كوزدىڭ اڭگىمەسى
ايكونى مەن سونادايدان تانىدىم. و دا مەنى تانىپ، كۇتىپ تۇر. وزگە قىزدار ماشيناعا ءمىنىپ قالىپتى. جاپون قىزىندا ايعاي سالۋ ادەتى جوق، ايكو مەنى اسىقتىرىپ، تەرموس سالعان تورلاماسىن بۇلعادى.
مەن ءوزىم دە اسىعىپ كەلە جاتقامىن. بۇگىن ءبىز كورشىلەس ءبىر پوسەلكەنىڭ مەكتەبىن جوندەسىپ قايتۋعا باراتىنبىز. قاراما-قارسى كەلە جاتقان ەكى ترامۆاي ورتاق ايالداماسىنا جاقىنداي بەرمەگەندە مەن دە كوشەنى كولدەنەڭ كەسىپ ءوتىپ كەتەتىن ەدىم.
ترامۆايلار ءوتىسىپ كەتكەن سوڭ، ءوزىمىزدىڭ مەكتەپتىڭ باقشاسىنا قاراي تەزىرەك باسىپ كەتتىم. ايكو ماعان وسى ارادا تورلاما-دورباسىن بۇلعادى. مەكتەبىمىز سول باقشانىڭ ىشىندە، ترامۆاي ءۇنى ەستىلمەيتىن جەردە بولاتىن. ماشيناعا ءمىنىپ قالعان قىزدار شۋلاسىپ ولەڭ ايتا باستادى. ايكو تەرموس سالىپ العان تورلاما-دورباسىن تەز-تەز بۇلعاپ كەتتى. تەرموستىڭ جالتىراعان قاقپاعى كۇنگە شاعىلىسىپ كۇمىس دوڭعالاق جاساي باستادى. ايكونىڭ ىلعي سويتەتىنى بار. ەركەلەي بىلەدى. كۇلدىرە بىلەدى. جابىرقاي بىلمەيدى.
وقيعا مەنى وسى ارادا ۇستاپ قالدى. جاپون اسپانى جارىلىپ كەتكەن شىعار دەپ ەدىم. تەگى، ول جارىلىپ كەتكەن مەنىڭ قۇلاعىم-اۋ دەيمىن...
اڭ-تاڭ، اسپانعا قارادىم. اسپان مەن قالا اراسىنا اق قاردان جاسالعانداي اپپاق اق شۋلان، وت پەن قاردى ارالاستىرىپ جاساعانداي وت شۋلان ءبىر باعان ورناپ قالىپتى. وت توگىپ تۇر، كوزىڭ قاراي الماس جارىق توگىپ تۇر. جوعارعى جاعى اق قالپاقتانىپ، بۇرقىراپ قايناپ، كەڭەيىپ بارادى. تومەنگى جاعى قالانىڭ قاي جەرىنە قادالعانىن اڭداي المادىم. جۋاندىعى دەيسىز بە؟ قالاي دەسەم ەكەن؟.. ءبىزدىڭ قالانىڭ ورتا تۇسىندا كورمە سارايى بولاتىن. دوڭگەلەكتەۋ سالىنعان ساراي ەدى. سونىڭ قاڭقاسى ءالى قۇلاماي تۇر دەيدى. باعاننىڭ جۋاندىعى ماعان سول سارايداي سەزىلەدى...
ساسقالاقتاپ مەكتەپ جاققا قارادىم.
— ايكو! ايكو!.. — ءوز داۋىسىم وزىمە ەستىلگەن جوق.
ايكو دا جوق. ماشينا دا جوق، مەكتەپ تە جوق ەكەن.
ءبارى دە ۇشىپ كەتكەندەي. قارا كۇيىك ءبىر دالا ەلەستەيدى. مەكتەپ تۇگىل ونىڭ ارجاعى دا قارا كۇيىك دالا. بۇكىل دۇنيە قارا كۇيىك دالا...
