كۋانىڭ قۇپياسى
مەيگەرن مىرزا كوزاينەگىن كيىپ، ادەتتەگىسىنشە تاماعىن قىرناپ ءبىر جوتەلىپ قويدى. سوسىن ول قارسى الدىندا وتىرعان، قاساقانا كىسى ءولتىردى دەپ ايىپ تاعىلعان ادامعا قايتا قارادى.
مەيگەرن مىرزا دەنە ءبىتىمى كىشكەنتاي، وتە ۇقىپتى، تازا كيىنىپ جۇرەتىن، وتكىر شەگىر كوزدى ادام ەدى. اقىلسىز ەمەس-تىن. ادۆوكات رەتىندە ونىڭ بەدەلى وتە جوعارى بولاتىن. ءوزىن جالداعان اداممەن سالماقتىلاۋ، ءبىراق جانى اشي سويلەستى.
— جاعدايىڭىزدىڭ وتە مۇشكىل ەكەنىن، سوندىقتان دا بار شىندىقتى جاسىرماي ماعان ايتىپ بەرۋىڭىزدى قايتالاپ ەسكەرتۋگە ءتيىستىمىن.
لەونارد ۆوۋل قارسى الدىنداعى جالاڭاش قابىرعادان كوزىن الماي، ەسەڭگىرەگەن ادامشا، تەسىلە قاراپ وتىر ەدى، ەندى عانا ادۆوكاتىنا بۇرىلىپ: «بىلەمىن،— دەدى ءۇنجىرعاسى ءتۇسىپ.— ءسىز سولاي دەي بەرەسىز. ءبىراق مەن ءالى كۇنگە دەيىن كىسى ءولتىردى دەگەن ايىپتىڭ وزىمە نە ءۇشىن تاعىلعانىنا تۇسىنە الماي وتىرمىن. كىسى ءولتىرۋ. قانداي سوراقى قىلمىس دەسەڭىزشى.
جوتەلىپ قويىپ، ادۆوكات كوزاينەگىن الىپ اسىقپاي ءسۇرتىپ، قايتا كيدى. سوسىن ول: «ءيا، ءيا، ءيا. ال ەندى ۆوۋل مىرزا، ءسىزدى اراشالاپ قالۋعا بار كۇشىمىزدى سالامىز. ءىس ءساتتى بولادى، ءبىزدىڭ جول بولۋعا ءتيىستى. ءبىراق ول ءۇشىن مەن ءبارىن دە بۇكپەسىز بىلۋگە مىندەتتىمىن. ءىستىڭ ءسىز ءۇشىن قانشالىقتى ءقاۋىپتى ەكەنىن بىلۋگە ءتيىستىمىن. سوندا عانا قورعاۋدىڭ ەڭ دۇرىس جولىن تاڭداي الامىز»،— دەدى.
جاس جىگىت وعان بۇرىنعىسىنشا، مەلشيگەن كۇيى قاراپ وتىرىپ قالدى. مەيگەرن باسىندا بۇل ىستەن تۇك شىقپايدى دەگەن ويدا بولاتىن. قىلمىسكەردىڭ ايىبى ايدان انىق سەكىلدى بولىپ كورىنگەن. ەندى مىنە، ءبىرىنشى رەت ونىڭ كوڭىلىنە ءبىر كۇدىك ۇيالاي باستادى.
— ءسىز مەنى ايىپتى دەپ ويلايسىز عوي،— دەدى لەونارد ۆوۋل باسەڭ ۇنمەن.— ءبىراق، قۇداي الدىندا انت وتەمىن، مەنىڭ كىنام جوق! ماعان جاعىلعان قارا كۇيەنىڭ قالىڭ ەكەنىن بىلەمىن. تورعا تۇسكەن قۇس سياقتى شىرمالىپ، ەشقايدا بۇرىلۋعا شامامدى كەلتىرتپەيتىن بولدى. ءبىراق بۇل قىلمىستى، مەن ىستەگەن جوقپىن. مەيگەرن مىرزا، مەن ىستەگەن جوقپىن!
وسىنداي كۇيدە وتىرىپ، ءوزىنىڭ ارى تازا ەكەنىن دالەلدەگىسى كەلەدى. مەيگەرن مىرزا ونى ءتۇسىندى. سوعان قاراماستان ويلانىپ قالدى. كىم بىلەدى، لەونارد ۆوۋلدىڭ ارى تازا شىعار.
— دۇرىس ايتاسىز، ۆوۋل مىرزا،— دەدى ول تۇنەرىپ.— سىزگە تاعىلعان ايىپ وتە اۋىر. ايتكەنمەن، سوزىڭىزگە سەنەمىن. ال ەندى ءىستىڭ ءمان-جايىنا كەلەيىك. ءوز سوزىڭىزبەن ميسس ەميلي فرەنچپەن قالاي تانىسقانىڭىزدى بۇلجىتپاي ايتىپ بەرۋىڭىزدى وتىنەمىن.
— بۇل ءبىر كۇنى وكسفورد ءستريتتىڭ1 بويىندا بولعان. جاي ەدى. كوشەنى كەسىپ ءوتىپ بارا جاتقان قارت ايەلگە كوزىم ءتۇستى. قۇشاقتاپ ءبىر توپ قوراپ كوتەرىپ بارادى ەكەن. كوشەنىڭ ورتاسىنا جەتكەن كەزدە الگىلەرىن ءتۇسىرىپ الدى دا، قايتا جيناپ الماقشى بوپ ارەكەت جاسادى. كەلىپ قالعان اۆتوبۋستى بايقاپ قالىپ، جولدىڭ شەتىنە امان جەتىپ ۇلگىرگەنى سول ەدى، وزىنە رەنجىپ ايقايلاعان جۇرتتى كورىپ، ەسى شىعىپ نە بولعانىن بىلمەي قالدى. قوراپتارىن جيىپ الىپ، شامام كەلگەنشە شاڭنان تازارتىپ، بىرەۋىنىڭ بەلىنەن بۋعان ءجىبىن قايتا بايلاپ وزىنە اپارىپ بەردىم.
— ءومىرىن ساقتاپ قالاتىنداي ارەكەت ىستەپ پە ەدىڭىز؟
— و نە دەگەنىڭىز، جوق ارينە! بار بولعانى قاراپايىم ىزەتتىلىك كورسەتتىم. ايەلدىڭ ريزا بولعانى سونشاما، شىن كوڭىلمەن راحمەتىن ايتىپ، كوپ جاستاردىڭ بويىنان تابىلا بەرمەيتىن ىزەتتىلىگىم جايلى بىردەڭە دەدى، ءبىراق نە دەگەنى ءدال ەسىمدە قالماپتى. سوسىن ءىلتيپات ءبىلدىرىپ، قالپاعىمدى كوتەرىپ قوشتاستىم دا ءوز جونىممەن كەتتىم. ول ايەلدى قايتا كورەم دەگەن ويىما دا كىرىپ شىققان جوق. ءبىراق ءومىر دەگەن كەزدەيسوقتىققا تولى عوي. ءدال سول كۇنى كەشكىسىن الگى ايەلدى مەن ءبىر دوسىمنىڭ ۇيىندە قوناقتا قايتا كەزدەستىردىم. مەنى بىردەن تانىپ، ءوزىمدى تانىستىرۋىمدى ءوتىندى. ونىڭ ميسس ەميلي فرەنچ ەكەنىن جانە ونىڭ كريكلۆۋدتا2 تۇراتىنىن سوندا عانا ءبىلدىم. ءبىراز ۋاقىت اڭگىمەلەستىم. بايقاۋىمشا، ول جاسى ۇلعايعان، وزىنە ۇناعان ادامعا جان-تانىمەن تەز بەرىلىپ كەتەتىن ايەل ەكەن. كەز كەلگەن ادامنىڭ قولىنان كەلەتىن ازعانتاي ءىلتيپاتىم ءۇشىن ول مەنى قاتتى ۇناتىپ قالىپتى. كەتەر كەزدە قولىمدى الىپ، قوناق بولىپ كەتۋگە شاقىردى. مەن ارينە، ريزاشىلىعىمدى ءبىلدىرىپ، باراتىنىمدى ايتىپ ەدىم، قاي كۇنى كەلەتىنىڭدى ايت دەپ بولمادى. بارا قويايىن دەگەن نيەت تە جوق ەدى، ءبىراق ءوز سوزىمنەن باس تارتۋ ىڭعايسىز بولار دەپ، الدىڭعى سەنبىگە كەلىستىم. ول كەتىپ قالعان سوڭ دوستارىمنان ايەل تۋرالى تاعى دا ءبىراز ماعلۇمات الدىم. ءوزى باي، مىنەز-قۇلقى ەرەكشە ءبىر عانا قىزمەتشى ايەلمەن تۇراتىن، ۇيىندە سەگىز مىسىق ۇستايتىن ايەل ەكەن.
— دۇرىس،— دەدى مەيگەرن مىرزا.— ونىڭ اقشالى ادام ەكەنىن سول جەردە عانا ءبىلدىڭىز بە؟
— ءسىز مەنى ودان بۇل جونىندە بىرنارسە سۇرادى عوي دەگەن ويدا بولساڭىز...— دەپ لەونارد ۆوۋل قىزاراقتاپ قالدى. مەيگەرن مىرزا ىمداپ توقتاتىپ قويدى.
— ىسكە مەن ايىپتاۋشىلار جاقتىق تۇرعىسىنان، ياعني سولاردىڭ پىكىرىن ەسكە الىپ وتىرىپ قاراۋعا ءتيىستىمىن. سىرتتاي بايقاعان ادام ميسس فرەنچتى تۇرمىستى ايەل دەپ ويلاماعان بولار ەدى. ويتكەنى ول جۇپىنى تۇراتىن. ەگەر كەدەي ەمەس ەكەنىن باسقا بىرەۋ ايتىپ قويماعاندا، ءسىز دە جاعدايى ناشار ەكەن-اۋ دەگەن ويدا بولار ەدىڭىز. ال ەندى ونىڭ باي ايەل ەكەنىن سىزگە ايتىپ بەرگەن كىم؟
— دوسىم، دجورج حارۆي، الگى ۇيىنە قوناققا شاقىرعان جىگىت.
— سولاي دەگەنىن ول ەسىنە تۇسىرە الا ما؟
— شىنىمدى ايتسام، بىلمەيمىن. ودان بەرى تالاي ۋاقىت ءوتىپ كەتتى عوي.
— ءدال سولاي، ۆوۋل مىرزا. ەسىڭىزدە بولسىن، تەرگەۋدىڭ ەڭ باستى ماقساتى — ءسىزدىڭ اقشادان قىسىلىپ جۇرگەنىڭىزدى انىقتاۋ، بۇل — اقيقات، تۇسىنىكتى مە؟
لەونارد ۆوۋل قىزارىپ كەتىپ: «ءيا،— دەدى، باسەڭ ۇنمەن. ول كەزدە كوك تيىنسىز، ابدەن سورلاپ جۇرگەمىن».
— ءدال سولاي،— دەدى مەيگەرن مىرزا تاعى دا.— ءسويتىپ اقشادان قاتتى قىسىلىپ جۇرگەندە ءسىز جاڭاعى جاسى ۇلعايعان باي ايەلدى كەزدەستىردىڭىز دە، ونىمەن قالاي دا تانىسۋعا ارەكەت جاسادىڭىز. ال ەندى ءبىز بۇعان باسقا تۇرعىدان قارايتىن بولساق، ايتالىق، ءسىز ونىڭ قالتالى ايەل ەكەنىن بىلمەدىڭىز، ءسىز ۇيىنە تاپ-تازا سىپايگەرشىلىكتىڭ ارقاسىندا بارىپ قالدىڭىز دەلىك.
