كۇنشىلدىك
ءتورت پەردەلى پەسا
قاتىناسۋشىلار:
مەرەي داۋلەنوۆ — «كوسەگە» كولحوزىنىڭ اگرونومى.
بۋراباي بالتابايەۆ — اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى
نازگۇل — اۋداندىق گازەتتىڭ قىزمەتكەرى.
داۋلەن — مەرەيدىڭ اكەسى، قويشى.
ايجان — ونىڭ ايەلى.
كەليمان كەلدەكبايەۆ — باستاپقى كەزدە اۋداننىڭ باس اگرونومى، كەيىن اۋاتكوم پرەدسەداتەلىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى.
سالقيا — ونىڭ ايەلى.
قاليپا — «كوسەگە» كولحوزىنىڭ كولحوزشىسى - نازگۇل، سالقيا، دامەشتەردىڭ شەشەسى.
دامەش — ونىڭ كەنجە قىزى.
جالاۋ — دامەشتىڭ كۇيەۋى. «ويان» كولحوزىنىڭ قويشىسى.
ۋاقيعا 1953 جىلى اۆگۋست ايىندا بولادى.
ءبىرىنشى پەردە
ءبىرىنشى سۋرەت
جەمىستەرى ماۋەلەپ تۇرعان كەڭ اۋلا. اۋلانىڭ سول جاق شەتى كەليماننىڭ جاڭا سالىنعان ۇيىنە تىرەلەدى دە، ەكىنشى جاعى قويۋ اعاشقا اينالىپ الىستاپ كەتەدى.
پەردە اقىرىن جىلجىپ كوتەرىلە باستايدى، سوعان ىلەسە ءان ەستىلەدى. ۇزىننان ۇزاق قويىلعان ستول باسى تولى حالىق. سولاردىڭ ورتاسىندا ەكى كەمپىر - قاليپا مەن ايجان ءان سالىپ وتىر. بۇل ەكەۋىنىڭ ديريجەرى داۋلەن قارت. ول ازداپ قىزىڭقىراپ العان.
قايعىسىز عازيز جۇرەك زارلامايدى،
ادال دوس ءبىرىن ءبىرى الدامايدى،
قارا تاس ۇيقىڭ كەلسە مامىق بولار
شىن عاشىق سۇلۋلىقتى تالعامايدى.
ءان اياقتالادى. جۇرت قول سوعىپ، قوشەمەت كورسەتەدى.
داۋلەن. راقمەت، بويجەتكەندەر، راقمەت! وزدەرىڭنىڭ بويجەتكەن، مەنىڭ بوزبالا كەزىمدى ەسكە جاقسى تۇسىردىڭدەر. سول ءۇشىن! (ەكەۋىنىڭ بەتتەرىنەن سۇيەدى.)
ايجان. ە، سەن باسقانى تاپپاساڭ دا، ءىشۋ مەن سۇيۋگە سىلتاۋ تاباسىڭ عوي!
داۋلەن. سىلتاۋ ەمەس، شىن سىرىم! ەستەرىڭدە مە! سەندەر وسى كەليماننىڭ ناعاشىسى جاتىعايدىڭ قويىنىڭ شەتىندە ۇزاق ءتۇندى وسى انمەن وتكىزىپ، وسى انمەن تاڭ اتىرۋشى ەدىڭدەر عوي...
قاليپا. تالاي جىلدار سولاي وتكەن ەدى-اۋ.
بۋراباي (ازىلمەن). داۋكە، ول كەزدە ءسىز قايتۋشى ەدىڭىز؟ اندەرىنە قوسىلا الۋشى ما ەدىڭىز؟
داۋلەن. مەن ەل ۇيىقتاعانشا بۇلاردىڭ انىنە الىستان قوسىلىپ جۇرەتىنمىن دە، ءتۇن ورتاسى اۋا بەرە ۇرلانىپ كەلىپ باس قوساتىنمىن.
مەرەي. كوكە! (ول اۋىق-اۋىق اكەسىن ىممەن تەجەيدى.)
ايجان. باس قوسامىن دەپ كەلىپ، سول ءۇمىتىن قۇشاقتاعان كۇيى جىلقىسىنا قايتاتىن.
داۋلەن. كەمپىرىم - اۋ، قۇشقانىم ءۇمىت ەمەس، ءوزىڭ ەكەنىن وسى جۇرت كورىپ وتىرعان جوق پا؟
ايجان (كۇبىرلەپ). نازگۇلدەن ۇيالسايشى.
داۋلەن (ساسقالاقتاپ). ا، ايتپاقشى، ايتپاقشى، كەليمان قاراعىم! ءبىزدىڭ رايكومعا ەكىنشى سەكرەتار كەلگەن بە، وسى؟
قاليپا. ساسقان ۇيرەكشە قايدا سۇڭگىپ كەتتىڭىز، داۋكە؟
كەليمان. ءيا، ادىلبايەۆ دەيتىن ءبىر قوناق كەلگەن كورىنەدى.
داۋلەن. قوناعىڭ نە؟
مەرەي. تالاي سەكرەتار كەلىپ، بۋرەكەڭنىڭ تەگەۋرىنىنە شىداي الماي كەتكەن جوق پا؟ كەلەكەڭنىڭ «قوناعى» سولار عوي.
كەليمان. جولداستار، ونداي ءازىلدى قويايىق. ەندىگى ءبىر ەسكەرتەتىنىم: مەنىڭ ۇيىمە جاس پەن دارەجەنىڭ ۇلكەندىگى بولمايدى. مىسالى، بۋرەكەڭ اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ سەكرەتارى، مەن اۋداننىڭ باس اگرونومى ەمەس، وزدەرىنەن كولحوزشى. سول سياقتى وسى وتىرعان قارتتار تەگىسىنەن وزىمىزدەي جاستار. قىسقاسى ءبارىمىز قۇربى-قۇرداستارداي كەڭ وتىرىپ، ەركىن ازىلدەسە بەرەمىز.
داۋلەن. قاباقتارىنا قاراپ قاقىلداپ وتىرۋشى ەدىك، جاقسى ايتتىڭ - اۋ، كەليمان قاراعىم.
كەليمان. ەندىگى ءسوز مەنىڭ ەڭ جاقىن دوستارىمنىڭ ءبىرى مەرەيگە بەرىلەدى.
داۋىستار. سۇرايمىز، سۇرايمىز!
مەرەي (بوكالىن كوتەرە تۇرەگەلىپ، مىسقىلمەن سويلەيدى). قۇرمەتتى دوستار مانادان بەرگى ايتىلعان سوزدەرگە قاراعاندا بۇگىنگى كۇن، ياعني 53 جىلدىڭ وتىز ءبىرىنشى ءشولى بۇل ءۇي ءۇشىن التىنمەن جازىلاتىن تاريحي كۇن ەكەن. سول ايتىلعان جاقسى تىلەكتەردىڭ ءبارى دە، اسىرەسە، بۋرەكەڭنىڭ «كەليمان كەلدەكبايەۆتى عالامات عالىم ەتەمىز» دەگەن ۋادەسى ورىندالاتىن بولسىن.
كەليمان. راقمەت، دوستىم!
مەرەي (سالماقپەن). ەندى ءوزىمنىڭ سىزدەن ىنىلىك، جولداستىق، دوستىق تىلەگىم، كەلەكە! ءۇمىتتىڭ سايقالى دا بولادى، ءسىز وعان الدانباي بولاشاقتا جەردىڭ وزىنەن-وزى ءوسىپ تۇرعان شوبىنە ەمەس، تەرەڭىنە ءۇڭىلىڭىز، تەرەڭىنە. سوندا عانا ءسىز قۇرمەتتى بۋرەكەڭ ايتقانداي عالامات عالىم بولاسىز.
كەليمان. قانە. بىزدەر، ەندى وسىنى ەلىمىزدىڭ بولاشاق ماقتانى مەرەيدىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن قاعىپ جىبەرەيىك!
مەرەي. مەرەيدىڭ دەنساۋلىعى ونى ءازىر تىلەمەيدى، سوندىقتان مۇنى تاعىلى دالاسى ءسىز ويلاعانداي مالدىڭ ەمەس، مەن ويلاعانداي ەگىننىڭ دە دالاسى بولۋى ءۇشىن كوتەرىڭىزدەر!
نازگۇل (مەرەيگە). ال، مەن! ءبىزدىڭ جەرىمىزگە جۇگەرى شىقپايدى دەگەن تەرىس ۇعىمدى ايگىلەگەنىڭ ءۇشىن.
بۋراباي. نازگۇل، سەن شىنىمەن-اق سولاي دەيسىڭ بە، ءا؟
نازگۇل. مەن عانا ەمەس، ونى ەرتەڭ بار حالىق ايتادى. قانە، مەرەيدىڭ سول تاجىريبەسى بۇكىل قازاق دالاسىنا وزگەرىس كىرگىزۋ ءۇشىن! (ءبارى دە كوتەرەدى. ءان.)
كەليمان (سالقيانى وڭاشالاپ). سەن نەگە مەنى شىمشي بەرەسىڭ وسى؟
سالقيا. مەنىڭ ايتقانىم سەن ءۇشىن زاڭ دەگەنىم قايدا؟ ال سەن ونى اشىق ايتپاي مىڭگىرلەي سالدىڭ.
كەليمان. بۋرەكەشىڭ ىستەگەن جاقسىلىعىنان تۇك قالدىرعانىم جوق، ايتىلماعان ەندى نە قالدى؟
سالقيا. ءوزىڭدى ماقتاي قالسا اۋزىنان ءسۇي دە، تەزىرەك نازگۇلگە ۇيلەنىپ جۇبايلى بولۋىن تىلە دەگەنىم قايدا؟ ال سەن ونى اشىق ايتپاي مىڭگىرلەي سالدىڭ.
كەليمان. ۇندەمە! مەنىڭ ول جونىندە ءوز ساياساتىم بار. (قوناقتارىنا.) قانە، دوستار! قالاساڭىزدار، ەندى ءبىراز دەمالۋعا بولادى.
سالقيا. ھ - ا... بۋرەكەڭنىڭ قالاۋىنشا بولسىن.
بۋراباي. مەن قارسى ەمەسپىن.
كەليمان (بۋرابايعا). بىزگە لايىعى سوناۋ ءبىر گۇلدەردىڭ اراسى بولار. كوردىڭىز بە، سايتاننىڭ كوزدى الىستان تارتۋىن.
بۋراباي. كوزدى الىستان تارتاتىن گۇلدەر از ەمەس، جاقىننان دا تارتاتىنى بولسا عوي. (ەكەۋى اعاش اراسىنا قاراي كەتەدى.)
داۋلەن. كەمپىرىم، ءبىز وسى ءۇيدىڭ ءدامىن كوردىك تە، ءوزىن ءجوندى كورگەن جوقپىز عوي، ءجۇر كورەيىك! (تۇرا باستايدى.)
ايجان. كور، كور! مۇمكىن، مۇنداي ءۇيدى سەن دە سالىپ الارسىڭ؟
داۋلەن. سالساق سالارمىز، نەسى بار؟
قاليپا (ازىلدەپ). ە، تۇيەلەرىڭ كوتەرەتىن بولسا، ءتورت بولمەلى اعاش ءۇيدى ساتىن الۋ سەندەرگە قيىن ەمەس قوي.
ايجان. سەن - اق ءبىزدى بۇگىن سىقاقتاي بەردىڭ - اۋ وسى.
قاليپا. ازىلگە دە شامداناسىڭ عوي جايامىن دەپ شايا بوپ كەتكەنسىڭ بە ءوزىڭ.
ايجان. ماعان سەنىڭ بۇگىنگى ءازىلىڭ اۋىر ءتيىپ وتىر.
قاليپا. قويدىق وندا.
سالقيا. ەسكى پودرۋگتەر - اۋ، بۇلارىڭ قالاي؟ جۇرىڭدەر، مەن سەن ەكەۋىڭە ءوز بولمەمنىڭ ورنەگىن كورسەتەيىن.
ەكى كەمپىردى قولتىقتاپ اكەتەدى، ولاردىڭ سوڭىنان دامەش، داۋلەندەر كەتە بەرەدى. نازگۇلدى مەرەي بوگەپ قالادى.
مەرەي. نازكەن! سەنىڭ قاباعىڭدا بۇگىن ءبىر كىربەڭ بار، بۇرىنعىداي ەمەس، ماعان ءبىر جۇمباق سۇراۋلارمەن قارايسىڭ، ول نە؟
نازگۇل (كۇلىمسىرەپ). سەن - اق مەنىڭ قاس-قاباعىمدى قارايسىڭ دا جۇرەسىڭ - اۋ.
مەرەي. كۇننەن گورى سەنىڭ قاباعىڭ ەمەس پە مەنىڭ كوبىرەك قارايتىنىم؟ ول ادەتىمدى سەزبەۋشى مە ەدىڭ؟
نازگۇل. سەزبەسەم بۇلاي قينالماس ەدىم عوي.
مەرەي. كىم سەنى قينايتىن؟
نازگۇل (جالتارعىسى كەلىپ). مەن وزىنە جاي ەركەلەي سالىپ ەدىم، سونىڭ نەسىنە قىزىنا قالدىڭ؟
مەرەي. مەن سەنىڭ قالاي ەركەلەيتىنىڭدى دە جاقسى بىلەمىن. الداعاننان گورى اياماعانىن جاقسى، جالتارما دا جاسىرما. ايت، كىم بولسا دا!
نازگۇل. ءيا، مەن سەنىڭ الدىڭدا وتە تايىز ەكەنمىن.
مەرەي. تايىز ەمەس، ءمولدىرسىڭ. ءمولدىر سۋدىڭ تۇبىندەگى مەرۋەرت قانشا تەرەڭدە جاتسا دا كورىنەدى. مەن ءۇشىن سەن دۇنيەدەگى ەڭ قىمبات مەرۋەرتسىڭ. مەن مۇنداي مەرۋەرتىم ءۇشىن بۇكىل تەڭىزدەردى سۇزۋگە دە، بۇكىل الەمدى كەزۋگە دە ءازىرمىن. ماعان مۇنى ايتقىزىپ تۇرعان ءامىرشى - سەنى سۇيگەن جۇرەگىم. ونداي جۇرەكتى الداۋعا سەن بارا المايسىڭ. ايت، ونان دا نە ەكەنىن ايتشى!
نازگۇل (از ءۇنسىز). نە عاجاپ ەكەنىن بىلمەيمىن، مەن سوڭعى كەزدە ءوز شەشەمدى ءوزىم تاني الماي ءجۇرمىن.
مەرەي. ول ساعان نە جازدى؟
نازگۇل. جازىعى سول ەكەۋمىزدى قوساتىن ءتۇرى جوق.
مەرەي. سەبەپ؟
نازگۇل. قانشا جالىنىپ سۇراسام دا، سەبەبىن ايتپايدى.
تەرەزەدەن سالقيا كورىنەدى. ول بۇلاردى كورە سالا وت باسىپ العانداي ىرشىپ تۇسەدى.
سالقيا. ماسقارا! مىنا قىزدىڭ نامىسىمىزدى تاپتاۋىن قارا! اپا! قايداسىڭ، اپاتاي! (كورىنبەي كەتەدى.)
مەpeي (نازگۇلگە ۇزاق قادالىپ). گۇلىم، سەن مەنى الداپ تۇرعان جوقسىڭ با؟ (نازگۇل ءۇنسىز قارايدى. مەرەي سول ويلى كوز قاراستان ءبارىن ۇققانداي.) ءيا، الداۋ دا، ەركەلەۋ دە ەمەس بۇل. مەن مۇنى ءوز شەشەمنەن كۇتسەم دە، سەنىڭ شەشەڭنەن كۇتكەن ەمەس ەم. بۇل قالاي؟ بۇرىن ۇندەمەي كەلىپ، ەندى نەگە ايني قالدى؟
ۇيدەن قاليپا كەلەدى.
قاليپا. مەرەي قاراعىم، سەن ءبىزدى وڭاشا قالدىرشى. (مەرەي كەتەدى. قاليپا نازگۇلگە جاقىنداپ.) مەن ساعان مانا نە ايتتىم؟ ەگەر مەنى شەشەم، دەيتىن بولساڭ، بۇگىننەن باستاپ مەرەيدەن اۋلاق ءجۇر دەگەنىم قايدا؟
سالقيا كەلىپ ستول ءۇستىن رەتتەگەن بولىپ ءجۇرىپ، قاليپاعا اۋىق-اۋىق ىممەن قارايدى.
نازگۇل (شەشەسىنە الداۋراتا كۇلىمسىرەپ). سەبەبىن ايتپاعان سوڭ جاي ءازىل شىعار دەپ ەدىم، اپا!
قاليپا. نەمەنە، ازىلدەسەتىن سەن مەنىڭ قۇرداسىم با ەدىڭ؟ ۇعىپ ال! ءازىل ەمەس، شىنىم! سەن بۇل قىلىعىڭدى ەندى ماعان كورسەتپە.
نازگۇل. سەبەبىن ايتساڭشى.
قاليپا. ونى كەزىندە ەستىرسىڭ.
نازگۇل. سال تاتە! سەن بىلەسىڭ بە، بۇل نە؟
سالقيا. مەن كەرىستەرىڭنىڭ تەماسىنا دا ءتۇسىنىپ تۇرعانىم جوق، نەنى بىلمەكپىن. مەنىڭ بار بىلەتىنىم: قىز دەگەن شەشەسىن تەرگەمەس بولار.
قاليپا. قىز دەگەن شەشەسىنىڭ سىرىن سۇراۋدان دا ۇيالۋشى ەدى، كوپ وقىتقاننان تاپقان پايدامىز.
نازگۇل. شەشە دەگەن قىزىن قيناماس بولار دەپ باسقالارعا ەنەگە ايتاتىنىڭىز قايدا؟
قاليپا (قۇشاعىنا الادى). ءتۇسىن، گۇلتايىم! قازاقشا ايتقاندا قارا، شاڭىراعىمنىڭ يەسى ەندى سەنسىڭ.
سالقيا. ە، مەن ەندى-ەندى تۇسىنە باستادىم، سىزگە كەرەگى كۇشىك كۇيەۋ ەكەن عوي. ونىڭىز ءجون، اپاتاي، ويداعى ادامىڭىز تابىلسا، مۇراگەرلىككە دامەش ەكەۋمىز تالاسا قويماسپىز.
نازگۇل. دامەشتىڭ تالاسپاۋى مۇمكىن، ال ساعان شاگىم بار.
سالقيا. ماعان اۋداننىڭ ەڭ ۇلكەن باسشىسى بۋرەكەڭنەن باستاپ ءبارى تۇسىنسە دە، سەن تۇسىنبەي-اق قويدىڭ - اۋ وسى.
نازگۇل. مۇمكىن ساعان سولاردىڭ بارىنەن دە مەن جاقسى تۇسىنەرمىن؟
سالقيا. سەن بە تۇسىنەتىن؟ حە-حە-حە!
نازگۇل. اپا! شەشەنىڭ مۇنداي سوزىنە بۇگىنگى قىزداردىڭ جاۋابى قانداي ەكەنىن بىلەسىز عوي. ونان دا جوقتان سىلتاۋ ىزدەمەي شىن ويىڭىزدى ايتساڭىزشى! نە ءۇشىن مەرەيدەن بەزە قالدىڭىز؟
قاليپا. اشىق - اق ايتايىن، ەندەشە، قىزدارىمنىڭ ىشىندەگى ەڭ كوپ وقىعانى سەنسىڭ. سەنىڭ تەڭىڭ كولحوزدىڭ اگرونومى ەمەس.
نازگۇل. وقۋى از سالقياڭىز باس اگرونومنىڭ تەڭى بولا العان سوڭ ماعان كۇيەۋدى ونان دا جوعارىدان ىزدەيدى ەكەنسىز عوي، سولاي ما؟
قاليپا. ناق سولاي!
سالقيا. ھە، مەن ەندى-ەندى تۇسىنە باستادىم، مۇنىسى دا ءجون ەكەن-اۋ.
نازگۇل (شەشەسىنە). وندا دامەشىڭىزدى جاي كولحوزشىعا قالاي قيدىڭىز؟ سالقيادان ول دا كوپ وقىعان عوي؟
قاليپا. ول مەنىڭ ويلانباعان اعات ءىسىم. ومىرلىك وكىنىشىم دە سول بولار.
نازگۇل. جوق، اپا! شىن ماحابباتتىڭ دارەجەنى تالعامايتىنىن ەسكەرىڭىز دە، ەشقايسىمىز ءۇشىن ەندى وكىنبەڭىز.
قاليپا. مەن ەلۋگە كەلگەندە سەنەن ماحاببات جايىنان ساباق وقي المايمىن. ونان دا اقتىق جاۋابىڭدى ايت.
نازگۇل. اقتىق جاۋابىم سول: مەنىڭ ومىرىمدە سۇيەرىم ءبىر عانا مەرەي.
قاليپا (قاتتى كۇيىنىپ). سولاي ما؟ وندا سەندەي شىرىگەن جۇمىرتقانى بەكەر-اق وسىرگەن ەكەنمىن.
نازگۇل. اپا، مۇنداي ءسوزدى ماعان قالاي ايتتىڭىز؟ بۇل سۇمدىق ءسوزدى ايتاتىن انا - ءسىز، ەستيتىن بالا - مەن بە ەدىم، اپا؟
قاليپا. ايتقىزعان ءوزىڭسىڭ! ءوزىڭ. (كەتە بەرەدى.)
سالقيا. اپاتاي، انا جاقتا بۋرەكەڭ ءجۇر، جايىراق سويلەشى. (نازگۇلگە زىلدەنە.) ءاي، قىز، وكىمەت سەنى ون بەس جىل وقىتقاندا شەشەڭنەن قارعىس ەستۋدى وقىتىپ پا ەدى، ءاي!
نازگۇل. سالقيا، سەن ەكەۋمىز ءبىر انادان تۋساق تا، ەكى توپىراقتان جارالعاندايمىز. ءتۇسىنۋىمىز قيىن بولار، كيلىكپە. (كەتەدى.)
سالقيا. دامەش - اي، اي، دامەش!
ۇيدەن دامەش شىعادى.
دامەش. تاتە، ساعان نە بولدى؟
سالقيا. ەشتەڭە دە بولعان جوق، انا ۇستەل ءۇستىن رەتتە.
ولار كەتەدى.
دامەش (جالعىز). ۇيىنە كەلە قالساڭ، ءبىر سومنىڭ شايىن بەرەدى دە، ون سومنىڭ جۇمىسىن ىستەتەدى. بۇلار قالاي بايىماسىن. سوعىس كەزىندە كولحوزدىڭ جەرىنە ەگىن ەتىپ، سونان تۇسكەن استىقتى ساتىپ بايىعان ەدى، ونان امان-ساۋ قۇتىلىپ، بويىنا ءسىڭىرىپ العان سوڭ، ەندى اكادەميانى اينالدىرا باستاپتى. اي، مەنىڭ وسى جەزدەم تۇلكىدەن دە قۋ - اۋ. (كوزىن جۇمىپ، ەكى سۇق قولىن تۇيىستىرمەكشى بولادى.) جەزدەمنەن تۇلكى قۋ بولسا ءتۇيىس! (ساۋساقتارى تۇيىسپەدى.) تۇلكىدەن جەزدەم قۋ بولسا. (ساۋساقتارى تۇيىسە قالادى.) مىنە، ايتقانىم ءدال كەلدى! ال وعان قاراعاندا مەنىڭ جالاۋىم كوگەرشىن سەكىلدى.
