InfoHub Logo

كوگىلدىر اي ساۋلەسى ءتۇسىپ تۇر. جايلاۋدىڭ جالپاق بەتكەيىندەگى ۇيقىعا باتقان اۋىلدىڭ سولتۇستىك استىرتى تەرىسكەيلى بۇرگەنى قالىڭ بولىپ، وسى شىتىرماننىڭ اراسىن جارىپ وتكەن جان جولمەن ەكى جۇرگىنشى كەلە جاتتى. ولار كۇزەتتەگى قىزداردىڭ «ەكى-اي جيرەن» ءانىن قۇمارتا تىڭداپ، شوقپار تاس تۇبەگىندەگى سامىرسىنعا اتتارىن بەكىتتى دە، ويعا الىپ كەلگەن بايەكەڭنىڭ اقبوز جۇيرىگىن الىپ كەتۋدى ويلايدى. كۇزەتشى قىزدار ءبىر
مەزەت ايتقان اندەرىن توقتاتىپ، كۇي شەرتەدى. بۇل كۇي مۇكەيدىڭ «جەتىم تورى ات» كۇيى ەدى. قىزداردىڭ كۇيدىڭ ىرعاعىن تولىق تۇسىرە الماي وتىرعانىن اڭعارعان مۇكەي، قاسىنداعى جولداسىنا: «مەن جولاۋشى بەينەسىمەن قىزدارعا بارىپ، كۇي شەرتىپ اينالدىرا تۇرايىن، سەن وسى ورايدا اقبوز جۇيرىكتى الىپ كەت»، — دەيدى.

كاپەرسىز اتتان ءتۇسىپ جاتقان جىگىتتى كورگەن قىزدار ۇركەردەي بوپ ورىندارىنان تۇردى. ولار جىگىتتىڭ امان-سالەمىن قىمسىنا العانداي بولدى. مۇكەي قىزدارعا:

— جولاۋشى ەدىم، شەرتكەن كۇيلەرىڭىزدى تىڭداپ ساۋىق بار ەكەن دەپ ادەيى بۇرىلدىم. مەن دە وزدەرىڭىز سياقتى كۇيقۇمار جان ەدىم. قانە شەرتىڭىزدەر، كۇيلەرىڭىزدى تىڭداپ كورەلىك، — دەيدى. ءۇش قىزدىڭ ەكەۋى بۇيىعىلاۋ بولسا كەرەك، ءبىرىن-بىرى قۇشاقتاپ، سۇڭعاقتاۋ، ەرەسەك قىزدىڭ ارتىن الا ىعىستاپ تۇر.

ۇكىلى قۇندىز بورىك، قوس ەتەك كويلەك، شىنتاق جەڭ كامزول كيگەن قىز ءتىل قاتتى:

— اعاي، ءبىز سىزدەن «قاراڭعىدا نە قىلعان كىسى؟» دەپ قورقىپ قالساق، وندا جاقسى بولدى عوي. كەلىڭىز، وتىرىڭىز، — دەپ ۇستىنە الاشا جابىلىپ، ىشىنە سىرماق توسەلگەن كۇركەنى نۇسقادى. الگى سۇڭعاقتاۋ قىز نازدانا سويلەپ:

— اعاي، ءسىز مۇكەي دەگەن كۇيشىنىڭ «جەتىم تورى ات» دەگەن كۇيىن بىلەسىز بە؟ — دەدى. تۇنىق قۇلىن داۋسىنا كۇمىس شولپىسى دا ءۇن قوسقانداي سىڭعىر ەتتى. ونىڭ اي نۇرىنا شاعىلعان اقشا بەتىنەن ەركەلىك پەن وتكىرلىكتىڭ، تالاپ پەن تالعامنىڭ تاڭعى سامالى ەسىپ تۇرعانداي. قىزدىڭ قىلىقتى سيپاتىنا جۇرەگى جىلىعان جىگىت:

— قارىنداس مۇكەي دەگەنىڭىزدى تانىماسام دا، «جەتىم تورى ات» دەگەن كۇيىنەن حابارىم بار ەدى. دومبىراڭىزدى بەرىڭىز، شەرتىپ كورەيىن، — دەپ ەدى، قىز دومبىرانى ۇسىندى. مايىسقان، كۇمىس ساقينالى، سۇيرىك ساۋساقتاردىڭ سالالى ۋىسىنان سۇيكىمدى قىزدىڭ ۇكىلى دومبىراسىن الدى دا، مۇكەي «جەتىم تورى ات» كۇيىن بەبەۋلەتىپ جىبەردى. جالىندى كۇيشىنىڭ ساۋساعىنان كۇي سەزىمىنىڭ ساف التىنى توگىلگەندەي بولىپ، بالاۋسا قىزدىڭ بالعىن كوڭىلىن بالبىراتىپ بارا جاتقان سياقتى.