— شىندىعىندا دا سولاي بولدى.
— مۇمكىن. مەن تالاسىپ وتىرعان جوقپىن. مەن بۇعان باسقا تۇرعىدان قاراپ وتىرمىن. كوپ نارسە حارۆي مىرزاعا بايلانىستى بولادى. ول الگى سىزبەن بولعان اڭگىمەنى ەسىنە تۇسىرە الا، ما، جوق پا؟ ونى شاتاستىرىپ، الگى اڭگىمە كەيىنىرەك بولدى دەۋگە كوندىرسەك قالاي بولار ەدى؟
لەونارد ۆوۋل ءبىراز ۋاقىت ويلانىپ قالدى. سوسىن، ول ءوڭى قۋارىپ، سەنىمدى تۇردە: «مەنىڭشە، ولاي ەتكەنمەن ەشتەڭەدە شىقپايدى، مەيگەرن مىرزا. قوناقتا بىرگە بولعان ادامداردىڭ ءبىرازى ونىڭ ءسوزىن ەستىگەن بولاتىن.
ونىڭ ۇستىنە بىر-ەكەۋى جاسى ۇلعايعان باي ايەلدى باۋراپ الىپسىڭ عوي دەپ، مەنى شىمشىپ العان».
ادۆوكات جاۋاپقا كوڭىلى تولماي قالعانىن بىلدىرگىسى كەلمەي قولىن جەلپىپ: «وكىنىشتى ەكەن،— دەدى.— ءبىراق ءسىزدى دۇرىس سويلەپ وتىرعانىڭىزبەن قۇتتىقتايمىن، ۆوۋل مىرزا. مەنىڭ ارەكەتىم ءسىزدىڭ بەرگەن جاۋابىڭىزعا تىكەلەي بايلانىستى بولادى. ءسىز دۇرىس ويلاپ وتىرسىز. جاڭاعى مەن ايتقانعا باساتىن بولساق قۇرىپ كەتەدى ەكەنبىز. ودان باس تارتۋعا تۋرا كەلەدى. سونىمەن، ميسس فرەنچپەن تانىستىڭىز، ۇيىنە باردىڭىز، تانىستىقتارىڭىز ودان ءارى نىعايا ءتۇستى. ءبىز وسىنىڭ ءبارىن دە جاقسىلاپ دالەلدەۋىمىز كەرەك. ءسىز — وتىز ءۇش جاستاعى جاس، ادەمى، سپورتپەن شۇعىلدانىپ جۇرگەن، دوستارىڭىزدىڭ اراسىندا بەدەلىڭىز بار، سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى جىگىتسىز، ال سونشاما ۋاقىتىڭىزدى جاسى جەتىپ تۇرعان كارى كەمپىرگە ارناۋىڭىزدىڭ سەبەبى نە؟»
لەونارد ۆوۋل ىزا كەرنەپ، ەكى قولىن سەرمەدى.
— مەن مۇنى ايتا المايمىن، شىندىعىندا دا ايتا المايمىن. ءبىرىنشى رەت بارىپ شىققاننان كەيىن، ول ءوزىنىڭ جالعىز باستى، باقىتسىز جان ەكەنىن ايتىپ، قايتا كەلۋگە ءماجبۇر ەتتى. باس تارتۋعا مۇرشا بەرمەدى. ۇناتاتىنىن، جاقسى كورىپ قالعاندىعىن جاسىرماي الدىما جايىپ سالعاندا ءبىر ءتۇرلى ىڭعايسىزدانىپ تا قالدىم. سوسىن، مەيگەرن مىرزا، مەنىڭ ءيىم جۇمساق، بىرەۋ بىردەمە دەسە جوق دەي الماي، دەگەنىنە كونىپ، ايداۋىندا ءجۇرىپ كەتەمىن. سەنسەڭىز دە، سەنبەسەڭىز دە ەرىك وزىڭىزدە، ءبىراق ءۇشىنشى ءيا ءتورتىنشى رەت بارعاننان كەيىن ول ايەلگە ءۇيىر بوپ، شىنىمەن باۋىر باسىپ بارا جاتقانىمدى بايقادىم. شەشەمنەن جاستاي ايرىلىپ، جەتىم قالىپ، ناعاشى اپامنىڭ قولىندا وسكەمىن، ءبىراق مەنىڭ جاسىم ون بەسكە جەتپەي، ول دا قايتىس بولىپ كەتىپ ەدى. شىنىمەن اناڭ سياقتى مەيىرىمىن توگىپ، ەركەلەتەتىن ادام تابىلعانىنا ءوزىم دە قۋانىپ قالدىم دەسەم، ارينە ءسىز كۇلەسىز عوي!
مەيگەرن مىرزا كۇلگەن جوق. كەرىسىنشە، كوزىلدىرىگىن الىپ قايتا تازالاي باستادى. بۇل ونىڭ قاتتى ويلانعاندا ىستەيتىن ۇيرەنشىكتى ادەتى بولاتىن. اقىرىندا: — بۇل جاۋابىڭىز دۇرىس، ۆوۋل مىرزا،— دەدى ول.— پسيحولوگيانىڭ تۇرعىسىنان، مەنىڭشە، بۇل ابدەن مۇمكىن. ال بۇعان سوتتىڭ زاسەداتەلدەرى قالاي قارايدى، بۇل باسقا ماسەلە. جاقسى، ارى قاراي ايتا بەرىڭىز. ءبىرىنشى رەت ءىس قاعازدارىن كورىپ بەرۋدى ميسس فرەنچ سىزدەن قاشان ءوتىندى؟
— ءيا، ءۇشىنشى، ءيا ءتورتىنشى رەت بارعاننان كەيىن. اقشاعا بايلانىستى شارۋادان ماعلۇماتى شامالى ەكەن. ءبىر ىسكە سالعان اقشاسىنا بولا سونداي مازاسى كەتتى.
مەيگەرن مىرزا وعان تۋرا قاراپ: «اڭداپ سويلەڭىز، ۆوۋل مىرزا. قىزمەتشى قىز، جانەت ماككەنزيدىڭ بەرگەن تۇسىنىگىنە قاراعاندا، ونىڭ قوجايىنى شارۋاسىن مۇقيات جاقسى بىلەتىن، بارلىق جۇمىستى ءوز قولى مەن اتقاراتىن، ءوز پايداسىن ءمۇلت جىبەرمەيتىن ايەل كورىنەدى. مۇنى ونىڭ بانكيرلەرى دە راستاپتى.
— ول جاعىندا شارۋام جوق،— دەپ ۆوۋل ادالدىعىن ايتىپ.— ءوز اۋزىنان ماعان سولاي دەگەن بولاتىن.
مەيگەرن مىرزا وعان بىر-ەكى رەت ۇندەمەي قاراپ قويدى. ايتقىسى كەلمەگەنمەن جاڭاعى ساتتە لەونارد ۆوۋلدىڭ ارىنىڭ تازالىعىنا دەگەن سەنىمى ەندى كۇشەيە تۇسكەن بولاتىن. ول قارت ايەلدەردىڭ لوگيكاسىن ەپتەپ بولسا دا بىلەتىن. ميسس فرەنچتىڭ جاس، ادەمى جىگىتكە سونشاما بەرىلىپ، ونى ۇيىنە ءجيى كەلتىرۋدىڭ ءارتۇرلى امال، سىلتاۋىن ىزدەگەنىنە ادۆوكاتتىڭ كوزى جەتتى. ولاي بولسا مۇندايدا شارۋاسىن جاقسى جۇرگىزە الماي جۇرگەنىن بەت پەردە ەتىپ، اقشامەن بايلانىستى ىستەرگە كومەكتەسىپ تۇر دەگەننەن ارتىق قانداي سىلتاۋ بولۋى مۇمكىن؟ كوپتى كورگەن كونە كوز ايەل ەركەكتەردىڭ وسال جەرىن جاقسى بىلگەن. ماقتاسا بولدى جايىلىپ تۇسپەيتىنى جوق قوي. لەونارد ۆوۋل دا سولاردىڭ ءبىرى، قارماققا ىلىنە كەتكەن. سوسىن ول ءوزىنىڭ باي ايەل ەكەنىن جىگىتكە ءبىلدىرىپ قويۋدى دا ارتىق كورمەگەن بولار. ەميلي فرەنچ ءوز ەسەبىنە شەگەدەي، كوڭىلىنە ۇناعان نارسەنىڭ قۇنىن جاقسى بىلەتىن كەمپىر بولاتىن. وسىنىڭ ءبارىن وي سۇزگىسىنەن تەز وتكىزىپ، ءبىراق تۇتقىنعا ەش سەزدىرمەي، مەيگەرن مىرزا وعان جانە ءبىر سۇراق قويدى.
— شارۋاسىنا ءوزى سۇراعان سوڭ كومەكتەستىڭىز بە؟
— ءيا.
— ۆوۋل مىرزا،— دەدى ادۆوكات،— مەن سىزگە ءبىر وتە جاۋاپتى سۇراق قويايىن دەپ وتىرمىن جانە وعان ءدال سونداي جاۋاپكەرشىلىكپەن، شىنداپ جاۋاپ بەرۋىڭىزدى وتىنەمىن. ءسىز اقشادان قىسىلىپ ءجۇردىڭىز. سونداي كەزدە كەمپىردىڭ شارۋاسىن قولعا الدىڭىز. ال كەمپىر بولسا، ءوزىنىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، شارۋادان حابارى شامالى ەكەن. وسى جاعىن ەسكەرىپ قولىڭىزعا تۇسكەن قۇندى قاعازداردى تيتتەي دە بولسا ءوز پايداڭىزعا جۇمساعان، اۋىستىرعان كەزدەرىڭىز بولدى ما؟ اقشا اۋدارعان كەزدەرىڭىزدە ەشكىم سەزبەيدى دەپ باس پايداڭىزدى ويلاپ كەتكەن جوقسىز با؟ ايىپكەردى سويلەتپەي: «جاۋاپ بەرمەي تۇرا تۇرىڭىز. بىزگە اقتالۋدىڭ ازىرشە اشىق تۇرعان ەكى جولى بار. بىرىنشىدەن، ايەلدىڭ شارۋاسىن اتقارعان كەزدە ادال قىزمەت ىستەگەنىڭىزدى باسا ايتۋ كەرەك. وپ-وڭاي ادال جولمەن اقشا تاباتىن شەكسىز مۇمكىندىك بولىپ تۇرعاندا، لوگيكا بويىنشا كىسى ءولتىرۋىڭىز شىندىققا جاناسپايدى؛ ەكىنشىدەن، ەگەر تەرگەۋ كەزىندە ىس-ارەكەتتەرىڭىزدەن اعاتتىق كەتىپ، اشىعىن ايتقاندا، كەمپىردى الداپ سوعىپ، اقشاسىن پايدالانىپ جۇرگەنىڭىز دالەلدەنسە، ءبىز باسقا جولدى ۇستاۋىمىز كەرەك. ياعني، كەمپىر ءسىز ءۇشىن ونسىز دا پايدا تابۋدىڭ بىردەن-بىر كوزىنە اينالعاندىقتان، ونى ولتىرەتىن ەشبىر سەبەبىڭىز بولعان جوق. وسى اراسىن ۇعىپ الىڭىز. ال ەندى سىزدەن وتىنەتىنىم، جاۋاپ بەرمەس بۇرىن جاقسىلاپ ويلانىڭىز.