باقشانىڭ مەن جاق شەتكى اعاشتارى كەسە كولدەنەڭ جاپىرىلىپ، جەر باۋىرلاپ، بۇكسيە بەردى. ارىرەكتەگى اعاشتار جوق. جاپىرىلعان اعاشتاردان ىستىق لەپ كەلەدى. كويلەك تۇيمەلەرى دەنەمە شەگەدەي كىرىپ بارادى. دوڭگەلەنە بەرگەنىم ەسىمدە... ارجاعى قاراڭعىلىق...
سول قاراڭعىلىقتا مەن جيىرما جىل وتىرمىن... جاڭاعى كوردىم دەگەندەرىم ادەتتەگى تۇسىنىكتەردىڭ بالاماسى. ونىڭ بىردە ءبىرىن كوزبەن كورۋگە بولمايدى. كوڭىلىڭمەن كورەسىڭ... مەنىڭ وت، جارىق، اق قار، اق شۋلان، وت شۋلان دەگەندەرىمنىڭ ءبارى دە ءۇستىرتىن بالامالار... ول ءالى اتى جوق بالە، ول ءالى تەڭەۋى جوق بالە. وزگەسى بىلاي تۇرسىن، ەلىم، قىرعىن دەگەندەردىڭ ءوزى سوعان بالاماعا جاراي الار ما ەكەن!..
تاس بالقىپ، تەمىر ەرىپ دەگەن سوزدەر قاي ەلدە دە بولۋ كەرەك. ال، تاس پەن تەمىر قاس قاققانشا كۇيىپ، كۇل بولىپ كەتكەنىن نەمەنەگە تەڭەيمىز؟ ۇلكەن ءبىر قالا كوزىڭدى اشىپ-جۇمعانشا كۇل بولىپ اسپانعا ۇشىپ كەتكەنىن نەمەنەگە تەڭەيمىز؟
يە، ەندى ول مەنىڭ جۇمىسىم ەمەس. مەن جيىرما جىل قاراڭعىدا وتىرمىن. قالا وڭدەلىپ، قالپىنا كەلدى دەسەدى. بۇرىنعىسىنان كوركەم دە باي دەسەدى. مەندەگى ارمان قالپىنا كەلگەن قالانى ءبىر كورۋ بولار ەدى. ءبىر-اق رەت! سودان سوڭ كوزىمدى ءبىر جولا جۇمىپ الار ەدىم!.. جۇمىپ الىپ قاراڭعىلىعىما قايتا كوشەر ەدىم.
وسى ارمانىمنان مەن ءالى ءۇمىت ۇزگىم كەلمەيدى. ۇزە الماسام كەرەك... اۋرۋحانادا العاش ەسىم جينالعاننان كەيىن دوكتوردان سۇراعانىم دا وسى، كوزىمنىڭ جايى بولاتىن.
— جەڭەشە-جان، شىنىڭىزدى ايتىڭىزشى، كوزىم نە جايدا؟ — دەگەنمىن.
— قاراعىم-اۋ ونىڭ نەسىن سۇرايسىڭ... كوزىڭ جايناپ تۇر! — دەدى مۇدىرمەستەن.
— سوقىر بولىپ قالعان جوقپىن با ايتەۋىر؟
— جوق، جوق!.. كورمەي قالعانىڭ راس. ۇزاماي كورەتىن بولاسىڭ...
— بەت-اۋزىم نە جايدا؟
— و، بەت-اۋزىڭدا ەلەۋلى ەشنارسە دە جوق. اق مرامورداي بۇرىنعى قالپىندا...
— شاشىم شە؟..
— شاشىڭدى الدىرىپ تاستاۋعا تۋرا كەلدى. وپ-وڭاي ءوسىپ كەتەتىن شاشتى قويشى، ءتاڭىرى...
