InfoHub Logo

(ي. ر. گريششەنكو-پوپوۆانىڭ قۇراستىرۋشىعا جازعان حاتى)

1941 جىلدىڭ يۋن ايىنىڭ 21-ىنەن 22-نە قاراعان كەشتە ونىنشى كلاستى بىتىرۋشىلەر كەشى بولدى. تاڭ اتا سوعىس باستالعانىن ەستىدىك تە سۇلىكتى اۋدانى ارقىلى وتەتىن ۇلكەن شۋ كانالىنىڭ قۇرىلىسىندا بولعان ميتينگىگە باردىق. الدىڭدا سونشاما باقىتتى داڭعىل جولدار اشىلعان شاقتا، اينالاڭدى بىردەن قارا تۇنەك باسقانىنا سەنە قويۋ كيىن ەدى.

مەن فرۋنزە قالاسىنداعى مەديسينا ينستيتۋتىنىڭ قابىلداۋ سىناعىنان تابىستى ءوتتىم، ءبىراق سوعىستىڭ زاردابىنان وندا وقي المادىم. اۋداندىق كومسومول كوميتەتىنە، ەسەپ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ كىزمەتكە ورنالاستىم، كەيىن سەكرەتارىمىز مايدانعا اتتانعان سوڭ، ونىڭ دا مىندەتىن اتقاردىم. سول ءبىر قيىنشىلىق كەزەڭدە ءبىز، جاستار، كۇنبە-كۇن «كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتىن جۇمىستان سوڭ، كەشكە قاراي باس قوسىپ ۇزبەي وقيتىنبىز. باۋبەك بۇلقىشيەۆتىڭ 1942 جىلدىڭ ماي ايىندا جاريالانعان «ءومىر مەن ءولىم تۋرالى» ماقالاسى ءبارىمىزدى ەرەكشە تولقىتتى. ءبىز ۇيدە — تىلدا وتىرا المادىق، ءبىراق اسكەري كوميسساريات، «اسىقپاڭدار، سەندەرگە دە كەزەك كەلەر» دەپ توقتاۋ سالدى. سول كەزدە «كومسومولكانىڭ» رەداكسياسى ارقىلى باۋبەك بۇلقىشيەۆقا حات سالدىم دا، اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ اسكەري بولىمىنە ەڭ بولماسا سانيتاركا رەتىندە مايدانعا جىبەرىڭىز دەپ ءوتىنىپ، ارىز بەردىم. بۇل ءوتىنىشىم اياقسىز قالدى. كوپ ۇزاماي باۋبەكتىڭ جاۋاپ حاتى كەلدى. وكىنىشكە وراي، ساقتاي المادىم. ول كوپ ۋاقىتقا دەيىن، جاۋ وعىنان جارالانىپ مەدسانباتقا تۇسكەنىمە دەيىن كومسومول، پارتيا مۇشەلىگىنە كانديداتتىق بيلەتتەرىمەن بىرگە قويىن قالتامدا ءجۇردى. قارۋلاس قىز-كەلىنشەك دوستارىما ونى ءجيى-جيى وقىتىپ ءجۇردىم. باۋبەكتىڭ تەك «قىمباتتى نينكا!» دەگەن، بادىرايتىپ ۇلكەن ارىپتەرىمەن جازعان سوزدەرى عانا ەسىمدە بەرىك ساقتالىپتى. ول حات ءتورت پاراقتاي ەدى. مازمۇنى دا قىزعىلىقتى. پاتريوتتىق، ادامگەرشىلىك، شىنايى ازاماتتىق سەزىمدەرىن قاراپايىم سوزدەر ارقىلى تەرەڭ بىلدىرگەن كىمدى دە بولسا ويلاندىرماي، تولعانتپاي قويمايتىن حات بولاتىن. «نينكا!» دەۋى — مەنىڭ وعان جازعان حاتىمدا تۋرا «باۋبەك اعا» دەپ اتاۋعا، «سەن» دەۋگە رۇقسات ەت دەگەنىمدى قابىل الىپ، بىردەن مەنى ەزىنىڭ تۋعان قارىنداسىنداي كورگەنىن سەزىندىم. ءيا، باۋبەكتىڭ سول حاتىندا «بەلورۋسسيانىڭ دا نەمىس - فاشيست وككۋپانتتارىنان ازات ەتىلەتىن ساعاتى، كۇنى الىس ەمەس، نينكا!» — دەپ سوۆەت حالقىنىڭ ونىڭ جاۋىنگەرىنىڭ كۇشىنە، جاۋدى تۋعان ەلىمىزدەن قۇتقارىپ شىعاتىنىنا زور سەنىم بىلدىرگەن وتتى سوزدەرى تىلدا دا، مايداندا دا جۇرگەن كەزدەرىمدە ءاردايىم بويىما قۋات بەرىپ نەمىس فاشيستەرىمەن بەتپە-بەت شايقاسۋعا ىنتا-جىگەرىمدى ءورشىتتى. باۋبەكتىڭ وسى تاماشا حاتىن العان سوڭ كوپ ۇزاماي سۇلىكتى اۋداندىق پارتيا كوميتەتى 1942 جىلدىڭ يۋل ايىنىڭ سوڭعى كۇندەرىنىڭ بىرىندە باياعى ارىزىما قوزعاۋ سالىپ ماعان: «اسكەري-مەديسينالىق ۋچيليششەدە وقيسىڭ با؟ سونى بىتىرگەن سوڭ مايدانعا بارا الاسىڭ!»— دەپ حابار بەردى. ارادا ەكى-ۇش كۇن ەتپەستەن سۇلىكتىدەن زينا دەگەن (فاميلياسى ەسىمدە قالماپتى) كومسومولكامەن اتتانىپ، حاركوۆ قالاسىنان كوشىرىلىپ، اشحابادقا ورنالاسقان سوۆەت ارمياسىنىڭ اسكەري-مەديسينالىق ۋچيليششەسىنە جەتتىك. ونى جۇزگە تارتا ورىس، قازاق، بەلورۋس، قىرعىز جانە باسقا دا ۇلتتاردىڭ قىزدارى بولىپ بىتىرگەننەن كەيىن ءبارىمىز مايدانعا اتتاندىق. وسى ارادا تاعى ايتا كەتەيىن، باۋبەكتىڭ 1942-1943 جىلدارى «كومسومولسكايا پراۆدادا» جارىق كورگەن ماقالالارىن (تاقىرىپتارى ەسىمدە قالماپتى) سوعىس اياقتالعانشا ساقتاپ، قايتا-قايتا وقىپ جۇردىك.

