InfoHub Logo

ەكىباستۇز قالاسى
№23 «بالاۋسا» مەكتەپكە دەيىنگى مەكەمە
ابدينوۆا ءۇ. د

ءتىل دامىتۋ
اشىق ساباق
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: قاتىناس
ۇيىمداستىرىلعان ءوقۋ-ىس ارەكەتى: ءتىل دامىتۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «كۇمىس قىس»
ساباقتىڭ ماقساتى: قىس مەزگىلىنىڭ تابيعي ەرەكشەلىكتەرىن مەڭگەرتۋ
سحەما بويىنشا سۋرەتتىڭ مازمۇنىن قۇرۋعا جانە سوزدەردى بايلانىستىرىپ ايتۋعا داعدىلاندىرۋ. ءتىل مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىك: قىس مەزگىلى، قىسقى ويىندار، قىسقى تابيعات، قىسقى ەڭبەك جايلى تۇسىنىك بەرۋ. زاتتى زەرتتەۋگە الگاريتم جاساۋعا ۇيرەتۋ. گرادتاج تەحنيكاسىن مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىق: تانىمدىق، شىعارماشىلىق قاسيەتتەرىن، ءتىلىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ. ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
تاربيەلىلىك: تابيعاتقا، قورشاعان ورتاعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ. شىدامدىلىققا تاربيەلەۋ.
ءتۇرى: اشىق ساباق.
ءتيپى: دامىتا وقىتۋ «ءتاي-تاي» باعدارلاماسى.
قولدانىلعان ءادىس-تاسىل: سۇراق-جاۋاپ، توپپەن، تريز، تىرەك-سىزبا، الگوريتم، تاجىريبەلىك، كورنەكىلىك، ويىن، سوزدىك، سحەما ارقىلى اڭگىمە قۇراۋ.
كورنەكىلىكتەرى: «تاڭعاجايىپ الاڭى» ويىنى، سحەمالار، سۋرەتتەر، مۇز، زەرتحانا پريبورلارى، ماي شام، بوياۋ، ستەك، سۇلگى.
كارتوچكالار، زەرتتەۋ قۇرالدارى، ماي شام، بوياۋ، قاتتى قاعاز.

ساباقتىڭ بارىسى:
امانداسۋ (قايىرلى كۇن، سالەمەتسىز بە؟، حوش كەلدىڭىزدەر، تورلەتىڭىزدەر، Good morning!)
امانسىڭ با نۇرلى كۇن!
امانسىڭ با قارا جەر!
امان –ەسەن بولايىق!
بەيبىتشىلىك قالايىق! امانداسۋ تۇرلەرىن كورسەتەدى. (قولىمەن، باسىنان سيپالاپ، بەتىنەن ۇستاپ، قۇشاقتاپ)

ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
- بالالار ءبىر ءسات ءوزىمىزدى – سىرتتا، تازا اۋادا تۇرعانداي ەلەستەتەيىك.
- اينالا قانداي؟
- قار قانداي؟
- ال مۇز شە؟
- اۋا قانداي؟
- تەرەزەلەردە نە بار؟
قىس قانداي بولادى؟ (قارلى، بوراندى، ايازدى)
قىستا اۋلادا قاي قۇستى كەزدەستىرۋگە بولادى؟
- ياعني، مۇنىڭ بارلىعى قاي كەزدە بولادى؟
(بالالاردىڭ جاۋابى)
ءقازىر قىستىڭ ناعىز ورتاسى. بۇل مەزگىلدى سىقىرلاۋىق قىس نەمەسە جالتىر قىس دەپ تە اتايدى سەن بىلەسىڭ بە؟
ءيا بىلەمىن اينالا اق كورپەگە ورانىپ، تاپ-تازا كۇيگە ەنەدى.
ال ءبىز بولساق، قىستان، ايازدان قورىقپايمىز. جىلى كيىنىپ، شانامەن سىرعاناپ، شاڭعى تەبەمىز.
قىستا اۋا رايىندا قانداي وزگەرىستەر بولادى؟
جەردى قار باسادى. وزەندى مۇز باسادى.
قۇستار ءان سالمايدى. اعاشتار وسپەيدى.
جاندىكتەر تىعىلىپ قالادى.
ادامدار قالىڭ كيىنەدى.
قىس ايلارى جايلى ءبىز نە بىلەمىز؟.
جەلتوقسان – جىل اياعى قىستىڭ باسى ول، سۋىق، ىزعارلى بولادى.
قاڭتار – جىل باسى قىستىڭ ورتاسى ول ەڭ قارلى اي. بۇل ايدا قاتتى سۋىق، ۇسكىرىك اياز بولادى.
اقپان - جەل مەن بوراننىڭ ايى. بۇل ايدا ەڭ اۋىر، ءارى سۋىق دۇلەي بوراندار بولادى.
ويىن تاپسىرمالار
№1 تاپسىرما بالالار سەندەر قالاي ويلايسىڭدار قىس جاقسى ما؟ جامان با؟
قىستىڭ جاقسى جانە جامان جاقتارىن ايتادى.
№2 « عاجايىپ باسپالداق»
مىنا سوزدەرى قاتىستىرىپ ەكى جول ولەڭ قۇراستىر
1. بار، قار. 2. وينادى، توڭبادى. 3. مۇز، ءبىز.
№3 «سويلەمدى اياقتا»
1. قىراۋ باسقان ...(اينەك، اعاشتار)
2. بالالار اققالا...(جاسادى، جاساپ وينادى)
3. قار جاپالاقتاپ ... (جاۋىپ تۇر، جاۋادى)
№4 №4 «ۇقساستىعىن تاپ»
مۇز جىلتىر نە سياقتى؟
قار اق نە سياقتى؟
بالالار ورتالىقتارعا فيشكا بويىنشا بولىنەدى
ەرەجەلەردى ءتۇسىندىرىپ ءوتۋ. ولاي بولسا ىسكە ءسات، بالالار!