— باسە، وسىلاي شەرتىلەتىن سياقتى ەدى، — دەپ قايتا-قايتا شەرتكىزىپ تىڭداي بەرەدى.

اقشاربى بۇلتتاردىڭ اراسىنان اق ساۋلەسىن شاشىراتىپ، سۇلۋ شولپان دا سىعالاي باستادى. جىگىت كۇيدى توقتاتىپ، اتتانۋعا ىڭعايلانىپ ەدى، كۇزەتشى قىز قيىلا سويلەپ:

— اعاي، سىزگە راحمەت! ءبىز ءۇشىن جولىڭىزدان بوگەلدىڭىز. اۋىلىڭىز شالعاي بولماسا، بۇدان كەيىن دە ونەرىڭىزگە ورتاق بولعىم كەلەدى، — دەپ قيماس دوسىنان ايىرىلعانداي مۇڭايىپ ورنىنان تۇردى.

— اقجارقىن قارىنداس، ءسىز دە ساۋ بولىڭىز! ونەر قۇمار جانىڭىزدان اينالدىم! تالەيىم بولسا، تاعى دا كورىسەرمىز...

جىگىتتى قولتىقتاپ اتتاندىرعان قىزدىڭ قىزۋلى الاقانى، ونىڭ جۇرەگىنە سونبەستەي وت ۇشقىنىن تۇتاتىپ جىبەرگەندەي ەدى. «وسىنداي ءبىر كىنادان پاك پەرىشتەنى قالايشا الداۋعا قيدىم» دەيتىن وكىنىشتى وي جىگىت جۇرەگىندە كەتە بەردى...

سارەسىدەن تۇرعان بايەكەڭ جۇيرىكتى جوقتايدى. كۇزەتشى قىزدار ەشكىمدى كورمەگەنىن ايتىپ، بولعان ءىستى جاسىرىپ قالادى. ۇل ورنىنا ۇل، قىز ورنىنا قىز بولىپ جۇرگەن جالعىز ەركەسىنىڭ سىرىن بىلەتىن بايەكەڭ ونان ارى قۋزاپ ايتتىرۋعا باتا المايدى. كۇندەر ءوتىپ جاتتى... قىز ۇيىنەن ۇرلانىپ، قالىڭ قاراعايدىڭ اراسىندا دومبىرا شەرتىپ وتىرعان جەرىندە اكەسى ابايسىزدان ۇستىنەن ءتۇسىپ قالادى. قىزدىڭ شەرتىپ وتىرعانى مۇكەيدىڭ «جەتىم تورى ات» كۇيى ەدى. «قالقام-اۋ، سول جوعالعان حايۋان سەنىڭ ۇيرەنگەن ونەرىڭنەن ساداعا، مۇكەيدىڭ كۇيىن ۇيرەنىپسىڭ عوي»، — دەپ اكەسى قىزىنىڭ ماڭدايىنان يسكەيدى. اتتىڭ جوعالۋى مۇكەيدەن ەكەندىگى دەرەكتەن ەدى. قىزى دا بولعان ءىستى جاسىرماي ايتا سالادى.

بىرنەشە جىلدان سوڭ، ات يەسى ءبىر ۇلكەن استا كۇي شەرتىپ وتىرعان مۇكەيگە كەزىگىپ: «مەنىڭ جۇيرىك كوگىمدى العاندىعىڭ ءشۇباسىز. ءبىراق قايتارماي-اق قوي، سەن ونىڭ بوداۋىنا، مەنىڭ بالاما «جەتىم تورىڭدى» ەرتتەپ مىنگىزىپ كەتىپسىڭ. مەنىڭ اقبوزىم سول «جەتىم تورىڭنىڭ» اۋىزدىعىنا بايلاعان بالامنىڭ ءتىلاشارى بولسىن»، — دەپ كەشىرىپتى. كۇيشى اتالى ءسوز الدىندا باسىن ءيىپ، سول اس ۇستىندە «ءسىزدىڭ بالاڭىزعا ارناۋىم» دەپ «كۇزەتشى قىز» كۇيىن شىعارىپتى.

---