ءبىراق لەونارد ۆوۋل ءبىر ساتتە ويلانباستان: «ميسس فرەنچتىن شارۋاسىن قولعا العاندا، اشىعىن ايتسام، مەنىڭ تاراپىمنان ەشقانداي دا ارامدىق بولعان جوق. قابىلەتىمنىڭ جەتكەنىنشە كەمپىردىڭ قىزمەتىن تەك ءوز پايداسىنا شەشۋگە تىرىستىم. ەگەر تەكسەرەتىن بولسا، بۇعان كەز-كەلگەن ادامنىڭ كوزى جەتەدى»،— دەدى.
— راقمەت،— دەدى مەيگەرن مىرزا.— يىعىمنان تاس تۇسكەندەي جەڭىلدەپ قالدىم. مۇنداي جاۋاپتى ماسەلەنىڭ ۇستىندە مەنى الداپ كەتۋگە تىرىسپاي، اعىنان جارىلعانىڭىز ۇلكەن اقىل بولدى دەپ ماقتاۋ ايتقىم كەلىپ وتىر.
— شىنىندا دا،— دەدى ۆوۋل مىرزا ەنتىگىن باسا الماي،— مەنىڭ پايداما شەشىلەتىن ەڭ مىقتى جەرى قىلمىستىڭ سەبەبىنىڭ جوقتىعى. اقشا تابۋ ماقساتىمەن باي ايەلمەن تانىستىقتى نىعايتقانىم ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. ولاي بولسا، جاڭا ءوزىڭىز ايتقانداي، كەمپىردىڭ ءولىمى مەنىڭ ءۇمىتىمنىڭ كۇلىن كوككە ۇشىرماي ما؟
ادۆوكات وعان تەسىلە قاراپ قالدى. سوسىن ول كوزىلدىرىگىن جورتا الىپ، ۇيرەنشىكتى قيمىلدارىن قايتالادى. كوز اينەگىن قايتا كيگەنشە ول ءۇن قاتقان جوق.
— ۆوۋل مىرزا، ميسس فرەنچ قالدىرعان وسيەتتە نەگىزگى مۇراگەر ەتىپ ءسىزدى تاعايىنداپتى، مۇنى ءسىز بىلەسىز بە؟
— نە دەيدى؟— تۇتقىن ورنىنان ۇشىپ تۇردى. ونىڭ قورقىپ كەتكەنى ايقىن سەزىلدى.— قۇدايىم-اۋ! ءسىز نە دەپ كەتتىڭىز؟ كەمپىر اقشاسىن ماعان قالدىرىپ پا؟
مەيگەرن مىرزا باسىن جايلاپ يزەدى.
ۆوۋل ەكى قولىمەن باسىن ۇستاپ، قايتا وتىرا كەتتى.
— وسيەت تۋرالى ەشتەمە بىلمەيمىن دەپ قاساقانا ايتىپ وتىرعان جوقسىز با؟
— قاساقانا؟ ولاي دەيتىن تۇك تە جوق. ودان مۇلدە حابارىم جوق.
— ال ەگەر انا جانەت ماككەنزي ءسىز بىلەدى دەپ انت-سۋ ءىشىپ وتىر دەسەم نە دەر ەدىڭىز؟
ميسس فرەنچ وسيەت جونىندە وزىڭىزبەن اقىلداسىپ، سىزگە ءوز نيەتىن بىلدىرگەنىن قىزعا دا انىقتاپ ايتىپ بەرىپتى.
— ول ايەل وتىرىك ايتىپ وتىر! جوق، تىم جىلدامداتىپ جىبەردىم-اۋ دەيمىن. جانەت جاسى ەگدە تارتقان ايەل. ول قوجايىننىڭ سەنىمدى كۇزەتشى ءيتى سياقتى مەنى ۇناتپايتىن. قىزعانشاق، كۇدىكشىل بولاتىن. مەنىڭ ويىمشا، ميسس فرەنچ ءوز ويىن جانەتكە ايتۋىن ايتقان شىعار، ءبىراق جانەت ونىڭ ايتقاندارىن نە قاتە تۇسىنگەن، نە وزىنشە وسيەت جازۋعا كەمپىردى مەن ءماجبۇر ەتكەن دەپ ويلاپ قالعان بولۋ كەرەك. ەندى كەلىپ، وسىنىڭ ءبارىن دە ميسس فرەنچ ايتقان دەگەنگە سايىپ وتىر ول. مەن وسىلاي دەر ەدىم.
— ءسىزدى سۋقانى سۇيمەيتىندىكتەن وسىلايشا قاساقانا وتىرىك ايتىپ وتىر دەپ ويلايسىز با؟
لەونارد ۆوۋل تاڭقالىپ وتىرىپ قالدى دا: «جوق، ارينە! نە ءۇشىن ولاي ەتۋگە ءتيىستى؟» — دەدى.
— بىلمەيمىن،— دەدى مەيگەرن مىرزا ويعا شومىپ.— ءبىراق ءسىز دەسە بولدى جىنى ۇستاپ، شار ەتە قالادى.
بيشارا جىگىت قايتا ىڭىرانىپ: «ەندى تۇسىنە باستادىم،— دەدى كۇبىرلەپ.— بۇل — ماسقارا. مەنى زورلاپ جاساتقان دەگەلى وتىر ەكەن عوي ولار. كەمپىردىڭ اقشاسىنا نە بولىپ قالۋ ءۇشىن زورلاپ وسيەت جازدىرعان، سوسىن تۇندە بارىپ، ۇيدە بوتەن ەشكىم جوقتا... ونى كەلەسى كۇنى ءبىراق كورەدى... وۋ، قۇداي-اي، مىناۋ سۇمدىك قوي!»
— ۇيدە بوتەن ەشكىم بولعان جوق دەگەنىڭ بەكەر،— دەدى مەيگەرن مىرزا.— جانەت كەشكىسىن ءبىر جاققا بارماقشى ەكەن. ول ۇيدەن شىققان، ءبىراق ساعات توعىز جارىمدارعا قارسى ءبىر قۇربىسىنا ۋادە ەتكەن بلۋزكانىڭ جەڭىنىڭ ۇلگىسىن الىپ شىعۋ ءۇشىن ۇيگە قايتا ورالعان. ارتقى ەسىكتەن كىرىپ، جوعارى كوتەرىلىپ، جاڭاعى زاتتى الىپ قايتا شىعىپ كەتكەن. ىشكى بولمەدە سويلەسىپ وتىرعان ادامداردىڭ داۋىسىن ەستىپتى. نە دەگەندەرىن ۇقپاسا دا، بىرەۋى ميسس فرەنچتىن داۋىسى، ەكىنشىسى ەر ادامنىڭ داۋىسى دەپ انت ءىشىپ وتىر.
— توعىز جارىمدا،— دەدى لەونارد ۆوۋل.— توعىز جارىمدا... ول قارعىپ تۇرىپ: «ونداي بولاتىن بولسا مەن قۇتىلدىم... قۇتىلدىم...
— قۇتىلدىمىڭ نە؟—دەپ تاڭقالعان مەيگەرن مىرزا داۋىستاپ جىبەردى.
— توعىز جارىمعا قارسى مەن ۇيگە قايتىپ ورالعان بولاتىنمىن! ايەلىم مۇنى دالەلدەي الادى. ميسس فرەنچتەن مەن ساعات توعىزعا بەس مينۋت قالعاندا كەتكەنمىن. ۇيگە توعىزدان جيىرما مينۋت كەتكەن كەزدە كەلدىم. ايەلىم كۇتىپ وتىر ەكەن. و، كۇداي-اي، ءبىر ساقتادى-اۋ! جانەت ماككەنزيدىڭ بلۋزكاسىنىڭ جەڭىنىڭ ۇلگىسىنە دە مىڭ راحمەت.
قۋانىشى قوينىنا سىيماي تۇرعان كەزدە ول ادۆوكاتتىڭ بەت-الپەتىنىڭ وزگەرمەي، جابىرقاۋ كۇيدە قالىپ قويعانىن بايقاماعان ەدى. ءبىراق ادۆوكاتتىڭ ءسوزى ونىڭ قۋانىشىن سۋ سەپكەندەي باستى.
— ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، ميسس فرەنچتى ءولتىرىپ كەتكەن كىم؟
— ۇرى ءولتىرىپ كەتكەن، باسىندا وسىنداي بولجام بولدى عوي. تەرەزەنى بۇزىپ كىرگەنى ەسىڭىزدە بولار. ار جاعىنان كەلىپ، تەمىر سۇيمەنمەن ۇرىپ ولتىرگەن. الگى سۇيمەن ەدەندە، دەنەنىڭ قاسىنان تابىلعان. ءبىراز زات ۇرلانعان ەكەن. جانەتتىڭ ساندىراق كۇدىگى مەن ماعان دەگەن قاستاندىعى بولماعاندا پوليسيا دۇرىس باعىتتان اداسپاس ەدى عوي.
— بۇلاي دەۋ جارامايدى، ۆوۋل مىرزا،— دەدى ادۆوكات.— جوعالعان زاتتار تۇككە دە تۇرمايتىن، انشەيىن بەت پەردە ءۇشىن الا سالعان ۇساق-تۇيەك كانا. تەرەزەدەگى ىزدەر جەتكىلىكسىز بولىپ شىعىپتى. سودان سوڭ ءوزىڭىز ويلاڭىزشى. ءسىز ۇيىڭىزگە توعىز جارىمدارعا قارسى ورالىپسىز. سوندا انا جانەت داۋسىن ەستىگەن، ۇيدە ميسس فرەنچپەن سويلەسىپ وتىرعان ەركەك كىم بولۋى مۇمكىن؟ ميسس فرەنچ ۇرىمەن جايباراقات سويلەسىپ وتىرمايدى عوي؟
— ارينە،— دەدى ۆوۋل.— ارينە... ول زارەسى ۇشىپ نە ىستەرىن بىلمەي ساسقالاقتادى.— ءبىراق قالاي دەگەنمەن دە،— دەدى ول ەسىن قايتا جيىپ،— مەنى بوساتادى. دالەلىم بار. ءسىز رومەينمەن، مەنىڭ ايەلىممەن، تەز كەزدەسۋىڭىز كەرەك.
— جاقسى،— دەدى ادۆوكات ونى قۇپتاپ.— ءسىز تۇتقىندالعاندا ۇيدە بولمادى، ايتپەگەندە ول كىسىمەن باياعىدا سويلەسكەن بولار ەدىم. شوتلاندياعا تەلەفون سوققامىن. مەنىڭشە، بۇگىن كەشكە ۇيدە بولادى. سىزدەن شىققان سوڭ بىردەن سوندا بارامىن.
ۆوۋلدىڭ كوڭىلى ورنىنا قايتادان ءتۇسىپ، ءوڭى كىرىپ باسىن يزەدى.
— ءيا، رومەين سىزگە ءبارىن دە ايتىپ بەرەدى. قۇدايىم-اۋ! جولىم بولاتىن شىعار.
— كەشىرىڭىز، ۆوۋل مىرزا، ايەلىڭىزدى وتە جاقسى كورەسىز بە؟
— ارينە.
— ال، ول شە؟
— رومەين ادال، مەن دەسە جانىن بەرەدى.