1) ءتىل دامىتۋ ورتالىعى
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ بارىسى:
ويىن «تاڭعاجايىپ الاڭى»
ءتىل دامىتۋ ساباعى
وقىلاتىن ولەڭ:
ش. احمەتوۆ.
اياز قىسىپ،
ورنەك سىزىپ.
تەرەزەنى تورلايدى.
قارعا ومبىعىپ،
بەت دومبىعىپ.
سىرعاناپ جاستار وينايدى.
كەيدە ۇلىپ،
كەيدە ىسقىرىپ.
ۇيتقىپ بوران سوعادى.
بوبەكتەرىم ايتىڭدارشى،
بۇل قاي كەزدە بولادى؟
تاربيەشى قىس تۋرالى ولەڭ وقىعاننان كەيىن وعان تالداۋ جاسايدى.

ويىن شارتىن ءتۇسىندىرۋ.
ءتورت ويىنشىعا سەگىز تاپسىرما
سحەما بويىنشا اڭگىنىڭ جوسپارىن قۇرۋ.
ول قانداي اعاش؟
سۋرەتكە تاقىرىپ قويايىق.
بالالار نە ىستەپ ءجۇر. ولاردىڭ كوڭىل-كۇيلەرى قانداي؟
ساعان قارمەن ويناعان ۇناي ما؟

1 سحەما «جىل مەزگىلى مەن اۋا-رايى»
سۋرەتتە قانداي جىل مەزگىلى بەرىلگەن؟
سەن ونى قايدان ءبىلدىڭ؟

2 سحەما «قىسقى تابيعات»
اعاشتاردا نە بايقادىڭ . جەردەن نە كوردىڭ.

3 سحەما «قىسقى ەڭبەك»
قىستا قانداي ەڭبەك ىستەلەدى ؟ ادامدار نە جۇمىس جاساپ جاتىر؟

4 سحەما «بالالاردىڭ ويىندارى»
بالالار نە ىستەپ ءجۇر. ولاردىڭ كوڭىل كۇيلەرى قانداي؟
«قىستىڭ شۋاقتى كۇنى. جاپالاقتاپ قار جاۋىپ تۇر. اينالا اپپاق. اعاشتاردى قىراۋ باسقان. ۇيلەردىڭ توبەسىندە دە قار. جەردە ومبى قار. ادامدار جولدى قاردان تازارتادى. ال بالالار كوڭىلدى. ۇيتكەنى ولار قاردان اققالا جاسادى. شانا، شاڭعى تەپتى. مۇزدا سىرعاناپ وينادى.

1. «قىزىقتى تاپسىرما».
2 «ويلانىپ كور».
3 «جۇمباق شەش»
تىرەك سىزبا بويىنشا جۇمباق جاسىرادى.
ول كوڭىلدى سايقىمازاق ەمەس
ءۇش قاباتتى ءبىراق ءۇي ەمەس
قايىرىمدى ءبىراق دارىگەر ەمەس (اققالا)
4 «تاقپاق ايت»
تىرەك –سىزبانى پايدالانىپ قىس تۋرالى تاقپاق وقۋ.
ءبىر توپ بالا دالادا
سوقتى قاردان اققالا،
مۇرنى ءسابىز ۇپ-ۇشكىر.
كوزى كومىر قاپ-قارا.
بۇل قاي مەزگىل؟

2) عىلىم ورتالىعى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: تانىم
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتى: اينالامەن تانىستىرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: قىس مەزگىلىنىڭ ەرەكشەلىگى جايلى تۇسىنىك بەرۋ. تاجىريبە ارقىلى مۇزدىڭ قاسيەتىمەن تانىستىرۋ.
قالاي ويلايسىڭدار قار دەگەنىمىز نە؟
قار - كىشكەنتاي مۇز كريستالدارىنان تۇرادى. قار سۋىق ايازدى كۇنى قيىرشىق تۇرىندە بولادى. كۇننىڭ جىلى كەزىندە قار جاپالاقتاپ تۇسەدى. ايازدى كۇنى اياق استىندا قار سىقىرلايدى.
قار نەگە ۇقسايدى؟
قار اق بولسا ونى جەۋگە بولاتىن شىعار.
جوق جەۋگە بولمايدى . قاردا كوپ ميكروبتار بولادى، تاماعىڭ اۋىرىپ قالادى.
ميكروبتار بولاتىنىن قايدان بىلەمىز؟
قار ەرىگەندە سۋعا اينالادى، سودان كورۋگە بولادى.
ال، سۋدى قاتىرساق نە بولادى؟ مۇز پايدا بولادى.