كوڭىلدى ءان سالا ءجۇرىپ، ستول ءۇستىن رەتتەيدى. سىرتتان جالاۋ كەلەدى.
جالاۋ. بۇل نەنىڭ بۋى؟
دامەش. سەنىڭ بۋىڭ، كەل قوسىل.
جالاۋ (كوڭىلسىز). زاۋقىم جوق.
دامەش (وعان سەزىكتەنە قاراپ). قاباعىڭنان جاۋىپ تۇرعان نەنىڭ قارى؟
جالاۋ. قورقىنىشتىڭ.
دامەش. كىمنەن قورقاسىڭ؟
جالاۋ (ءسال بوگەلىپ). سەنەن.
دامەش. مەنەن؟
جالاۋ. ءيا.
دامەش (كۇلىمسىرەپ). قوسىلعانىڭا ءبىر جەتى بولماستان قورىقساڭ، ءبىر جىلدان سوڭ، قويان بولىپ كەتەرسىڭ.
جالاۋ. ءقازىردىڭ وزىندە دە قويان سەكىلدىمىن.
دامەش. جۇمباقتاماي اشىق ايتشى، نە بولدى؟
جالاۋ. مەن مالعا كەتەتىن بولدىم.
دامەش. قالاي، قالاي؟
جالاۋ. ءوزىمىزدىڭ «ويان» كولحوزىنىڭ ءبىرىنشى فەرماسىنا بارىپ قوي باعاتىن بولدىم، ەندى تۇسىنىكتى مە؟
دامەش. قوي باعاتىن بولدىم، سەن بە؟
جالاۋ. ءيا، مەن!
دامەش. ال مەن!.. مەن قايتپەكپىن؟ مەن دە مالشى بولماقپىن با؟
جالاۋ. ەندى قالاي؟
دامەش. ال مەنىڭ: سالقياعا ۇقساپ ۇيدە بوي تۇزەپ، باي كۇزەتىپ وتىرىپ تا قالمايمىن، نازگۇلگە ۇقساپ وقۋ قۋىپ تا كەتپەيمىن، سۇيگەن جالاۋىمدى ءسۇيىپ، بيىل كولحوزدىڭ جۇمىسىن ىستەيمىن دە، كەلەسى جىلى وقۋعا كەتەمىن دەگەن ءتاتتى ءۇمىتىم قايدا؟
جالاۋ. ول ءۇمىتىڭ ءالى الدىڭدا.
دامەش. قالاي؟ مالدان ەشكىمدى بوساتپايدى، سوندا ءبىز ينستيتۋتتى قوي جايىپ ءجۇرىپ وقىماقپىز با؟
جالاۋ. رايكومول ءبىزدى ءبىر جىلعا عانا جىبەرىپ وتىر. كەلەسى جىلى وقۋعا وزدەرى جىبەرەدى.
دامەش. وندا سەن نەدەن قورقاسىڭ؟
جالاۋ. سەن مالشى بولۋعا رازىمىسىڭ؟
دامەش. ونىڭ نە تاڭداناتىنى بار، نە كورسەك تە بىرگە كورمەيمىز بە؟
جالاۋ (قۋانىپ). دامەتاي، سەن انىق سولاي دەيسىڭ بە؟
سالقيا (تەرەزەدەن). دامەش، كەل مۇندا.
دامەش. ءجۇر، تەك مىنا الىپ كەلگەن دارەجەڭدى اپاما ەستىرتە كورمە. سول ءۇشىن.
جالاۋدىڭ بەتىنەن سۇيەدى. ەكەۋى ۇيگە كەتەدى. بۋراباي مەن كەليمان قايتا كەلە جاتادى.
كەليمان. سولاي، بۋرەكە، مەرەيدىڭ «تاعىلى دالاسى، كەليمان كەلدەكبايەۆيچ ايتقانداي مالدىڭ عانا ەمەس، مەرەي داۋلەنوۆيچ ويلاعانداي ەگىننىڭ دە دالاسى بولسىن» دەۋىندە وسىنداي قالىڭ استار جاتىر.
بۋراباي. ونىڭ بۇل ويى ماعان بۇرىننان بەلگىلى.
كەليمان. ەگەر دە كولحوزدار ونىڭ قيالىنداعى جۇگەرىسىمەن اۋەستەنىپ، ونان ەشتەڭە وندىرە الماسا، اۋداننىڭ بار مالدان، كەيبىر باسشى جولداستاردىڭ پارتبيلەتتەن ايرىلۋى ءسوزسىز. سىزگە بۇل دا بەلگىلى بولار.
بۋراباي. ولەرىن بىلمەيتىن ونداي اۋلەكى، اقىلسىز باسشىنى بۇل اۋداننان تابا الماسسىڭ، دوستىم. سوندىقتان جۇگەرىمەن باسىڭدى قاتىرماي، كوپ جىلدىق ءشوپ جونىندەگى ەڭبەگىڭدى تەزىرەك باستار.
كەليمان. مەنىڭ ول ەڭبەگىمدى اكادەمياداعىلار ماقتاسا دا، مۇنداعى بىرەۋلەر وتقا جاعۋ كەرەك دەپتى عوي.
بۋراباي. كىم؟
سالقيا. بۇلاردىڭ ءسوزىن تىڭداپ تەرەزە الدىندا تۇر.
كەليمان. ءسىز بۇدان حابارسىز با ەدىڭىز؟ (بۋراباي ۇندەمەيدى.) جاسىرماي-اق قويىڭىز، ماعان ءبارى دە بەلگىلى.
بۋراباي. مەن نەنى جاسىرماقپىن؟
كەليمان. مەرەيدىڭ ءوز تاجىريبەسىنە جول اشۋ ءۇشىن، مەنىڭ ەڭبەگىمدى جوق ەتۋ ماقساتىمەن، اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنە جازعان قورىتىندىسى ءسىزدىڭ قولىڭىزدا ەمەس پە؟
بۋراباي. سەن ونى قايدان ءبىلدىڭ؟
كەليمان. ايتقانىم بەكەر بولماسا، قايدان بىلگەنىمدى سۇراپ قايتەسىز؟
بypاباي. ءيا، ءوزىن سىناۋ ءۇشىن عانا بەرىلگەنىن بايقاماي، جاۋشا وشىگىپ جازعان بىردەڭەسىنىڭ بارى راس. ونى ماسانىڭ ىزىڭى قۇرلى كورگەن مەن جوق. باستىرا بەر!
كەليمان. راقمەت، بۋرەكە! مەرەيدىڭ كىم ەكەنىن ءدال تانىپ، جاۋشا وشىگىپ دەگەن ءسوزدى تاۋىپ ايتقانىڭىزعا راقمەت.
سالقيا. سۋي اۋزىنان، سۋي! وي موشقاۋ. اۋزى كۇيتىندەي سۇيمەگەنى نەسى؟
بۋراباي. مەن مەرەيدى ءدال تانىسام دا سەنى تاني الماي وتىرمىن. ونىڭ وزىنە سونداي قاستىق ەتكەنىن بىلە تۇرا تويىنا قالاي شاقىردىڭ؟
كەليمان. ول مەنى اڭقاۋ كورەدى، ال مەنىڭ ءوز ساياساتىم بار.
بۋراباي. ساياساتىڭ نە؟
كەليمان. مەن ءقازىر ءوزىم ءۇشىن دە، ءسىز ءۇشىن دە قاتتى قورقىپ قورعان جاساپ ءجۇرمىن.
بۋراباي. مەن ءۇشىن قورىقپاي-اق قوي. مەن وزىمە ءوزىم قورعان بولا الامىن.
كەليمان. ءسىز مەنىڭ دە قورعانىمسىز. ءسىز ەكەۋمىز قۋانساق بىرگە قۋانىپ، قايعىرساق بىرگە قايعىرىپ، ەڭ اقىرى قاتەلەسسەك تە بىرگە قاتەلەسكەن ەسكى دوستارمىز. قاتاڭ سوگىستى مەن ءسىزدىڭ تاپسىرۋىڭىز بويىنشا بۇرىنعى ەكىنشى سەكرەتاردىڭ ۇستىنەن ارىز جازامىن دەپ السام، ءسىز مەن ءۇشىن الدىڭىز. سوندىقتان...
بۋراباي. سوندىقتان، سوندىقتان... سەن سونى نە ءۇشىن ەسكە قايتا-قايتا سالا بەرەسىڭ وسى؟
كەليمان. كەشىرىڭىز، مەن ءسىزدى ءبىر زور قاتەردەن ساقتاندىرعىم كەلەدى.
بۋراباي. قاتەر! ول نە؟
كەليمان. ءادىلباسى جولداس بۇگىن مەنىمەن ۇزاق سويلەسكەن ەدى...
بۋراباي. نە جونىندە؟
كەليمان. سوندا مەن ونىڭ ويى ءسىزدىڭ ويىڭىزعا مۇلدەم قايشى ەكەنىن، اۋدانعا ءوزى عانا قوجا بولعىسى كەلەتىنىن بايقادىم.
بۋراباي. ەھە!
كەليمان. ول ءبىر ءسوزدىڭ كەزەگىندە نەگە بىزدەر داۋلەنوۆ جولداستىڭ تاجىريبەسىن كەڭ قولدانىپ، تاعىلىنى ەگىنجايعا اينالدىرمايمىز، سوندا ءبىز ءارى استىققا، ءارى مالعا باي اۋدان بولمايمىز با؟» دەدى.
بۋراباي. سەن نە دەدىڭ؟
كەليمان مەن «داۋلەنوۆتىڭ ونداي قيالىنا جەتەتىن كۇش قايدا؟» دەپ ەدىم، ول مىرس ەتتى دە: «سىزدەر بۇرىن جەرىمىزگە جۇگەرى شىقپايدى دەۋشى ەدىڭىزدەر، ەندى كۇش جەتپەيدى دەيتىن بولعانسىزدار، ءا! - دەدى.
بۋراباي. العاش كەلگەندە اركىمدەر - اق وسىلاي ەكپىندەيتىن دە، وكپەسىنە سوگىستىڭ شانشۋى قادالعان سوڭ ەنتىگىپ بارىپ باسىلاتىن.
كەليمان. اي، بىلمەيمىن - اۋ، بۋرەكە! سىرت ەستۋىمشە، مەرەيدىڭ تاعىلىداعى جۇگەرىسى جاقسى شىققان كورىنەدى. سونى ەستىگەندەردىڭ ءقايسىبىرى ءبىز بەن ءسىزدى انەكدوتتارىنىڭ باستى گەرويى ەتىپ الىپتى عوي، سوعان قاراعاندا...
بۋراباي. مەن كەيبىرەۋلەر دەگەن سوزگە تۇسىنبەيمىن، ايتار بولساڭ كىم ەكەنىن اشىپ ايت، كىم ول؟ ادىلبايەۆ پا، جوق الدە باسقا ما؟
سالقيا. ءيا، ءسات!
كەليمان. ايتساڭ ەسەك بولادى، ايتپاساڭ، ىشكە سىيمايدى... مەنى ەسەك ايتۋعا يتەرىپ قايتەسىز. ويلانساڭىز باقتالاسىڭىزدىڭ كىم ەكەنىن ءوزىڭىز دە تابارسىز.
بۋراباي. اكتيۆ سايىن مەنى سىناماسا باسى اۋىراتىن داۋلەننىڭ مەرەيى بولار تاعى دا.
كەليمان. قاتەلەسكەن جوقسىز. ول ءتىپتى ءسىزدىڭ ەكى جىلدان بەرى ۇيلەنبەۋىڭىزدىڭ ءوزىن الدەنەگە جوريتىن كورىنەدى.
سالقيا. موشقاۋىم - اۋ، اشىپ-اق ايتساڭشى.
بۋراباي. ونىڭ مەنى قىرىقتاعى قىرقىلجىڭ كورەتىنىن ءوزىم دە سەزدىم. ەرتەڭ ەرتەمەن ماعان كەلشى. (كەتۋگە ىڭعايلانادى.)
كەليمان. ءسىزدىڭ كەتكەنىڭىز بە؟
سالقيا. جىبەرمە، جىبەرمە!
بۋراباي. مەن ونداي ەكى جۇزدىمەن بىرگە وتىرا المايمىن، ەسىڭدە بولسىن. (ەكەۋى سىبىرعا كوشەدى.)
سالقيا. ءا-ا، ونىسى دا ءجون. ءبىراق مىنا موشقاۋدىڭ نازگۇل جايىن ايتپاعانى نەسى - ەي؟ ابىروي، اتاق، اسىرەسە، ءۇش جارىم مىڭ سوم اقشادان ايرىلۋىمىز مۇمكىن-اۋ ەندى.
كەليمان. ال ەندى مەنىڭ كوپتەن بەرى ويلانسام دا، ايتا الماي جۇرگەن ءبىر ۇسىنىسىم بار ەدى، سونى ءقازىر ايتسام با ەكەن؟
بۋراباي. ول نە؟
كەليمان. سەزىپ ءجۇرمىن، جالعىزدىق جانىڭىزدى قاجىتقان سەكىلدى.
سالقيا. ءا، شاقشا باسىم جانا باستادى. (كەتەدى.)
بۋراباي (كۇرسىنە سويلەپ). قاجىعانمەن امال نە؟
بۇل اۋداندا ۇناعان ءبىر عانا ادام بار ەدى، ول باسقانىڭ قولىنا تۇسكەن سەكىلدى.
كەليمان (كۇلىمدەپ). ەگەر ايتىپ تۇرعانىڭىز مەنىڭ بالدىزىم نازگۇل بولسا، ءھىمم... قاتەلەسەسىز.
بۋراباي (جارق ەتىپ). قالايشا؟
كەليمان. مەنىڭ تاپقان ءبىر ولجام - نازگۇلدىڭ بەتىن مەرەيدىڭ بەتىنەن سىزگە قاراي بۇرۋعا شەشەسىن كوندىردىم.
بۋراباي. ول قىز شەشەسىنە كونە قويار ما ەكەن؟
كەليمان. الاڭ بولماڭىز، ول شەشەسى ءۇشىن وتقا تۇسۋگە دە ءازىر.
بۋراباي (ءبىر قاتال ويعا بەكىنىپ). كۇن تارتىبىندەگى ءبىرىنشى ماسەلە نازگۇل ەمەس، مەرەي. ول جۇگەرىسىن ۇگىتتەگەن بولىپ ءجۇرىپ، پارتيانىڭ مال شارۋاشىلىعى جونىندەگى ساياساتىنا قارسى نيەتىن مالشىلار اراسىنا اشىق جۇرگىزە باستاپتى. سول جونىندە ون سەگىز مالشىنىڭ رايكومعا جازعان حاتى بار. مەن ول حاتتى ماقالا ەتىپ گازەتىنە باس دەپ نازگۇلگە بەرگەنمىن. ءوز ىقپالىڭنان شىقپايتىن ءۇش كىسىدەن كوميسسيا قۇرىپ ال دا، سونى تەكسەرىپ قايت. قوش! (كەتەدى.)
كەليمان (جالعىز). و، عاجاپ! مەرەي وسىنشاما نەلىكتەن باقىتتى وسى؟.. كوزدەرىن كولەڭكەلەۋ ءۇشىن وعان ءسوز بەرىپ ەدىم، «سۇرايمىز، سۇرايمىز» دەپ ءبارى شۋ ەتە قالدى. باسىنان جەل كەتپەيتىن بيىك تاۋ سەكىلدى بار جاقسىلىق سوعان قالايشا ۇيىرىلە كەتەدى بۇل؟ ەڭ اقىرى ءبىر انادان تۋعان قىزداردىڭ دا داراقىسى - ماعان، سانالىسى - وعان بۇيىرادى، بۇل قالاي؟! (كۇرسىنىپ.) ونىڭ ءبارى دە ەشتەڭە ەمەس-اۋ، ءومىردىڭ ماعان كوپ جىلدىق ءشوپتى، وعان جۇگەرىنى سىيلاۋىن قاراسايشى! سول عوي مەنىڭ وزەگىمدى ورتەيتىن. سول ءۇشىن عوي مەنىڭ بۇگىن وسىنشاما شىعىنعا باتقانىم. (ويلانا جادىراپ.) ءبىراق بۋرەكەڭدى قولىما مىقتاپ ءتۇسىردىم، سونىڭ ءوزى-اق بار شىعىنىمدى وتەپ جاتقان جوق پا؟ (قۋانىپ.) وتەلدى، ءسوز جوق، وتەلدى. ەندەشە مەرەي جۇگەرىنى ەگە تۇرسىن، مەن ونىڭ ەگىنىنە اقشامدى وراق، ايلامدى شالعى ەتىپ جۇمسارمىن. سالقيا، قايداسىڭ، جانىم...
سالقيا (اسىعىپ كەلىپ، اپتىعا سويلەيدى). ءيا، نە بولدى، نە بولدى؟
كەليمان. نازگۇلدى بەرى ۇيىرە الساڭ ءبارىنىن دە ساعاتى سوققالى تۇر.
سالقيا. وندا قۋانا بەر. مەن اپاما مەرەيدىڭ سەنىڭ عىلىمي ەڭبەگىڭە ىستەگەن پرەداتەلدىگىڭ ايتىپ ەدىم، وعان بىزدەن دە بەتەر وشىگىپ كەتتى.
كەليمان (جان-جاعىنا قاراپ). ساق بول! ءبىزدىڭ مالشىلاردىڭ اتىنان جازعان كەشەگى حاتىمىزدى بۋرەكەڭ گازەتكە باس دەپ نازگۇلگە بەرىپتى. ول سەنىڭ قولىڭدى تانىپ قويماس پا ەكەن؟
سالقيا. وعان ومىرىمدە حات جازعان ەمەسپىن، قايدان تانيدى؟
كەليمان (قۇشاقتاپ). اقىلدىم مەنىڭ.
سالقيا. مىنا قىزىقتى قارا! ول حاتتى نازگۇل گازەتىنە باسىپ جىبەرسە، مەرەيدىڭ ءوزى-اق، ونان بەزىپ كەتپەي مە؟
كەليمان. ول ءسوزسىز. تەك ءوزىڭ بەرىك بول! بۇل سىرىمىزدى بۋرەكەڭ دە سەزبەيتىن بولسىن.
سالقيا. ال، بۋرەكەڭنىڭ ءوزى قالاي؟ نازگۇلدى شىن سۇيە مە ەكەن؟
كەليمان. سۇيگەندە قانداي، جولىندا قان بولۋعا ءازىر.
سالقيا. سەن مەنىڭ ارقامدا ەندى اۋداننىڭ ەڭ دوكەيىمەن دە باجا بولعالى تۇرسىڭ - اۋ وسى.
كەليمان. باجا بولۋ عانا ەمەس، ەگەر نازگۇلدى بۋرابايعا ءۇيىرىپ بەرە الساڭ مەن بولاشاعىما جابىسقان مەرەيدەي زور كەسەلدەن دە قۇتىلعالى تۇرمىن.
سالقيا (ىنتىعا). قالاي! قالاي!
كەليمان. بۋرابايدىڭ وتىنا مايدى مىقتاپ قۇيدىم. ءوزىن سىناعاندارمەن جاۋشا الىساتىن ول، ەندى مەرەيدى قۇرتپاي قويمايدى. سول ءبىر ساعات ساتىمەن سوعىلىپ كەتسە، «تاعىلىنىڭ دالاسىندا تاجىريبە جاساپ، بولاشاعىنا تۇڭعىش جول سالۋشى داۋلەنوۆ ەمەس، كەليمان كەلدەكبايەۆيچ» دەپ ەرتەڭ ءوزى-اق شىعا كەلەدى. سونان كەيىن مەن ونىڭ ۇيىمداستىرعالى جۇرگەن تاجىريبە ستانسياسىنا نە بولامىن دا جۇگەرىسى جونىندە ديسسەرتاسيا جازامىن، بۋرەكەڭنىڭ جاقسىلىعىن سول كەزدە تاعى ءبىر كورەمىز.
سالقيا (قۇشىرلانا ءسۇيىپ). ءۇش جارىم مىڭ الاتىنىم مەنىڭ.
كەليمان. ءبىراق ەسىڭدە بولسىن، ەگەر دە بۋرەكەڭ اكادەمياداعى ناعاشىسى ارقىلى كومەكتەسپەسە اي سايىن الدىڭا كەلىپ تۇسەتىن ءۇش جارىم مىڭ سوم اقشا دا، عىلىمي اتاق تا جوق. سوندىقتان دا نازگۇلدەن جانىڭدى اياما.
سالقيا. ول جاعىنا ەندى الاڭ بولما دەدىم عوي. وسىنداي اسىل ويلاردىڭ ءبارى مىناۋ كىشكەنە باسىڭا قالاي سيا بەرەدى وسى؟
كەليمان. مەنىڭ باسىم سوندايلىق سورلى ما؟
نازگۇل كەلە جاتادى.
سالقيا (ونىڭ باسىنان سيپاپ). مەن جاڭا عانا بايقادىم، شىنىندا سەنىڭ باسىڭ عالىمدارعا لايىق ءداۋ ەكەن-اۋ.
نازگۇل. بۇرىن شاقشا باس دەۋشى ەدىڭ، لەزدە - اق ءداۋ بولىپ كەتكەن، ءا؟
كەليمان (وتىرىك كۇلە سويلەپ). ا، نازكەن! باسىم قانداي بولسا دا مەن باقىتتىمىن. باقىتتىلىعىمنىڭ ءبىر بەلگىسى - سەنسىڭ اياۋلى بالدىزىم. ەندىگى بار تىلەگىم: وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويىڭدى جاساپ تۇرىپ، سەنى قۇتتى جەرىنە قوندىرۋ عانا.
نازگۇل. مۇمكىن، ماعان ارناپ تاپقان قۇتتى جەرىڭىز دە بار شىعار.
سالقيا. قارا ءوزىنىڭ وسپاقتاپ تۇرعانىن!
نازگۇل. وسپاق ەمەس، مەنىڭ سىزگە قويار ءبىر سۇراۋىم بار، جەزدە. (كەليماندى وڭاشالاپ.) ءسىز بىلەسىز بە، اپامدى شوشىتىپ قويعان نە؟ قايداعى ءبىر جادىگويلەردىڭ مەرەيدى قارالاپ جازعان جالعان حاتى ەمەس پە؟
كەليمان. جادىگويىڭ كىم؟ حاتىڭ نە ايتىپ تۇرعان؟
نازگۇل. ءبىر توپ مالشىلاردىڭ حاتى بارىن بۋرەكەڭ سىزگە نەعىپ ايتپادى؟
كەليمان. ەستىسەم قۇلاعىم كەرەڭ بولسىن، ول نە حات؟
نازگۇل. سالقيا، جالىنامىن، سەزگەنىڭ بولسا ايتشى، اپاما نە بولدى بۇل؟
سالقيا. نەمەنە، سەن ەندى گازەتىنە ماتەريالدى ءوز شەشەڭ جايىندا جينايىن دەپ پە ەدىڭ؟
ۇيدەن داۋلەن، قاليپا، ايجان، جالاۋ، دامەشتەر كەلەدى. ءبارى دە بۋرابايدىڭ كەتىپ قالعانىنا تاڭدانعانداي ءتۇر كورسەتەدى.
