمىسىڭ، حان؟
مەن جاستىق جارشىسىمىن.

(جان-جاقتان كەرنەي تارتىلىپ شاپقان قولدىڭ سارىنى جاقىنداي بەرەدى. حان دا، ونىڭ ادامدارى دا ۇرەيلەنە قۇلاق تىگەدى. جادىراي تىڭداپ تۇرعان كۇزەتشى عانا.)

Xان. بۇل نە سارىن، نە جورىق؟

كۇزەتشى.
بۇل رۇستەمنىڭ سارىنى.
تۋعان جەرىن بوساتقالى،
قاندى قانمەن جۋعالى،
جولبارىستان ات ءمىنىپ،
ناجاعايدان قامشى ۇستاپ،
سەنى ىزدەپ كەلەدى، ۇلى حان!

(كەرنەي سارىنى ءتىپتى جاقىنداپ قالعان. حان اسكەرىمەن ەكىنشى جاڭا ۇرەيمەن ىسىرىلا جونەلەدى. ورنىندا تۇرىپ قالعان كۇزەتشى، ساحنادان قۋىلىپ شىققان قالىڭ ەل. كوزدەرى جوعارىدا، ءبارى دە مەيىرىممەن قاراعان، قاشقان اسكەر ورنىنا قاپتاپ جاقىنداپ كەلەدى. حان اسكەرىمەن كورىنبەي كەتەدى. كۇزەتشى جوعارى قاراپ مەيىرىمدى ۇنمەن.)

ماستۋرا!
سەن كوزدەدىڭ، مەن اتايىن
ماحاببات جاۋىن قۇلاتايىن.
جازعىرما مەنى، جاس ارۋ!

حاندار كەتكەن جاققا ساداقپەن كوزدەپ تۇر. جوعارىعا قىزىعا قاراعان قاتىران، زىليقالار مەن قالىڭ توپ، جاڭا جەتكەن قۇرالدى ادامدار ساحناعا تولا بەرەدى. ءبارىنىڭ كوزى كۇمبەزدە.

شىمىلدىق

---