ۆوۋل مىرزا شاتتانا سويلەدى، ءبىراق ادۆوكاتتىڭ جۇرەگى زىرق وتە قالدى. كۇيەۋىن جانىنداي جاقسى كورەتىن ايەلدىڭ بەرگەن كۋالىگىنە سوت سەنىم بىلدىرە مە؟
— توعىز جارىمدا ۇيگە كەلە جاتقانىڭىزدى كورگەن باسقا ەشكىم بار ما؟ ايتالىق قىزمەتشى قىز؟
— ءبىزدىڭ قىزمەتشىمىز جوق.
— قايتىپ كەلە جاتقاندا كوشەدەن ەشكىمدى كەزدەستىرمەدىڭىز بە؟
— ءوزىم بىلەتىن ەشكىم بولمادى. جولدىڭ ءبىراز بولىگىن اۆتوبۋسپەن ءجۇردىم. كوندۋكتوردىڭ ەسىندە قالماسا.
مەيگەرن مىرزا كۇماندانا باسىن شايقاپ: «وندا ايەلىڭىزدىڭ كۋالىگىن راستايتىن ەشكىم بولمايتىن بولدى عوي، سولاي ما؟— دەدى.
— جوق. ءبىراق ونىڭ قاجەتى بار ما؟
— قاجەت بولا قويماس،— دەدى مەيگەرن مىرزا اسىعىستاۋ سويلەپ.— ەندى تاعى ءبىر نارسە بار سۇرايىن. ميسس فرەنچ ءسىزدىڭ ۇيلەنگەن ادام ەكەنىڭىزدى ءبىلۋشى مە ەدى؟
— ارينە بىلەدى.
— ولاي بولسا وسى ۋاقىتقا شەيىن ونى ايەلىڭىزبەن ءبىر رەت تە كەزدەستىرمەپسىز عوي. ول قالاي؟
لەونارد ۆوۋلدىڭ جاۋابى وسى جەردە ءبىرىنشى رەت ءمۇدىرىپ، سەنىمسىزدەۋ شىقتى.
— ءمان بەرمەپپىن...
— جانەت ماككەنزيدىڭ ايتىسىنا قاراعاندا، ميسس فرەنچ ءسىزدى بويداق دەپ، كەلەشەكتە باس قوسام با دەگەن دامەدە ءجۇرىپتى، وسىنى بىلەسىز بە؟
ۆوۋل كۇلىپ جىبەردى.
— سايتاننىڭ ساپالاعى! ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا تابانى كۇرەكتەي قىرىق جىل جاتىر عوي.
— ونداي كۋالىك بار،— دەدى ادۆوكات سالقىنداۋ سويلەپ. كۋالىكتىڭ اتى — كۋالىك. ايەلىڭىز ميسس فرەنچتى ەش ۋاقىتتا دا كەزدەستىرمەپ پە ەدى؟
— جوق.... ول تاعى دا ءمۇدىرىپ قالدى.
— ايتۋعا رۇقسات ەتىڭىز،— دەدى ادۆوكات،— بۇل جەردەن تىرلىگىڭىزدى مەن ونشا تۇسىنە الماي وتىرمىن.
ۆوۋل قىزارىپ كەتىپ، ەكى ويلى بولىپ، سودان سوڭ عانا ءتىلى قايتا شىعىپ: «مەن ءبارىن دە ايتايىن. جاعدايىم قيىن بولاتىن، ونى ءوزىڭىز بىلەسىز. ميسس فرەنچ ءبىراز قارىز اقشا بەرە مە دەپ ۇمىتتەنىپ ەدىم. كەمپىر ءوزىمدى جاقسى كەرگەنمەن ايەلىم ەكەۋمىزدىڭ قانداي كۇيدە جۇرگەنىمىزبەن جۇمىسى بولمادى. العاشىندا، ايەلىم ەكەۋمىزدىڭ ارامىز ونشا بولماي، بولەك تۇرىپ جۇردىك. ميسس فرەنچ وعان ءمان دە بەرگەن جوق. مەيگەرن مىرزا، سەنسەڭىز ماعان اقشا رومەين ءۇشىن قاجەت بولدى. كەمپىرگە ول جونىندە ءتىس جارىپ ەشتەڭە ايتقان جوقپىن. نە ويلاسا دا ەزى ءبىلسىن دەدىم دە قويدىم. مەنى وزىنە بالا قىلىپ العىسى كەلەتىنىن ايتتى. ۇيلەنۋ تۋرالى ماسەلە قوزعالعان ەمەس، ول جانەتتىڭ ويدان شىعارىپ جۇرگەن وتىرىگى بولار.
— بارى سول-اق پا؟
— ءيا، وسى.
سوزدەرىندە ەپتەگەن تولقۋدىڭ نىشانى بار سەكىلدى. ادۆوكات سولاي دەپ ءتۇيدى. ول ورنىنان تۇرىپ، تۇتقىنعا قولىن ۇسىندى.
— ساۋ بولىڭىز، ۆوۋل مىرزا.— ادۆوكات جاس جىگىتتىڭ قاجىعان وڭىنە قاراپ تۇرىپ، ەرەكشە شابىتپەن: «سىزگە قارسى جينالعان سونشاما دەرەكتەرگە قاراماستان ارىڭىزدىڭ تازا ەكەنىنە سەنەمىن. ونى دالەلدەپ، ءسىزدى ءبىرجولا اقتاپ شىعامىن دەگەن ۇمىتتەمىن»،— دەدى.
ۆوۋل دا وعان قاراپ جىميىپ كۇلدى دە: «دالەلدىڭ تاستاي ەكەنىنە كوزىڭىز جەتەدى ءالى»،— دەدى ءماز بولىپ.
ادۆوكاتتىڭ جاۋاپتى بىردەن قاتپاعانىن تاعى دا بايقاماي قالدى.
— ءبارى دە ەندى جانەت ماككەنزيدىڭ بەرەتىن كۋالىگىنە تىكەلەي بايلانىستى بولادى،— دەدى مەيگەرن مىرزا.— ءسىزدى ءيتتىڭ ەتىنەن دە جەك كورەدى. ول جاعى انىق.
— ولاي بولا قويماس،— دەدى جىگىت ءسوز تالاستىرىپ.
شىعىپ بارا جاتىپ، ادۆوكات باسىن شايقاپ: «ال ەندى، ۆوۋل حانىمعا تارتايىق»،— دەدى ءىستىڭ جايى ونشا ەمەس ەكەندىگى ونىڭ مازاسىن كەتىرە باستادى.
ۆ
وۋل پەددينگتون گرين3 ماڭىنداعى ءبىر كىشكەنتاي ناشار ۇيدە تۇراتىن. مەيگەرن مىرزا وسى ۇيگە بەت الدى.
قوڭىراۋدى باسىپ ەدى، ەسىكتى ءۇي سىپىراتىن ادام بولسا كەرەك، ءبىر ناستاۋ ايەل اشتى.
— ۆوۋل حانىم بار ما؟ ول كىسى ورالدى ما؟
— وسىدان ءبىر ساعات بۇرىن عانا كەلگەن. ءسىز ونى كورە الار ما ەكەنسىز؟
— ءاتى-جونىم جازىلعان قاعازدى اپارىپ بەرسەڭىز،— دەدى مەيگەرن مىرزا سابىر ساقتاپ،— ونىڭ مەنى قابىلدايتىنىنا كۇمانىم جوق.
ايەل وعان سەزىكتەنە ءبىر قارادى دا قولىن الجاپقىشىنا سۇرتە سالىپ، قاعازدى الدى. سوسىن ول مەيگەرندى سىرتتا قالدىرىپ، ەسىكتى قايتا جاۋىپ قويدى.
ايتكەنمەن ول ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ قايتا ورالدى. جاڭاعىداي ەمەس ەپتەپ جۇمسارىپ قالىپتى.
— ىشكە كىرىڭىز.
ايەل ونى كىشكەنتاي عانا قوناق بولمەسىنە الىپ كىردى. مەيگەرن مىرزا قابىرعاداعى سۋرەتكە ءۇڭىلىپ تۇر ەدى، دىبىسىن شىعارماي اياق استىنان شىعا كەلگەن بويشاڭ، ءوڭى جۇدەۋ ايەلدى كورگەندە سەلك ەتە قالدى.
— مەيگەرن مىرزاسىز عوي؟ كۇيەۋىمنىڭ ادۆوكاتى بولارسىز، سولاي ما؟ سودان كەلدىڭىز بە؟ مۇمكىن وتىرعانىڭىز دۇرىس بولار؟
سويلەگەنگە دەيىن ايەلدىڭ اعىلشىن ەمەس ەكەنىن ول اڭعارماعان ەدى. ال ءقازىر جاقىن جەردەن انىق بايقادى: بەت سۇيەگى ءىرى، شاشى قالىڭ قارا، اندا-ساندا ازداپ قانا قولىن قيمىلداتىپ قويادى ەكەن. وسىنىڭ ءبارى دە ونىڭ بوتەن ەلدىڭ ادامى ەكەنىن انىق بايقاتقانداي. تۇسىنىكسىز ايەل، وتە سابىرلى. سابىرلى بولعاندا، ءتىپتى ادامنىڭ ءىشىن پىستىرادى ەكەن. اۋەل باستان-اق مەيگەرن مىرزا بۇل ارادا ءوزى بىلمەيتىن ءبىر قۇپياعا تاپ بولعانىن سەزىپ قالدى.
— ال، ەندى، قۇرمەتتى ۆوۋل حانىم،— دەپ باستادى ول ءسوزىن،— سالىڭىز سۋعا كەتپەسىن...
ول بوگەلىپ قالدى. رومەيننىڭ سارى ۋايىمعا سالىناتىن ايەل ەمەس ەكەنىن، ونداي نارسەنىڭ ويىنا كىرىپ-شىقپايتىنىن دا انىق بايقاپ قالدى.
— وتىنەمىن سىزدەن، ماعان ءىستىڭ ءمان-جايى ايتىپ بەرمەيسىز بە؟— دەدى ايەل.— ءبارىن دە ءبىلۋىم كەرەك. ايەل تولقىپ تۇردى دا، سوسىن باسەڭ ۇنمەن، ءبىر ءتۇرلى ەكپىن قوسىپ: «كىسى ولگەندى دە ەستىرتەدى، مەن وعان دايىنمىن»،— دەدى. بۇنىسىن ادۆوكات ونشا تۇسىنە المادى.
مەيگەرن مىرزا ءوزىنىڭ لەونارد ۆوۋلمەن بولعان اڭگىمەسىن ايتىپ شىقتى. ايەل مۇقيات تىڭداپ، اڭدا-ساندا باسىن يزەپ قويىپ وتىردى.
— تۇسىنىكتى،— دەدى ول، ادۆوكات ءسوزىن اياقتاعان كەزدە.
— ول ماعان سول ءتۇنى ساعات توعىز جارىمدا ۇيگە كەلدى دەگەندى ايتسىن دەيدى عوي؟
— سول ۋاقىتتا كەلىپ پە ەدى ءوزى؟— دەدى مەيگەرن مىرزا ىلە-شالا.
— ماسەلە وندا ەمەس،— دەدى ايەل سالقىن ۇنمەن.— مەن سولاي دەسەم ول اقتالا ما؟ سوتتاعىلار ماعان سەنە مە؟
مەيگەرن مىرزا تاڭدانىپ قالدى. ايەل توق ەتەرىن ايتتى.
— مەنىڭ بىلەيىن دەگەنىم،— دەدى ول،— سول جەتكىلىكتى بولا ما؟ مەنىڭ ايتقانىمدى راستايتىن ەشكىم بار ما؟
ايەلدىڭ الگىنى بىلۋگە ىنتىققانى سونشا، ءتىپتى ادۆوكاتتىڭ ءوزى دە ىڭعايسىزدانىپ قالدى.