داۋلەن. بۋراباي بالتابايەۆيچتەرىڭ كەتىپ قالعان با؟
كەليمان. سەكانىڭ سەكرەتارىمەن سويلەسۋگە زاكاز بەرگەن ەكەن...
سالقيا (قاباتتاسىپ). سونىڭ مەزگىلى جاقىنداپ قالعان سوڭ امالسىز كەتتى.
كەليمان. سىزدەردەن كەشىرىم ءوتىنۋدى ماعان تاپسىرىپ ەدى...
سالقيا. سول سالەمىن قابىل الىڭىزدار!
داۋلەن. ونىسىنا دا راقمەت.
جالاۋ. دەگەنمەن دە تىم اسىعىستاۋ ەكەن.
قاليپا. بۇتىندەي ءبىر اۋداندى جالعىز ءوزى باسقارىپ وتىرعان ادامنىڭ اسىقپاسىنا بولا ما؟
كەليمان. ونداي ادامدار حالقى ءۇشىن جاستىقتىڭ قىزىعى تۇگىل ءومىرىن دە قۇربان ەتەدى عوي. قانە، ەندى وتىرا قالىڭىزدار.
داۋلەن. مىنە، ادەمى ءسوز! كەمپىرلەرمەن ايتىسامىن دەپ شولدەپ قالىپ ەدىم، جاقسى بولدى. (جۇرت ورىندارىنا وتىرا باستايدى.)
كەليمان. ەندىگى ءسوز مەنىڭ جان دەگەندەگى جالعىز باجام جالاۋعا بەرىلگەن دەگەن ۇسىنىس بار.
قاليپا. مەنىڭ بۇل كۇيەۋ بالام سوزگە قانداي ەكەن، كورەيىنشى. نەكا!
جالاۋ. اپا، مەنەن ءسوز كۇتپەي-اق قويىڭىز، ايتارىم ادال تىلەك قانا.
قاليپا. ءسوز بىلمەيتىن ماقاۋ ەمەس شىعارسىڭ، جاقسىلاپ سويلە.
جالاۋ. مەن بۇل توستى ءبارىمىزدىڭ سۇيىكتى دوسىمىز مەرەي مەن كەلەكەڭ ەكەۋمىزدىڭ اياۋلى بالدىزىمىز نازگۇلدىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن، سول ەكەۋىنىڭ قوسىلعان تويىن كەشىكپەي كورۋىمىز ءۇشىن كوتەرۋلەرىڭىزدى سۇرايمىن.
ايجان. ءوي، اينالىپ كەتەيىن تىلىڭنەن، تىلەگىڭنەن. (قول سوعادى.)
قاليپا (اشۋلى). سەن نە تانتىپ تۇرسىڭ، ەي؟ (جۇرت اڭىرىپ قالادى..)
ايجان. مۇنداي جاقسى تىلەكتى بۇزۋعا بولماس، قاليپا!
كەليمان. ءيا!
قاليپا. نەمەنە، سوندا مەن قويشىنىڭ قۇداعيى بولماقپىن با؟
داۋلەن (كۇلىپ). ءوي - دەيت دەگەن - اي!
ايجان (تاڭدانا قاراپ). قاليپا! سەن نە دەپ وتىرسىڭ، شىنىڭ با، ءازىلىڭ بە؟
قاليپا. مەن بۇل ءۇشىن قىزىمنىڭ ەشقايسىسىن ءازىل ەتە المايمىن.
ايجان. ەسىرمە، قاليپا، مەن مالشى بولسام، سەن ەگىنشىسىڭ، ەگىنشى مەن مالشىنىڭ اراسىندا اسقاقتارلىقتاي ايىرما جوق.
قاليپا. سەنىڭشە، مالشىلار ەگىنشىلەرمەن تەڭ بە؟
داۋلەن. اۋ، جولداس كەمپىرلەر - اۋ! تاتۋلىقپەن ەتكەن ەلۋ جىلدارىڭ قايدا؟
ايجان. سەن مەنىڭ مەرەيىمدى قويشىنىڭ بالاسى دەپ نازگۇل ەكەۋىنىڭ اراسىنا تىكەن بولماقسىڭ، ءا؟
قاليپا. تىكەن بولاتىن سەندەردىڭ مالشىلىقتارىڭ. ال نازگۇلدىڭ ءدام - تۇزى جاراسقان وزىنە تەڭ باسقا ادام بار. سوندىقتان ودان ءۇمىت ەتپەڭدەر! كەرەك بولسا، اتىن دا اتاپ بەرە الام، قورقادى عوي دەيسىڭ بە؟
ايجان (شوشىنعانداي بولىپ قۇلاعىن باسادى). اعاما، قۇداي ءۇشىن، اتاي كورمە!
نازگۇل (كۇلىمسىرەپ). ءاي، كارىلىك، كارىلىك...
داۋلەن. كۇيىنبە، كەمپىرىم! وزگەنىڭ جايىن ويلاي بىلەتىن جاستار ءوز جايىن ويلاي بىلەدى. ولارعا سەن دانەكەر بولماي-اق قوي.
كەليمان. قاپ! مىنا قىمىزدىڭ قىرسىعىن - اي، ءا؟ ىىىەشەتايلار! جالىنامىن...
مەرەي (سويلەي كىرەدى). كوكە! وسى ءۇيدىڭ سىي-قۇرمەتىن از كورگەنىمىز جوق، ەندى رۇقسات الىپ قايتقانىمىز ءجون بولار.
داۋلەن. ا، ول دا ءجون! كەليمان! سالقيا! راقمەت، قاراقتارىم، قوش بولىڭدار! ءجۇر، كەمپىرىم!
ايجاندى. قولتىقتاپ الىپ كەتەدى.
مەرەي. ەسەن-ساۋ بولىڭىزدار! (كەتەدى.)
نازگۇل (جالاۋمەن بوكال سوعىستىرادى). بار تىلەگىڭ، اسىرەسە، جاڭاعى ايتقان تىلەگىڭ تەز قابىل بولسىن! (ول ىشە سالا كەتەدى. جالاۋ نە ىستەرىن بىلمەي ويدا تۇرىپ قالادى.)
قاليپا. دۇرىس، شىراعىم، قابىل بولمايتىن تىلەك ءۇشىن كوتەرمەگەنىڭ ءجون.
جالاۋ. ەڭ دۇرىسى - ءوز تىلەگىمنەن قايتپاۋ بولار، سوندىقتان كەشىرەرسىز، مەرەي مەن نازگۇلدىڭ ماحابباتى ءۇشىنى (قاعىپ سالادى.)
سالقيا. ەي، قالقاتايىم - اۋ، سەن دە وسىنداي كورگەنسىز بە ەدىڭ؟ ەنەلىگىن سىيلاماساڭ دا، اعارعان شاشىن سىيلاساڭ ەدى؟ نەگە ەرەگىسەسىڭ، ەي، ءا؟
جالاۋ. مەن ەنەممەن ەمەس، ەسكىلىكپەن ەرەگىسىپ تۇرمىن.
قاليپا (بار اشۋمەن). جوعال! جوعال كوزىمە كورىنبەي، تەز جونەل!
دامەش. سەبەپ؟
قاليپا. سەبەبىن كورمەي تۇرسىڭ با، ەسۋاس؟
سالقيا. وي ەسۋاس!
دامەش. قوناعىڭمەن جانجالداسقان ءوزىڭ ەسۋاس! (الجاپقىشىن جۇلىپ الىپ سالقياعا لاقتىرادى.) ءجۇر!
جالاۋدى الىپ كەتەدى.
شىمىلدىق.
ەكىنشى پەردە
ەكىنشى سۋرەت
قيىر شەكسىز كەڭ دالا. سونشا كەڭ دالادان كوز تارتاتىن ساحنانىڭ ءتور جاق شەتىن الا جايقالىپ تۇرعان جۇگەرى. ساحنانىڭ ون جاعىندا داۋلەننىڭ ۇلكەن بوز ءۇيىنىن سىرتى، ونىڭ ار جاعىنان جاڭا سالىنىپ جاتقان كىرپىش ءۇي، ەكىنشى جاعىنان جالاۋدىڭ كۇركەسى كورىنەدى. ەكەۋىنىڭ ارالىعىندا ءبىر كىشكەنە باعان تۇر. باعاندا ەكى سترەلكا بار. ونىڭ بىرىنە «كوسەگە»، ەكىنشىسىنە «ويان» دەپ جازىلىپتى.
پەردە اشىلعاندا ەستيتىنىمىز «وتانعا ماحاببات» ءانى. مۇنى ايتىپ تۇرعان الىستا، قوي شەتىندەگى جالاۋ. كورەتىنىمىز - دامەش. ول باعانانىڭ قاسىنا بىر-ەكى تال بۇتانى ورناتا ءجۇرىپ، جالاۋدىڭ انىنە قوسىلادى. ءان اياقتالادى.
دامەش. تاعى دا! تاعى دا شىرقاي ءتۇسشى، جالاۋىم!.. (قۇلاعىن الىسقا تىگىپ.) ءان ءبىتىپ ەدى، جۇرەگىنىڭ سوعۋى توقتاعاننان بۇكىل دالا تىنا قالدى. نەتكەن مەڭىرەۋ، نەتكەن كوڭىلسىز ەدى بۇل دالا؟ (كۇركەگە كىرەدى.)
ازدان سوڭ كەليمان مەن قاليپا كەلە جاتادى.
كەليمان. انە! (كۇركەنى نۇسقايدى.) بيشارا بولعان دامەشىڭىزدىڭ «سارايى». كوزىڭىز ەندى جەتتى مە؟
قاليپا (ىزالى). كىم؟ كىم دەيمىن مەنى مۇنشا باسىنىپ وتىرعان؟
كەليمان. اپىر-اۋ، مەنى وسەك ايتۋعا يتەرىپ قايتەسىز؟ رايكومولدىڭ سەكرەتارى مەن «وياننىڭ» باستىعى مەرەيدىڭ دوسى بولسا، كىم ەكەنى وزىڭىزگە دە بەلگىلى ەمەس پە؟
قاليپا. مەرەي! تاعى دا مەرەي!
كەليمان. نازگۇلدى بەرمەگەنىڭىز ءۇشىن ءسىزدى ول وسىلاي ماسقارالاعىسى كەلەدى. ونىڭ جالاۋدى ءوز كولحوزىنىڭ شەبىنە الۋىندا دا ۇلكەن ساياسات بار.
قاليپا. نەندەي ساياسات؟
كەليمان. نە بولسا ايتايىن، ول جالعان دوستىقتى بەتكە ۇستاپ جالاۋدىڭ كوزىنە ءشوپ سالعالى ءجۇر. كوردىڭىز بە، جاس باسىنان زالىمىن... ول دامەشتى جالاۋدان وسىلاي ايىرىپ، سىزدەن كەگىن وسىلاي الماق... ءسىرا، مۇنى جالاۋعا دا سەزدىرگەنىڭىز ءجون بولار. (كەتە بەرە، قايتا ورالادى.) تاعى دا وتىنەم، مەنى بالام دەيتىن بولساڭىز مۇنى كىمنەن ەستىگەنىڭىزدى ءتىرى جانعا ايتا كورمەڭىز.
قاليپا. بار تىرەگىم - سالقيا ەكەۋىن، ءوز تىرەگىمدى ءوزىم قۇلاتا قويماسپىن.
كەليمان. بەرىك بولىڭىز. (كەتەدى.)
قاليپا (كۇركەگە جاقىنداپ). ەي، مۇندا كىم بار، ەي؟
دامەش (شىعا كەلىپ). اپا!
قاليپا (شوشىنىپ). استاپىراللا!
دامەش. اپاتايىم! (قۇشاقتاي الادى.) مۇندا مەن بارمىن، ءوزىڭنىڭ دامەشىڭ بار، اپاجان!
قاليپا. قۇلىنىم - اي، سەن وسىنداي كۇيگە ءتۇسىپ پە ەدىڭ؟ (سىلق ەتىپ وتىرا كەتەدى.) جاستايىمنان جەسىر قالسام دا، سەن ۇشەۋىڭدى وقىتامىن، ادام ەتەمىن دەپ كۇندىز كولحوزدىڭ جۇمىسىن ىستەسەم، تۇندە ەلدىڭ كيىمىن تىگۋمەن تالاي جىلدى سارعايا وتكىزگەن ەدىم، سونداعى كۇتكەنىم وسى ما ەدى مەنىڭ؟
دامەش. نەنى ەستىپ كەپ، تۇڭىلگەندەي نە كورە قالدىڭ، اپاجان!
قاليپا (كۇركەنى نۇسقاپ). بۇل زاماندا مىنادان اۋىر قانداي كۇيىنىش بار؟ سەنەن باسقا كىم مۇنداي كۇيدە وتىرعان؟ وزىڭمەن بىرگە تۋعان سالقيا اناۋ، جەتى-اق جىل وقىسا دا ون جىل وقىعان سەنەن باقىتتى. جاز بولسا سامالدى سالقىن، قىس بولسا بالبىراپ تۇرعان ءۇيى ءازىر. مىنگەنى ماشينا، ىشكەنى قىمىز بەن شاراپ. قىسى-جازى جەگەنى ءسۇر قازى مەن جال-جايا. ال، سەن شە؟ سەن ەڭ اقىرى ءبىزدىڭ «كوسەگەنىڭ» قويشىسى داۋلەن عۇرلى بولمادىڭ عوي. ول اناۋ، التى قانات اق ءۇيدى مىسە تۇتپاي، وزىنە كىرپىشتەن، مالىنا قامىستان ساراي سالعىزىپ جاتقان.
دامەش. بۇل ۋاقىتشا عانا، اپا. كەلەسى جىلى ءبىزدىڭ دە سالقيانىڭ ۇيىندەي ءۇيىمىز بولادى، وعان دەيىن جالاۋ ەكەۋمىزگە وسى دا جارايدى.
قاليپا (كەكەتە). «اش تاۋىقتىڭ تۇسىنە - تارى، پاناسىزدىڭ تۇسىنە - اعاش ءۇي». ءۇي بولعاندا قانداي: باقشاسىندا بۇلب ۇلى قىسى-جازى سايرايتىن ءۇي بولار، سولاي ما؟
دامەش. جالاۋدىڭ ءوزى دە مەن ءۇشىن بۇلبۇل. انە، تىڭداشى!
الىستان ءان ەستىلەدى، ءوزى دە قوسىلىپ كەتەدى.
قاليپا (ىزالانىپ). و، ەسۋاس! ەسۋاس بولماساڭ، ءوزىڭدى وسىنداي قورلىققا سالىپ وتىرعان جاۋىڭنىڭ كىم ەكەنىن بىلەر ەدىڭ عوي.
دامەش (مىرس ەتىپ). قايداعى جاۋ، قايداعى قورلىق، ايتىپ وتىرعانىڭ؟
قاليپا. مۇمكىن ءوزىڭدى مەرەي شەبىنە العان سوڭ كۇركەنى التىن سارايداي، جەر توسەكتى مامىقتاي كورەرسىڭ، سولاي ما.
دامەش (تىكسىنە قالىپ). اپا! مىنا سوزىڭدە ءبىر ءزىل جاتىر، بۇل نە؟
قاليپا. مەرەيدىڭ قاستىعىن سەزبەيسىڭ دە، مەنىڭ ءسوزىمدى ءزىل كورەسىڭ، ءا؟
دامەش. مەرەيدىڭ قاستىعى؟
قاليپا. ول رايكومول مەن «ويانداعى» دوستارى ارقىلى سەندەردى مىنانداي كۇيگە ۇشىراتسا، قاستىق ەمەي نەمەنە؟
دامەش. اقىلدى اپاتايىم - اۋ، ءبارىمىز بىردەي گۇل باقشادا سايرانداپ قالادا جۇرسەك، مالدى كىم باعادى؟
قاسقىرعا باققىزامىز با؟
قاليپا. ە، سەنىڭ ويىڭ و باستان سولاي ما ەدى؟ سەن مەنى الداپ، جالاۋدىڭ مالشى بولارىن بىلە تۇرا ءتيىپ پە ەدىڭ؟
دامەش. ول كەزدە رايكومولدىڭ مالعا جىبەرەتىنىن مەن تۇگىل جالاۋ دا بىلگەن جوق.
قاليپا. كومسومولدار جىبەرسە جالاۋدى جىبەردى، سەنىڭ مالدا جۇمىسىڭ نە؟
دامەش. سوندا مەن قوسىلا سالا ايرىلىسىپ، ەلگە مازاق بولۋىم كەرەك پە؟
قاليپا. مازاق بولماعانىڭ وسى ما؟ وقىعان قىزداردىڭ سەنەن باسقا قايسىسى كۇندىز قويدى، تۇيە قويشىنى قۇشاقتاپ ءجۇر.
دامەش (اتىپ تۇرىپ). اپا! مۇنداي ءسوزدى ايتۋعا اۋزىڭىز قالاي باردى؟
قاليپا. الدىندا نازگۇلدەي اپاڭ تۇرعاندا شىققان كۇيەۋىڭ قويشى بولسا، ونان دا كۇيەۋسىز وتسەڭ ەدى، اقىماق.
دامەش. مەن وزىمە ۇناعانىن ىستەيمىن، وندا جۇمىسىڭ بولماسىن.
قاليپا. جوق، جۇمىسىم ابدەن بار. مەن نە سەنى ءقازىر اكەتەمىن، نە ءوزىمدى دە، سەنى دە جوق ەتەمىن. مەن وعان دا بارا الامىن.
دامەش. سەن مەنى ەشقايدا اكەتپەيسىڭ دە، جوق تا ەتپەيسىڭ. مۇنداي كۇركەدە وتىرعان جالعىز مەن عانا ەمەس ەكەنىمدى كورەسىڭ دە قايتاسىڭ.
قاليپا. كىم! كىم سەنەن باسقا مۇنداي كۇيدە وتىرعان؟ قاق قاسىڭدا وتىرعان ءبىزدىڭ كولحوزدىڭ بىرەۋىن كورسەتشى.
داۋلەن (سويلەي كىرەدى). دامەش، جالاۋ كەلىپ كەتسىنشى! (دامەش تاڭدانا قارايدى.) بار، بار، مەن شەشەڭدى جۇتىپ قويمايمىن. (دامەشتى شىعارىپ جىبەرەدى.) قاليپا. (قاليپا وعان قارامايدى داۋلەن اشۋمەن.) اۋ، قاراعىم قاليپا!.. مەن ساعان ۇلكەن وكپەلى بولسام دا، جاڭاعى ءبىر سوزدەرىڭدى ەستىگەن سوڭ شىداي الماي كەلدىم. ءوز بالاپاندارىڭا ءوزىڭ قىرعيداي ءتيىپ نە كورىندى ساعان؟
قاليپا. وندا جۇمىسىڭىز بولماسىن.
داۋلەن. جوق، جۇمىسىم ابدەن بار. مەن بۇل ەكەۋىن قاناتىمنىڭ استىنا العانمىن.
قاليپا. ءاي، اقساقال! قاناتىڭىز دا، قامقورىڭىز دا وزىڭىزگە. ءتاشتيىپ جىنىمدى كەلتىرمەي، اۋلاق ءجۇرىڭىزشى.
داۋلەن. قاليپا! بايقا! سەنىن الدىڭدا تۇرعان داۋلەن ەمەس، ءوزىڭنىڭ سايدالىڭ! ەسىڭدە مە؟ سايدالى مارقۇمنىڭ مايدانعا اتتاناردا دا ماعان تاپسىرعان اماناتى وسى بالاپاندارى ەدى عوي. (جالاۋ مەن دامەش كەلە جاتادى.) بالالاردىڭ كوزىنشە كەرىسپەيىك. مەن قاتتى ايتسام دا، دۇرىسىن ايتتىم. ويلان، قاليپا، ويلان ءالى دە.
قارسى كەلگەن جالاۋعا الدەنەنى كۇبىرلەيدى دە كەتەدى.
دامەش. اپا! سىزبەن بىرگە جالاۋ باراتىن بولدى.
قاليپا. مەن ونى قايتپەكپىن؟
دامەش (مىسقىل تۇردە). بۋرەكەڭە بارادى دا، جاڭاعى ايتقاندارىڭىز راس بولسا، مەرەيدىڭ جازاسىن تارتقىزادى.
قاليپا. سوندا مەن ونىمەن بەتتەسىپ، شاشىمنىڭ اعارعان شاعىندا تەرگەۋگە ءتۇسىپ جۇرمەكپىن بە؟
جالاۋ اپا! امانسىز با؟
قاليپا. اۋلاق!
جالاۋ. اپا، نەندەي ۇكىم ايتساڭىز دا قابىلدايىن سوڭىنان، الدىمەن اشۋسىز امانداسىڭىزشى، اپاجان!
قاليپا. مەن سەندەي نامىسسىز، جىگەرسىز، الدانعانىن بىلمەيتىن اشىقاۋىزعا ەنە ەمەسپىن. بار دا انا قويلارىڭدى ايمالاي بەر؟
دامەش. اپا، تىم قاتتى كەتپەسەڭشى!
جالاۋ (ازىلدەپ). شەشەتاي - اۋ، مەن نامىسسىز، جىگەرسىز بولسام دامەشىڭىزدىڭ تەڭى بولماس ەدىم عوي.
قاليپا. سەن ەندى مەنى قىلجاق ەتەيىن دەدىڭ بە؟
دامەش. ول قىلجاق ەمەس، دۇرىسىن ايتىپ تۇر.
قاليپا. نە-مە-نە؟
دامەش (اندەتىپ). «قارا تاس ۇيقىڭ كەلسە مامىق بولار، شىن عاشىق سۇلۋلىقتى تالعامايدى» دەپ اندەتەتىنىڭىز قايدا؟
قاليپا. ەي، مەن ماحابباتتىڭ ءانى تۇگىلى ءوزىڭ دە الداقاشان ۇمىتقانمىن، اۋلاق، ءارى.
جالay (كۇلىپ). اپا! ول، ءسىزدى بوسقا ىزالاندىرىپ تۇر، ءقازىر وزىڭىزبەن بىرگە كەتەدى.
دامەش (شوشىنعانداي). جالاۋ، سەن نە دەپ تۇرسىڭ؟
جالاۋ (ءوزىنىڭ كاليپادان قورقاتىنىن، دامەشكە ءوزىڭ بارىپ ءۇنى كۇننەن قالماي قايتىپ كەل دەگەندى ىممەن باياندايدى.)
دامەش (جاقىنداپ). مەن ومىرىمدە مىلقاۋمەن ىمداسىپ كورگەن ەمەسپىن، اشىق ايتشى، جاڭا عانا كەلىسىپ تۇرىپ، ەندى نەگە ايني قالدىڭ؟
جالاۋ. نەگە ەكەنىن ءوزىڭ دە كورىپ تۇرسىڭ عوي. مىنا تۇرىمىزبەن ەلگە مازاق بولامىز، ونان دا شەشەڭدى ءوزىڭ اپارىپ سال!
