ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى
تاقىرىپ: ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى.
ورىنداعان: اسيلبايەۆا ا. ب
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تابيعي ورتاعا، ولكەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، ونى قورعاۋعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن، وتانىنا دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
بىلىمدىلىك: ەلىنە دەگەن ماقتانىش سەزىمىن وياتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تۋعان ولكەسىنىڭ، جەرىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋعا باۋلۋ. ۇلكەندەر ەڭبەگىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ماڭعىستاۋ تاريحى پاپكالار، بۋكلەتتەر، ينتەربەلسەندى تاقتا، سلايد «ماڭعىستاۋ - ماڭعاز مەكەنىم» اتتى كىتاپ كورمەسى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءادىس تاسىلدەر: توپتىق جۇمىس، «ديالوگتىك وقىتۋ، سۇراق جاۋاپ، ءستوۇ،
يتەراك. تاقتا، تەز شاپشاڭ» تاپسىرماسى. سەرگىتۋ ءساتى.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ.
ءى. 1) بايگە (سۇراق - جاۋاپ).
ءىى. 1) «كىم شاپشاڭ»! 2) ولەڭ شۋماقتارىن جالعاستىر.
ءىىى 1) ۇيقاسىن تاپ. 2) سۋرەت سىرى.
ءۇى. 1) «قازىرگى تاڭدا ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى ويلاندىرا ما؟
سەن نە ىستەي الار ەدىڭ...»
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى وقۋشىلار! اقتاۋ قالاسىنىڭ № 10 ورتا مەكتەپتىڭ 8 «ب» سىنىبىنا ارنالعان «ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى» اتتى تاربيە ساعاتىن اشىق دەپ جاريالايمىن. وقۋشىلار «شاتتىق شەڭبەر» قۇرىپ، ءبىر بىرىنە دەگەن جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىرىپ، ءۇش توپقا بولىنەدى.
ءى «بايگە» توبى: 1 - تاپسىرما: ماڭعىستاۋ وبلىسىنا قاتىستى سۇراق جاۋاپ:
1. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ قالالارى (اقتاۋ، جاڭاوزەن، فورت – شيەۆچەنكو).
2. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن اۋدانداردى اتا (قاراقيا، ماڭعىستاۋ، بەينەۋ، ءتۇپقاراعان، مۇنايلى).
3. «ماڭعىستاۋ مەن ءۇستىرتتىڭ كيەلى ورىندارى»، (ماڭعىستاۋ گەوگرافياسى)، «ەسەن - قازاق» كىتابىنىڭ اۆتورى كىم؟ (سەرىكبول قوندىبايەۆ).
4. ماڭعىستاۋ وبلىسى قاي جىلى قۇرىلدى؟ 1973 جىلى 20 ناۋرىز).
5. قازاقستاندا قىزىل كىتاپ قاي جىلى جارىق كوردى؟ (1978جىلى)
6. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ورنالاسقان قورىق قاي قورىق؟ نەشىنشى جىلى قۇرىلدى؟ (ءۇستىرت قورىعى، 1984ج.)
7. ماڭعىستاۋدىڭ بايتاق دالاسىندا كەزدەسەتىن ەمدىك شوپتەردى اتا؟ (ادىراسپان، بايشەشەك، بوزجيدە، جانتاق، يزەن، سۇتتىگەن).
8. سۋدىڭ دەڭگەيىنەن كوتەرىلۋى نە دەپ اتالادى؟ ( تاسقىن)
9. قازاقستان قانشا ەلمەن شەكتەسەدى. ول ەلدەردى اتا. (5 ەلمەن، رەسەي، وزبەكستەن، قىرعىزستان جۇڭگو، تۇرىكمەنستان).
10. ءتۇپقاراعان اۋدانىنىڭ ورتالىعى (فورت – شيەۆچەنكو)
11. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن اعىنسىز كول (كاسپيي تەڭىزى).
12. ولكەنىڭ نەگىزى كوپ تارالعان جانۋارلارى، قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن جانۋارلارىن اتا --- (قاراقۇيرىق، ءۇستىرت قويى).
13. ماڭعىستاۋداعى قانداي تاۋلاردى بىلەسىڭ؟ (ايراقتى، شەرقالا، اقمىشتاۋ، اقتاۋلار، وتپان، بەسشوقى، قاراتاۋ، وعىلاندى، ماناتا، ت. ب)
14. ماڭعىستاۋداعى قانداي قۇستاردى بىلەسىڭ؟ (قارلىعاش، تورعاي، كەپتەر، قارعا، اققۋ، ۇيرەك، شاعالا، ءشىل، بۇركىت، جارقانات، قاراباۋىر).
15. ماڭعىستاۋدان شىققان باتىرلار يسا، شوتان، قۇلباراق، دوسان باتىرلار.