ەكى قول، ەكى اياعىم قايدا؟ بار ما، جوق پا، ونى مەن بىلمەيمىن، سەزىنبەيمىن. الدىمەن ەكى كوزىمدى، بەت-اۋزىمدى سۇراستىرىپ جاتىرمىن. كوزدەرىمدى سيپاپ كورگىم كەلەدى. ەكى قولىم تاڭۋلى سياقتى. مۇمكىن، كەسىلىپ تە قالعان بولار. اياقتارىم دا سونداي.
قالايدا ەكى كوزدەن ءۇمىت ۇزە المايمىن. كوزدەرىم قالپىنا كەلسە، بەت-اۋزىمدى وڭاي-اق اجارلاپ الامىن عوي. اجارلانبايتىن نە بولدى دەيسىڭ. اق مرامورداي قالپىندا دەمەدى مە؟ مرامور ەمەس، اققۇبا بولاتىنمىن. جاپون قىزىنىڭ كوبى اققۇبا عوي. ايكو ماعان كوزىڭە قىزىعامىن دەۋشى ەدى. — كوزىڭنىڭ قاراسى ءموپ-مولدىر، اعى كوگىلدىر جارقىراپ تۇرادى. كىرپىكتەرىن قويۋ، ءۇش جاعى ازىراق قايقايىپ تۇرادى.. — دەيتىن.
جيىرما جىل بويى مەنىڭ بولمەمە كىرگەن ءبىر ادام مەنى، مىنا قىز سوقىر ما دەگەن جوق. سونىڭ بارىنە كىم ۇيرەتىپ قويدى دەيسىڭ. سوندىقتان مەن بەتىمدى اشىق ۇستايمىن. داۋىس شىققان جاققا ىعىسپاي قارايمىن. امانداسام، ەزۋ تارتام... سىزدەرگە دە سونى ىستەپ وتىرمىن. ەگەر مەنىڭ كوزدەرىم اعىپ كەتكەندەي، قاباقتارىم ينەمەن تىگىپ تاستاعانداي جەلىمدەنىپ تۇرسا، سىزدەر دە شوشىنىپ كەتپەس پە ەدىڭىزدەر؟ ونىڭ ۇستىنە بەت-اۋزىم ءىلبىسىن تىرناعانداي بىلەم-بىلەم بولسا، قاسىما كەلەر مە ەدىڭىزدەر!..
— جوق، جوق، كوزدەرىڭىز جارقىراپ تۇر. جات ەلدىڭ ادامى رەتىندە ايتقان سىپايىلىعىمىز ەمەس، ءمولدىر قارا كوزىڭىزدىڭ قالاي كورمەيتىنىنە تاڭ قالعاندايمىز. جات ەلدىڭ ادامى رەتىندە ىركىلۋدى لايىق كورەمىز، ايتپەسە، وسى بولمەنىڭ جارىعىندا ءسىزدىڭ كوزىڭىزدىڭ ەداۋىر ەنشىسى بار دەر ەدىك...
— مەن ءقازىر وتىز بەسكە شىقتىم. جارىق دۇنيە مەن تىرشىلىكتەن ايرىلعان كۇنى ون بەستە بولاتىنمىن. ءوزىم ارالاسپاعان سوڭعى جيىرما جىلدى ومىرگە دە ساناعىم كەلمەيدى. باياعى ون بەسىمدە جاتىرمىن. كوزدەن ءۇمىت ۇزبەيتىنىم دە سوندىقتان. وسى ءۇمىت مەنى قارتايتپاي كەلەدى.
كوزىم جازىلعان كۇنى مەكتەبىمە بارام. باياعى جاپىرىلىپ قالعان اعاشتار باسىن كوتەرىپ، قايتادان ادەمى باقشا بولىپ كەتتى دەسەدى. بۇرىنعى ەكى قابات مەكتەپتىڭ ورنىنا بەس قابات مەكتەپ سالىنىپتى. فوتوگراف كەلىپ سۋرەتىمدى ءتۇسىرىپ اكەتكەن. ونى ۇلكەن زالعا ءىلىپ قويىپتى.