دامەش. وندا بارعاننان كەيىن، مۇلدەم كۇشەيىپ جىبەرمەي قويسا قايتتىم؟
جالاۋ. كۇشەيمەيدى، قايتا بۇل قىلىعى ەلگە ۇيات كورىنەتىنىن سەزەدى دە يىلەدى، قورىقپا...
داۋلەن (سىرتتان). جالاۋ! وتارىڭ ۇزاپ كەتتى.
جالاۋ. ال، مەن كەتتىم! قوش بولىڭىز، شەشە!
قاليپا. بار، بار!
دامەش. مەن كەلگەنشە مالىڭا ساق بول! جالعىز ءوزىڭ يە بولا الماي قاسقىرعا قىرعىزىپ الما.
جالاۋ. سەنسىز وتكەن ءبىر مينۋتتىڭ جىلداي ەكەنىن ۇمىتىپ كەتپە!
دامەش. سەن دە ۇمىتپا.
جالاۋ كەتەدى.
قاليپا. كورەرمىز ۇمىتپاعاندارىڭدى. بول، جۇرۋگە ازىرلەن.
دامەش. كورسەك كورەرمىز. (كۇركەگە كىرىپ كەتەدى.)
قاليپا (ويلانىپ). كەليمان ايتقاندايىن بۇلاردىڭ مۇنىسى نە ساياسات؟
مەرەي كەلە جاتادى.
مەرەي (تاڭدانا قاراپ). شەشە! عاجاپ - اۋ، ءسىز قايدان ءجۇرسىز؟ امانسىز با؟ (قول ۇسىنادى. قاليپا ۇندەمەيدى. مەرەي وعان ويلانا قاراپ.) ءيا، جول بولسىن، بۇل قاي كەلىس؟
قاليپا. مىنا قىزدى سەنەن الىسىراق اكەتكەلى كەلدىم.
مەرەي. تۇسىنبەدىم.
قاليپا. تۇسىنبەگەنسۋىن! نازگۇلدەن ايرىلعانىڭ ءۇشىن «ويانداعى» دوستارىڭ ارقىلى مۇنى وسىلاي قورلىققا سالىپ جۇرگەنىڭدى جاسىرعىڭ كەلەدى، ءا؟ جوق، بالاقاي، مەنەن جاسىرا المايسىڭ. (تەپسىنىپ جاقىنداي بەرەدى، مەرەي كۇلىمسىرەپ الدەنە ايتقىسى كەلەدى، ءبىراق قاليپا ونى سويلەتپەيدى.) مەن سەنىڭ نە ءۇشىن كەكتەنىپ جۇرگەنىڭدى جاقسى بىلەمىن. كەكتەنە بەر، قولىڭنان كەلگەنىن اياما. بۇگىن دامەشىم تۇسكەن مىنا كۇيگە ەرتەڭ سەن دە تۇسەسىڭ، تۇسىرتەمىن مەن سەنى.
مەرەي. جوق، شەشەي! ولاي دەۋشىلەر ءسىزدى تەككە الدايدى. مەنى نازگۇلدەن ايىرۋ دا، سىزبەن ارازداستىرۋ دا ەشكىمنىڭ قولىنان كەلمەيدى. ال مىناداي كۇيگە مەن تۇگىل مەنىڭ كولحوزىمنىڭ مالى دا تۇسپەيدى. ەگەر، باسقا مالشىلاردىڭ ۇيىندەي ءۇي تاۋىپ بەرمەسە، دامەشىڭىزدى مۇنداي قورلىققا سالماي الىپ كەتكەنىڭىز ءجون.
دامەش (شىعا كەلىپ). مەرەي اعا، نە دەپ تۇرسىز؟ ءازىلىڭىز بە، شىنىڭىز با؟
قاليپا. ازىلدەسەتىن مەن ونىڭ قۇرداسى ما ەدىم؟ اقىماقتىڭ اقىلى تۇستەن كەيىن كەلىپ، ءبارىن دە مويىنداپ، ءبارىن دە دۇرىس ايتىپ تۇر.
مەرەي. دامەشىڭىزدى مۇنداي كۇيگە تۇسىرگەن مەن سەكىلدى اقىلسىزدار ەمەس، اۋدانداعى اقىلدىلار عوي، شەشە. سونى دا ءبىر جاقسىلاپ ويلاساڭىزشى! دامەش، سەن شىنىمەن-اق كەتكەلى تۇرمىسىڭ؟
قاليپا. وندا سەنىڭ جۇمىسىڭ بولماسىن، جوعال ءارى.
مەرەي. ەگەر ءوزىمنىڭ دامەشتەي سۇيكىمدى قارىنداسىم ۇياتقا قالعالى تۇرسا جۇمىسىم نەگە بولمايدى؟
دامەش. مەرەي اعا! قارىنداسىڭىز ۇياتقا قالمايدى، قورىقپاڭىز، قوش بولىڭىز! (قول الىسا بەرە، كۇبىرلەيدى.) ەرەگىستىرمەڭىزشى!
مەرەي. قوش! (ونىمەن قول الىسادى.) شەشە، ءسىز دە قوش بولىڭىز!
جۇگەرى جاققا قاراي كەتەدى.
دامەش. اپا، وسى باستان ەسكەرتەيىن. مەن بۋرەكەڭنىڭ الدىندا رايكومولدىڭ سەكرەتارى «وياننىڭ» باستىعى، مەرەي تورتەۋىڭىزدى بەتتەستىرەمىن دە قايتامىن.
قاليپا. وسىدان سونداي ءبىر شاتاق شىعارىپ، قايتامىن دەپ قيقاڭداپ كور، شاشىڭدى جۇلىپ قولىڭا بەرەيىن.
دامەش. شاشىمدى جۇلامىسىڭ، جوق الدە: قۇلىنىم - اي مەن باياعىنىڭ كەمپىرلەرىنە ۇقساپ سەنى ۇياتقا قالدىرا جازداپپىن - اۋ دەپ شاشىمنان سيپايسىڭ با، كورەمىز عوي، ءجۇر!
ولار كەلەدى. ازدان سوڭ جۇگەرىنىڭ ار جاعىنان جاعالاپ مەرەي مەن كەليمان كەلە جاتادى.
مەرەي. مىنە، كەلەكە! اۋدانىمىزدىڭ بولاشاق ماقتانى كورىپ جۇرگەن تاجىريبە ۋچاسكەمىز، ونان كورگەن جەمىسىمىز مىناۋ. كەيبىر مارتەبەلى جولداستار ءوز بويىنان ەكى ەسە بيىك وسىنى دا كورمەي كەلەشەگى جوق دەپ كومگىسى كەلەدى. اگرونومدىق ۇجدانىڭىزبەن ءادىلىن ايتىڭىزشى، مۇنىڭ كەلەشەگى جوق دەۋشىلەردىڭ ءوز كەلەشەگى جوق ەمەس پە؟
كەليمان. سەنەن ءبىر تىلەگىم - ءدال وسى ءسوزىڭدى بۋرەكەڭە ەستىرتە كورمە. ءوزىڭ بىلەسىڭ، مۇنىڭ كەلەشەگى جوق دەۋشى سول كىسى عوي. ول مۇنداي سىندى كوتەرمەيدى، ساقتان!
مەرەي. اگرونوميادان حابارى از بالتابايەۆتى كولدەنەڭ تارتا بەرمەي، ءوز ويىڭىزدى اشىق ايتىڭىزشى، جۇگەرىنىڭ ءبىزدىڭ جەرگە دە شىعاتىنىنا كوزىڭىز جەتتى مە؟
كەليمان. مەنىڭ كوزىم بۇعان الدەقاشان جەتكەن ەدى-اۋ، ءبىراق...
مەرەي. كۇدىگىڭىز بولسا ءالى دە انىقتاپ قاراڭىز! بيىكتىگىن ولشەڭىز، (ءبىر سوبىعىن ۇستاي الىپ.) ءبىر ءوزى ءبىر قويعا جارتى كۇندىك ازىق، مىنا سوبىعىن سالماقتاڭىز. (جۇگەرىنىڭ تۇبىنەن ءبىر ۋىس توپىراق الىپ.) مىنە، توپىراعىنا دا ءۇڭىلىڭىز. قورەكتىڭ كۇشىمەن دەسەڭىز ءدامىن تاتىپ بايقاڭىز.
كەليمان. ءبارىن دە كورىپ، ءبارىن دە بايقاپ ءجۇرمىن - اۋ، دوستىم. امال نە، كۇش جەتپەيدى عوي، كۇش. ەگەر كۇشىمىز جەتسە، بۇل دالانىڭ بەرەرى سەن ويلاعانداعىدان دا كوبىرەك.
مەرەي. بەرەرى كوپ ەكەنىن بىلسەڭىزدەر، ونى الۋدىڭ جولىن نەگە تەرىس ويلايسىزدار؟ ءبىزدىڭ اۋداننىڭ وسى دالادا ەگىسكە جارايتىن ەكى ءجۇز مىڭ گەكتار جەرى بار، سونشا جەردەن تاتقان ءدانىمىز مىناۋ عانا. ال، سىزدەر وسىنىڭ ءوزىن باستارىڭىزعا تونگەن ءقاۋىپتىڭ قارا بۇلتى كورەسىزدەر دە، «كۇش جەتپەيدى عوي» دەپ كوپ جىلدىق ءشوپتىڭ كولەڭكەسىنە تىعىلا بەرەسىزدەر. دۇرىس ويلاعاندارىڭىز وسى ما؟
كەليمان. بۇدان قورقاتىن مەن ەمەس، بۋرەكەڭ عوي. شىنىندا سول كىسىگە بۇلتتىڭ كوپ كورىنە بەرەتىنى قالاي وسى؟
مەرەي. ونىڭ سەبەبى سىزدەر حالىقتىڭ كۇشىن وزدەرىڭىزدىڭ شاعىن بويلارىڭىزعا ولشەپ، جۇمىس كوبەيسە سوگىس كوبەيەدى دەپ قورقاسىزدار دا، مال مەن ەگىن شارۋاشىلىعىن قاتار جۇرگىزۋدى اپات كورەسىزدەر.
كەليمان. باۋىرىم - اۋ، سەن نەگە مەنى بالتابايەۆقا قوساقتاي بەرەسىڭ بۇل؟
مەرەي (كۇلىمسىرەپ). سەبەبى ءسىز ونى قالقان ەتىپ تۇرسىز.
كەليمان. قالقانىڭ نە؟
مەرەي. قالقان ەتكىڭىز كەلمەسە، ءسىز ونىڭ بيىكتىگى ءۇش مەتر مىنانى كورمەي، كوپ جىلدىق ءشوپتى عانا مىسە تۇتىپ وتىرىپ قالۋىنا كىنالى ەكەنىڭىزدى مويىنداڭىز.
كەليمان. سەنىڭشە ول ەشتەڭە تۇسىنبەيتىن نادان، مەن قالاي بۇرسام سولاي اينالا بەرەتىن ءبىر مەحانيزم بە؟
مەرەي. اي، ول نادان دا، مامان دا ەمەس. ال، ءسىز، جۇگەرى سەكىلدى مول ءونىم بەرەتىن وسىمدىكتەر ەگىلمەي مال شارۋاشىلىعى وركەندەمەيتىنىن ويلاماي ءوزىڭىز دە اداستىڭىز، ونى دا اداستىردىڭىز.
كەليمان. ەگەر جۇگەرى ەگەتىن تاجىريبە ستانسياسىن بۋرەكەڭنىڭ الدىنا بۇدان ءبىر اي بۇرىن قويعان بولسام، ول «مەنىڭ الدىما مۇنداي فانتازيامەن كەلۋشى بولما» دەپ كابينەتىنەن ايداپ شىقسا مەن پە ىستەي الامىن؟
مەرەي. سوندا ءبىز كوزىمىزبەن كورە تۇرا، «جۇگەرىنىڭ ءبىزدىڭ جەرگە شىقپايتىنى راس ەكەن» دەپ مىنانى كومىپ تاستاۋىمىز كەرەك پە؟
كەليمان. باۋىرىم - اۋ، مەنىڭ قولىمدا تۇرعان نە بار؟ اۋدانداعىلاردىڭ بۋرەكەڭنىڭ ايتقانىنان شىعاتىن بىرەۋى جوق. وبلىسقا ايتساق ءبىرىنشى سەكرەتاردىڭ ۇستىنەن شاعىم ەتكەندەي بولامىز. ا، الدە سەنىڭ وبلىستا سۇيەنەر بىرەۋىڭ بار ما؟
مەرەي. وبلىستاعىلارعا ءسىز - اق تابىنا بەرىڭىز. ماعان كولحوزشىلار مەن ادىلبايەۆ جولداستىڭ كومەگى جەتەدى.
كەليمان (شوشىنعانداي). ادىلبايەۆ!
مەرەي. ءيا! اۋدانىمىزدىڭ مۇنداي بولاشاعىن كورمەيتىن ول سوقىر ەمەس.
كەليمان. اشىنا سوزىڭنەن جىكشىلدىكتىڭ، گرۋپپوۆششينانىڭ ءيسى اڭقىپ تۇر، باۋىرىم، ساق بول!
مەرەي (كۇلىپ). نەمەنەشينانىڭ؟
كەليمان. جىكشىلدىكتىڭ؟
مەرەي. جىكشىلدىكتىڭ! (كۇلەدى.)
كەليمان. ەكىنشى سەكرەتاردى ءبىرىنشى سەكرەتارعا قارسى قويسان جىكشىلدىك ەمەي نەمەنە؟ ودان دا بۋرەكەڭنىڭ وزىنە جالىنايىق. ءاي، ءبىراق سەن سوڭعى اكتيۆتە ونى مۇلدەم وشىكتىرىپ جىبەردىڭ، ول ەندى يىلە قويار ما ەكەن.
مەرەي. سىزشە مالشىلاردىڭ (كۇركەنى نۇسقاپ) مىنانداي كۇيىن كورە تۇرا ۇندەمەۋىم كەرەك پە ەدى؟
كەليمان. ارينە، ۇندەۋ كەرەك. ءبىراق سەنىڭ ول كۇنگى ءسوزىڭ بالتابايەۆ جولداستى عانا ەمەس، وبلىس باسشىلارىن دا ايىپتاعان ءسوز بولدى عوي، سوعان قاراعاندا...
مەرەي. ونى سول اكتيۆتە بالتابايەۆ جولداستىڭ ءوزى دە سەزدىرگەن-دى. ول ءتىپتى كوممۋنيست پارتياسى ءدال ءبىر وزىندەي - اق «داڭدايسۋدىڭ شەگىنەن شىققان داۋلەنوۆتىڭ بۇگىنگى ءسوزى پارتياعا جابىلعان جالا، ول وزىنە تاجىريبە ستانسياسىن ۇيىمداستىرىپ بەرمەگەنىمىز ءۇشىن كەكتىڭ وعىن بارىمىزگە دە اتىپ تۇر» دەپ ءتاۋىر - اق كۇمپىلدەگەن-دى.
ءسىز ونىڭ جارشىسى بولماي-اق قويىڭىز. ال، مەن بۇل ماقساتىما ونىڭ كومەگىنسىز-اق جەتەمىن.
كەليمان. جەت، جەت! تىلەكتەسپىن.
مەرەي. تىلەكتەس بولساڭىز كەلەسى جىلى ياعني 54 جىلدىڭ 5 اۆگۋسى كۇنى كەلىڭىز. سوندا وسى دالانىڭ بەتىنەن تەڭىزدەي تەربەلىپ جاتقان جۇگەرىدەن باسقانى كورمەسسىز. قوش بولىڭىز!
كەليمان. توقتا! سەنىڭشە، مەن كىممىن، نە ىستەگەنىم وسى؟
مەرەي. شىنىمدى ايتايىن، ءسىزدىڭ كوپ جىلدىق ءشوپ پەن مال جايىلىمى جونىندەگى بىردەڭە جازۋدان باسقا ىستەگەن ءىسىڭىزدىڭ دە، كوزدەگەن ماقساتىڭىزدىڭ دا نە ەكەنىن بىلگەن ەمەسپىن.
كەليمان (وتىرىك كۇلە سويلەيدى). جوق، دوستىم، سەن ءبارىن دە بىلەسىڭ، تەك مەنىڭ وزىڭە قىلداي قياناتىم جوعىن بىلمەي بوسقا وكپەلەپ ءجۇرسىڭ.
مەرەي. مەن سىزگە نە ءۇشىن وكپەلىمىن؟
كەليمان. جاسىرعىڭ كەلسە ايتىپ بەرەيىن، سەن نازگۇلدىڭ ءوزىڭدى سۇيمەي كەتكەنىن مەنەن كورەسىڭ. مۇنىڭ بارىپ تۇرعان بالالىق. «سەنىڭ تەڭىڭ تەك قانا مەرەي، باسقالارىڭ ماعان ۇنامايدى» دەپ نازگۇلدىڭ وزىنە دە تالاي قاقساعانمىن، ونى تىڭداماسا قايتەيىن.
مەرەي. توقتاڭىز، كەلەكەسى! ءسىز سالقيا مەن نازگۇلدى ايىرا الماي شاتاسىپ تۇرسىز. ول ەكەۋى ەكى ءداۋىردىڭ ادامى.
كەليمان. وعان مەنىڭ تالاسىم جوق-اۋ (ساعاتىنا قاراپ.) ءپالى! مەن ادىلبايەۆ جولداسپەن كورشى فەرمادا كەزدەسپەكشى ەدىم، ۋاقىت بولىپ قالعان ەكەن. قوش بولا تۇر. (تۇرا جونەلەدى.)
مەرەي . بالتابايەۆ جوق جەردە ادىلبايەۆتىڭ الدىندا ءبىراز بۇلاڭداماقسىز، ءا؟ (كەليمان قولىن ءبىر سىلتەيدى دە كەتەدى. مەرەي جالعىز.) ە، كەلەكە، كەلەكەلەر؟ ەل ءقادىرىن بىلمەيتىن كەلەكەلەر، جەر ءقادىرىن قايدان بىلەسىڭدەر. ەگەر سەندەردىڭ ەلگە، اسىرەسە، مىنانداي كۇيدە وتىرعان مالشىلارعا جاندارىڭ اشيتىن بولسا، جان جارىن ساعىنعان ادال جارداي ادام بالاسىنىڭ قولىن عاسىرلار بويى اڭساپ كەلگەن مىنا دالانى ەرتەڭ-اق قۇلپىرتار ەدىك. امال قانشا، سەندەر ءوز مانساپتارىن ءۇشىن بەتتەرىڭدى قۇبىلتا بىلەسىڭدەر دە، حالىقتىڭ مۇددەسى ءۇشىن جەردى قۇبىلتۋعا جوقسىڭدار. بىزدەگى ۇلكەن قايعى سول: سەندەر دە از ەمەسسىڭدەر!
نازگۇل كەلە جاتادى.
نازگۇل. ءسال باتىسقا تامان قارا، باتىسقا!
مەرەي (جالت قاراپ). گۇلىم! قاراي-قاراي كوز تاستاپ، امانسىڭ با؟
نازگۇل. عاجاپ - اۋ، سەن مەنى قالاي كوردىڭ؟
مەرەي. كورە الماستاي بولىپ پا ەم؟
نازگۇل. سوڭعى كەزدە كوزىڭ باسقاعا تۇنىپ كەتكەن سەكىلدى ەدى.
مەرەي (ۇزدىگە سويلەيدى). كوزدىڭ تۇنعانى ەشتەڭە ەتپەيدى - اۋ! ول قىز ەسىمە تۇسكەندە جۇرەگىم دە تىنا قالىپ، سونىڭ ءۇنىن عانا تىڭداپ، سونىڭ سىمباتتى سۇلۋ دەنەسىن عانا كورگىسى كەلەدى.
نازگۇل. اپىراي، ءا! قالاي، كورە الىپ ءجۇرمىسىڭ؟
مەرەي. ونىڭ مولدىرەگەن قارا كوزى، توگىلگەن قولاڭ شاشى كوز الدىمنان كەتكەن دە ەمەس، كەتەتىن دە ەمەس. ءتىپتى ۇيقى بەرمەيدى - اۋ، شىركىن! تالاي تۇندەردى سونى ەلەستەتىپ-اق وتكىزدىم، ۇيىقتاي قالسام تۇسىمە كىرەتىن دە سول.
نازگۇل. ول عاشىعىڭنىڭ اتى كىم؟
مەرەي. ونىڭ اتى مەنىڭ جۇرەگىمدە عانا گۇلدەيتىن نازگۇل!
نازگۇل. جوق، باسقا! جاسىرما!
مەرەي. ا، مەنى بەس كۇننەن بەرى ساعان جىبەرمەي قويعان قىزدىڭ اتى ما؟ ول بيكەشتىڭ اتى اتالىپ، سۋرەتى اسىلماعان بىردە-بىر گازەت، جۋرنال ەندى قالماس. سەن مەنى ءبىر وزىندە تالاي سۇلۋدىڭ سىمباتى، تالاي سۇلۋدىڭ بۇرىمى، تالاي سۇلۋدىڭ اسىل مەرۋەرتى بار سونداي كەرەمەت قىزدان دا قىزعانامىسىڭ؟ ونىڭ اتى مىناۋ جايقالىپ تۇرعان جۇگەرى. ال، بۇدان دا قىزعانامىسىڭ؟
نازگۇل. ونداي كەرەمەت قىزدان، ارينە، قىزعانامىن. ءبىراق سەنىڭ بۇل سۇلۋىڭا سيىرلار دا ءۇيىر كورىنەدى، سولاردىڭ ءبىرى سەنى مۇيىزىنە ءىلىپ كەتە مە دەپ تە قورقامىن.
مەرەي. ە، مەنى ساعىنىپ كەلدى ەكەن دەسەم، سيىرلاردان قورقىپ كەلىپ پە ەدىڭ. وندا جاڭاعىداي كىنانى قالاي تاقتىڭ؟
نازگۇل (انىمەن).
وزگەگە ەشبىر دۇنيەدەن ەركىمەن تيمەس بۇل جۇرەك. اۋەلدە تاعدىر يەدەن - قوجام سەنسىن نە كەرەك.
مەرەي (انىمەن). «ساعىنعاننان سەنى ويلاپ كەلەر كوزگە ىستىق جاس» دەسەم قايتەسىڭ؟ (كەنەت قىزۋلانىپ). ەح، نازكەن! ءوزىڭ - اق ايتشى، ويداعىنى كوزدەن دە ۇعاتىن وسىنداي قىزدى قۇشاقتاپ تۇرىپ سۇيمەۋ اۋىر قىلمىس ەمەس پە؟ (قۇشاقتاي الادى.)
نازگۇل (بەتىن قولىمەن قالقالاپ). توقتا! بۋرەكەڭ كەلە جاتىر.
مەرەي. بۋرەكەڭ! ونىڭ، بىزدە جۇمىسى نە؟
نازگۇل. سەن سودان قايمىعاتىن سەكىلدىسىڭ عوي.
مەرەي. مەنىڭ قايمىعاتىنىم بۋراباي ەمەس، سەنىن شەشەڭ بولىپ ءجۇر-اۋ. شىنىمدى ايتايىن، باستاپقى كەزدە ەلەمەپ ەدىم، ەندى شوشىنا باستادىم.
