InfoHub Logo

مالىمەتتەر بازاسى كەيبىر قولدانبالى اقپاراتتىق جۇيەدە قولدانىلاتىن دەرەكتەردى قامتيدى. مىسالى: ’سيرەنا’ نەمەسە ’ەكسپرەسس’ اۆيا جانە تەمىرجول بيلەتتەرىن ساتۋ سيستەماسى. مالىمەتتەردىڭ ۇيىمداستىرۋ تۇرىنە بايلانىستى مالىمەتتەر بازاسىنداعى دەرەكتەردىڭ نەگىزگى مودۋلدەرى كەلەسى تۇردە بولادى:

•    يەرارحيالىق
•    جەلىلىك
•    رەلياسيالىق
•    وبەكتى-باعىتتالعان

يەرارحيالىق مودەلدە دەرەكتەر اعاشتارىزدەس (يەرارحيالىق) قۇرىلىم تۇرىندە بەرىلەدى. دەرەكتەردىڭ وسىنداي ۇيىمى يەرارحيالىق رەتتەلگەن اقپاراتتارمەن جۇمىس جاساعاندا ىڭعايلى، ءبىراق قيىن لوگيكالىق بايلانىستارمەن جۇمىس جاساعاندا يەرارحيالىق مودەل ءالسىز.

جەلىلىك مودەلدە دەرەكتەر ەرىكتى گراف تۇرىندە ۇيىمداستىرىلادى. جەلىلىك مودەلدىڭ كەمشىلىگى بولىپ، قۇرىلىمىنىڭ قاتتىلىعى جانە ونى ۇيىمداستىرۋدىڭ قيىندىلىعى بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار، يەرارحيالىق جانە  جەلىلىك مودەلدەرىنىڭ كەمشىلىكتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ، دەرەكتەر قۇرىلىمىنىڭ دەرەكتەر بازاسىن جوبالاۋ كەزىندە بەرىلۋى جانە دەرەكتەرگە قاتىناۋ بارىسىندا وزگەرتۋگە كەلمەيدى.

وبەكتى-باعىتتالعان مودەلدە مالىمەتتەر بازاسىنىڭ جازباسى وبەكت تۇرىندە بەرىلەدى. وبەكتى-باعىتتالعان مودەل جەلىلىك جانە رەلياسيالىق مودەل ەرەكشەلىكتەرىن قامتىپ، كۇردەلى مالىمەتتەر بازاسىن قۇرۋدا پايدالانىلادى.

BDE Administrator

DELPHI قولدانباسى دەرەكتەر بازاسىنا قاتىناۋدى BDE ( Borland DataBase Engine- Borland فيرماسىنىڭ دەرەكتەر بازاسىنىڭ پوسەسسورى ) ارقىلى جۇزەگە اسىرادى. BDE وزىنەن دەرەكتەرگە قاتىنايتىن ديناميكالىق كىتاپحانالار جانە درايۆەر جيىنتىعىن قۇرايدى. BDE دەرەكتەر بازاسىمەن جۇمىس ىستەيتىن بارلىق كومپيۋتەرلەرگە ورناتىلۋى ءتيىس. دەرەكتەر بازاسىنا BDE ارقىلى جىبەرىلگەن سۇرانىس، قولدانۋشى سۇراتقان دەرەكتەردى الادى.

جەرگىلىكتى دەرەكتەر بازاسى جانە ونىمەن جۇمىس ىستەيتىن قولدانبا ءبىر كومپيۋتەردە ورنالاسادى. بۇل جاعدايدا اقپاراتتىق جۇيە جەرگىلىكتى ساۋلەتكە يە. (سۋرەت 1.1)

دەرەكتەر بازاسىمەن جۇمىس، ەرەجەگە ساي، ءبىرقولدانۋشىلىق رەجيمدە جۇمىس ىستەيدى. STANDART درايۆەرلەر ءۇشىن، ادەتتە Paradox دەرەكتەر بازاسى، مىنەزدەمەلەر پسيەۆدونيمى جيىنتىعى مينيمالدى بولادى: Type – درايۆەر اتى جانە PATH – دەرەكتەر بازاسىنا جول. PATH پارامەترىن باسقاندا، ءسىز كوپ نۇكتەلى باتىرمانى كورەسىز. ونى باسقاندا Windows – ءتىڭ جاڭا كاتالوگتى تاڭداۋ ستاندارتتى ديالوگى اشىلادى، ول ارقىلى ءبىز كەرەكتى كاتالوگتى تاڭداپ الامىز.

STANDART ءتيپتى درايۆەرلەردى تەك Paradox، dBASE، FoxPro كەستەلەرى ءۇشىن قولدانۋعا بولادى.        

جەرگىلىكتى دەرەكتەر بازاسىنا قاتىناۋ ءۇشىن BDE  دەرەكتەر بازاسىنىڭ  پروسەسسورى ستاندارتتى درايۆەرلەردى قولدانادى. ولار dBase، Paradox، FoxPro جانە تەكستىك فايلدارىمەن جۇمىس جاسايدى. جەرگىلىكتى دەرەكتەر بازاسىن قولدانعاندا، جەلىدە دەرەكتەر بازاسىنا كوپقولدانۋشىلىق قاتىناۋدى ۇيىمداستىرۋعا بولادى. بۇل جاعدايدا دەرەكتەر بازاسىنىڭ فايلدارى جانە وسىمەن جۇمىس ىستەيتىن قولدانبالار جەلىنىڭ سەرۆەرىندە ورنالاسادى. سوندا ءاربىر قولدانۋشى ءوز كومپيۋتەرىنەن سەرۆەردە ورنالاسقان قولدانبانى قوسقاندا، ءوز كومپيۋتەرىندە قولدانبانىڭ كوشىرمەسى ىسكە