ءىى. ءۇستۇرت توبى: 1 - تاپسىرما: كىم شاپشاڭ!
قوراپتىڭ ىشىنەن ءارىپ سۋىرىپ، سول ارىپتەن باستالاتىن ماڭعىستاۋدىڭ جەر - سۋ اتتارىن ايتۋ.
2 - تاپسىرما: ولەڭ شۋماقتارىن جالعاستىر.
وقۋشىلار ءوز تالانتتارىنا قاراي ولەڭ شۋماقتارىن جالعاستىرۋ كەرەك.
№1
تۋعان ولكە، بار ءۇمىتىم كۇتەر الدان،
----------
مەن قالاي تۋعان جەردى ۇمىتايىن.
---------
№2
تۋعان جەر مەن وزىڭمەن وزەكتەسىپ
---------
تابانىمدا تۋعان جەر تابى قالىپ،
----------
№3
تۋعان ولكە باستاۋىسىڭ ونەگەنىڭ
قالايشا ۇمىتامىن مەن انامنىڭ
---------
ءىىى. وتپان تاۋ توبى: 1 - تاپسىرما: ۇيقاسىن تاپ.
ماڭعىستاۋعا قاتىستى ولەڭ شۋماقتارىنىڭ ورنى اۋىسقان، ورىن اۋىسقان سوزدەردەن قۇراستىرىپ، ولەڭدى دۇرىستاپ وقۋ.
1. ماڭعىستاۋ ءۇش قياننىڭ ورگەن جەرى.
جەرلەنبەي جەتى جۇرتتىڭ كەتكەن جەرى.
اتامىز اداي مەكەن ەتكەن جەرى،
توي قىلىپ «اداي» تۋىن تىككەن جەرى.
2. ماڭعىستاۋ – ەر بەكەتتىڭ تۋعان جەرى،
كەتىرىپ كىندىك قانىن جۋعان جەرى.
كىندىگىن قوجا مولدا قولىمەن كەسىپ،
تامىرىن تارامىسپەن بۋعان جەرى7
2 - تاپسىرما: سۋرەت سىرى.
2 - سۋرەت بەرىلەدى، سول سۋرەتكە شاعىن شىعارما جازۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
«قازىرگى تاڭدا ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى ويلاندىرا ما؟ سەن نە ىستەي الار ەدىڭ...»
2 توپقا دا ورتاق سۇراق. توپ مۇشەلەرى ءوز ويلارىن ايتۋ كەرەك.
قورىتىندى.
ماڭعىستاۋ – قوي تاستارىڭ جۇرەگىمدەي،
مۇناراڭ جولى جالىن كۇرەڭىمدەي.
اسپانىڭ - ادايلاردىڭ كوكىرەگى.
قۇس جولى - كوكمويناقتىڭ شىلدەرىندەي.
ماڭعىستاۋ - كىم – كىمدى دە قىزىقتىرىپ، اكەتەتىن، تەرەڭ تاريحتى ولكە. «جەر شارىنىڭ گەولوگيالىق تاريحىن بىلگىڭىز كەلسە، ماڭعىستاۋدى ءبىر رەت كورىڭىز»،- دەگەن ن. اندرۋسوۆ.
ك. پاۋستوۆسكيي بولسا: «ماڭعىستاۋعا بارعان ساپارىمدى جۇلدىزدى ولكەگە جاساعان ساياحات دەۋگە بولار ەدى. مەن ەش جەردە مۇنداي جۇلدىزدار نوسەرىن، ولاردىڭ كوز شارشاتار جارقىلىن كورگەنىم جوق. جۇلدىزدار ماڭعىستاۋعا ۇشىپ كەلىپ جاتقانداي سەزىلەدى»، دەپ باعالادى. ءقازىر ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەڭ باي ءوڭىرى، ەكونوميكالىق دامۋ تۇرعىسىنان كوشباسشى بولىپ وتىرعان قازىنالى ماڭعىستاۋ - «جەتى جۇرت كەلىپ، جەتى جۇرت كەتكەن»، شىتىرمان وقيعاعا تولى ءوڭىر. جەرىنىڭ استى قازىناعا، جەرىنىڭ ءۇستى اڭىزعا تولى ءوڭىر. اۋليەلى – كيەلى مەكەن. وسى ولكەنىڭ وركەندەپ، ودان ءارى قانات جايىپ دامۋىنا ۇلەس قوسۋ - بۇگىنگى بىزدەر سىزدەردىڭ مىندەتىمىز.
نازار قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت!