نازگۇل. شوشىندىم دا، بەزىپ كەتتىم دە.
مەرەي. بەزگەنىم جوق، ءبىر كۇدىگىمدى ايتقالى تۇرعان كۇنى ۇيلەرىڭە بارىپ ەدىم. شەشەڭ كەليماننىڭ ۇيىنە كەتىپتى دە، سەن قاتىگەز، مەنىڭ جۇرەگىمنەن رەداكسيانىڭ اماناتىن ارتىق كورىپ حابارلاسپاستان وسىندا كەتىپسىڭ.
نازگۇل. ول رەداكسيانىڭ عانا ەمەس، اردىڭ دا اماناتى.
مەرەي. ول نە سونشا؟
نازگۇل. كەيىن بىلەرسىڭ، ونان دا ءوز كۇدىگىڭدى ايت.
مەرەي. كۇدىگىم - سەنىڭ سوناۋ سال تاتەڭ مەن سەرى جەزدەن. شەشەڭدى ازعىرىپ جۇرگەن مەنىمشە سولار.
نازگۇل. بار سەبەپ ولار بولسا، مەنىڭ قورقارىم جوق.
مەرەي. نەگە؟
نازگۇل. بىزگە بوگەت بولۋ ولاردىڭ قولىنان كەلمەيدى.
مەرەي. وندا ءبىز ءوز جونىمىزبەن نەگە تارتا بەرمەيمىز؟
نازگۇل. مەن اپامدى قايدا تاستاپ كەتپەكپىن؟ ءوز ءومىرى تەڭسەلىپ تۇرعان دامەشكە مە، جوق الدە اقشاسى تاۋسىلعان كۇنى ۇيىنەن ايداپ شىعاتىن سالقياعا ما؟
مەرەي. تۇسىنبەيمىن، تۇسىنبەيمىن: ءارى ءوز بەتىڭمەن كەتە الماي، ءارى شەشەندى كوندىرە الماساڭ، سوندا سەنىن كىم بولعانىن؟
نازگۇل. مۇمكىن تۇسىنەر، تۇسىندىرەرمىز. تۇسىنبەسە (ازىلمەن.) امال قانشا، شەشەنىڭ ۇيعارعان ادامىنا كەتە بەرەمىن دە.
مەرەي (شوشىنعانداي). نە-مە-نە؟
نازگۇل (ءبىر قولىن قىسىپ). مەرەي! مۇنىڭ ءبارى ءازىل! شىنىندا، مەن باسقادان ەمەس، سەنىڭ وزىڭنەن قاتتى شوشىنۋدامىن.
مەرەي. مەنەن بە؟
نازگۇل. ءيا، سەنەن. مەن ساعان قىزبالىقتى قوي دەۋشى ەدىم، كەشەدەن بەرى ودان دا سوراقى قىلىعىڭدى ەستىدىم.
مەرەي. نەندەي؟
نازگۇل. مالشىلاردىڭ سوزىنە قاراعاندا... سەن بالتابايەۆتى عاپا ەمەس، پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ مال شارۋاشىلىعى جونىندەگى ساياساتىن دا سىنايتىن كورىنەسىڭ. ءتىپتى «الداعى ۋاقىتتا كولحوزداردى سوۆحوزعا اينالدىراتىن جولادى، ءوز ەركىڭمەن ەركىن كوشەتىن ەلىم ەندىگى كۇنىڭ نە بولار ەكەن» دەپ مالشىلاردىڭ بىرىنە كۇڭىرەنسەڭ، ەندى بىرەۋىنە «كيىمدەرىڭنىڭ ءتۇرى مىناۋ، ۇيلەرىڭنىڭ سيقى اناۋ، قىسى-جازى مالمەن بىرگە مال بولىپ كوشەسىڭدەر دە جۇرەسىڭدەر: سوندا سەندەردىڭ بۇرىنعى مالايلاردان ايىرمالارىڭ قايسى» دەپ سىقاقتايتىن كورىنەسىڭ. بۇل نە ماسقاpa؟!
مەرەي. راس، بۇل ۇلكەن، وتە ۇلكەن ماسقارا. ءبىراق وسىنى ايتۋعا سەنىڭ اۋزىڭ قالاي باردى. ەڭ ۇلكەن ماسقارا وسى ەمەس پە؟
نازگۇل. مەن ءبىر ەمەس، ون سەگىز مالشىنىڭ اۋزىنان ەستىسەم، ونى ايتۋىم قالاي ماسقارا بولادى؟
مەرەي. مالشىلاردىڭ ماعان ونداي جالانى جابۋى مۇمكىن ەمەس، ايت كىم ەكەنىن!
نازگۇل. ولاردىڭ كىم ەكەنى ەش ۋاقىتتا ايتىلا قويماس.
مەرەي (ونىڭ ەكى يىعىنان قاتتى ۇستاي الىپ). ايتاسىڭ، ايتقىزامىن.
نازگۇل (كۇلىمسىرەپ). سەن ايتقىزا الماسسىڭ، مەن ايتا الماسپىن.
كەلە جاتقان ايجاندى كورىپ تەرىس اينالادى. مەرەي ويدا تۇر.
ايجان. گۇلتايىم - اۋ، مەن ەشتەڭەنى دە بايقاعان جوقپىن، ءتىپتى ءانىڭدى دە ءجوندى ەستي الماي قالدىم. سەن نەگە ۇيالىپ تۇرسىڭ، كەل! (قۇشاعىن جايادى.) الدە شەشەڭنەن قورقامىسىڭ؟
نازگۇل. جوق، كەشىرىڭىز!
ايجاننىڭ بەتىنەن سۇيەدى. داۋلەن كەلەدى.
داۋلەن. ا، قىمباتتىم، قىزىعىم مەنىڭ. (ماڭدايىنان سۇيەدى.) كەمپىرىم، ادىلبايەۆ جولداس پەن نازگۇلىڭ قابات كەلدى، مانا مەنىڭ ءتىسىم تەككە قىشىماعان بولدى-اۋ، ءا؟
ايجان. سەنىڭ - اق ءتىسىڭ قىشي بەرەدى ەكەن وسى. ءتۇسىپ قالار، تەزىرەك بارا عوي.
داۋلەن (كەتە بەرە قايتا ورالىپ كۇبىرلەيدى). قايسىسىن اكەلەيىن؟ قايسىسىن؟
ايجان. ءوزىمىزدىڭ باعلانداردىڭ ەڭ باعلانىن.
داۋلەن. جىگىتسىڭ، كەمپىرىم! قوناقتارىڭدى تاني بىلەسىڭ ەي، ءوزىڭ.
نازگۇل. اتا! وسى جەرگە قاي ماشينانىڭ قاي كەزدە كەلگەنىن بىلەسىز بە؟
داۋلەن. بالاپانىم - اۋ، ونى قايتەسىڭ؟
نازگۇل. ءبىر كەرەگى بار ەدى.
داۋلەن. ە، ونىڭ ءبارى مەنىڭ الاقانىمدا، ءقازىر قايتىپ كەلگەن سوڭ ءبارىن دە ايتىپ بەرەيىن. (كەتەدى.)
ايجان. گۇلتايىم، ۇيگە ءجۇر!
نازگۇل. كەلىن بولعاننان كەيىن اپامنان مۇنداي قۇرمەت كورە الماسپىن، كورىپ قالايىنشى.
ايجان. تەك، جانىم!
نازگۇل ەكەۋى ۇيگە كەتەدى.
مەرەي (جالعىز). جاڭاعى نە دەدى، مەن نە ءتۇسىندىم؟ الدە رەداكسياسىنا تۇسكەن سونداي ءبىر ماتەريال بار ما ەكەن؟ مۇمكىن ەمەس.
ۇيگە كەتەدى. ازدان سوڭ سىرتتاعىلارمەن قوشتاسا كەليمان كەلە جاتادى.
كەليمان. ساۋ بولىڭىز، جولداس ادىلبايەۆ! ساۋ بولىڭىز! (كەنەت سۋىپ وزىنە ءوزى.) ىم - م! جولداس ادىلبايەۆ، سولاي دە. بار بىلەتىنىم ءبىر عانا مەرەي دە! سەنىڭ ويىڭشا: ەڭ ۇلكەن تالانتتى دا، ەكسپەريمەنت جاساۋشى دا، بولاشاق ۇلكەن عالىم دا، اۋداندى العا باستاۋشى دا ءبىر عانا مەرەي! مەرەي! مەرەي! ال، مەن كىممىن؟ نەگە مەنىڭ ەڭبەگىم - ەش، تۇزىم - سور! نەگە مەنىڭ كۇن دەگەنىم - ءتۇن، جاز دەگەنىم - قىس بوپ كەتە بەرەدى بۇل؟ نە ءوزىمدى، نە جازعاندارىمدى ءبىر بۋرابايدان باسقاسى سۇيمەيدى. بۇل قالاي؟ الدە مەن سونشالىقتى دارىنسىزبىن با؟ جوق، ول مۇمكىن ەمەس. مەن ءوزىمدى ءوزىم جاقسى بىلەمىن. ءبىراق مىنالاردىڭ ماعان جول بەرەتىن ءتۇرى جوق، ەندى قايتتىم؟ ەندى قايتتىم؟ باس اگرونوم بولا تۇرا كولحوزدىڭ اگرونومىنان قالىپ قويسام كىم بولدىم؟ نەگە مەن وسى جۇگەرى ەگۋدى ەرتەرەك ويلامادىم! (جۇگەرىنىڭ ءبىر سوبىعىن جۇلىپ الىپ.) ورتەڭگىرلەر! ورتەنگىرلەر! كوزىمە كۇيىك بولعانشا ويىما نەگە ەرتەرەك تۇسپەدىڭدەر، نەگە؟ (سوبىققا تۇڭىلە قاراپ.) قايران باقىتىم! داڭقىم! بولاشاعىم! شىنىمەن-اق ايرىلعانىم با سەنەن؟ جوق، ايرىلماسپىن، ايىرارمىن مەرەيدى. ارىمدى دا، جانىمدى دا سالدىم سەنىڭ جولىڭا. ال، كەليمان! شەشىنگەن ەكەنسىڭ، ەندى ءتۇپسىز تەرەڭ تۇڭعيىقتان دا تايىنبا! ءيا، تايىنبا! (تۇرا جونەلەدى.)
شىمىلدىق.
ءۇشىنشى پەردە
ءۇشىنشى سۋرەت
بۋرابايدىڭ كابينەتى. بۋراباي مەن كەليمان.
كەليمان. باسقانى بىلمەيمىن، الدىڭىزدا ءومىر مەن ءولىمنىڭ جولى قاتار جاتقانى انىق. نە الماتىداعى دوستارىڭىز ارقىلى ونى تەزىرەك تايدىراسىز، نە ءوزىڭىز تاياسىز، ەكىنىڭ ءبىرى.
بۋراباي (مىرس ەتىپ). ادىلبايەۆ پا مەنى تايدىرا الاتىن؟ الجاسقان ەكەنسىڭ، دوستىم.
كەليمان. ادىلبايەۆ جولداستىڭ «باسشىلىقتى سەندەرشە جاسايتىن بولساق ءوزىمىز اداسىپ، اۋداندى ارتقا تارتامىز» دەۋىنە قاراعاندا، مەنىڭ ايتقانىم الجاسۋ ەمەس پە دەيمىن.
بۋراباي. ونىڭ مەنەن ۇستەم بولعىسى كەلەتىنىنە ءوزىمنىڭ دە كوزىم جەتتى. كورەرمىز كىمنىڭ كىمگە ۇستەم بولعانىن... سەن ماعان مىنانى ايتشى! مەنىڭ بايقاۋىمشا داۋلەنوۆ ۇيىمداستىرماق بولعان تاجىريبە ستانسياسىن ءوزىڭ ۇيىمداستىرىپ، ءوزىڭ باسقارعىڭ كەلەتىن سەكىلدى، مۇنىڭ ءمانىسى قالاي؟ عالىمدىقتى تاستاپ، ەگىنشى بولماقسىڭ با؟
كەليمان. سىزدەن نەسىنە جاسىرايىن، ەندىگى بار ارمانىم دا، سىزدەن تىلەر تىلەگىم دە سول ستانسيا. ەگەر سونى باسقارىپ، ديسسەرتاسيامدى جۇگەرى جايىنان جازباسام - قۇرىدىم. سول ءۇشىن ادەيى تاعىلىنىڭ دالاسىنا بارىپ داۋلەنوۆتىڭ تاجىريبەسىن دە كورىپ كەلدىم.
بۋراباي. نەمەنە، بىردەڭە شىققانى راس پا ەكەن؟
كەليمان. الاقانداي جەرگە جاز بويى ءبىر اگرونوم مەن ءبىر تاجىريبەلى ەگىنشىنىڭ بار كۇشى سالىنسا، ونىڭ ۇستىنە جاڭبىر كوپ جاۋسا، ارينە، بىردەڭەلەر شىعادى.
بۋراباي. جوق، دوستىم. سەنىڭ كوپ جىلدىق ءشوبىڭ اۋزىمدى تالاي كۇيدىرگەن-دى، ەندى جۇگەرىڭ ءۇشىن تاعى دا سوگىس الار جايىم جوق. ەكىنشىدەن، سەن تاعىلىنىڭ دالاسىنا ەمەس، مۇندا كەرەكسىڭ. قازىرگى كەزدە ماعان بيۋرونىڭ وزىمە سەنىمدى ءبىر مۇشەسى قىمبات، مۇشەسى!
كەليمان. تاماشا - اۋ، ءسىزدىڭ بۇل ويىڭىزدى مەرەي قايدان بىلگەن؟
بۋراباي. ول نەنى ءبىلىپتى؟
كەليمان. ول ماعان اگرونوميادان تۇك حابارى جوق، جۇمىس كوبەيسە سوگىس تە كوبەيەدى دەپ قورقاتىن نادان بالتابايەۆقا ەرىپ اداسپاي، بولاشاقتى ءدال كورە الاتىن ادىلبايەۆقا ەرگەنىڭ ءجون دەپ تە كوكىدى.
بۋراباي. سەن نە دەدىڭ؟
كەليمان. مۇنىڭ جىكشىلدىك دەپ ەدىم، «بار ەندەشە، بالتابايەۆتىڭ توبىنا قوسىلا بەر» دەدى. ەگەر ءوزىڭىزدىڭ سول تەل باجاسىماعىڭىز جۇگەرىنى ادىلبايەۆتىڭ قولداۋىمەن تاعىلىنىڭ دالاسىنا جايقالتىپ جىبەرسە توبەڭىزگە ەكەۋىنىڭ بىردەي ويناقتاعانى ەمەس پە؟
بۋراباي (ءسال ويلانىپ). دا، ولارعا تىزگىن بەرۋگە بولمايدى... نە ىستەۋ كەرەك، ءا؟
كەليمان. مەنىمشە ءسىز جۇگەرى ەگۋدىڭ دە، تاعىلىنى ەگىسكە اينالدىرۋدىڭ دا بولاشاق ۇلكەن جوسپارىن جاساپ، ادىلبايەۆتىڭ الدىن وراۋىڭىز كەرەك.
بۋراباي. ەكەۋىنىڭ ءبىر دە بىرىنە كۇشىمىزدىڭ جەتپەيتىنىن بىلە تۇرىپ پا؟
كەليمان. قايسى ءبىر كەزدە سولاي كۇمپيگەن پايدالى.
بۋراباي. ول نە ءۇشىن؟
كەليمان. اۋدانىمىزدىڭ كۇشى از بولعانىمەن ويىڭىزدىڭ ۇلكەن ەكەنىن وسى تۇستا ءبىر كورسەتىپ قالماساڭىز ۇتىلعالى تۇرسىز، سول ءۇشىن...
بۋراباي (زىلمەن). سەن ەندى پارتيانى دا الدايىق دەدىڭ بە؟
كەليمان. مەن دوستىق بورىشىمدى وتەدىم، ەندىگىسىن ءوزىڭىز ءبىلىڭىز.
بۋراباي (ءسال ويلانىپ). ساعان كەرەگى جۇگەرى وسىرەتىن تاجىريبە ستانسياسى، ماعان كەرەگى بيۋرو مۇشەسى، ەكەۋىن قابىستىرۋعا نەگە بولمايدى؟
كەليمان. قالاي؟
بۋراباي (ءسال ويلانىپ). مەن سەنى بيۋرو مۇشەلىگىنە وتكىزۋ ءۇشىن اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ەتسەم، ءارى سول جۇمىستى، ءارى ستانسيانى باسقارۋعا كۇشىڭ جەتە مە؟
كەليمان. ءسىز جەتەدى دەسەڭىز، جەتپەيتىن نە بار.
بۋراباي. بار ەندەشە، اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ستانسيا ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى قاۋلىسىن ازىرلەپ اكەل!
كەليمان. ول دايار! (ءبىر قاعازدى ۇسىنىپ.) مىنەكەيىڭىز، مەن مۇنى بۇدان ءبىر اي بۇرىن دايىنداعانمىن.
كومەكشى (كىرەدى). «كوسەگەنىڭ» ءبىر مالشىسى اسىعىس ەدىم؛ تەز قابىلداسا ەكەن دەيدى.
بۋراباي. ا، مالشىلارعا ەسىگىمىز ءارقاشان دا اشىق، جىبەر، جىبەر.
كومەكشى كەتەدى. داۋلەن كىرەدى.
داۋلەن. سالەم، بۋرەكە!
بۋراباي. سالەم، قاريا!
داۋلەن. ا - ا، كەليمان، سەن دە وسىندا ما ەدىڭ؟ جاقسى كەزدەستىڭ - اۋ. اتتەڭ، ءوز بالام ەمەسسىڭ، ەگەر ءوز بالام بولساڭ، سەنى تاياعىم سىنعانشا سويار ەدىم.
كەليمان. نە ءۇشىن؟
داۋلەن. سەنىڭ كەسىرىڭنەن جالاۋ ءبىر كۇندە ەلۋ قويدان ارىلدى، سول ءۇشىن.
بۋراباي. ەلۋ قويدان؟
داۋلەن. ءبىر وتار مالعا جالعىز ءوزى كۇندىز-تۇنى قايدان يە بولسىن، جانا قىرقىلعان قويلار كەشەگى قارا جاڭبىردا ىعىپ كەتىپ، ەلۋى شىعىن بولدى. كىم بۇعان كىنالى؟ اينالدىرعان ەكى مالشىنىڭ ءبىرىن الىپ كەتكەن قاليپا ما، جوق الدە اقىل ايتىپ توقتاتۋدىڭ ورنىنا ونى الىپ بارعان كەليمان با؟ ارينە، سەنسىڭ كىنالى.
كەليمان. قورىققان بۇرىن جۇدىرىقتايتىن، داۋكە. كىمنىڭ كىنالى ەكەنىن تەكسەرىپ كورەمىز، بورانداتپاي قويا تۇرىڭىز.
داۋلەن. سەنىڭشە كىنالى كىم؟
كەليمان. ونى ءومىردىڭ ءوزى كورسەتەر ءالى.
داۋلەن. ءومىر كورسەتپەي-اق ءوزىڭ كورىپ تۇرعان سەكىلدىسىڭ عوي، ايت كورگەنىڭدى.
كەليمان. وسىنىڭ بارىنە كىنالى دە، ەلۋ قويدى تولەيتىن دە ءسىزدىڭ بالاڭىز - مەرەي.
داۋلەن. قالايشا؟
بۋراباي. بىزگە تۇسكەن ءبىر مالىمەتتە قاليپا سايدالينانى ازعىرىپ، قىزىن مالدان قايتارتقان ءسىزدىڭ مەرەي كورىنەدى عوي.
داۋلەن. قاتىنداردىڭ ونداي ەسەگىن تىڭداپ قايتەسىز. ونان دا مەنىڭ تىلەگىمدى تىڭداڭىز. اشۋ-ىزام مەن وكپە-نازىمدى قابات جۇمساپ قاليپانى جۇمسارتتىم دا، قىزىن مالعا قايتارتتىم. ەندى سىزدەن تىلەي كەلگەن تىلەگىم: باسقا جاستارعا باس بولىپ مالعا ءبىرىنشى بولىپ بارعان سوناۋ ەكى جاستىڭ تاۋى شاعىلماسىن، «وياننىڭ» شىعىن بولعان ەلۋ قويىن مەن - اق وتەيىن، سوعان رۇقسات ەتىڭىزدەر.
بۋراباي (مىرس ەتىپ). بالاڭىزدىڭ قىلمىسىن مالىڭىزبەن ساتىپ الايىن دەگەن ەكەنسىز، ءا؟
كەليمان (ەسىركەگەنسىپ). قايتسىن بايعۇس، جالعىز بالاسىنان نەسىن اياسىن.
داۋلەن. ءيا! سايدالىنىڭ سەنىڭ ۇيىڭدەگى قىزىنان باسقاسى ءوز قىزىم، ولاردان ايار مالىم دا، جانىم دا جوق.
بۋراباي (كۇلە سويلەپ). ا، ونىڭ نازگۇل دەيتىن قىزى بولاشاق كەلىنىڭىز ەكەنىن دە بىلەمىز.
كەليمان. ەلۋ قويدى سونىڭ قالىڭ مالىنا تولەيىن دەگەن ەكەنسىز عوي، ءا؟
داۋلەن (ىزالانىپ). جولداس بالتابايەۆ! بۇل نە سىقاق؟
بۋراباي. سىقاق ەمەس، شىندىق.
داۋلەن. شىندىق! مەنىڭ بۇل ۇيدەن كۇتكەن شىندىعىم بۇل ەمەس ەدى. وندا قوش بولىڭىزدار! (تەز كەتەدى.)
كەليمان. تاماشا، ءدال تاپتىڭىز، بۋرەكە! مىنا ەلۋ قوي تەرىس ۇگىتىنىڭ ايعاعى بولاتىنىن ءبىلىپ، مۇنى جىبەرىپ وتىرعان مەرەيدىڭ ءوزى.
بۋراباي. ونى ءوزىم دە سەزىپ وتىرمىن.
كومەكشى (ەسىكتەن). نازگۇل كىرۋگە رۋقسات سۇرايدى.
بۋراباي. جىبەر!
كەليمان ەكى ساۋساعىن كورسەتەدى. كومەكشى كەتەدى.
كەليمان. ايتپاقشى سىزگە ايتار تاعى ءبىر ۇسىنىسىم: بۇگىن سالقيا ەكەۋمىز نازگۇلدى سىزبەن قالاي كەلىستىرۋدىڭ پلانىن جاسادىق، ەندى ءوزىڭىز دە اكتيۆنىي قيمىلداعايسىز. ول قىز مەرەيدى ءالى دە قيىڭقىرامايتىن سەكىلدى، ونىسى ءسوز ەمەس، نيەتىڭىزدى جاقسىلاپ سەزدىرسەڭىز ونى ەرتەڭ-اق ۇمىتىپ كەتەدى.
بۋراباي. سەن انەۋگى حاتتى تەكسەرىپ بولدىڭ با؟
كەليمان. جاقىنداتتىم. نازگۇلدىڭ بەتى قالاي، ول گازەتىنە باساتىن با؟
بۋراباي. باسپاۋعا قانداي قاقىسى بار؟
كەليمان. قولعا قاتتىراق الماساڭىز، ونىڭ باسپاۋى دا مۇمكىن.