مەكتەپتى بىتىرۋگە ءبىر-اق جىلىم قالىپ ەدى. ەڭ الدىمەن سونى ءبىتىرىپ السام دەيمىن. توكيو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بىرىندە جاس بالالار تاماعىنىڭ فاكۋلتەتى اشىلىپتى. سوعان تۇسكىم كەلەدى.
مەن ءبىر كورىپ قالعان قارا كۇيىك دۇنيە قايتادان كوگەرىپ، قالا قايعىسىن ۇمىتقان دەسەدى. قايعىلى قالا، قارا جامىلعان قالا جاقسى ەمەس ارينە، ۇمىتقانى ءجون. ءبىراق، ادامدار بەكەر ۇمىتادى. كوزىم جازىلسا، سول كۇنگى كورگەنىمدى جازۋ ارمانى دا بار... مەن ونى كەزىمدى بەرىپ كوردىم عوي! كوڭىلىمدە ءبارى سايراپ تۇر. العاشقى جىلدارى كوڭىلىم كۇندە ۇستەمەلەپ، انىقتاي ءتۇسۋشى ەدى، سوڭعى جىلداردا كەي بىردەمەلەر كۇڭگىرتتەنە باستادى. كوزىم تەز جازىلماسا، ءبىراز نارسەلەر ۇمىتىلۋى دا مۇمكىن... مەندە ايعايلاپ ايتار داۋىس جوق. اقىرىن تىزبەكتەپ قاعازعا تۇسىرسەم بە دەپ ەدىم...
حيروسيما توبەسىندە اتوم بومباسى جارىلعاننان كەيىن دۇنيە شۋلاپ قارسىلىق ءبىلدىرىپتى. ول كەزدە مەن ءال ۇستىندە ەدىم. قارسىلىق قاتال بولدى ما، قورقۋ، ىقتاۋ ارالاستى ما، مەن ونى بىلمەيمىن. ءسىزدىڭ ەلدەر قايتتى؟ ءا، سولاي بولعان شىعار.
ءبىزدىڭ قالانىڭ قاق جارتى حالقى ەكى سەكۋندتا قىرىلىپ قالدى. جانىپ، كۇل بولىپ كەتتى. كۇل بولىپ كەتپەگەندەرى قولدان ورتەلدى. بۇل سوعىستىڭ قالا ەمەس، قاتىن-قالاش، بالا-شاعا، كەمپىر-شالدىڭ بەيبىت قالاسى بولاتىن. بىرەۋگە ىستەگەن زۇلىمدىعى دا جوق ازىرلەپ جاتقان ءقاۋىپ دە جوق، قىزىعارى دا جوق قالا ەدى. مەنىڭ بالاڭ ويىم ءالى جەتپەيدى، ءبىز نە جازدىق، كىمگە جازدىق؟ ەركەك جوقتىقتان كورشى پوسەلكەنىڭ مەكتەبىن جوندەسۋگە كەتىپ بارا جاتقان قىزداردىڭ جازىعى نە؟ جيىرما ەكى قىز ءبىر ساتتە كۇل بولدى، توزاڭعا اينالىپ كەتتى. جيىرما ءۇشىنشى مەن عانا امان قالدىم. امان قالدىم دەيمىن-اۋ، قاي ءبىر اماندىق... بۇلتسىز كۇنى جاڭبىر كۇتكەن شەرمەندە.
ايكو قانداي ەدى! تار ۇيشىكتەردە اش-جالاڭاش تۇراتىن تورت-بەس كەمپىردىڭ سۇيەنىشى بولاتىن. ەركە داۋىسىمەن، اق جارقىن مىنەزىمەن سۇيەنىش بولىپ تۇرىپ ەدى. ايكو ءبىر ءتۇيىر كۇرىش، ءبىر ۋىس جۋا، ءبىر بالىقتىڭ قۇيرىعىنان ءبىر ۇيگە جەتەتىن تاماق ىستەي الاتىن... سەن ايتىپ بولعانشا، ول ىستەپ ۇلگىرەتىن ەدى. ەكى قولىنداعى ون ساۋساعى ون قولعا تۇراتىن. ول مەنىڭ كوزىمە قىزىقسا، مەن ونىڭ كوزىنە قىزىعۋشى ەدىم.