— ازىرگە ونداي ەشكىم جوق،— دەدى ادۆوكات تارقاتىپ ايتقىسى كەلمەي.
— تۇسىنىكتى،— دەدى رومەين ۆوۋل.
بىر-ەكى مينۋتتاي ايەل ءۇن-تۇنسىز وتىرىپ قالدى. ەرنىندە كۇلكىنىڭ نىشانى بار.
ادۆوكاتتى قورقىنىش سەزىمى بيلەپ: «ۆوۋل حانىم... دەدى ول.— ءسىزدىڭ قانداي كۇيدە ەكەنىڭىزدى بىلەمىن»...
— سولاي ما؟—دەدى ايەل.— قىزىق ەكەن...
— مىنا جاعدايدا...
— بۇل جاعدايدا... ءوزىم عانا، كارتا قۇمارلار ايتپاقشى، تەك جالعىز ءوزىم عانا وينايمىن.
ادۆوكات وعان مازاسىزدانا قاراپ: «قىمباتتى ۆوۋل حانىم-اۋ... ءسىز قاتتى قالجىراپسىز عوي. كۇيەۋىڭىز ءۇشىن جانىڭىزدى دا قيۋعا دايىن ەكەنسىز؟..» — دەدى.
— كەشىرىڭىز، نە دەدىڭىز؟
ايەلدىڭ داۋسى سونداي اششى شىققاندىقتان ول سەلك ەتە قالدى.
ادۆوكات ەكى ويلى بولىپ، ءسوزىن جانە ءبىر رەت قايتالادى: «كۇيەۋىڭىز ءۇشىن جانىڭىزدى دا قيۋعا دايىن ەكەنسىز...»
رومەين ۆوۋل باسىن يزەدى. ەرىنىنە جاڭاعى تۇسىنىكسىز كۇلكى قايتا ءۇيىرىلىپ: «ول سىزگە مەنى قاتتى سۇيەدى دەي مە؟— دەدى ۆوۋل حانىم داۋسى جۇمساقتاۋ شىعىپ.—احا! ءيا، سولاي دەگەنىن سەزىپ تۇرمىن. ەركەكتەر دەگەن قانداي اقىماق! اقىماق!.. اقىماق... اقىماق!..»
ايەل كەنەتتەن ورنىنان تۇرىپ كەتتى. باعانادان بەرى ادۆوكات كۋا بوپ وتىرعان شيرىققان دولى سەزىم ايەلدىڭ تاماعىنا تىعىلعانداي: «مەن ونى جەك كورەمىن، ءبىلىپ قويىڭىز! مەن ونى جەك كورەمىن! ءوزىن دارعا اسىپ ولتىرگەنىن كورسە»،— دەدى.
ادۆوكات كوزىنەن ىزا وتى ۇشقىنداعان ايەلدىڭ الدىنان كەيىن شەگىنىپ كەتتى.
ايەل ءبىر ادىم جاقىنداپ كەلىپ، جاڭاعى قارقىنمەن: «مۇمكىن، ويلانارمىن. ايتالىق، مەن سىزگە سول ءتۇنى كۇيەۋىم توعىزدان جيىرما مينۋت كەتكەندە ەمەس، وننان جيىرما كەتكەندە كەلدى دەسەم نە بولادى؟ سىزگە ول جاقىندا اقشالى بولاتىنىن بىلگەن جوقپىن دەپتى. ال ەگەر مەن سىزگە ول ءبارىن دە ءبىلدى، سوعان ءۇمىت ارتىپ ءجۇردى، سول اقشانى الۋ ءۇشىن، ادەيى كىسى ءولتىرىپ وتىر دەسەم شە؟ ايتالىق، وسى ءتۇنى ۇيگە كەلگەندە نە ىستەگەنىن ماعان تۇگەل ايتىپ بەردى دەسەم شە؟ پالتوسىنىڭ ءۇستى قان-قان دەسەم نە بولادى؟ ماسەلەن، سوتتا ورنىمنان تۇرىپ وسىلاردىڭ ءبارىن ايتىپ بەرسەم قالاي بولادى؟»
ايەلدىڭ كوزدەرى وعان «ال ەندى نە ىستەيسىڭ» دەگەندەي بەتپاقتانا قارادى.
ادۆوكات ءورشي تۇسكەن قورقىنىشىن ارەڭ دەگەندە جاسىرىپ، ايەلمەن بايسالدى سويلەسۋگە تىرىسىپ: «كۇيەۋىڭىزگە قارسى كۋالىك بەر دەپ ءسىزدى ەشكىم زورلاي المايدى...»— دەدى.
— ول مەنىڭ كۇيەۋىم ەمەس...
بولمەدە قۇلاققا ۇرعان تىنىشتىق ورناي قالدى.
— مەن ۆەنادا اكتريسا بولىپ ىستەگەنمىن. كۇيەۋىم ءتىرى، ءبىراق جىندىحانادا. سوندىقتان دا ءبىز ۇيلەنگەن جوق ەدىك. ءقازىر سوعان قۋانىپ وتىرمىن،— دەپ ول باسىن ىزالانا شۇلعىپ قويدى.
— ءسىز ماعان ءبىر-اق نارسەنى ايتىڭىزشى،— دەدى مەيگەرن مىرزا، شاماسى كەلگەنشە بايسالدى سويلەۋگە تىرىسىپ.— ءسىز لەونارد ۆوۋلدى سونشا نەگە جەك كورەسىز؟
ايەل ءسال عانا كۇلىمسىرەپ، باسىن شايقادى.
— ءيا، ءسىزدىڭ مۇنى بىلگىڭىز كەلىپ وتىر. ءبىراق مەن ونى ايتپايمىن. بۇل مەنىڭ قۇپيام.
مەيگەرن مىرزا سالقىنداۋ جوتەلىڭكىرەپ ورنىنان تۇرىپ: «بۇل اڭگىمەنى كوپ سوزا بەرۋدىڭ قاجەتى جوق سياقتى»،— دەدى.— مەن سىزبەن ەندى قورعاۋعا العان ادامىممەن سويلەسكەننەن كەيىن جولىعامىن».
ايەل جاقىنداپ كەلىپ، ادەمى قارا كوزىن قاداپ تۇرىپ: «ايتىڭىزشى، ءسىز بۇگىن وسى جەرگە كەلگەندە، ونىڭ ارىنىڭ تازالىعىنا شىنىمەن-اق سەنىپ كەلدىڭىز بە؟»،— دەدى.
— ءيا، سەنىپ كەلدىم،— دەدى مەيگەرن مىرزا.
— ءسىز دە ءبىر بيشارا ەكەنسىز،— دەپ ايەل كۇلىپ جىبەردى.
— مەن وعان ءقازىر دە سەنىپ تۇرمىن،— دەدى ادۆوكات ءسوزىن اياقتاپ.
— ساۋ بولىڭىز، مادام.
ول بولمەدەن شىعىپ كەتسە دە، ايەلدىڭ قورقىنىشقا تولى بەت-الپەتىن ۇمىتا المادى. «بۇل ءبىر ماسقارا جۇمىس بولايىن دەپ تۇر»،— دەدى مەيگەرن مىرزا ىشتەي كوشە بويلاپ كەتىپ بارا جاتىپ.
ەرەكشە جاعداي. شەكتەن شىققان، وتە ءقاۋىپتى ايەل. ايەل دەگەن قاستاندىق ىستەيمىن دەسە ناعىز سۇمدىق بوپ كەتەدى ەكەن عوي.
ەندى نە ىستەۋگە بولادى؟ انا جىگىتتىڭ سورى ەندى ابدەن قاينايتىن بولدى عوي. مۇمكىن قىلمىستى ونىڭ ءوزى جاساعان بولار.
«جوق،— دەدى مەيگەرن مىرزا وزىنە-وزى. قارسى جينالعان ايعاق تىم كوپتەۋ. مىنا ايەلگە سەنبەيمىن. ءبارىن ويدان شىعارىپ وتىر. ءبىراق ول سوتتا مۇنى ەش ۋاقىتتا دا ايتپايدى».
ادۆوكات بۇل ماسەلە جونىندە سەنىمىنىڭ مولىراق بولماعانىنا وكىندى.
پوليسياداعى تەرگەۋ پروسەسى ءارى قىسقا ءارى قىزىق بولدى. ءىستىڭ باستى كۋالەرى ولگەن ايەلدىڭ قىزمەتشىسى — جانەت ماككەنزي مەن اۆستريانىڭ ازاماتشاسى، تۇتقىننىڭ ايەلى رومەين حەيلگەر ەكەن.
مەيگەرن مىرزا بۇل پروسەسكە قاتىسىپ وتىرىپ، سوڭعى كۋانىڭ سۇمدىق ساندىراعىن تىڭدادى. ايەل وتكەندەگى ەكەۋىنىڭ اراسىندا بولعان اڭگىمەنىڭ جوباسىمەن سويلەدى.
تۇتقىن ءوزىن اقتايتىن ەشتەڭە ايتا الماعان سوڭ ءىسى سوتقا بەرىلدى.
مەيگەرن مىرزا نە ىستەرىن بىلمەي، تۇيىققا تىرەلىپ قالدى. لەونارد ۆوۋلدىڭ باسىنا قارا بۇلت ءتوندى. ءتىپتى ونى قورعاۋعا كورولدىك كەڭەستىڭ دە قولىنان ەشتەڭە كەلە قويمايتىن.
— ەگەر انا اۆستراليالىق ايەلدىڭ بەرگەن كۋالىگىن بۇزسا بىردەڭە شىعار ەدى،— دەدى ادۆوكات ەكى ويلى بوپ.— ءبىراق بۇل — وتە قيىن شارۋا.
مەيگەرن مىرزا كۇش-جىگەرىن ەندى ءبىر-اق نارسەنىڭ توڭىرەگىنە جۇمىلدىرماقشى بولدى. ايتالىق، ۆوۋل مىرزا، شىنىن ايتىپ، ولگەن ايەلدىڭ ۇيىنەن ساعات توعىزدا كەتىپ قالسا، وندا انا جانەت داۋسىن ەستىگەن، ميسس فرەنچپەن ساعات توعىز جارىمدا سويلەسىپ وتىرعان ادام كىم بولۋى مۇمكىن؟
ءبىر بولسا، باياعىدا ناعاشى اپاسىن كەيدە وتىرىك ماقتاپ، كەيدە قورقىتىپ ءبىراز اقشاسىن سىپىرعان تەنتەك جيەنى بار ەدى، سونىڭ ءىسى بولۋى مۇمكىن. ادۆوكات سۇراستىرىپ بىلسە، جانەت ماككەنزي كەزىندە الگى جىگىتپەن سىبايلاس بولىپ، ونىڭ كەمپىرگە ىستەگەن قىلىعىن كورە تۇرا قوي دەمەپتى. ولاي بولسا، لەونارد ۆوۋل كەتىپ قالعاننان كەيىن ميسس فرەنچپەن سويلەسىپ وتىرعان الگى جيەن بولۋى دا ىقتيمال. ونىڭ ۇستىنە الگى ادام بۇرىن ءوزى شىقپايتىن، ءجيى بارىپ جۇرگەن جەرلەرىنەن تابىلماي قويدى.