بۋراباي. ءسوز ەمەس. ادىلبايەۆ جولداس ەرتەڭ موسكۆاعا جۇرەدى، ول كەلگەنشە ءبارى دە ءتامام-تامام بولسىن.
كەليمان. ول كەلگەنشە مەرەيدى پارتيادان شىعارىپ تا ۇلگەرەمىز، مىنا ەلۋ قويدى تەكسەرۋدى دە ماعان تاپسىرعانىڭىز ءجون بولار.
نازگۇل (ەسىكتەن). رۇقسات ەتىڭىزدەر!
بۋراباي. كەل، كەل! جۋرناليستەرگە ەسىگىمىز ءارقاشان دا اشىق.
كەليمان. مەنىڭ بۇل بالدىزىما بار ەسىگىڭىزدى ءار كەزدە اشىق تاستاۋىڭىزدى تىلەر ەدىم.
نازگۇل. اشىق ەسىككە ادامنان باسقالار دا كىرە الاتىن كورىنەدى.
بۋراباي (كەليمانعا). جەڭىلىپ قالدىڭ، بار.
كەليمان. مەنى ىزدەسەڭىزدەر ءبىرىنشى ورىنباساردىڭ كابينەتىنەن تاباسىزدار.
بۋراباي. نازكەن! جەزدەڭدى قۇتتىقتا: بۇل قازىردەن باستاپ اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى.
نازگۇل. قۇتتى بولسىن.
كەليمان. راقمەت، باۋىرىم! سەنىڭ دە سونداي زور تابىسقا جەتۋىڭە تىلەكتەسپىن.
نازگۇل. ورىنباسارلىق مەن ءۇشىن ونشا زور باقىت ەمەس.
كەليمان. وندا بۋرەكەڭدەي بولۋىڭا تىلەكتەسپىن. (كەتەدى.)
نازگۇل. الدىمەن ءوز مانسابىڭا جەتىپ الساڭشى.
بۋراباي. مەنىمشە ول ماقساتى ۇلكەن، مانسابى جوق ادام.
نازگۇل . ماقساتىنا دارمەنى ساي ەمەس سەكىلدى.
بۋراباي. مۇنىڭ سول ۇلكەن ماقساتىنا جەتەر دارمەنى دە بار.
نازگۇل. دارمەنى ۇلكەن بولسا، ەڭبەگى كۇلگە اينالماس ەدى عوي.
بۋراباي. قاي ەڭبەگى؟
نازگۇل. جاڭا ءۇيىنىڭ تويىندا ءسىز بۇكىل سوۆەت عىلىمىنىڭ عالامات تابىسى دەپ ماقتاعان ەڭبەگى.
بۋراباي. ءا، ونداي ساتسىزدىكتەر بولا بەرەدى. (كۇلىمسىرەپ). مىسالى، مەنىڭ ءبىر ۇلكەن ارمانىم بار، وعان جەتەر دارمەنىم دە بار. ءبىراق، باتىلىمنىڭ ءساتى كەلمەگەندىكتەن سول ارمانىما ءالى جەتە الماي ءجۇرمىن. بۇل دا سول سياقتى - اۋ، نازكەن.
نازگۇل. باتىلدى بولۋىڭىزعا تىلەكتەسپىن. (ءبىر قاعازداردى بەرەدى.) مىنا ماتەريالدارىڭىزدى قايتىپ الىڭىزشى.
بۋراباي. بۇل نە؟
نازگۇل. ءوزىڭىز گازەتكە باس دەپ بەرگەن انەۋگى ءبىر مالشىلاردىڭ حاتى.
بۋراباي. ال، مۇنى نەگە اكەلدىڭ؟
نازگۇل. گازەتىمىزدىڭ بەدەلىن تۇسىرەتىن جالا بولعاندىقتان ءبىز مۇنى باسا المايتىن بولدىق.
بۋراباي (ءزىلدى). جالا دەۋشى كىم؟
نازگۇل. مەن!.. مەرەيدىڭ مۇنداي ىسكە بارمايتىنىن جاقسى بىلەتىنىمە قاراماستان مالشىلار اراسىنا بارىپ زەر سالىپ تا قايتتىم. بۇل حاتتا مەرەيدىڭ تەرىس ۇگىت ايتقان كۇنى وتكەن ايدىڭ ون ءتورتى دە، جەرى تاعىلىنىڭ باتىس جاق ەتەگى كورىنەدى. ول كەزدە تاعىلىدا نە بارى سەگىز - اق وتار ەكەن. مەن ولارمەن تۇگەل اڭگىمەلەستىم. مەنىمشە، مۇنى جازعان مالشىلار ەمەس، سولاردىڭ اتىن پايدالانىپ جۇرگەن جادىگوي بىرەۋ.
بۋراباي. جاقسى بىلەمىن دەيسىڭ، ءا؟ مەنىمشە، ونى وتە ناشار بىلەتىن سەكىلدىسىڭ. سونى سەزىن دە، بۇيرەگىڭدى وعان ورىنسىز بۇرماي، ونىڭ كىناسىن باسقاعا اۋدارامىن دەپ بوسقا الەكتەنبەي، ەڭبەكشى حالىقتىڭ حاتىن باسپاۋ قىلمىس ەكەنىن ويلان!
نازگۇل. ەڭ اۋىر قىلمىس - بىرەۋدى جازىقسىز جازالاۋ، سول سەبەپتى بۇل ءۇشىن مەنى قيناماڭىز.
بۋراباي. نازكەن! گازەتتىڭ يەسى - ۋاقىتشا رەداكتور سەن ەمەس، اۋداندىق پارتيا كوميتەتى عوي...
نازگۇل. جالىنامىن، بۋرەكە! ءسىز ماعان دۇرىس ءتۇسىنىڭىز. مەن ءسىز ويلاعانداي سۇيگەن جىگىتىمدى ەمەس، ءوزىمنىڭ كوممۋنيستىك ارىم مەن ءسىز باسقارىپ وتىرعان اۋداندىق كوميتەتتىڭ ابىرويىن قورعاپ وتىرمىن. مۇنداي جالاعا جول بەرۋ وزىڭىزگە دە ۇيات.
بۋراباي. كىمگە ۇيات ەكەنىن كورەرمىز، ءسوزدى قوي دا باسا بەر!
نازگۇل. وندا مالشىلاردىڭ ادرەسىن بەرىڭىز.
بۋراباي. ونىڭ رايكومدا ساقتالاتىنىن ايتقان ەدىم عوي.
نازگۇل. مەن دە ايتارىمدى ايتتىم. باسقا ايتارىڭىز جوق بولسا، كەتۋگە رۇقسات ەتىڭىز.
بۋراباي (ۇزاق قادالىپ). رۇقسات! ءبىراق ەسىڭدە بولسىن، مەن تۇرعاندا بۇل حات باسىلماي قالمايدى، سول كەزدە وكىنىپ جۇرمە.
نازگۇل. وكىنبەسپىن، وسىنى جازعانداردىڭ ءوزىن وكىندىرەمىن. (كەتەدى.)
بۋراباي. كوزبەن ارباپ، كوڭىلمەن تارتقانداي كورىنۋشى ەدىڭ، سەن دە بەلگىلى بولدىڭ، سۇيىكتىم. (اشۋمەن تەلەفوندى الىپ). ماعان كەلدەكبايەۆ كەرەك... كەليمانسىڭ با؟.. جوق، ەشقايسىسىنىڭ دا ءساتى كەلەر ەمەس. سوندىقتان رەداكتورىمىز كۋرورتتان كەلگەنشە ۋاقىتشا رەداكتور ءوزىڭ بول دا، ماقالانى ءوزىڭ باس! ال، بالدىزىڭدى رەداكسيانىڭ تاپسىرماسىن ورىنداماي، كوڭىلدەسىنىڭ قىلمىسىن بۇركەگەنى ءۇشىن قىزمەتىنەن بوسات! (تەلەفوندى ورنىنا قويادى. اۋىر ويدا.) قايدا مەنىڭ ايبارىمنان اي دا جاسىرىنىپ، ايتقانىم زاڭ بولىپ شىعا بەرەتىن كۇندەرىم؟ سوعىس كەزىندە وبلىستىڭ جارىق جۇلدىزىنداي ەدىم، بەس جىلدان بەرى تاۋ باسىنان قۇلاعان تاستاي دومالاپ كەلەم، دومالاپ كەلەم. ماجىلىسكە ءبىرىنشى سەكرەتار مەن ەمەس، ەكىنشى سەكرەتار ادىلبايەۆ شاقىرىلادى. مەنىڭ كۇنىم نە بوپ بارادى وسى؟ ەگەر بۇگىنگى كۇننەن كۇتكەنىم بولماي قالسا، ەرتەڭگى كۇنىم نە بولار؟ وندا مۇلدەم بىتكەنىم ەمەس پە؟ جوق، ول بولا قويماس. كەلەسى بيۋرودا داۋلەنوۆتى پارتيادان شىعارعان قاۋلىممەن ادىلبايەۆتى دا سوعارمىن، سوعارمىن. ءومىر مەنى سوققىلاسا مەن باسىما سەكىرمەك بولعانداردى وسىلاي سوققىلارمىن.
كومەكشى كەلەدى.
كومەكشى. داۋلەنوۆ كىرۋگە رۇقسات سۇرايدى.
بۋراباي. ۋاقىتى جوق دەي سالمايسىڭ با؟ جارايدى، جىبەر! (كومەكشى كەتەدى.) كەلسىن، وڭاشادا قالايىن.
ازدان سوڭ قولىندا سىمداپ تۇرىپ بۋىلعان ءبىر بۋدا جۇگەرىسى بار.
مەرەي كەلەدى.
مەرەي. سالەم، بۋرەكە!
بۋراباي. ە، ەلىمىزدىڭ بولاشاق ماقتانى، امانسىڭ با؟ مىناۋىڭ نە؟
مەرەي. بۇل تاعىلىنىڭ دالاسىنان سىزگە اكەلگەن سىيلىعىم. (بۇرىشقا سۇيەپ). قاراڭىزشى! بولاشاقتىڭ ءبىزدى شاقىرىپ تۇرعان تۋىنداي سەزىلۋىن.
بۋراباي. تاعىلىنىڭ دالاسىنا بيىل جاڭبىر كوپ جاۋعاندىقتان قۋرايلاردىڭ شىعىسى جاقسى ەكەنىن ءوزىم دە ەستىگەنمىن.
مەرەي. مۇنى قۋراي دەۋشىنىڭ ءوزى قۋراي بولار.
بۋراباي. بوس سوزبەن ۋاقىتىمدى كەتىرمەي، كەلگەن جۇمىسىڭدى ايت.
مەرەي. كەلگەن جۇمىسىم ەكى ءتۇرلى. ونىڭ ءبىرى بۇدان بىلاي اكتيۆ سايىن قاعىسا بەرمەس ءۇشىن سىزبەن ءتۇسىنىسۋ.
بۋراباي. سەن نەعىپ بۇلاي موماقان بولا قالدىڭ؟ الدە ارقاڭا باتقان اياز بار ما؟
مەرەي. تاعى دا وركوكىرەكتىك دەسەڭىز دە ايتايىن، مەن ءۇشىن ءومىردىڭ ايازى جوق. ەگەر ءوزىڭىزدى زور، مەنى قور تۇتپاي پارتيانىڭ وزىڭىزبەن تەڭ پراۆولى مۇشەسى كورىپ ءجون سويلەسەتىن بولساڭىز بار ويىمدى اشىق ايتقالى كەلدىم.
بۋراباي. ايتىپ كور.
مەرەي. ءوزىڭىز كورىپ ءجۇرسىز، بۋرەكە! مالىمىز كوبەيگەن سايىن ءورىسىمىز الىستاپ، ءورىسىمىز الىستاعان سايىن مالشىلارىمىز مادەنيەتتەن الىستاپ بارادى. جاسىراتىنى جوق، ءقايسىبىر قارتاڭ مالشىلار «كوشپەلى ەلدىڭ مادەنيەتى دە كوشپەلى، مال جۇرگەن جەردە مادەنيەت جۇرمەيدى» دەيتىن بولىپتى. وسىنى كورە تۇرا قالاي شىدايمىز؟ اسىرەسە ءسىز قالاي شىدايسىز؟
بۋراباي. سەن مەنى مالشىلارعا جانى اشىمايتىن سونداي ءبىر توپاس، نادان كورەتىنىڭدى ءوزىم دە بىلەمىن، ناقتى جۇمىسىڭدى ايت!..
مەرەي. جوق، بۋرەكە! ءسىز توپاس تا، نادان دا ەمەسسىز، تەك اگرونوميادان حابارىڭىز از. سوندىقتان دا ءسىز اۋداندى العا باستىرۋدىڭ نەگىزگى ءبىر جولى (جۇگەرىنى نۇسقاپ) مىنانى ءوسىرۋ ەكەنىن ەسكەرمەي كەلەسىز. مەن مۇنى ماقتانۋ ءۇشىن ەمەس، ءسىزدىڭ كوزىڭىزدى جەتكىزگەلى اكەلدىم. رۇقسات ەتسەڭىز دالەلدەيىن.
بۋراباي. مەن وبكومدا جۇرگەندە مۇنداي ەمەس ەدىڭ. تىم تەز ەرجەتىپسىڭ، بالاقاي، ونى قوي دا ەكىنشى جۇمىسىڭدى ايت.
مەرەي (تاۋى شاعىلىپ ءسال كىدىرەدى). ءيا!.. مۇنىڭ دا تىڭدالمايتىنىن سەزىپ تۇرمىن، سوندا دا ايتايىن، بۇل تاعى دا تاجىريبە ستانسياسىنىڭ ماسەلەسى. ەگەر عىلىمىنىڭ سونداي ءبىر كۇشتى ساۋلەسىمەن قۋماساق جەرىمىزگە جۇگەرى شىقپايدى دەگەن تەرىس ۇعىمنىڭ كولەڭكەسى اۋدانىمىزدىڭ باسىنان كەتەر ەمەس تە، كوزىن ابدەن جەتكىزبەسەك كولحوزشىلار مۇنى ەگۋگە كىرىسەتىن ەمەس. مىناۋ سونىڭ ماتەريالدارى، وسىنى ءوزىڭىزدىڭ عانا ەمەس، بيۋرونىڭ قاراۋىنا دا سالساڭىز ەكەن. (ءبىر قاعازداردى بەرەدى.)
بۋراباي. سەن ءوزىڭدى دە، وزگەنى دە اداستىرماس ءۇشىن الدىمەن مىنا ءبىر كىتاپتى وقىپ شىقشى! (ءبىر كىتاپتى مەرەيدىڭ الدىنا تاستايدى.)
مەرەي. مۇندا نە بار؟
بۋراباي. مۇندا جۇگەرىنىڭ قاي جەرلەرگە عانا شىعاتىنىن كورسەتەتىن كارتا بار. ەگەر سول كارتادان ءبىزدىڭ اۋداندى تاۋىپ بەرسەڭ ءسوزىم جوق.
مەرەي. وندا مۇنداي كىتاپتى وقۋدىڭ ءوزى زالال.
بۋراباي. قالايشا؟
مەرەي. ءبىز كىتاپتان عانا ەمەس، ومىردەن دە وقيمىز. ال، ءومىردىڭ وقىتقانى بۇل كىتاپتان گورى باسقاراق.
بۋراباي. ومىردەن وقىساڭ، قازاقستاننىڭ، اسىرەسە، ءبىزدىڭ اۋداننىڭ جەرىنە جۇگەرى شىققان فاكتىسىن نە حالىقتىڭ، نە عىلىمنىڭ تاجىريبەسىنەن كورسەتشى.
مەرەي (جۇگەرىنى نۇسقاپ). ءمىنى! مىناعان انىقتاپ قاراساڭىز، حالىقتىڭ دا، عىلىمنىڭ دا تاجىريبەسىن كورەسىز.
بۋراباي. سەن ءويتىپ تۇمسىعىڭدى كوتەرمە! جاڭبىردىڭ كوپتىگىنەن شىعا قالعان بەس-التى قۋرايمەن الىسقا بارا المايسىڭ. ەكىنشىدەن، ءبىزدىڭ اۋداننىڭ نەگىزگى شارۋاشىلىعى ەگىن ەمەس، مال ءوسىرۋ. بۇتىندەي ءبىر اۋداننىڭ قالىپتاسقان ەجەلگى باعىتىن وزگەرتۋ ءبىز تۇگىلى رەسپۋبليكا باسشىلارىنىڭ دا قولىنان كەلمەيدى. ال، ەكەۋىن قاتار وسىرەمىز دەۋ - ەكى كەمەگە بىردەي جابىسىپ سۋعا كەتكەنمەن بىردەي.
مەرەي. ءبىز وسىرەمىز دەپ جۇرگەن جۇگەرى استىق قانا ەمەس، مالدىڭ دا ازىعى ەكەنىن ەسكەرىڭىز.
بۋراباي. مالدى استىقپەن اسىرايتىن كەزگە ءالى جەتكەنىمىز جوق. ونىڭ ۇستىنە ءاربىر مىڭ گەكتار جەردەگى جۇگەرى ءۇشىن بەس ءجۇز ادام كەرەك كورىنەدى. مالشى تابا الماي وتىرىپ، سونشاما ەگىنشىنى مەن قايدان تاپپاقپىن؟
مەرەي. ءسىز مۇنى ويلانباستان ايتىپ وتىرسىز.
بۋراباي. مەن باسقانىڭ اقىلىمەن باي بولعاننان گورى ءوز اقىلىممەن جارلى بولعاندى سۇيەتىن اداممىن. سونى ەسكەرىپ، ماعان اقىل ۇيرەتۋدى توقتاتقايسىڭ.
مەرەي. دەگەنمەن ءالى دە ويلانعايسىز. پارتيا بىزگە ادامدارمەن كەڭەسە ءبىل، سوندا عانا الداعىنى كورە الاسىڭ دەيدى عوي.
بۋرابaي. ونى مەن دە سەزىنەم. جاڭاشىل بولامىز دەپ بىزدەر مۇنىڭ ءبارىن دە تالاي ەككەنبىز. سونىڭ ەشقايسىسىنىڭ دا سوگىستەن باسقا بەرگەنى جوق-تى.
مەرەي. بۋراباي بالتابايەۆيچ! ءسىز عوي، بۇرىن بۇدان دا ۇلكەن قىزمەتتە بولعان تاجىريبەلى ادامسىز. سولاي بولا تۇرا قالايشا ءسىزدىڭ كوزىڭىزگە جاڭانىڭ ءبارى جات كورىنە بەرەدى. قالايشا ءسىزدىڭ كوزىڭىزگە جۇگەرىنىڭ ءاربىر ساباعى سوگىس بولىپ ەلەستەيدى وسى؟
بۋراباي (ىزالى كۇلكىمەن مىرس ەتىپ). سەنىڭشە، مەن ومىرگە ىلەسە المايتىن مەشەل، اۋداندى ارتقا تارتىپ وتىراتىن كەسەلمىن، ءا؟ جوق، ىنىشەگىم! كۇيەنى قانشا جاقساڭ دا ءومىر فاكتىسىن وشىرە المايسىڭ. ول فاكتىلەر: مەن كەلگەندەگى ءجۇز مىڭنان ءقازىر ءجۇز ەلۋ مىڭعا جەتكەن اناۋ قويلار. ول، كولحوز باس سايىن ۇيىمداستىرىلعان سوناۋ قىزىل وتاۋلار مەن سوناۋ مەكتەپتەر، ءۇي - قورالار. ول، سوناۋ ەلەكتر ستانسياسى. سەن ماعان مۇنداي ءسوز ايتۋ ءۇشىن الدىمەن سولاردى قيراتىپ، جويىپ كەل.
مەرەي. ءسىزدىڭ ماعان تۇسىنگەندىگىڭىز وسى بولسا، راقمەت! مىناۋ تۋرالى ناقتى جاۋابىڭىزدى ايتىڭىزشى، كەتەيىن.
بۋراباي. كەليمان بۇدان ءبىر اي بۇرىن جاساعان ۇسىنىسى بار، سونى قابىلداساق ەكەۋىڭە دە جەتەدى.
مەرەي. ول نە ۇسىنىس ەدى؟
بۋراباي. ونىڭ ۇسىنىسى دا ۇلكەن. ول جۇگەرى ءوسىرۋ عانا ەمەس، ءتىپتى تاعىلىنى تۇگەلىنەن ەگىنجايعا اينالدىرعىسى كەلەدى.
مەرەي (مىرس ەتىپ). ول بۇرىن جۇگەرى وسىرۋگە قارسى ەدى، ەندى توڭكەرىلە قالىپتى. مۇنىسى قاي «ساياساتى» بولدى ەكەن.
بۋراباي. كۇش جەتپەيتىن بولعاندىقتان جۇگەرى ەگۋگە قارسى بولىپ كەلگەن مەنمىن، جاپپا بىرەۋگە جالاڭدى. سەنىڭ باسقا جالاڭ دا از ەمەس.
مەرەي. مەن كىمگە نەندەي جالا جاپقان ەدىم؟
بۋراباي. سەن ءبىزدى ءوزىنىڭ تۇمسىعىنان ارعىنى كورمەيتىن سوقىر، كورسە دە سەزبەيتىن مىلقاۋ كورەسىڭ، ءا؟ جوق، ىنىشەگىم! ءبىزدىڭ قۇلاعىمىز ۇزىن، كوزىمىز كورەگەن. بارلىق سىرىڭ ءبىزدىڭ الاقانىمىزدا.
مەرەي. بۇل ءسوزىڭىزدىڭ ار جاعىندا نەندەي ءزىل جاتقانى بەلگىلى. مەنى جوق ەتۋگە جەتەتىن قابىلەتىڭىز بارى دا راس. ءبىراق مەن ولسەم دە شىندىقتى جاسىرا المايمىن. ويتكەنى، مەن كوممۋنيستپىن. كوممۋنيستىك اردى ەشقانداي قاۋىپ-قاتەر دە، ەشقانداي دارەجە مەن بەدەل دە، ەشقانداي اتاق پەن داڭق تا تاپتاي المايدى. ەكىنشىدەن، كىمنىڭ كىم ەكەنىن سەكرەتار ءسىز كورمەسەڭىز دە، پارتيانىڭ كورەتىنىنە سەنەمىن. (كەتۋگە ىڭعايلانادى.)
بۋراباي. تاپتالمايتىن شويىن ەكەنىڭدى پارتيادان لاقتىرىلعان كۇنى كورەرمىز. ازىرشە بارا تۇر.
مەرەي (تىكسىنىپ). پارتيادان لاقتىرىلاتىن كىم؟
بۋراباي. كىم جات بولسا سول. اتاپ ايتقاندا سەن.