اسكەري-مەديسينالىق ۋچيليششەدە بىرگە وقىپ، كالينين مايدانىنا جىبەرىلگەن التى قىز ەدىك. مىنە، وسى قۇربى-قۇرداستارىممەن سول مايداندا (ول كەيىن 3- پريبالتيكا مايدانى اتالىپ، قايتا قۇرىلعان بولاتىن) ءوزىمىزدىڭ ارميالىق گازەتتەردەن قازاق حالقىنىڭ اسىل قىزدارى مانشۇك پەن ءاليانىڭ جاۋىنگەرلىك ەرلىكتەرى جونىندە، ولارعا سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى دەگەن اتاق بەرىلگەن سسسر جوعارعى سوۆەتى پرەزيديۋمىنىڭ ۋكازدارى شىققانعا دەيىن-اق وقىپ بىلگەن ەدىك. سول شاقتا باۋبەكتىڭ وتتى دا، جالىن اتقان ماقالالارىنا قايتا-قايتا كوز جىبەرىپ، قۇربىلارىما ونىڭ ماعان جازعان حاتىن كورسەتىپ: «قازاق حالقىنىڭ ۇلدارى قانداي بولسا، قىزدارى دا سونداي ەر ەكەن: سولارشا جاۋمەن سوعىسىپ، وزىمىزگە جۇكتەلگەن مىندەتتى ابىرويمەن اتقارايىق!» دەگەن ەدىم. وتان الدىنداعى سول سەرتىمىزدى اقتادىق.