ورىنداعان: اسيلبايەۆا ا. ب
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ تابيعي ورتاعا، ولكەگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، ونى قورعاۋعا دەگەن جاۋاپكەرشىلىگىن، وتانىنا دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
بىلىمدىلىك: ەلىنە دەگەن ماقتانىش سەزىمىن وياتۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: تۋعان ولكەسىنىڭ، جەرىنىڭ تابيعاتىن قورعاۋعا باۋلۋ. ۇلكەندەر ەڭبەگىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ماڭعىستاۋ تاريحى پاپكالار، بۋكلەتتەر، ينتەربەلسەندى تاقتا، سلايد «ماڭعىستاۋ - ماڭعاز مەكەنىم» اتتى كىتاپ كورمەسى.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءادىس تاسىلدەر: توپتىق جۇمىس، «ديالوگتىك وقىتۋ، سۇراق جاۋاپ، ءستوۇ،
يتەراك. تاقتا، تەز شاپشاڭ» تاپسىرماسى. سەرگىتۋ ءساتى.
ساباقتىڭ بارىسى: ۇيىمداستىرۋ.
ءى. 1) بايگە (سۇراق - جاۋاپ).
ءىى. 1) «كىم شاپشاڭ»! 2) ولەڭ شۋماقتارىن جالعاستىر.
ءىىى 1) ۇيقاسىن تاپ. 2) سۋرەت سىرى.
ءۇى. 1) «قازىرگى تاڭدا ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى ويلاندىرا ما؟
سەن نە ىستەي الار ەدىڭ...»
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى وقۋشىلار! اقتاۋ قالاسىنىڭ № 10 ورتا مەكتەپتىڭ 8 «ب» سىنىبىنا ارنالعان «ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى» اتتى تاربيە ساعاتىن اشىق دەپ جاريالايمىن. وقۋشىلار «شاتتىق شەڭبەر» قۇرىپ، ءبىر بىرىنە دەگەن جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىرىپ، ءۇش توپقا بولىنەدى.
ءى «بايگە» توبى: 1 - تاپسىرما: ماڭعىستاۋ وبلىسىنا قاتىستى سۇراق جاۋاپ:
1. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ قالالارى (اقتاۋ، جاڭاوزەن، فورت – شيەۆچەنكو).
2. ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ قۇرامىنا كىرەتىن اۋدانداردى اتا (قاراقيا، ماڭعىستاۋ، بەينەۋ، ءتۇپقاراعان، مۇنايلى).
3. «ماڭعىستاۋ مەن ءۇستىرتتىڭ كيەلى ورىندارى»، (ماڭعىستاۋ گەوگرافياسى)، «ەسەن - قازاق» كىتابىنىڭ اۆتورى كىم؟ (سەرىكبول قوندىبايەۆ).
4. ماڭعىستاۋ وبلىسى قاي جىلى قۇرىلدى؟ 1973 جىلى 20 ناۋرىز).
5. قازاقستاندا قىزىل كىتاپ قاي جىلى جارىق كوردى؟ (1978جىلى)
6. ماڭعىستاۋ وبلىسىندا ورنالاسقان قورىق قاي قورىق؟ نەشىنشى جىلى قۇرىلدى؟ (ءۇستىرت قورىعى، 1984ج.)
7. ماڭعىستاۋدىڭ بايتاق دالاسىندا كەزدەسەتىن ەمدىك شوپتەردى اتا؟ (ادىراسپان، بايشەشەك، بوزجيدە، جانتاق، يزەن، سۇتتىگەن).
8. سۋدىڭ دەڭگەيىنەن كوتەرىلۋى نە دەپ اتالادى؟ ( تاسقىن)
9. قازاقستان قانشا ەلمەن شەكتەسەدى. ول ەلدەردى اتا. (5 ەلمەن، رەسەي، وزبەكستەن، قىرعىزستان جۇڭگو، تۇرىكمەنستان).
10. ءتۇپقاراعان اۋدانىنىڭ ورتالىعى (فورت – شيەۆچەنكو)
11. دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن اعىنسىز كول (كاسپيي تەڭىزى).
12. ولكەنىڭ نەگىزى كوپ تارالعان جانۋارلارى، قازاقستاننىڭ قىزىل كىتابىنا ەنگىزىلگەن جانۋارلارىن اتا --- (قاراقۇيرىق، ءۇستىرت قويى).
13. ماڭعىستاۋداعى قانداي تاۋلاردى بىلەسىڭ؟ (ايراقتى، شەرقالا، اقمىشتاۋ، اقتاۋلار، وتپان، بەسشوقى، قاراتاۋ، وعىلاندى، ماناتا، ت. ب)
14. ماڭعىستاۋداعى قانداي قۇستاردى بىلەسىڭ؟ (قارلىعاش، تورعاي، كەپتەر، قارعا، اققۋ، ۇيرەك، شاعالا، ءشىل، بۇركىت، جارقانات، قاراباۋىر).