ادۆوكات باسقا باعىتتا جۇرگىزگەن ارەكەتتەرىنەن دە ءجوندى ناتيجە شىعارا المادى. لەونارد ۆوۋلدىڭ ءوز ۇيىنە كەلىپ كىرگەنىن دە، ميسس فرەنچتىكىنەن شىققانىن دا كورگەن ەشكىم بولمادى. كريكلۆۋدتاعى ۇيگە كىرىپ-شىققان بوتەن بىرەۋدى كورگەن دە ەش پەندە جوق. بارلىق ەڭبەك زايا كەتتى.
سوت بولاردان ءبىر كۇن بۇرىن مەيگەرن مىرزا ەرەكشە ءبىر حات الدى.
بۇل كەشكى التىداعى پوچتامەن كەلگەن حات بولاتىن. سىرتىنداعى ماركاسى قيسىق جاپسىرىلعان، كىرلەۋ كونۆەرتكە سالىنعان، جاي قاعازعا جازىلعان ساۋاتسىز شيماق ەكەن.
مەيگەرن مىرزا الگىنى ەكى رەت وقىپ ارەڭ ءتۇسىندى.
«قۇرمەتتى مىرزا.
ءسىز انا جاس جىگىتتىڭ ادۆوكاتىسىز عوي. ەگەر انا شەت ەلدىك جەزوكشەنىڭ كىم ەكەنىن جانە ونىڭ وتىرىگىن بىلگىڭىز كەلسە، ستەپني4 اۋدانىنداعى شوۋز رەنتە 16-عا بۇگىن كەشكە جەتىڭىز. ونىڭ قۇنى ەكى ءجۇز فۋنت. موگسون حانىمدى سۇرا».
ادۆوكات بۇل حاتتى نەشە دۇركىن وقىپ شىقتى. الدامشى حات بولۋى دا مۇمكىن. ءبىراق تاعى دا ءبىر ويلانىپ كورىپ، ونىڭ راستىعىنا سەنىمى كۇشەيە ءتۇستى جانە تۇتقىندى اراشالاپ قالاتىن دا تەك وسى حات بولار دەپ ۇمىتتەندى. رومەين حەيلگەردىڭ بەرگەن تۇسىنىگى ونى باس كوتەرتپەي تاستاعان، ال قورعاۋشى رەتىندە مەيگەرننىڭ بۇعان قارسى قوياتىنى جەڭىلتەك ءومىردى مۇرات ەتكەن ايەلدىڭ تۇسىنىگىنە سەنۋگە بولمايدى دەۋ عانا ەدى. بۇل ونشا مىقتى دالەل ەمەس-تىن.
مەيگەرن مىرزا، ايتسە دە، باتىل شەشىم قابىلدادى. ءوز كليەنتىن اراشالاپ، اقتاپ قالۋدى ءوزىنىڭ بورىشى سانادى. سوندىقتان دا شوۋز رەنتسكە بارۋعا بەل بايلادى.
ول جاڭاعى ادرەستى تابا الماي ءبىراز قينالدى. اقىرى ول قالانىڭ شەت جاعىنداعى، لاس، ءيىسى مۇرىن جاراتىن جەردەگى قۇلايىن دەپ تۇرعان ەسكى ءۇيدى تاۋىپ الدى. موگسون حانىمدى سۇراستىرىپ ەدى، ونى ءۇيدىڭ ءۇشىنشى قاباتىنداعى ءبىر بولمەگە سىلتەپ جىبەردى. ەسىكتى قاعىپ ەدى جاۋاپ بولمادى. ول قايتا قاقتى.
ەكىنشى رەت قاققان كەزدە ءىش جاقتان تىقىرلاعان ءبىر دىبىس ەستىدى، ارتىنشا ەسىك بولار بولماس قانا ساقتىقپەن اشىلىپ، ار جاقتان ىلميگەن بىرەۋدىڭ تۇلعاسى كورىندى. ايەل بولۋى كەرەك.
كەنەتتەن الگى ايەل مىرس ەتىپ كۇلدى دە ەسىكتى كەڭىرەك اشىپ: «سەن ەكەنسىڭ عوي، كوكەشىم»،— دەدى داۋسى قىر-قىر ەتىپ.— قاسىڭدا ەشكىم جوق پا؟ پالە ويلاپ تۇرعان جوقسىڭ با؟ دۇرىس. ىشكە كىرۋىڭە بولادى، ىشكە كىر. ادۆوكات ەكى ويلى بوپ، تابالدىرىقتان اتتاپ كىشكەنتاي، لاس، ىشىندە گاز شامى سىعىرايعان بولمەگە كىردى. ءبىر بۇرىشتا ۇسقىنسىز، جينالماعان توسەك تۇر؛ دومبايلاپ جاسالعان قاراپايىم ستول، سولقىلداپ بوساپ تۇرعان ەكى ورىندىق كورىنەدى. ادام جيىركەنەتىن الگى مەكەننىڭ يەسىن ادۆوكات ەندى عانا تولىق كوردى. ورتا جاسقا كەلگەن، ەڭكيگەن، قوبىراعان بۋرىل شاشتى ايەل ەكەن، بەتىن اينالدىرا مويىن وراۋىشپەن تۇمشالاپ وراپ الىپتى. وزىنە ادۆوكاتتىڭ قاراپ تۇرعانىن بايقاپ، ول تاعى دا مىرس ەتىپ كۇلدى. كۇلكىسى ءبىر ءتۇرلى، ەرەكشە.
— سۇلۋلىعىن نەگە جاسىرادى دەپ دال بولىپ تۇرعان شىعارسىڭ كوكەم، سولاي ما؟ حي، حي، حي. قىزىقتىرىپ اكەتەدى دەپ قورقىپ تۇرعان جوقسىڭ با؟ ءبىراق ونى سەن كورەسىڭ، كورەسىڭ ءالى.
ايەل مويىن وراۋىشتى جۇلىپ العان كەزدە ادۆوكات قىپ-قىزىل بولعان ۇسقىنسىز بەتتى كورىپ، ارتقا قاراي شورشىپ ءتۇستى. ايەل بەتىن قايتا وراي قويدى.
— مەنى ءسۇيىپ العىڭ كەلمەي مە، كوكەشىم؟ حي، حي. مەن وعان تاڭدانبايمىن. كەزىندە مەن اپ-ادەمى قىز بولاتىنمىن. ءتىپتى مۇنداعا دەيىن سۇلۋ ەدىم. كۇكىرت قىشقىلى، كوكەشىم، كۇكىرت قىشقىلىنىڭ ءىسى بۇل. تۇرا تۇر بالەم. ولاردان كەگىمدى الامىن ءالى...
مەيگەرن مىرزا اعىل-تەگىل لاعنەتتى جاۋدىرا جونەلگەن ايەلگە باسۋ ايتپاقشى بولىپ ەدى، ونىسىنان تۇك تە شىقپادى. اقىرىندا اشۋدان جۇدىرىقتارى بىرەسە اشىلىپ، بىرەسە جۇمىلىپ، الگى ايەل بۇرقىلداپ ءبىر ءسات وتىرىپ قالدى.
— بولار ەندى،— دەدى ادۆوكات قاتال ۇنمەن.— مەن بۇل جەرگە كليەنتىم، لەونارد ۆوۋلدى اقتاۋعا سەبى تيەتىن مالىمەت بەرەدى عوي دەپ، سىزگە سەنگەندىكتەن كەلىپ وتىرمىن. سول ءۇشىن شاقىرتتىڭىز با؟
ايەل وعان ءبىر نارسە دامەتكەندەي قۋلانا قارادى.
— اقشا جاعى قالاي بولادى، كوكەشىم؟— دەپ قىرىلدادى ول،— ەكى ءجۇز فۋنت، ەسىڭدە
بولار.
— تۇسىنىك بەرۋ ءسىزدىڭ بورىشىڭىز، سوتقا شاقىرىلىپ قالۋىڭىز مۇمكىن، بۇل جونىندە.
— ول جارامايدى، كوكەشىم. مەن كارى كەمپىرمىن. سوسىن مەن ەشتەڭە دە بىلمەيمىن. ءبىراق ماعان ەكى ءجۇز فۋنت اقشا بەرسەڭ، مەن ساعان بىر-ەكى نارسەنىڭ قيسىنىن ايتۋىم مۇمكىن. ءتۇسىندىڭ بە؟
— نەگە سيپاقتاتىپ وتىرسىز؟
— مەندە ءبىر حات بار دەسەم نە دەر ەدىڭ؟ ايەلدىڭ حاتى. ونى قالاي قولعا تۇسىرگەنىمدى سۇراماي-اق قوي. ول مەنىڭ شارۋام. ماقساتىڭا جەتەسىڭ، تەك مەنىڭ ەكى ءجۇزىمدى قولىما سال.
مەيگەرن مىرزا سالقىنداۋ ءبىر قاراپ، شەشىم قابىلدادى.
— مەن سىزگە ون فۋنتتان ارتىق كوك تيىن دا بەرە المايمىن. وندا دا ايتىپ وتىرعانىڭىز راس بولسا عانا.
— ون فۋنت دەيسىڭ بە؟ ايەل شاڭقىلداپ باقىرىپ جىبەردى.
— جيىرما فۋنت،— دەدى مەيگەرن مىرزا،— بۇل مەنىڭ سوڭعى ءسوزىم.
ول ورنىنان تۇرىپ كەتۋگە ىڭعايلاندى. سوسىن، ايەلدەن كوزىن ايىرماي، قالتاسىنان ءبىر كىتاپشانى شىعاردى دا جيىرما ءبىر فۋنتتى ساناپ الدى.
— كوردىڭىز بە،— دەدى ول.— وسىدان باسقا اقشام جوق. الساڭىز دا، الماساڭىز دا وسى عانا.
ءبىراق اقشانى كورگەن سوڭ ايەلدىڭ ودان ارى شىداي المايتىنىن ول بىلگەن بولاتىن. ءبىراز بۇرقىلداپ ۇرسىپ الدى دا، ايەل رايىنان قايتتى. توسەك جاققا بارىپ، توسەنىشتىڭ استىنان ءبىر نارسەنى سۋىرىپ الدى.
— مىنە، ساعان كەرەگى وسى بولسا، سايتان العىر!— دەدى ايەل تاعى دا بۇرقىلداپ.— ساعان كەرەگى بەت جاعىنداعىسى.
ايەلدىڭ ادۆوكاتقا تاستاي سالعانى ءبىر بۋما حات بولاتىن. مەيگەرن مىرزا ءجىبىن شەشىپ، وزىنە ءتان سابىرلىلىقپەن اسىقپاي وقي باستادى. وعان تەسىلە قاراپ، ءار قيمىلىن باعىپ تۇرعان ايەل ادۆوكاتتىڭ بەت-الپەتىنەن ەشنارسە سەزە المادى.
ءار حاتتى جەكە-جەكە وقىپ شىعىپ، ادۆوكات بۋمانىڭ بەتىندە ءبىرىنشى تۇرعان حاتتى قايتا ءبىر قاراپ شىقتى. سوسىن ول قالعان حاتتاردى ۇقىپتىلىقپەن قايتا بۋىپ قويدى.
ولار سۇيىسپەنشىلىك جايلى جازىلعان رومەين حەيلگەردىڭ حاتتارى بولاتىن. بارلىعى دا لەونارد ۆوۋلعا جازىلىپتى. بەت جاعىنداعى حات ۆوۋل تۇتقىندالعان كۇنى جازىلىپتى.