وسى ارادا قۇرامىندا مانشۇك مامەتوۆا بولعان الماتىدا قۇرىلعان ءجۇزىنشى اتقىشتار بريگاداسى مەن ءبىزدىڭ پولك نيەۆەل قالاسىن جاۋدان ازات ەتۋگە زور ۇلەس قوسقانى ءۇشىن «گۆارديا» اتاعىن العانىن ايتا كەتكەنىم ءجون. نەمىس فاشيستەرى جەڭىلىپ، باس يەتىن سوڭعى كۇندەرى قۇرامىندا نەگىزىنەن قازاق، قىرعىز رەسپۋبليكالارىنىڭ ۇلدارى مەن قىزدارى بار 8-پانفيلوۆ اتىنداعى گۆارديالىق اتقىشتار ديۆيزياسىمەن بىرگە اتىشۋلى كۋرلياندياداعى شايقاستا وشپەس ەرلىك كورسەتكەن جانە گۆارديا اتاعىن العان 3-بەلورۋسسيا مايدانىنىڭ 184- اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا بولعان ەدىم. نەمىس فاشيستەرىمەن سوعىس جەڭىسپەن اياقتالعان سوڭ وسى ءبىزدىڭ ديۆيزيا ىلە-شالا قيىر شىعىسقا اتتانىپ،-"جاپون سامۋرايلارىنا قارسى سوعىستى. ءسويتىپ، جاپون ميلليتاريستەرى تىزە بۇگىپ، سوۆەت حالقىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قۋاتىن بۇكىل الەمگە تاعى دا پاش ەتكەن بۇل مايداندا بولعان كەزىمدە دە باۋبەكتىڭ وشپەس سوزدەرى مەن تەرەڭ ويلارى ءار ۋاقىت بويىما كۇش-قۋات بەرگەنىن، وتانىما، كوممۋنيستىك پارتياعا پاتريوتتىق سەزىمىمدى وتتاي لاۋلاتقانىن ەرەكشە اتاپ ايتقىم كەلەدى. (حاتتى ىقشامداپ، ورىسشادان اۋدارعان قۇراستىرۋشى.)

سالاماتسىز با، باۋبەك!

ماي ايىندا «كومسومولسكايا پراۆدادان» ءسىزدىڭ «مايدانگەر جاس قازاقتىڭ جازبالارى» دەگەن ماقالاڭىزدى وقىپ، گازەت ارقىلى ادرەسىڭىزدى ءبىلدىم. مۇمكىن بۇل ءجايت ءسىزدى ويعا قالدىرار، شىنىندا دا وسىلاي بولدى. ءسىزدىڭ ماقالاڭىز وتكەن-كەتكەن جايتتەردى ەسىمە ءتۇسىرىپ ويلانۋعا ءماجبۇر ەتتى.

ءيا، باۋبەك، ءبىزدىڭ ەندى عانا ءوزىمىزدىڭ تاماشا بالالىق، ەسەيۋ شاقتارىمىزدى جەتە باعالاي باستاعانىمىز تۋرالى ايتقان پىكىرىڭىز ەتە دۇرىس. مەكتەپ، پيونەر وتريادى، كومسومول، بۇلاردان سوڭ ينستيتۋت — ءبارى دە بىزگە قولىمىز جەتەتىن ءجاي قاتارداعى نىسانالار سياقتى كورىنەتىن. ال ءقازىر فاشيستىك مالعۇندار ءبىزدىڭ باقىتتى جاستىعىمىزدى جوق قىلعىسى كەلگەن شاقتا بۇلاي دەپ ويلاۋ قاتە ەكەنىن تۇسىندىك.

مەنىڭ ءومىرىم الدا، دەگەنمەن، كەرەك بولسا بولاشاق باقىتتى جاستىعىمىز ءۇشىن ونى ويلانباستان قۇربان ەتەمىن.

باۋبەك، بىرگە تۋعان تۋىستارىڭ، جاقىن ادامدارىڭ ۋكراينادا، قانىپەزەر فاشيستەردىڭ قول استىندا قالعانى تۋرالى ويلاۋ ەتە اۋىر. ءبىراق نەمىستەردىڭ كۇيرەۋى الىس ەمەس. سىزدەر — مايداندا، بىزدەر — تىلدا جاۋمەن كۇرەستە جەڭىسكە جەتۋدى جەدەلدەتۋ جولىندا بار كۇش-جىگەرىمىزدى جۇمساپ جاتىرمىز.

مازالاپ، ۋاقىتىڭىزدى العانىما كەشىرىم ەتىڭىز. ازىرشە قوش، ساۋ بولىڭىز. بارلىق جاقسىلىق دەنساۋلىعىڭىزدىڭ مىقتى بولۋىن تىلەيمىن. ءسىزدىڭ مايدانگەر دوستارىڭىزعا سالەم! لياليا گورۋن.

مەنىڭ ادرەسىم: موردۆا اسسر-ى. سارانسك قالاسى، كومبيكورم، 8-باراك، 3 پاتەر.

---