مالىمەتتەر بازاسىنىڭ كەستەسىن قۇرۋ

دەرەكتەر بازاسىن قۇرايتىن كەستەلەر قاتتى ديسكىدەگى كاتالوگتا تۇرادى. كەستەلەر فايلداردا ساقتالىپ ، بولەك قۇجاتتارعا نەمەسە  ەلەكتروندىق كەستەلەرگە ۇقساس. كەستەلەردى كوشىرۋگە، ورنىن اۋىستىرۋعا بولادى. ءبىراق، قۇجاتتارعا قاراعاندا، دەرەكتەر بازاسىنىڭ كەستەلەرى كوپقولدانبالى قاتىناۋ رەجيمىن قولدايدى، ياعني بىرنەشە قولدانبالارمەن بىرمەزگىلدە قولدانىلۋىنا بولادى. ءبىر كەستە ءۇشىن ( دەرەكتەر، كىلتتەر، يندەكستەر ت.ب  قۇرايتىن ) بىرنەشە فايلدار جاسالادى. وسىلاردىڭ ىشىندە نەگىزگىسى بولىپ كەستەنىڭ اتىمەن اتالاتىن دەرەكتەر فايلى بولىپ ەسەپتەلەدى. كەستەنى تاڭداعاندا، اسىرەسە ونىڭ نەگىزگى فايلى تاڭدالادى. مىس: dBase كەستەسى ءۇشىن كەڭەيتىندىسى DBF بولاتىن فايل، ال  Paradox كەستەسى ءۇشىن DB كەڭەيتىندىسى بولىپ تابىلادى. دەرەكتەر بازاسىنىڭ ءاربىر كەستەسى جولدان جانە باعاننان تۇرادى، ءبىر ءتيپتى وبەكتىلەردىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەر دەرەكتەرىن ساقتاۋعا نەگىزدەلگەن.

ءورىس مۇمكىن بولاتىن ءتيپتىڭ دەرەكتەرىن قامتيدى. كەستەنىڭ نەگىزىن  ونىڭ ءورىسىنىڭ سيپاتى قۇرايدى. ءاربىر كەستەنىڭ كەم دەگەندە ءبىر ءورىسى بولۋى ءتيىس. كەستەنىڭ قۇرىلىمدىق تۇسىنىگى وتە كەڭ جانە ونىڭ قۇرامىنا:
•    ءورىس سيپاتى
•    كىلت
•    يندەكس
•    ءورىستىڭ ماتىنىنە شەك قويۋ
•    كەستەلەر ارسىنداعى ءبىرتۇتاستىقتى ساقتاۋ
•    پارلولدەر

كىرەدى. كەستەنى قۇرعاندا كەستەنىڭ اتى جانە قۇرىلىمى بەرىلەدى. كەستەنىڭ اتىن وزگەرتكەندە  كەستە جانە ونىڭ فايلدارى جاڭا اتقا يە بولادى. بۇل ءۇشىن دەرەكتەر بازاسىنىڭ كەستەلەرىمەن جۇمىس ىستەيتىن ارنايى پروگراممالار قولدانىلادى. مىس: Database نەمەسە Data Pump. ديسكىدەن كەستەنى جويعاندا، ونىڭ بارلىق فايلدارى دا جويىلادى.

ال ەندى مالىمەتتەر بازاسىمەن جۇمىس جاساماس بۇرىن، ءبىز ونىڭ كاتالوگىن قۇرىپ الايىق. ول كاتالوگ بىزدە D:\BOLATKHAN. دەرەكتەر بازاسىن قۇرۋ DatabaseDesktop (DBD) ۋتيليت كومەگىمەن ىسكە اسىرىلادى. DBD ۋتيليت كومەگىمەن  كەستەنى قۇرۋعا جانە ونىڭ قۇرىلىمىن وزگەرتۋگە، ونىڭ بىرىنشىلىك كىلتتەرىن جانە يندەكستەرىن، جازبالار قۇرۋ جانە وزگەرتۋلەر جاساۋعا بولادى.

جاڭا كەستەنى قۇرۋ كەلەسى كوماندا بويىنشا ىسكە اسادى: پۋسك\پروگراممى\Borland Delphi7\Database Desktop. DBD كىرگەن مەزەتتە جۇمىس ىستەيتىن كاتالوگتى تاڭداپ الۋ كەرەك. ول ءۇشىن DBD مەنيۋىندە File\Working Directory جانە كورسەتىلگەن تەرەزەدەن D:\BOLATKHAN كاتالوگىنا سىلتەمە جاسايمىز. مەنىڭ جاعدايىمدا Raspisanie كەستەسىن قۇرۋ ءۇشىن  File\New\Table. DBD Create Table تەرەزەسىن شىعارادى، ونىڭ فورماتىن تاڭداپ الۋ كەرەك.

وك-دى باسىپ، ءبىز وسى فورماتتى الامىز. ەكراندا كەلەسىدەي سۋرەت شىعادى:

قۇرىلىپ جاتقان كەستەنىڭ ءاربىر ورىسىنە ءبىر جازبا سايكەس كەلەدى. Field Name باعانىنا ءورىس اتىن، Type – سيمۆول، ورىستە ساقتالىناتىن مالىمەتتەردىڭ ءتيپىن انىقتايدى. Size باعانىنا – سان قويىلادى، ءورىستىڭ ۇزىندىعىن انىقتايدى.

«تۇركىستان گۋمانيتارلىق-تەحنيكالىق كوللەدجى» مكقك
ارنايى پاندەر وقىتۋشىسى
جاكيپوۆا قاراكوز تۋرگانالييەۆنا

 

---