— مەن شىندىقتى ايتتىم، كوكەشىم، سولاي عوي؟— دەپ جىلامسىرادى ايەل.— بۇل حات ونىڭ بىت-شىتىن شىعارادى، سولاي ەمەس پە؟
مەيگەرن مىرزا حاتتاردى قالتاسىنا سالىپ، سوسىن: «بۇلاردى قولعا قالاي ءتۇسىرىپ ءجۇرسىز؟» — دەدى.
— ول وزىنشە ءبىر اڭگىمە،— دەدى ايەل قۋلانا.— ءبىراق مەن ودان دا زورعىسىن بىلەمىن. تەرگەۋ كەزىندە انا جەزوكشەنىڭ نە دەگەنىن ەستىگەنمىن. وننان جيىرما مينۋت كەتكەندە ونىڭ قايدا بولعانىن انىقتادىم، ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، الگى مەزگىلدە ول ۇيدە بولدىم دەگەن بولاتىن. لايەن روۋد5 كينوتەاترىنداعى ادامداردان سۇراپ كورىڭىز. ولاردىڭ ەسىندە قالۋى كەرەك، ەكى بەتىنەن قان تامعان سونداي ادەمى قىز. قارعىس اتسىن ونى!
— قاسىنداعى ەركەك كىم؟— دەدى مەيگەرن مىرزا.— مۇندا فاميلياسى جوق، تەك اتى عانا جازىلىپتى.
ايەلدىڭ داۋسى مۇلدەم ءبىتىپ، قىرىلداپ قالدى. قولدارى بىرەسە جۇمىلىپ، بىرەسە اشىلا بەرەدى. اقىرى ول ءبىر قولىن بەتىنە اپارىپ: «مىنانى ىستەگەن سول ەركەك. وسىدان كوپ جىل بۇرىن جاڭاعى ايەل ونى مەنەن جىرىپ الىپ كەتتى. ول كەزدە ۋىزداي قىز بولاتىن. ارتىنان ىزدەپ بارىپ، جىگىتىمە باس سالىپ ەدىم، ول قاراپ تۇرماي، الگى قارعىس اتقىر قىشقىلدى بەتىمە شاشىپ جىبەردى! ال انا قانشىق ىشەك-سىلەسى قاتىپ كۇلدى. ءبىر كۇنى كەزىڭ كەلەر دەپ ءجۇر ەدىم، سونشا جىلدان بەرى. سوڭىنان قالماي ءجۇرىپ، ءبارىن دە ءبىلىپ الدىم. مىنە، ەندى قولىما ءتۇستى. ەندى سازايىن تارتادى ول، سولاي ەمەس پە، ادۆوكات مىرزا؟ سازايىن تارتادى عوي؟
— ونى ءبىراز مەرزىمگە وتىرىك كۋالىك بەرگەنى ءۇشىن سوتتايتىن بولار،— دەدى مەيگەرن مىرزا بايسالدى داۋىسپەن.
— تۇرمەگە جاپسىن، وسى مەنىڭ قالاعانىم. سەن كەتەيىن دەپ تۇرسىڭ عوي، سولاي ما؟ اقشام قايدا؟ جاڭاعى ادەمى اقشام قايدا مەنىڭ؟
سوزگە كەلمەستەن مەيگەرن مىرزا اقشانى ستولدىڭ ۇستىنە قويدى. سوسىن تەرەڭ ءبىر دەم الىپ، كەرى بۇرىلدى دا جاڭاعى لاس بولمەدەن شىعىپ كەتتى. ارتىنا قاراپ ەدى، اقشادان كوزىن الماي، سىڭسىپ، اندەتىپ تۇرعان كەمپىرگە كوزى ءتۇستى.
ول ۋاقىتىن بوسقا جىبەرمەي، لايەن روۋد كوشەسىندەگى كينوتەاتردى تەز-اق تاۋىپ الدى. سۋرەتىن كورسەتىپ ەدى، بيلەت جىرتاتىن ادام رومەين حەيلگەردى بىردەن تاني. كەتتى. وقيعا بولاتىن ءتۇنى كينوتەاترعا رومەين حەيلگەر ءبىر ەر اداممەن بىرگە كەشكى ساعات وننان اسا كەلىپتى. ەر ادامدى انىق بايقاي الماعانمەن، بيلەت جىرتۋشى كىسى سول كەزدە ءجۇرىپ جاتقان فيلم جونىندە الگى ايەلدىڭ قاسىنداعى اداممەن سويلەسىپ تۇرعانىن ەسىنە ساقتاپ قالىپتى. ولار سول جەردە ءفيلمنىڭ اياعىنا دەيىن، شامامەن ءبىر ساعاتتاي بولسا كەرەك.
مەيگەرن مىرزانىڭ كوڭلى ورنىنا ءتۇستى. ول رومەين حەيلگەردىڭ بۇرىن بەرگەن تۇسىنىگى باستان-اياق جالعان ەكەن دەگەن ويعا كەلدى ايەل مۇنى كۇيەۋىنە وشىككەندىكتەن ادەيى ويدان شىعارىپ وتىر دەپ ءتۇيدى ول. ادۆوكات بۇل وشپەندىلىكتىڭ ار جاعىندا نە جاتقانىن بىلە الماي دال بولدى. لەونارد ۆوۋل ايەلىنە سونشالىقتى نە ىستەپ قويدى ەكەن؟ ادۆوكات ايەلىنىڭ الگى قىلىعىن ايتقاندا ايىپكەر توبەسىنەن جاي تۇسكەندەي بولدى. بۇلاي بولۋى مۇمكىن ەمەس دەدى ول سەنبەي، ءبىراق ونىڭ بۇدان بىلايعى نارازىلىعى مەيگەرن مىرزاعا باستاپقىداي ەمەس، سەنىمسىزدەۋ بولىپ كورىندى.
مەيگەرن مىرزا مۇنى بايقاپ قالدى، وتىرىك ەكەنىنە كوزى جەتتى. جەتۋىن جەتسە دە، الگى قۇپيانىڭ بەتىن اشايىن دەگەن نيەتى بولعان جوق. ەرلى-زايىپتىلاردىڭ اراسىنداعى قۇپيا سول كۇيىندە قالىپ قويدى. مەيگەرن مىرزا مۇنىڭ سىرىن ايتەۋىر ءبىر اشارمىن دەگەن ويدا بولاتىن.
ادۆوكات ساعاتىنا قارادى. ۋاقىت كەش ەكەن، ءبىراق دەگەنمەن ءبىر ءىستى تىندىرۋى كەرەك ەدى. ول تاكسي توقتاتىپ ءمىندى دە، ءبىر ادرەستى ايتتى.
«مۇنىڭ ءبارىن دە ءدال ءقازىر سەر چارلز بىلۋگە ءتيىستى»،— دەدى ول تاكسيگە ءمىنىپ جاتىپ كۇبىرلەپ.
لەونارد ۆوۋلدىڭ ەميلي فرەنچتىڭ ولىمىنە بايلانىستى سوتى كوپشىلىكتىڭ نازارىن قاتتى اۋداردى. بىرىنشىدەن، ايىپكەر ءارى جاس، ءارى ادەمى جىگىت ەدى. وعان تاعىلعان ايىپ، ايۋاندىقپەن جاسالعان قورقاقتىڭ ىستەيتىن قىلمىسى بولاتىن. ەكىنشىدەن، ەلدىڭ نازارىن اۋدارعانى تەرگەۋ كەزىندە باستى كۋا رومەين حەيلگەردىڭ بولعانى ەدى. كوپ گازەتتەر ونىڭ سۋرەتتەرىن باسىپ، شىققان تەگى، ءومىربايانى جايلى ويدان شىعارىلعان بىرنەشە ماقالا جاريالاپ جىبەرگەن بولاتىن.
سوت ءماجىلىسى رەتىمەن ىڭ-شىڭسىز اشىلدى. الدىمەن ءىستىڭ ءمان-جايى باياندالدى. سوسىن تۇسىنىك بەرۋگە مىنبەگە جانەت ماككەنزي شاقىرىلدى. ول نەگىزىنەن سول بۇرىنعى كۋالىگىن قايتالاپ ايتىپ بەردى. قارسى سۇراق بەرىپ، قورعاۋشى ونىڭ ۆوۋل مەن ميسسي فرەنچتىڭ اراقاتىناسى جايلى بەرگەن تۇسىنىكتەرىنەن بىر-ەكى قاراما-قايشىلىق تاۋىپ، ونىسىن كۋاعا مويىنداتتى. قورعاۋشى، كۋا ايەلدىڭ سول ءتۇنى قوناق قابىلدايتىن بولمەدەن ءبىر ەركەكتىڭ داۋسىن ەستىگەنمەن، ول ادامنىڭ ۆوۋل ەكەنىن جانە ونىڭ ۇيىنە جەتىپ ۇلگىرگەنىن دالەلدەيتىن ەشتەڭە ايتا الماي وتىرعانىن اتاپ كورسەتتى. جانە بۇل تۇسىنىكتىڭ نەگىزىندە ايىپكەردى جەك كورۋشىلىك پەن قىزعانىش سەزىم جاتقانىن مالىمدەدى.
سوسىن كەلەسى كۋا شاقىرىلدى.
— ءسىزدىڭ ەسىمىڭىز رومەين حەيلگەر عوي؟
— ءيا، سولاي.
— ءسىز اۆستريا ازاماتشاسىسىز عوي؟
— ءيا.
— سوڭعى ءۇش جىلدا ءسىز ايىپكەرمەن بىرگە تۇرىپ، سونىڭ ايەلىمىن دەپ ءجۇردىڭىز عوي؟
ءبىر ساتكە رومەين حەيلگەر كۇيەۋىنىڭ كوزىنە قادالا قاراپ قالدى. ونىڭ جۇزىندە تۇسىنىكسىز ءبىر جۇمباقتىڭ نىشانى بار ەدى.
— ءيا، سولاي.
سۇراقتار جالعاسا بەردى. بىرتە-بىرتە قىلمىستىڭ بەتىن اشاتىن دەرەكتەر شىعا باستادى. وقيعا بولعان ءتۇنى تۇتقىن وزىمەن بىرگە تەمىر سۇيمەن الا كەتىپتى. ول تۇنگى ساعات وننان جيىرما مينۋت كەتكەندە ۇيگە قايتا ورالىپ كەمپىردى ءولتىرىپ كەلگەندىگىن مويىنداپتى. جەڭىنىڭ ۇشىنا قان جۇققاندىقتان، كيىمىن اس ۇيدەگى پەشكە سالىپ جاعىپ جىبەرىپتى. اۋزىڭدى اشساڭ ولەسىڭ دەپ ايەلىن قورقىتىپتى.
تۇسىنىك ارى قاراي جالعاسقان سايىن، العاشىندا ەپتەپ وڭ كوزىمەن قاراپ وتىرعان سوتتىڭ مۇشەلەرى ەندى تۇتقىنعا مۇلدەم تەرىس اينالدى. تۇتقىننىڭ ءوزى دە باسىن جەردەن الماي، ساۋداسى بىتكەن ادامشا، تۇنەرىپ وتىرىپ قالدى.
ايتكەنمەن رومەيننىڭ كەڭەسشىسى ايەلدىڭ اشۋىن ەپتەپ باسپاقشى بولعانى بايقالدى. ول كۋانىڭ بايسالدىراق بولعانىن قالايتىن سياقتى.
قاھارلى دا، كوڭىلدى قورعاۋشى ورنىنان تۇرەگەلدى.