مەرەي. نە ءۇشىن؟
بۋراباي. انتيپارتيينىي انتيگوسۋدارستۆەننىي ارەكەتتەرىڭ ءۇشىن. اتاپ ايتقاندا: مالشىلاردىڭ اراسىنا بارىپ پارتيانىڭ مال شارۋاشىلىعى جونىندەگى ساياساتىنا قارسى ۇگىت جۇرگىزگەنىڭ ءۇشىن، تۇرمىستان ءوزىڭ ازعانىڭمەن قويماي، دامەش سايدالينا دەيتىن قىزدى ازدىرىپ كۇيەۋىنەن ايىرعانىڭ ءۇشىن. سونىڭ سالدارىنان «ويان» كولحوزىنىڭ ەلۋ قويىن اپاتقا ۇشىراتقانىڭ ءۇشىن. اۋدان باسشىلارىنىڭ اراسىنا ىرىتكى سالۋ ماقساتىمەن ەكىنشى سەكرەتار ادىلبايەۆتى ءبىرىنشى سەكرەتارعا قارسى قويۋعا برەكەتتەنگەنىڭ ءۇشىن. قالاي، ءبىر باسىنا جەتە مە؟
مەرەي. جەتەدى، ابدەن جەتەدى! ءبىراق ايتىپ تۇرعاندارىڭىزدىڭ ءبارى دە بەكەر، جولداس بالتابايەۆ! مەن پارتيانىڭ ەمەس، ءسىزدىڭ «ساياساتىڭىزعا»، ءسىزدىڭ مالشىلاردى وسى كۇنگە دەيىن التىاياقتان، جەر ۇيشىكتەن قۇتقارماي كەلگەن «ساياساتىڭىزعا»، ءسىزدىڭ - مال ازىعىن جيناۋدان كورى شىندىقتى ايتىپ ءوزىڭدى سىناعان كوممۋنيستەردىڭ ۇستىنەن وسىنداي جالعان جالا مالىمەتتەر جينايتىن «ساياساتىڭىزعا» قارسىمىن.
بۋراباي. ا، سەن ەندى ماعان وسىنداي جالا جابايىن دەدىڭ بە؟
مەرەي. مەن ەمەس، ءسىز ماعان جالا جاۋىپ تۇرعان. ءسىز مەنى ەكىنشى سەكرەتاردى ءبىرىنشى سەكرەتارعا قارسى قويدى، تۇرمىستان ازدى دەيسىز. جوق، جولداس بالتابايەۆ، مەن تۇرمىستان ازعان ەمەسپىن. ال، ەكىنشى سەكرەتاردى ءبىرىنشى سەكرەتارعا قارسى قويدى دەۋ، ءسىزدىڭ ەجەلدەن بەلگىلى ەسكى ءانىڭىز. ءسىز تال وسى جالا - ايىپپەن سىناپ شىندىقتى ايتقانى ءۇشىن ءتىپتى ايەلىڭىز ۇرسىسىپ قالعانى ءۇشىن دە كەيبىرەۋلەردى مورالنو ءولتىردىڭىز. ءبىراق، ءسىز ولتىرگەنىڭىزبەن پارتيا ولاردى ولتىرگەن جوق. مەنىڭ دە سۇيەنەر ءۇمىتىم سول.
بۋراباي (ستولدى قويىپ قالىپ). توقتات، جولداس داۋلەنوۆ.
مەرەي. جوق، توقتاۋدان ەندى كەتتىك. مەن سىناسام - كىلەڭ كوممۋنيستەردىڭ الدىندا ءسىزدىڭ كەيبىر جات قىلىقتارىڭىزدى سىنادىم. ءسىز ونى پارتياعا جابىلعان جالا دەيسىز. ايتىڭىزشى. كوممۋنيست پارتياسى قاشاننان بالتابايەۆتىڭ پارتياسى اتالعان ەدى؟ وسى ما ءسىزدىڭ پارتيانى قۇرمەتتەگەنىڭىز. وسى ما ءسىزدىڭ كوممۋنيستىگىڭىز؟ وسى ما پارتيانىڭ قاتەڭدى جوندە دەپ جىبەرگەندەگى سەنىمىن اقتاعانىڭىز؟ ەسىڭىزدە بولسىن. عايىپتان ءبىر دومالاق ارىز تۇسسە دە، اجالىنان ءبىر قوزى ولسە دە تەكسەرمەستەن، انىعىنا كوز جەتپەستەن كوممۋنيستەردى پارتيادان لاقتىرا بەرەتىن كەز ءوتتى. ەگەر كىم دە كىم بۇعان تۇسىنبەي كوممۋنيستىك پراۆونى دا تاپتاعىسى كەلسە، كىم ەكەنىنە قاراماستان وندايلاردىڭ ءوزىن لاقتىراتىن كەز جەتتى. سول لاقتىرىلاتىنداردىڭ ءبىرى ءسىز بولارسىز؟ ازىرشە قوش بولىڭىز. (تەز شىعىپ كەتەدى).
شىمىلدىق.
ءتورتىنشى پەردە
ءتورتىنشى سۋرەت
ساحنا ءبىرىنشى سۋرەتتەگى قالپى. پەردە اشىلماستان بۇرىن سالقيانىڭ دامەشپەن ۇرىسقان داۋىستارى ەستىلەدى. پەردە اقىرىن جىلجىپ اشىلا باستايدى.
نازگۇل. توقتاڭدار!
سالقيا. و، وڭكەي بايسىز، باقىتسىزدار. ايتىپ وتىرعان سوزدەرىنىڭ ءتۇرىن قارا. اۋداندى باسقاراتىن بۋرەكەڭ مەن كەلەكەم، ول ەكەۋىن باسقاراتىن مەن ەكەنىمدى بىلمەيسىڭدەر - اۋ، سەن بەيباقتار.
دامەش. ادىلبايەۆ جولداس موسكۆادان كەلسىن، سونسوڭ كورەرمىز كىمنىڭ نەنى باسقارعانىن.
سالقيا. ول كەلگەنشە مەرەيلەرىڭنىڭ پاشپىرتى دا بىتەتىن بولار.
دامەش. سونشاما ول نە ىستەپتى؟
سالقيا. كوميسسيانىڭ تەكسەرۋ قورىتىندىسىن وقىساڭ بىلەرسىڭ نە ىستەگەنىن. ارينە، كەلەكەم مەرەيدى اقتاپ الۋ ءۇشىن بار جانىن سالعان ەكەن، باسقا مۇشەلەر كونبەپتى.
نازگۇل. جوق، سالقيا! مەرەيدىڭ ەمەس، باسقانىڭ پاسپورتى بىتەتىن بولار.
سالقيا. باسقاڭ كىم، ەي؟
نازگۇل. كىم ازعىن بولسا سول.
سالقيا. قالقاتايىم - اۋ، ازعىنىڭ كىم-ەي ايتىپ تۇرعان، ءا؟
نازگۇل. مەن سونى سەندەردەن سۇراعالى كەلدىم.
سالقيا. ەي، قىز، سەنى قىزمەتتەن قۋعان ءبىز ەمەس، ەگەر ءجون سويلەمەيتىن بولساڭ، كەلگەن شارۋاڭدى ايت تا قايقاي!
نازگۇل. مەن قايدا كەتسەم دە سەنى بىرگە الا كەتكەلى تۇرمىن.
دامەش. توقتاتىڭدارشى! قىزمەتتەن قۋىلعان كىم؟
سالقيا. كوپ وقىسا دا باقىتى ءبىر اشىلماعان مىنا بيشارا اپايىڭ.
دامەش. سۇمدىق - اۋ، نە ءۇشىن؟
سالقيا. عاشىعىنىڭ ۇستىنەن تۇسكەن ماتەريالدى گازەتىنە باسپاعانى ءۇشىن.
دامەش (نازگۇلگە جاقىنداپ). تاتەتاي - اۋ، مىناۋ نە دەپ وتىر، راس پا؟
نازگۇل (دامەشتى ءبىر قولىمەن قۇشاقتاپ). سالقيا ءۇشىن بولماسا، مەن ءۇشىن قامىقپا، جانىم. مەن بۇگىن نە شىندىقتان مۇلدەم ءۇمىت ۇزەم، نە بار تىلەگىمە جەتەم. تەك، مەنىڭ قىزمەتتەن شىعارىلعانىمدى اپاما ەستىرتە كورمە.
دامەشتى ءبىر قولىمەن قۇشاقتاعان كۇيى تومەن تۇسە باستايدى.
تەرەزەدەن كەليمان كورىنەدى.
كەليمان. سالقيا! مەنىڭ بيۋروعا باراتىن ۋاقىتىم بولىپ قالدى، الگى ءبىر قۇلپىرمالى قىتايسكيي گالستۋگىم قايدا؟
سالقيا. ءاي، موشقاۋىم - اي، مەنىڭ كومەگىمسىز قوزعالا المايسىڭ - اۋ. كويلەكتەردىڭ استىن قاراساڭشى.
كەليمان. سەندەي اقىلدى ايەلدەر كۇيەۋىنىڭ گالستۋگىن شەگەگە ىلەتىن.
سالقيا. ماڭدايىڭا شەگە قاعىپ ىلمەسەم ءبارىبىر كورمەيسىڭ، ءجۇر بەرى!
كەليماندى الىپ كەتەدى.
نازگۇل. دامەش! وسى سالقيا ساعان حات جازا ما؟
دامەش. جوق، ونى نە ءۇشىن سۇرادىڭ؟
نازگۇل. ءجاي، انشەيىن، ءبىر كەرەگى بار ەدى.
دامەش. ايتپاقشى، شالىلىك ءتۇبىت تاۋىپ بەر دەپ جالعان ءبىر حاتى بار ەدى – اۋ. (قالتاسىن قاراي باستايدى.)
نازگۇل. دامەتاي، ىزدەشى، تاپشى.
دامەش. مىنە تاپتىم. مۇنى قايتەسىڭ؟
نازگۇل. بەرە تۇر! ويىمداعىداي بولىپ شىقسا مەن مۇنى كەيبىر ۇياتسىزداردىڭ بەتىنە تاڭبا ەتىپ باسامىن. (حاتتى كونۆەرتكە سالىستىرا ويلانا قاراپ.) ايۋاندار!
دامەش (تاڭدانا). ايۋانىڭ كىم؟
نازگۇل. كەيىن ءبارىن دە بىلەسىڭ. (تۇرا جونەلەدى دە، كەنەت توقتاي قالادى.) جوق، الدىمەن تۋىسقاندىق بورىشىمدى وتەيىن! (ۇيگە بەتتەپ باسقىشقا شىعا بەرە تاعى ويلانىپ قالادى.)
دامەش. مەن دە اداممىن عوي، ايتساڭشى ماعان دا.
قاتتى ىزالى مەرەي جەتىپ كەلەدى.
مەرەي. گۇلىم! كۇنىم!
نازگۇل (شوشىنا). مەرەي، جانىم - اۋ، ساعان نە بولدى؟
مەرەي. نە بولعانىن ءوزىم دە بىلمەيمىن. تاعدىرىم شەشىلەر ساعاتتا سەنى عانا كورىپ، سەنىمەن عانا سىرلاسقىم كەلدى. ايتشى، جانىم، سەن مەنىڭ ادالدىعىما، وسى تاعىلىپ وتىرعان ايىپتاردىڭ ءبارى جالعان جالا ەكەنىنە سەنەمىسىڭ؟
نازگۇل (تاڭدانا). جانىم - اۋ، نە دەپ تۇرسىڭ؟ ساعان سەنبەسەم، مەن وسىنداي قۋعىنعا تۇسەر مە ەدىم؟ نە بولدى، ايتشى؟
مەرەي. ەشقانداي جالا، ەشقانداي جازا سەنىڭ بەتىڭدى قايتارا الماعان سوڭ، ولار پاسىقتىڭ ەڭ لاس تۇرىنە بارىپ، ماعان ايىپتىڭ تاعى دا ءبىر ءتۇرىن تاعىپتى.
نازگۇل. ول نە؟
مەرەي. ولاردىڭ ويىنشا مەن ادامشىلىقتان ازىپپىن. ازعانىمنىڭ بەلگىسى دامەش ەكەۋمىز جالاۋ مەن سەنىڭ كوزىڭە ءشوپ سالىپپىز.
نازگۇل (كوڭىلىن كوتەرمەك بولىپ شاشىنان سيپاي سويلەيدى). وسى ما كۇنشە كۇركىرەپ كەلگەندەگىڭ؟
مەرەي. كۇركىرەۋ عانا ەمەس، ءدال وسىنىسى ءۇشىن مىناۋ جەزدەسىماعىڭنىڭ توبەسىنە جاي بولىپ تۇسكىم كەپ تۇر. انت ەتەيىن: ءوزىنىڭ لاس ويىنان جەم ىزدەپ ەكەۋمىزدى بىردەي قارماعىنا ءىلىپ جۇرگەن وسى.
نازگۇل. اكەم مارقۇم، قارشىعاسى جاپالاققا، قانشا ۇمتىلسا دا جىبەرمەي: قوي، ول وزىنە ۇيات دەيتىن ەدى. سونى ەسكەر دە قينالماشى، جانىم، قينالماشى.
دامەش. مەرەي اعا! ءسىز ماعان مىنانى ايتىڭىزشى، كولحوزدىڭ سول ەلۋ قويىن ءوزىمىز تولەسەك تە ءسىزدى جازالاي ما؟
مەرەي. بىلمەيمىن، باۋىرىم، بىلمەيمىن. مەنى قينايتىن ەلۋ قويدىڭ ءولىمى ەمەس، ەلۋ جىلدىڭ ار جاعىنداعى پاسىقتىق. بىقسىپ كەلىپ ساسىق ءتۇتىنىن سالىپ جاتقان سول.
نازگۇل (اۋىر ويدا). ءيا! ءبىرىنىڭ قۋانىشىنا ءبىرى قايعىراتىن، دوسى وسە باستاسا، وشىگە قالاتىن وسى قارا نيەتتىلىك ءبىزدىڭ كەيبىر قازاقتاردان قالار ما ەكەن؟ جوق، الدە ۇرپاقتان ۇرپاققا مۇرا بولىپ كەتكەنى مە؟ (ءسال كۇرسىنە). اباي اتامىز مۇنى ناداندىقتان كورىپ، سوعان قارعىس ايتا وتكەن ەدى، بىزدەر قارعايتىن ناداندىق تا قالعان جوق، قايدا وسىنىڭ ەندىگى وسىپ-ونەتىن ۋلى تامىرى؟
مەرەي (كۇيىنە، ىزالانا تۇسەدى). ونىڭ وسىپ-ونەتىن ۋلى تامىرى ناداندىق، ساۋاتسىزدىقتا عانا ەمەس، گۇلىمى بىزدە ءقازىر ناداندىقتىڭ ساۋاتتى جاڭا ءتۇرى، بارلىق ءايلا-تاسىلدى بىلەتىن ەڭ ءقاۋىپتى ءتۇرى بار. ول دارىنسىزدىقتان، مانساپقورلىقتان تۋاتىن كۇنشىلدىك! كۇنشىلدىك! ون بەس جىل وقىپ، جيىرما جىل تاربيەلەنگەندەردىڭ دە ءقايسىبىرى وسى اۋرۋمەن اۋىرىپ ءجۇر. وندايلاردى بۇدان كوپ وقىتىپ، بۇدان كوپ تاربيەلەۋ مۇمكىن ەمەس، سوندا مۇنىڭ ەمى نە؟ (زالعا). ايتىڭدارشى، ەمى نە؟
سالقيا كەلەدى.
سالقيا. ھى، مەرەي! امانسىڭ با؟ سەن مۇندا نەعىپ كەلە قالدىڭ؟
مەرەي (كەكەتە). بۇگىن ءارى ءوزىمنىڭ تۋعان كۇنىم، ءارى نازگۇلگە قوسىلاتىن كۇنىم ەدى. سول تويعا سىزدەردى شاقىرا كەلدىم، سال جەڭگەي.
سالقيا. ھى، سەن ءبىر اياعىڭ جەردە، ءبىر اياعىڭ كوردە تۇرسا دا ازىلدەي بەرەسىڭ - اۋ تىپتەن.
ۇيدەن اسىعىس، جۇرە كيىنىپ كەليمان شىعادى.
كەليمان. ا، دوستىم، امانسىڭ با؟ سالقيا! مەن كەشىكتىم عوي، ماشينانى قايدا جىبەرىپ ەدىڭ؟
سالقيا. قارنىڭ قامپيىپ كەتەر، جاياۋ جۇرە بەر!
مەرەي. ءسىز مەنىڭ ءبىر سۇراۋىما جاۋاپ بەرە كەتىڭىزشى!
كەليمان. اسىعىسپىن، تەز ايت.
مەرەي. مەنى پارتيادان شىعارىپ، سوتقا بەرۋگە ۇيعارعان قاۋلىلارىڭىزدىڭ پروەكتىسىندە ءبىزدىڭ تاجىريبە ستانسيامىزدى بۇدان بىلاي ءسىز باسقاراتىن بولىپسىز، مۇنىڭ ءمانىسى نە؟
كەليمان (مىرس ەتىپ). سەن پارتيا بيلەتىنەن قايداعى ءبىر ستانسيانى قىمبات كورەدى ەكەنسىڭ - اۋ وسى.
مەرەي. بيلەتىمنەن ءسىزدىڭ كىرلى قولىڭىز تۇگىلى شپال دا ايىرا المايدى. مەن تەك، ءوزىنىڭ ماقساتىنا باسقىش ەتىپ جەتپەك بولعان كەيبىر «دوستارىمنىڭ» قارا ءجۇزىن كورگىم كەلەدى.
نازگۇل. مەرەي!
كەليمان. سەن مەنى ءبىر ولىك توناۋشى كورەسىڭ بە، دوستىم.
مەرەي. مەن ءسىز ويلاعانداي ونشا اڭقاۋ ەمەسپىن، قاپى قالماڭىز!
كەليمان. ەگەر دە بۇگىنگى بيۋرودا مەنەن جاقىن دوس تابا الماساڭ قايتەسىڭ؟
مەرەي. دوسىم ءسىز بولساڭىز، قاس - دۇشپانىم قانداي ەكەن، ءا؟
كەليمان. كورەرسىڭ كىمنىڭ قاس، كىمنىڭ دوس ەكەنىن. ءبىراق، مەن پروەكتىنىڭ تاجىريبە ستانسياسىنا باسشىلىق جاساۋ كەلدەكبايەۆ جولداسقا تاپسىرىلسىن دەگەننەن باسقاسى قابىلدانا ما دەپ قورقامىن. سوندىقتان سەن بيۋرو مۇشەلەرىن وشىكتىرىپ الماي تاكتيچنىي سويلەگەيسىڭ.
مەرەي. قالاي سويلەيتىنىمدى ءوزىم بىلەمىن، ءسىز ماعان مىنانى ايتىڭىزشى! پروەكتىنىڭ باسقاسى قابىلدانعاندا ءسىزدىڭ اتىڭىز اتالعان تاراۋى نەگە قابىلدانبايدى؟
كەليمان. ول - كەيبىرەۋلەردىڭ سەن ەكەۋمىزدىڭ ارامىزعا تاستاپ وتىرعان وتى. ال ماعان مىڭ كۇندىك اتاقتان ءبىر كۇندىك بولسا دا دوستىق قىمبات. سوندىقتان، مەن ءقازىر بارامىن دا، ونى وشىرەمىن، قابىلدانبايتىن سەبەبى سول. (ساعاتىنا قاراپ.) بيۋرونىڭ باستالاتىن ۋاقىتى بولىپ قالدى، ءجۇر كەتتىك. دامەش، سەن بارماۋشى ما ەدىڭ؟
دامەش. مەن جالاۋمەن بىرگە بارامىن.
كەليمان. (دامەشتى وڭاشالاپ). مەرەي ەلۋ قويدى سەندەرگە اۋدارىپ كەتپەسىن، جالاۋ ەكەۋىڭ بيۋرودا جاقسىلاپ سويلەڭدەر!
دامەش. الاڭ بولماڭىز، وتە جاقسى سويلەيمىز.
كەليمان (مەرەيگە). قورىقپا، دوستىم! مۇمكىن جەلىڭ وڭىنان سوعار! ءجۇر كەتتىك. (كەتەدى.)
مەرەي. دوستىم دەگەن ءسوزىنىڭ ءوزى نەتكەن جەركەنىشتى ەدى؟ (كەتۋگە ىڭعايلانىپ.) ال، نازكەن! سەن مەنى وسى ۇيدەن كۇت! قورىقپا!
نازگۇل وعان حاتتى قۇپيا كورسەتىپ تۇرعان كەزدە جالاۋ جەتىپ كەلەدى.
جالاۋ. اۋ، جولداستار - اۋ، سايىسار كەزىمىز جاقىنداپ كەلەدى عوي، تەزىرەك سۇيىسسەڭدەرشى بۇل.
سالقيا. قويشىم - اۋ، مالىڭ امان با؟ سەن قايدان ءجۇرسىڭ؟
جالاۋ. و، مەنىڭ قاھارلى قايىن بيكەم! ءسىزدىڭ توقال تەكەڭىزدى بۇركىت اينالدىرىپ ءجۇر، سونى ءبۇرىپ كەتە مە دەپ قورقامىن. باسقا مالىمىز امان. ءجۇر، ءدامدى دامەشىم! (دامەشتىڭ قولىنان تارتا جونەلەدى.)
سالقيا. توقال تەكەسى نە مىنانىڭ ايتىپ تۇرعان.
جالاۋ. بار ەدى عوي، وسىندا ساقالى جوق توقال تەكە! ءجۇر!
دامەش. توقتاشى! سەن بيۋرودا نە دەمەكسىڭ؟
جالاۋ. مەن بە؟ مەن مەرەي زالىمنىڭ قاليپا شەشەيدى ازعىرىپ دامەشتى مەنەن ايىرعانى دا، ەگەر ول جازالانباسا، مەن عانا ەمەس بارلىق مالشىلار ايەلىنەن ايرىلىپ تىزەسىن قۇشاقتاپ قالاتىن ءقاۋپى بارى دا راس دەيمىن.
دامەش (زىلمەن). بەرى قاراشى!
جالاۋ. سونان كەيىن قارقىلداپ تۇرىپ كۇلەمىن دە، جوق، جولداستار! مۇنىڭ ءبارى ساندىراق. شىندىقتى - وسەك، وسەكتى - شىندىق كورۋدى قويىڭىزدار! بىزدەر باقتاشىلار مالدى عانا ەمەس، ادامدى دا جاقسى تاني بىلەتىن بولعانبىز. سوندىقتان ءوزىمىزدىڭ مەرەيدىڭ ەمەس، ءوزىنىڭ قاي داۋىردە ءومىر ءسۇرىپ وتىرعانىن بىلمەي وسى لاڭدى سالىپ جۇرگەندەردىڭ پارتبيلەتى الىنسىن دەيمىن. دۇرىس پا؟
دامەش. وتە دۇرىس.
جالاۋ. دۇرىس بولسا، ءجۇر كەتتىك. (ءبىر قولىمەن. دامەشتى، ەكىنشى قولىمەن مەرەيدى تارتا جونەلەدى.)
نازگۇل. مەن دە بارىپ قالارمىن، قوش!
مەرەي. قوش، گۇلىم! (ولار كەتەدى.)
سالقيا (ىزالانىپ). وڭكەي باقىتسىز قويانشىقتار!
نازگۇل. ولار قويشى بولسا دا سەنەن باقىتتى - اۋ، سالقيا.