كەيدە جاڭا كورگەن وي جابىرشىگە قارعىس ايتقىسى كەلەدى. دۇنيە جەلى ولاي سوعىپ، بۇلاي سوعىپ، ءبىر تەڭبىل شاڭدى سونىڭ ءىشىپ وتىرعان شايىنا اپارىپ تۇسىرسە قانداي جاقسى بولار ەدى دەيدى. ارجاعى بەلگىلى، و دا سونداي مۇگەدەك... تۋاتىن بالاسى قيقى-شويقى، جارىمجان... بالاسىنىڭ بالاسى تاعى سونداي...
جوق، بۇل ويدى مەن وسىرگەن ەمەسپىن. مۇنداي وي كەلمەدى، كەلمەيدى دەسەم، سەنبەڭىزدەر. تالاي كەلدى، بۋلىقتىرا كەلدى. ءبىراز جىلدار بۇقتىرىپ قويىپ ءجۇردىم وسى، كەزدە تۇگەل ءوشىرىلىپ كەتتى. قاي ەلدە دە بۇل جاماندىقتى جاۋىما دا تىلەمەيمىن دەيتىن ءسوز بولۋ كەرەك. ول بىزدە دە بار. ەل جاپون قوناقجاي، مەيىرىمدى حالىق. مەن ول بالەنى ەشكىمگە دە تىلەمەيمىن. اسىرەسە، توقسان قابات، ءجۇز قابات ۇيلەردىڭ مۇنداي اپاتقا ۇشىراۋىن تىلەمەيمىن. سول ۇيلەردەگى قۇمىرسقا يلەۋىندەي ىعى-جىعى تۇراتىن ادامداردىڭ ءۇيىلىپ، ورتەنىپ جاتقانىن تىلەمەيمىن. دۇنيە جەلى ەرسىلى-قارسىلى سوققاندا وڭكەي ءبىر تاڭبالى شاڭداردى، تەڭبىل شاڭداردى بۇرقىراتىپ ءجۇرۋىن تىلەمەيمىن. سوندايدى جوق ەتەتىن كۇشتەردىڭ ءوسۋىن تىلەيمىن.
كوپ ادامدارمەن جولىعا بەرگەن سوڭ، كوپ قايتالاپ ايتا بەرگەن سوڭ مۇمكىن، مەنىڭ سوزدەرىم وزىمدىكى ەمەس — ۇيرەتىندى، وزىمدىكى بولسا — جاتتاندى كورىنەر، وعان ىستەر امالىم جوق.
مەنىڭ تىرشىلىگىم ۇمىتىمدە. ءۇمىتىم ءوز قولىمدا ەمەس. باسقالاردىڭ ءۇمىتى نەدە، ونى وزدەرى ايتار...
اي، كوزىم جازىلسا ەكەن، كوزىم!..
You Might Also Like
-
تاۋ توبەسىندەگى ەگىزكولدە نە بولىپ جاتقانى بەلگىسىز ەدى. جەر سىلكىنگەن جوق. اسپان اشىق، كۇن توبەدە قايناپ تۇر.
-
قازاقستاننىڭ تانىمال سپورتشىلارىنىڭ ءبىرى باسكەتبولشى — جارمۇحامەدوۆ ءالجان مۇسىربەك ۇلى. ءالجان جارمۇحامبەدوۆ تاباقساي اۋلى، بوستاندىق اۋدانى (سول كەزدەگى ساياسات كەسىرىنەن قازاقستاننىڭ وزبەكستان...