15. ماڭعىستاۋدان شىققان باتىرلار يسا، شوتان، قۇلباراق، دوسان باتىرلار.
ءىى. ءۇستۇرت توبى: 1 - تاپسىرما: كىم شاپشاڭ!
قوراپتىڭ ىشىنەن ءارىپ سۋىرىپ، سول ارىپتەن باستالاتىن ماڭعىستاۋدىڭ جەر - سۋ اتتارىن ايتۋ.
2 - تاپسىرما: ولەڭ شۋماقتارىن جالعاستىر.
وقۋشىلار ءوز تالانتتارىنا قاراي ولەڭ شۋماقتارىن جالعاستىرۋ كەرەك.
№1
تۋعان ولكە، بار ءۇمىتىم كۇتەر الدان،
----------
مەن قالاي تۋعان جەردى ۇمىتايىن.
---------
№2
تۋعان جەر مەن وزىڭمەن وزەكتەسىپ
---------
تابانىمدا تۋعان جەر تابى قالىپ،
----------
№3
تۋعان ولكە باستاۋىسىڭ ونەگەنىڭ
قالايشا ۇمىتامىن مەن انامنىڭ
---------
ءىىى. وتپان تاۋ توبى: 1 - تاپسىرما: ۇيقاسىن تاپ.
ماڭعىستاۋعا قاتىستى ولەڭ شۋماقتارىنىڭ ورنى اۋىسقان، ورىن اۋىسقان سوزدەردەن قۇراستىرىپ، ولەڭدى دۇرىستاپ وقۋ.
1. ماڭعىستاۋ ءۇش قياننىڭ ورگەن جەرى.
جەرلەنبەي جەتى جۇرتتىڭ كەتكەن جەرى.
اتامىز اداي مەكەن ەتكەن جەرى،
توي قىلىپ «اداي» تۋىن تىككەن جەرى.
2. ماڭعىستاۋ – ەر بەكەتتىڭ تۋعان جەرى،
كەتىرىپ كىندىك قانىن جۋعان جەرى.
كىندىگىن قوجا مولدا قولىمەن كەسىپ،
تامىرىن تارامىسپەن بۋعان جەرى7
2 - تاپسىرما: سۋرەت سىرى.
2 - سۋرەت بەرىلەدى، سول سۋرەتكە شاعىن شىعارما جازۋ.
سەرگىتۋ ءساتى.
«قازىرگى تاڭدا ماڭعىستاۋ ەكولوگياسى ويلاندىرا ما؟ سەن نە ىستەي الار ەدىڭ...»
2 توپقا دا ورتاق سۇراق. توپ مۇشەلەرى ءوز ويلارىن ايتۋ كەرەك.
قورىتىندى.
ماڭعىستاۋ – قوي تاستارىڭ جۇرەگىمدەي،
مۇناراڭ جولى جالىن كۇرەڭىمدەي.
اسپانىڭ - ادايلاردىڭ كوكىرەگى.
قۇس جولى - كوكمويناقتىڭ شىلدەرىندەي.
ماڭعىستاۋ - كىم – كىمدى دە قىزىقتىرىپ، اكەتەتىن، تەرەڭ تاريحتى ولكە. «جەر شارىنىڭ گەولوگيالىق تاريحىن بىلگىڭىز كەلسە، ماڭعىستاۋدى ءبىر رەت كورىڭىز»،- دەگەن ن. اندرۋسوۆ.
ك. پاۋستوۆسكيي بولسا: «ماڭعىستاۋعا بارعان ساپارىمدى جۇلدىزدى ولكەگە جاساعان ساياحات دەۋگە بولار ەدى. مەن ەش جەردە مۇنداي جۇلدىزدار نوسەرىن، ولاردىڭ كوز شارشاتار جارقىلىن كورگەنىم جوق. جۇلدىزدار ماڭعىستاۋعا ۇشىپ كەلىپ جاتقانداي سەزىلەدى»، دەپ باعالادى. ءقازىر ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەڭ باي ءوڭىرى، ەكونوميكالىق دامۋ تۇرعىسىنان كوشباسشى بولىپ وتىرعان قازىنالى ماڭعىستاۋ - «جەتى جۇرت كەلىپ، جەتى جۇرت كەتكەن»، شىتىرمان وقيعاعا تولى ءوڭىر. جەرىنىڭ استى قازىناعا، جەرىنىڭ ءۇستى اڭىزعا تولى ءوڭىر. اۋليەلى – كيەلى مەكەن. وسى ولكەنىڭ وركەندەپ، ودان ءارى قانات جايىپ دامۋىنا ۇلەس قوسۋ - بۇگىنگى بىزدەر سىزدەردىڭ مىندەتىمىز.
نازار قويىپ تىڭداعاندارىڭىزعا راحمەت!
You Might Also Like