سالقيا. نە دەپ تۇرسىڭ، ەي؟ (تەپسىنىپ جەتىپ بارادى.) كوزىڭدى اشىپ قاراشى، كىممەن سويلەسىپ تۇرسىڭ؟
نازگۇل (سالماقپەن). مەن ۇلدە مەن بۇلدەگە بولەنگەن جاندى قۋىرشاقپەن ەمەس، ءوزىمنىڭ بىرگە تۋعان اپام سالقيامەن سويلەسىپ تۇرمىن.
سالقيا (جەردى تەۋىپ قالىپ). مۇنداي سوزگە مەن تۇسىنبەيمىن، اشىق ايت.
نازگۇل. كويلەگى كوپ، تاماعى توقتىڭ ءبارى بىردەي باقىتتى ەمەس، ولاردىڭ ىشىندە دە سورلىسى بار دەپ تۇرمىن، ەندى تۇسىنىكتى مە؟
سالقيا. سەنىڭشە قالاي، باقىتتى بولامىز دەپ اش جالاڭاش ءجۇرۋىمىز كەرەك پە؟
نازگۇل. ادەمى كيىم ءتاننىڭ عانا كوركى، جاننىڭ كوركى ار-ۇيات. ەگەر جانىڭ جالاڭاش بولسا ادەمى كيىمدەرىڭ كەبىنىڭمەن بىردەي.
سالقيا (كەتەر جولدى قولىمەن نۇسقاپ، جەر تەپكىلەيدى). بوسات ءۇيىمدى، بوسات، تەزىنەن!
نaزگۇل. جوق، سالقيا! مەن تۋىسقاندىق بورىشىمدى وتەگەلى تۇرمىن. سەن نە ءقازىر ماعان ەرىپ بيۋروعا باراسىڭ دا، مەرەي تۋرالى بارلىق شىندىقتى ايتىپ، ادام بولىپ قايتاسىڭ، نە وسى ازعىن كۇيىڭدە قالاسىڭ. قالاعانىڭدى ءقازىر تاڭدا.
سالقيا (ۇرەيلەنىپ كەيىن شەگىنەدى). بيۋرو! وندا مەنىڭ نەم بار!
نازگۇل. سەنىڭ كەلەشەگىڭنىڭ ەسىگىن اشاتىن دا، جاباتىن دا سول. شىندىقتى ايتساڭ اشىلادى، جاسىرساڭ جابىلادى. ەسىڭدە بولسىن، جاباتىن كىلتى مەنىڭ قولىمدا.
سالقيا (ۇرەيلەنىپ وتىرا كەتەدى). جاباتىن كىلتى! ول نە؟
قاتتى كۇيىنىشتى قاليپا كەلە جاتادى.
نازگۇل (قارسى جۇگىرىپ). اپا! وسىنشاما كۇيىنگەندەي نە بولدى، اپاجان؟
سالقيا (بارا قۇشاقتاي الادى). اپاتايىم - اي، جاقسى كەلدىڭ - اۋ. كورمەگەنىمە ءبىر-اق جەتى بولسا دا ساعىنىپ قالىپپىن عوي. (بەتىنەن سۇيمەك بولادى، قاليپا ونى كەيىن سەرپىپ تاستاپ، بارىپ ورىندىققا وتىرادى.)
قاليپا. شاقىر كەليماندى.
سالقيا. اپاتاي، ول بيۋروعا كەتكەن ەدى، جاي ما؟
قاليپا. ول نە بيۋرو؟ الگى مەرەيدىڭ جۇمىسىن قارايتىن بيۋرو ما؟
سالقيا. ءيا، ءيا! سول، اپاتاي. سونى پارتيادان شىعارىپ، سوتقا بەرەتىن بيۋرو.
قاليپا (نازگۇلگە). سەن قىزمەتىڭدى تاستاپ مۇندا نەعىپ ءجۇرسىڭ؟
نازگۇل (قىسىلىپ). جاي ءبىر جۇمىسپەن كەلىپ ەم، اپا.
قاليپا. جاسىرما! مەن ءبارىن دە ەستىپ كەلىپ وتىرمىن. مەرەيدىڭ ۇستىنەن تۇسكەن ماتەريالدى باسپاعانىڭ ءۇشىن قىزمەتتەن قۋىلعانىڭ راس پا؟
نازگۇل (سىلق ەتىپ شەشەسىنىڭ الدىنا وتىرا كەتەدى). جالىنامىن، اپاتاي، مەن ءۇشىن كۇيىنە كورمەشى.
قاليپا. ەڭ ۇلكەن ءۇمىتىم، ەڭ ۇلكەن قۋانىشىم سەن مۇنداي قىرسىققا ۇشىراساڭ مەن قالاي كۇيىنبەيمىن. (جىلامسىراپ.) اكەڭ ءتىرى بولسا سەنى بۇلاي باسىنار ما ەدى؟
نازگۇل (شەشەسىن قۇشاقتاپ). اكەمنىڭ اتىمەن، ءوزىڭنىڭ اق سۇتىڭمەن انت ەتەيىن، اپاتاي. مەن سول باسىنباق بولعانداردىڭ ءوزىن باسىپ وتەمىن، تەك ءسىز نالىماڭىزشى؟
سالقيا (يمەنە كۇڭكىلدەپ). سول حاتى قۇرعىردى باسا سالساڭ عوي، قۇدا دا، قۇداعي دا تىنىش.
نازگۇل (اتىپ تۇرىپ). سالقيا! جەتتى سايقالدانۋىڭ. ەندى سول حاتتى جازعان ءوزىڭ ەكەنىن مويىندا دا، كىناڭدى جەڭىلدەت.
سالقيا (بار داۋسىمەن). اپا! اپاتاي، مەن نە ەستىپ تۇرمىن.
نازگۇل سەن شىندىقتى عانا ەستىپ تۇرسىڭ.
قاليپا (ويلانا سويلەپ). توقتا، توقتا! (نازگۇلگە.) سەن نە دەدىڭ؟ سەنىڭ ول حاتتى جازعان مالشىلار ەمەس دەپ ىزدەپ جۇرگەن جادىگويىڭ وسى بولعانى ما؟
سالقيا. ءيا، وسى، وسىلار!
سالقيا. ەي، قىز، وكىمەت سەنى ون بەس جىل وقىتقاندا تۋعان اپاسىنا وسىنداي جالا جابۋدى وقىتقان با ەدى؟
نازگۇل. ۇكىمەت سەندەيلەرمەن كۇرەسۋدى وقىتقان-دى.
سالقيا. اپا، ءوشىر مىنا قىزىڭنىڭ ءۇنىن، ءوشىر!
قاليپا. ىم... سولاي دەڭدەر! (ەكى قىزىنا كەزەك قارايدى. ۇزاق ويلانىپ.) سەن قالام مەن قاعاز اكەلشى!
سالقيا ۇيگە كەتەدى.
نازگۇل. اپا، ءسىز نە ىستەگەلى وتىرسىز؟
قاليپا. وندا جۇمىسىڭ بولماسىن. ەگەر بۇل كۇدىگىڭ بەكەر بولىپ شىقسا، مەنەن جاقسىلىق كۇتپە.
سالقيا (قالام، قاعاز، سيا اكەلەدى). مىنە، اپاتاي.
قاليپا. وتىرا قال دا جاز.
سالقيا (شوشىنعانىن سەزدىرمەۋگە تىرىسىپ). ال، نازكەنتاي، سەن جازىپ جىبەر!
قاليپا. جوق، ماعان ونىڭ جازعانى ۇنامايدى، ءوزىڭ جاز! (اقىرىپ.) كانە!
سالقيا. اپاتاي - اۋ، نە دەپ وتىرسىڭ؟ مەن جەتى جىل وقىسام دا، وسى كۇنى جەتى ءارىپتىڭ دە باسىن قوسا المايمىن عوي.
قاليپا. ءسوزدى قوي دا جاز، جىلدام!
سالقيا (نازگۇلگە). قالقاتايىم - اۋ، گۇلتايىم - اۋ! وي، اينالايىن، جاڭاعى سوزىمە رەنجىپ قالدىڭ با، نەگە جازباي تۇرسىڭ؟
قاليپا. مەن ساعان جاز دەپ وتىرمىن.
سالقيا. جو-جوق، اپاتاي، مەن ولتىرسەڭ دە جازا بىلمەيمىن.
قاليپا (تاياعىمەن ستولدى سالىپ قالىپ). جازاسىڭ، جازدىرامىن مەن ساعان!
سالقيا (ىدىستارىن قورعاپ، ستولدى كەۋدەسىمەن جابادى). اپاتاي - اي، اپاتاي - اي! سوتتالىپ كەتەرسىڭ، قيراتپاشى.
نازگۇل (ىزامەن مىرس ەتىپ). ونىسى راس، بۇلار سوتتاۋدان دا تايىنبايدى، قوزعاماڭىز. (دامەشتەن العان ماناعى حاتتى كورسەتىپ.) قينالماي-اق قوي، جالا ارىزىڭمەن سالىستىرۋعا مىنا حاتىڭ دا جارايدى.
سالقيا (كوزى شاراسىنان شىعا، جاقىندايدى). بۇل نە؟
نازگۇل. بۇل سەنىڭ دامەشكە جازعان حاتىن. وزگەنى تانىماساڭ دا، ءوز حاتىڭدى تانىرسىڭ. (كورسەتەدى.)
سالقيا. ھى، مەن وعان ومىرىمدە حات جازعان ەمەسپىن، اتىمدى پايدالانىپ جۇرگەن بىرەۋلەرىڭ عوي، ءا؟ ھى...
قاليپا. بەرى اكەل! (حاتتى الىپ قارايدى.)
سالقيا. اپاتايىمنىڭ ءوزى-اق ايتسىن. (شەشەسىن قۇشاقتاي بەرە حاتتى جۇلىپ الۋعا وڭتايلانادى.)
قاليپا (ونىڭ بىلەگىنەن ۇستاپ الىپ). ەندى ماعان ءبارى دە بەلگىلى. ءجۇر، ءجۇزىقارا!
سالقيا (جۇلقىنىپ). جوق، جوق، اپاتاي! مەنى ەشقايدا اكەتە المايسىڭ! بوسات! ءۇيىم ەسىز قالادى، بوسات! (قاليپانىڭ قولىن تىستەمەك بولادى.)
قاليپا. ءبارىبىر ول ءۇي ەندى ەسىز قالدى، ءجۇر جىلدام.
نازگۇل. اپا! بىرەۋلەر كەلە جاتىر.
دامەش، وعان ىلەسە جالاۋ كەلەدى، ەكەۋى دە قۋانىشتى.
دامەش. مىنە مەنىڭ ايتقانىم تاعى دا ءدال كەلدى.
نازگۇل. جانىم - اۋ، سەن وتە قۋانىشتىسىڭ عوي. نە بولدى؟
دامەش. ادىلبايەۆ جولداس كەلگەن ەكەن، سول بىردەڭە دەگەن بولۋ كەرەك، بيۋرو ەرتەڭگە قالدى.
جالاۋ. ماقتانبا، ماقتانبا، سەن تۇگىلى كەلەكەڭنىڭ ايتقانى دا اينىماي كەلەتىن.
سالقيا. اۋزىڭنان اينالايىن-اي، نە دەيسىڭ؟ (قاسىنا جەتىپ بارادى.) ونىڭ اينىماي كەلگەنى قاي ءسوزى؟
جالاۋ. ول كىسىنىڭ مەرەيگە «جەلىن وڭىنان سوعۋى مۇمكىن» دەگەنى راس پا ەدى؟
سالقيا. ءيا، راس.
جالاۋ. راس بولسا سول.
نازگۇل. وندا كەليماننىڭ جەلى سولىنان سوعار.
جالاۋ. ءجاي قوڭىر جەل ەمەس، وسى ءۇيدى تەڭسەلتەتىن ۇلكەن داۋىل سوعا ما دەيمىن.
سالقيا. و، ىرىگەن سوزدەن باسقانى بىلمەگەن شىرىك اۋىز وڭكەي.
جالاۋ. ءسىز جاڭا عانا «اۋزىڭنان اينالايىن-اي» دەپ ەدىڭىز، تىم تەز اينيدى ەكەنسىز، ءا؟
قاسىندا مەرەي بار، دابىرلاي سويلەپ كەليمان كەلەدى.
كەليمان. ادىلبايەۆ جولداس الىپ قوي شىركىن. امال پە، باسقامىز وعان سەرىك بولا الماي كەلەمىز.
مەرەي. ءيا، ەتەگىنەن تارتا الماي دىڭكەلەپ كەلەسىزدەر.
كەليمان. جالىنامىن، باۋىرىم، سەن وسىنداي قالجىڭدى قويشى وسى.
قاليپا. مەرەي، نازگۇل، جالاۋ، دامەش! تورتەۋىڭە قويار ءبىر سۇراۋىم بار، بەرى كەلىڭدەرشى!
كەليمان. اپا، ءسىز دە كەلىپ قالىپ پا ەدىڭىز، امانسىز با؟
جەتىپ بارىپ قولىن ۇسىنادى.
قاليپا. الدىمەن قولىڭدى جۋىپ كەل!
كەليمان (اڭىرىپ قولىنا قارايدى). قولىم تازا، مىنە قاراڭىز!
قاليپا. جوق، تازا ەمەس. جازىقسىز جاس جاننىڭ قانى ساسىپ تۇر. (مەرەيلەرگە.) جۇرىڭدەر بەرى!
ۇيگە كەتەدى. باسقالار ونىڭ سوڭىنان كەتەدى دە، كەليمان مەن سالقيا قالادى.
كەليمان (ونىڭ قاسىنا جەتىپ بارىپ). تاعى نە بوپ.
سالقيا. قۋرىدىق، ويباي، بەرى كەل.
كەليمان. سەنىڭ شەشەڭە نە بولعان؟
سالقيا. الدىمەن سەن ايت. نەگە قايتىپ كەلدىڭدەر؟ ادىلبايەۆ پا بيۋرونى كەيىنگە قالدىرتقان؟
كەليمان. ءيا، سول، سول. ول مەنىڭ شەك - قارنىمدى اقتارىپ شىقپاي مەرەيدىڭ ماسەلەسىن قاراتاتىن ەمەس.
سالقيا. قۇدايىم-اي، ساقتاي گور. بۋرەكەڭنىڭ بەتى قالاي؟
كەليمان. وي، بۋرابايىڭ قۇرىسىن سەنىڭ. (ىزالانىپ ءجۇرىپ كەتەدى.) قايداعى ءبىر كۇمپيگەن قۋىس كەۋدەنى. بۋرەكە دەيدى عوي.
سالقيا. سۇمدىق - اۋ، سەپ نەعىپ مۇنداي باتىر بولا قالدىڭ؟ الدە ول كەتەتىن بولدى ما؟
كەليمان (قۇپيالاپ). وبكوم تىعىز شاقىرتىپ، سوعان اسىعىس كەتكەلى جاتىر، بەت الپەتىنە قاراعاندا ونىڭ وسى كەتكەنى كەتكەن سەكىلدى. مەرەيدىڭ كوزىنشە ونى بۋرەكە دەۋشى بولما، ۇقتىڭ با؟
سالقيا. ۇقتىم! ۇقتىم! ءبىراق مەرەيگە جالىنباساڭ جانىڭ ەندى قالار ما ەكەن؟
كەليمان. مەرەيگە نە ءۇشىن جالىنباقپىن؟
سالقيا. نازگۇل مەنىڭ دامەشكە جازعان ءبىر حاتىمدى قولىنا ءتۇسىرىپ الىپتى. سونى اپارىپ اناۋ ارىزدارمەن سالىستىرسا قۇرىدىڭ ەمەس پە؟
كەليمان (قاتتى شوشىنىپ، سالقيانىڭ يىعىنان ۇستاي الادى.) نە دەيسىڭ، مالعۇن.
داۋلەن مەن ايجان كەلەدى.
سالقيا (داۋلەندەردى كورە سالا كۇبىرلەيدى). توقتا! قۇدايىم مىنالاردى سەنىڭ باعىڭا ايداپ كەلگەن بولار.
داۋلەن (انادايدان). اۋ، وسىندا مەرەي بار ما؟
سالقيا اتا! (قارسى جۇرەدى.) مەرەيىڭىز دە، نازگۇلىڭىز دە وسىندا. (قولىن ۇسىنىپ.) اۋىل-ايماق، بوتا-تايلاعىڭىز امان با، اتاتاي؟
داۋلەن (قولىن تاڭدانا ۇسىنىپ). ءيا، ءبارى دە امان.
كەليمان. سالەم، داۋكەى (قول الىسادى.)
داۋلەن سالەم، كەليمان.
سالقيا. ويباي-اۋ، ەڭ جاقسى كورەتىن شەشەمدى بايقاماي مەنى نە قارا باستى - ەي؟ ەسەنسىز بە، اپاتاي. (ايجاندى بارا قۇشاقتاپ بەتىنەن سۇيەدى.) ساعىنىپ الىپپىن عوي تىپتەن.
داۋلەن. تۇك تۇسىنسەم بۇيىرماسىن، مەرەي انىق وسىندا ما؟
كەليمان. ءيا، انىق وسىندا. ونىڭ نە تاڭداناتىنى بار؟
داۋلەن. سەندەردىڭ دوستىقتارىڭ مەن قاستىقتارىڭ ءبىر قالىپپەن سوققانداي، تاڭدانباسقا بولا ما؟
سالقيا (ەندى داۋلەندى كەلىپ قۇشاقتايدى). سىزدەر ءبىر جاقسى تىلەۋدىڭ ۇستىنە ءدال كەلدىڭىزدەر، داۋكە.
داۋلەن. جاقسى تىلەۋ!
سالقيا. كەلەكەم ەكەۋمىز ءبىر ماسەلەگە تالاسىپ تۇرمىز، سونىڭ تورەلىگىن ءسىز ايتىڭىزشى.
داۋلەن. ول نە؟
سالقيا. مەرەي مەن نازگۇلگە اپامنىڭ ريزالىعىن الىپ بەرمەكشى ەدىك، سونى قايسىمىزدىڭ ايتقانىمىز ءجون.
ايجان (قۋانىپ). ساقىشىم - اي، لەبىزىڭ نەتكەن جاقسى ەدى. سەن ايت، قاراعىم، سەنىڭ ايتقانىڭنان شىعاتىن قاليپا جوق.
كەليمان. وتە دۇرىس ايتاسىز، شەشە. ال، داۋكە، مەنىڭ سىزدەن تىلەيتىن ودان دا ۇلكەن ءبىر تىلەگىم بولىپ تۇر.
داۋلەن. ۇلكەن تىلەك! مەنەن بە؟
كەليمان. ءيا، سىزدەن! مەن ءسىزدى اكە ورنىنا - اكە، اعا ورنىنا - اعا ەتكىم كەلەدى.
داۋلەن (سەزىكتەنە قاراپ). ونىڭ تولەۋى نە بولار ەكەن؟
ۇيدەن قاليپا باستاعان توپ شىعادى.
كەليمان. اپاتاي، ءبىزدىڭ ءبىر وڭاشا ءسوزىمىز بار ەدى، كىشكەنە بارا تۇرساڭىزدار قايتەدى؟
قاليپا. اپا دەيسىڭ، ءا؟ راس، سەن دە مەندەي انادان تۋدىڭ مەن دە سەنىڭ اناڭ بولىپ كەلدىم. سول انالىقتى تاپتاعىڭ كەلمەسە شىنىڭدى ايت! كىم مەرەيدىڭ ۇستىنەن جالعان ارىزدى جازدىرعان. كىم مىنانى جازعان. (ماناعى حاتتى ۇسىنادى. كەليمان نە ىستەرىن بىلمەي تۇرىپ قالادى.)
قاليپا (از پاۋزادان سوڭ). ەي، كەليمان! مەن وزىمنەن تۋعان ءۇش قىزدىڭ ەمەس، سەنىڭ دە اناڭ بولىپ كەلدىم. ءبىراق، مەن ءقازىر انامىن دەپ ماقتانا الماي، كىنالى جانداي يمەنىپ اۋىر قينالۋدامىن. ويتكەنى مەن الدانعان، اداسقان جايمىن. مەن نازگۇلىمنەن سەن جايىندا جايسىز سوزدەردى قانشا ەستىسەم دە، سەنە الماي كەلىپ ەدىم، كوزىم بار شىندىققا جاڭا جەتتى. مەن سالقيا ەكەۋىڭنىڭ تىلىڭە ەرىپ نازگۇلىمنىڭ باعىن بايلاسام، دامەشىمدى سۇتتەي ۇيىپ وتىرعان جەرىنەن ايىرا جازدادىم. ويلاپ قاراسام، وسىنىڭ ءبارى وزىمە ءوزىم ىستەگەن، سەندەر ىستەتكەن قاستىق ەكەن. ەگەر ماعان جاساپ كەلگەن قامقورلىعىڭ ءوزىڭنىڭ مانسابىڭ ءۇشىن بولسا وندا سەنىن انا سىيلاعانىڭ قايسى، انا سىيلاماساڭ ادامدىعىڭ قايسى؟ ەگەر دە انانداي مەنى بۇلاي ساتساڭ، سەن كىمدى ساتپايسىڭ؟ جوق، سەنىڭ ساتپايتىنىڭ جوق، سەن تۋعان ەلىڭدى دە ساتاسىڭ. ويتكەنى سەن كۇنشىلسىڭ. كۇنشىلدىڭ نيەتى قارا، كۇنى قاراڭ! بەكەر دەسەڭ ءجۇر سول رايكومىڭا! بيۋروسىن ەرتەڭ ەمەس، بۇگىن شاقىرسىن. جۇرىڭدەر ءبارىن دە.
سالقيا (كەليمانعا). ءتىلىن بايلانىپ قالدى ما ەي، نەگە ۇندەمەيسىڭ؟
كەليمان. اپاتاي - اي، كىشكەنە توقتاڭىزشى. (ەسىنەن اداسقانداي اركىمگە ءبىر الاقتاپ.) باۋىرىم، مەرەي! مەنەن وسىنداي ءبىر اعاتتىق بولدى، كەشىر، باۋىرىم.
مەرەي. حالىقتان سۇراڭىز، حالىقتان! بەتىڭىز شىداماسا مەن - اق سۇراپ بەرەيىن. بارشاڭىزدان ءبىر سۇراۋ! (زالعا قاراپ.) سىزدەردەن دە!.. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە: وسىنداي كۇنشىلدەردەن، مانساپقورلاردان ءقاۋىپتى جاۋ بار ما؟
داۋىستار. جوق، جوق.
مەرەي. مۇندايلاردىڭ كىناسىن كەشىرۋگە بولا ما؟
داۋىستار. جوق، جوق.
مەرەي. ءبىز حالىقتىڭ ۇكىمىنە ءارقاشان دا رازىمىز. ال، ءسىز كەليمان كەلدەكبايەۆيچ! ار-ۇياتتان تىر جالاڭاش كۇيىڭىزدە كورگە كىرىڭىز.
شىمىلدىق.
You Might Also Like
-
تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعى قارساڭىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان حالقىنا كەزەكتى جولداۋىن جاريالادى. جولداۋ بارىسىندا پاندەميادان كەيىنگى ەكونوميكالىق دامۋ جولدارىن ايقىنداي كەلە، جاڭا ...