كۋا بولىپ تۇرعان ايەلدىڭ بەرگەن تۇسىنىگى باستان-اياق ادەيى ويدان شىعارىلعان قىپ-قىزىل وتىرىك ەكەنىن، وقيعا بولعان كەزدە ونىڭ ءتىپتى ۇيىندە دە بولماعانىن، باسقا ادامدى سۇيەتىندىگىن، ۆوۋلدى ىستەمەگەن قىلمىسى ءۇشىن قاساقانا ولىمگە ايداعىسى كەلىپ وتىرعانىن مالىمدەدى.
رومەين بۇنى دالەلى جوق بوس ءسوز دەپ مەنسىنبەي، تاكاپپارلانا تەرىسكە شىعاردى.
وسى كەزدە قورعاۋشى كۋانىڭ ماسقاراسىن شىعاراتىن الگى حاتتى ىسكە قوستى. شىبىننىڭ ىزىڭى ەستىلەتىن تىنىشتىقتا سوتقا الگى حاتتى داۋىستاپ وقىپ بەردى.
«سۇيىكتى ماكس، قۇداي ونى ءبىزدىڭ قولعا ءتۇسىردى! ول كىسى ولتىرگەنى ءۇشىن، ءبىر كارى كەمپىردى ولتىرگەنى ءۇشىن تۇتقىندالدى! قوي اۋزىنان ءشوپ المايتىن، كىسى تۇرماق شىبىنعا دا تيمەيتىن لەونارد! اقىرى ودان كەگىمدى الاتىن بولدىم. بيشارا! مەن ونى سول كۇنى ۇيگە ءۇستى-باسى قان-قان بولىپ كەلدى، كىسى ولتىرگەنىن مويىندادى دەيمىن. مەن ونى دارعا استىرامىن، ماكس. ءوزىن ولىمگە ايداعان رومەين ەكەنىن ول سول كەزدە بىلەتىن بولادى. ەندى ءبىزدى باقىت قۇشاعى كۇتىپ ءتۇر، سۇيىكتىم. اقىرى جەتتىك-اۋ، دەگەنىمىزگە!»
سوتتا حاتتىڭ رومەين حەيلگەردىڭ قولىمەن جازىلعانىن دالەلدەپ بەرۋگە دايىن وتىرعان ماماندار دا بار ەدى، ءبىراق ولاردىڭ قاجەتى بولماي قالدى. حاتتى كورگەندە-اق رومەين بىردەن سىلق ەتە ءتۇستى دە، وتىرىگىن مويىنداپ، بار شىنىن ايتىپ بەردى. لەونارد ۆوۋل ۇيگە ءوزى ايتقان ۋاقىتىندا، توعىزدان جيىرما مينۋت وتكەن كەزدە ورالىپتى. ايەل جاناعى اڭگىمەنى كۇيەۋىن قۇرتۋ ءۇشىن ادەيى ويلاپ تاۋىپتى.
رومەين حەيلگەردىڭ وتىرىگى شىققان سوڭ، ايىپتاۋشىنىڭ ءسوزى دە جايىنا قالدى. سەر چارلز ءوزىنىڭ كۋالەرىن شاقىرتىپ تۇسىنىك الدى. ايىپكەر مىنبەگە شىعىپ، ءىستىڭ قالاي بولعانىن، قاراما قارسى سۇراقتارعا قاراماستان، قايمىقپاي ءبارىن ايتىپ بەردى.
ايىپتاۋشى قايتا دالەلدەمەكشى بولىپ تىرىسىپ ەدى، ونىسىنان ەشتەمە شىقپادى. سوتتىڭ قورىتىندى ءسوزى ايىپكەر ءۇشىن جاقسى بولمادى، ءبىراق ءىستىڭ بەتى بەرى قاراعان بولاتىن. سوت مۇشەلەرى ءوز شەشىمدەرىن ويلاستىرۋ ءۇشىن كىشكەنە ءۇزىلىس الدى دا، ازدان سوڭ ۇكىمدى جاريالاپ: «ءبىزدىڭ شەشىمىمىز — تۇتقىن ايىپتى ەمەس»،— دەدى.
لەونارد ۆوۋل اقتالىپ، بوساپ شىقتى!
مەيگەرن مىرزا ايىپكەردى قۇتتىقتاۋعا اسىقتى.
ادەتتەگىشە، كوزاينەگىن الىپ تازالاپ بارا جاتقانىن ءوزى سەزىپ قالدى. كەشە عانا مۇنى داعدىسىنا اينالدىرىپ العانىن ايەلى ايتقان بولاتىن. اۋرۋ قالسا دا ادەت قالمايدى دەگەن وسى ەكەن-اۋ. ادام ءوزىنىڭ قانداي ادەتى بارىن بىلە دە بەرمەيدى ەكەن عوي.
بۇل ءوزى ءبىر قىزىق، ءسوز جوق، وتە قىزىق وقيعا ەدى. انا ايەل رومەين حەيلگەردى الايىقشى ماسەلەن... ءىستى تەكسەرۋ كەزىندە ءوزىن ەرەكشە تاڭقالدىرعان دا سول رومەين حەيلگەردىڭ ايرىقشا تۇلعاسى ەدى. پەددينگتونداعى ۇيىنەن كورگەن كەزدە ونىڭ ءوڭى اققۇباشا، سابىرلى ايەل سياقتى ەدى، سوتتا ول تروپيك گ ۇلى سەكىلدى قۇلپىرىپ شىعا كەلدى ەمەس پە؟
كوزىن جۇمسا، مەيگەرن ونى ءقازىر دە ەلەستەتە الار ەدى: (بويشاڭ، البىرت، سۇلۋ تالداي ءمۇسىنى ەپتەپ قانا ەڭكىشتەۋ، وڭ قولىنىڭ ساۋساقتارى وز-وزىنەن ۇزدىكسىز قيمىلداپ، اشىلىپ-جۇمىلا بەرەتىن.
ادەت، داعدى دەگەندەر قىزىق نارسە عوي. ايەلدىڭ قولىنىڭ قيمىلى دا ادەتكە اينالىپ كەتكەن بولۋى كەرەك. دەپ ويلادى ادۆوكات. ول وسى بەرتىندە عانا بىرەۋدىڭ cayساقتارىنىڭ ءدال وسىلاي قيمىلداعانىن كورىپ ەدى. كىم ەدى ءوزى؟ وسى بەرتىندە عانا...
ەسىنە تۇسكەن كەزدە ادۆوكات دەمىن ىشىنە تارتا قويدى.. الگى شوۋز رەنتستەگى ايەل ەمەس پە ەدى...
ونىڭ باسى اينالىپ، قيمىلسىز تۇرىپ قالدى. مۇمكىن ەمەس... مۇمكىن ەمەس... ءبىراق، رومەين حەيلگەر اكتريسا عوي...
باس قورعاۋشى ارت جاعىنان كەلىپ، ونى يىعىنان قاعىپ: «ايىپكەر جىگىتتى ءالى قۇتتىقتاعان جوقسىڭ با؟ ول ارەڭ قۇتىلدى عوي. ءجۇر، ونىڭ قولىن قىسايىق»،— دەدى.
ءبىراق ادۆوكات ونىڭ قولىن ىسىرىپ تاستادى.
بۇل كەزدە ونىڭ كوكەيىندە تەك ءبىر-اق نارسە — رومەين حەيلگەرمەن بەتپە-بەت كەزدەسۋدەن باسقا ەشتەمە دە جوق بولاتىن. ادۆوكات ونى ءبىراز ۋاقىت كورە العان جوق، سوسىن ولاردىڭ قاي جەردە كەزدەسكەنىن ايتىپ جاتۋدىڭ كەرەگى شامالى بولار. سونىمەن ءسىز سەزىپ قالعان ەكەنسىز عوي،— دەدى ايەل ادۆوكات كوكەيىندەگىسىن تۇتاس ايتىپ بولعان كەزدە.— بەتىمدى مە؟ وي، ول وپ-وڭاي عوي. سوسىن انا سىعىرايعان گاز شامنىڭ جارىعىمەن ءسىز مەنىڭ بەتىمدەگى گريمدى دە ءجوندى قاراي المادىڭىز.
— ءبىراق نەگە... نەگە، ولاي ەتتىڭىز...
— نەگە جالعىز وينادىڭىز دەيسىز عوي؟ وتكەن جولعى قولدانعان جاڭاعى تىركەستى ەسىنە الىپ، ول ەپتەپ جىميىپ قويدى.
— مىناۋ ءبىر عاجاپ قويىلعان كومەديا عوي!
دوسىم-اۋ، ونى امان الىپ قالۋ — مەنىڭ بورىشىم بولاتىن. تۇتقىندى جان-تانىمەن جاقسى كورەتىن ايەلدىڭ بەرگەن تۇسىنىگى جەتكىلىكسىز بولعان بولار ەدى. ءوزىڭىز دە سولاي دەگەن سياقتى ەدىڭىز عوي. ءبىراق مەنىڭ پسيحولوگيادان ەپتەگەن حابارىم بار. بەرەتىن تۇسىنىگىمدى زورلىقتىڭ كۇشىمەن، ءوزىمدى مويىنداتا وتىرىپ، زاڭ الدىندا ماسقارا ەتىپ السىن، سوندا عانا جۇرتتىڭ پىكىرى ايىپكەردىڭ پايداسىنا بىردەن وزگەرىپ شىعا كەلەتىنىن جاقسى ءتۇسىندىم.
— ال انا ءبىر بۋما حات شە؟
— ولاردىڭ ىشىندەگى تەك بىرەۋى عانا، الگى قالاي دەۋشى ەدىڭىزدەر، ءيا، قىپ-قىزىل وتىرىك بولاتىن.
— ال ەندى انا ماكس دەگەنىڭىز كىم؟
— ونداي ادام ومىردە مۇلدەم بولعان ەمەس، دوستىم.
— مەن ءالى دە بولسا،— دەدى كىشكەنتاي مەيگەرن مىرزا كوڭىلى تولماعان سىڭاي تانىتىپ،— لەوناردتى كادىمگى دۇرىس جولمەن-اق اقتاپ الار ەدىك قوي دەگەن ويدامىن.
— مەن ونداي تاۋەكەلگە باس تىگە المادىم. ءسىز ونىڭ ارى تازا دەگەن سەنىمدە بولدىڭىز...
— سولاي ويلاعانىمدى سەزگەن ەكەنسىز عوي؟— دەدى مەيگەرن مىرزا.
— قىمباتتى مەيگەرن مىرزا،— دەدى رومەين،— ءسىز ەشتەڭە دە بايقامايدى ەكەنسىز عوي. مەن ونىڭ ايىپتى ەكەنىن بىلەتىنمىن!
You Might Also Like
-
ەلدە كاسىپ جوق. قار كەتىسىمەن تىربانىپ بىر-ەكى جەر ەگىن سالسا، جازعى كاسىپتى سونىمەن ءبىتتى دەپ سانايدى. كولەڭكەگە جاتىپ، ايران-شالابىن ءىشىپ، ۇزاق كۇندى تەك جاتۋمەن كەش قىلادى. ءوزى قاراپ جاتقان سوڭ،...
-
بيىلعى جاڭا وقۋ جىلىنان باستاپ قازاقستان مەكتەپتەرىندەگى 3ء-شى، 6-شى جانە 8ء-شى سىنىپ وقۋشىلارى جاڭارتىلعان مازمۇنداعى بىلىمگە كوشەتىن بولادى. جاڭارتىلعان مازمۇن ءۇشىن سۋ جاڭا وقۋلىقتار دا باسىلدى. ءبى...