جۇمباق شەشۋ
1. سۋدا قالقيدى، جىلىدا بالقيدى. (مۇز)
سۋ – انا جايلى اڭىزدى ايتىپ بەرەدى.
«ەرتە ەرتە ەرتەدە سۋ-انا ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ ۇلكەن وتباسى بولىپتى. ۇلدارى - تۇمان، جاڭبىر، قار. قىزدارى - شىق، مۇزدىق، جانە قارشا قىز. ولاردىڭ مىنەزدەرى ءار ءتۇرلى بولىپتى. سۋ-انا قىزى مۇزداققا قوناققا كەلەدى. سۋ-انانىڭ قىزىنىڭ قانداي قاسيەتتەرى بارىن ءقازىر ءبىز بىلەمىز.

مۇزدىڭ قاسيەتتەرىن زەرتتەۋ.
1. مۇز تەكشەلەرىن جىلى جەرگە قويساق ول ەريدى.
2. ەرىگەن مۇزعا بوياۋ قوسىپ قاتىرساق ءتۇسى وزگەرەدى.
3. قالاي ويلايسىڭدار مۇزدىڭ ءدامى بار ما؟ءيىسى شە؟
4. ءبىر قالىپتى تەمپەراتۋراسى بولا ما؟
5. اۋىر ما جەڭىل مە؟
ال مۇز پايدالى ما جوق پا؟
نەگە پايدالى؟ (بالمۇزداق جاسايدى، سىرعاناق جاسايدى، سۋ استىنداعى مەكەندەۋشىلەرگە اياز قورقىنىشتى ەمەس ەكەن)
نەگە زياندى؟ (جەۋگە بولمايدى، قۇلاساڭ اۋىرتادى، لاقتىرعاندا قاتتى تيەدى، وزەندە مۇزدىڭ بەتىنەن جۇرۋگە بولمايدى)
الگوريتم بويىنشا بەلگىلەۋ.

ونەر ورتالىعى
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: شىعارماشىلىق
ۇيىمداستىرىلعان وقۋ ىس-ارەكەتى: بەينەلەۋ ونەرى
ساباقتىڭ ماقساتى: داستۇردەن تىس تىرمالاۋ ءادىسى بويىنشا قىس مەزگىلىن سۋرەتتەيدى.
ورتالىقتىڭ بالالارى ورتاعا جينالىپ، ءار ورتالىقتا جاساعان جۇمىستارىنىڭ ورتاعا جيناپ، ورىندالعان جۇمىس ناتيجەسى تۋرالى بالالار اڭگىمەلەيدى.
سەرگىتۋ ءساتىن جەل ۋلەيدى ۋ-ۋ-ۋ
بوران سوقتى زۋ-زۋ
قاتتى-قاتتى جەل سوقتى گۋ-گۋ
شىداي الماي جاپىراقتار اح-اح
بيلەپ كەتتى قالتىراپ پاح-پاح
بالالار بەلسەندىلىك ورتالىقتارىمەن اۋىسادى.

قورىتىندى.
- بالالار سەندەردىڭ بارلىعىڭ دا وتە جاقسى جۇمىس جاسادىڭدار. ءبىز نە ۇيرەندىك؟
- سەندەرگە ۇنادى ما؟
- كىمگە نە ۇنادى؟
- راحمەت سەندەر وتە تاماشا بالالارسىڭدار مەنىڭ سەندەرگە ازعانتاي سىيلىعىم بار.
- كوڭىل-كۇيىمىز قانداي؟ تاماشا!
- قىس مەزگىلى قانداي؟ تاماشا!.
- اۋا رايى قانداي؟ تاماشا!
- قىسقى ويىندار قانداي؟ تاماشا!
- كەلگەن قوناقتارىمىز قانداي؟ تاماشا! كەلگەن قوناقتارىمىزعا دا بۇگىنگى كوڭىل كۇيىمىزدى سىيلايىق! (سمايليك بەرەدى)
- كەلگەندەرىڭىزگە راحمەت. ساۋ بولىڭىزدار!

تاپسىرمالار
1. «قىزىقتى تاپسىرما»
2. «ويلانىپ كور» تىرەك-سىزبا سۋرەت بويىنشا
مىناۋ كىمدەر؟ مىناۋ بالالار
بالالاردىڭ كوڭىل كۇيى قانداي؟ بالالار كوڭىلدى.
بالالار قانشا؟ بالالار كوپ.
بالالار نە ىستەدى؟ بالالار وينادى.
كوپ بالالار كوڭىلدى وينادى.

تاقپاق
ءبىر توپ بالا دالادا
سوقتى قاردان اققالا
مۇرنى قىزىل ءۇپ—ۇشكىر.
كوزى كومىر قاپ-قارا.

زاتتىڭ قاسيەتىن زەرتتەۋ الگوريتمى؟