ءماريانىڭ كارەراسى
1967 جىل بولاتىن. ۇيلەنسەم بە دەپ جۇرگەن قىزىم جەنپي-دەگى وقۋىن ەندى عانا ءبىتىرىپ كەلگەن. ءوزى پىسىق، بىردەن اۋداندىق كوپشىلىك كىتاپحاناسىنا ديرەكتور بولدى. جۇمىستان كەشىگۋ، الدەنە ءوز شارۋاسىمەن سۇرانىپ كەتۋ دەگەن وندا بولمايدى. “سۇرانساڭشى، بىرنەشە كۇن جايلاۋعا بارىپ كەلەيىك!” — دەپ جالىناتىنمىن مەن. ول كەلىسپەي “بولمايدى عوي” دەپ ۇنەمى باس شايقايتىن.
سول كىتاپحانادا اۋداندىق پارتيا كوميتەتىن باسقاراتىن مۇجىقوۆ كۇردەۋبايدىڭ دا ايەلى ىستەدى. مىڭ بولعىردىڭ ءوزى دە كوپشىل، جايدارى كەلىنشەك ەدى. ءبىزدى قايىن تۇتىپ، ەركەلەتىپ جۇرەتىن. ۇلتى ۇيعىر دەسەتىن بىلەتىندەر، وعان ءمان بەرىپ جاتقان ءبىز جوق، ورىندى-ورىنسىز ازىلدەسە بەرەتىنبىز.
سول كىسى دە ءمارياعا قاراپ: “ساكەن شاقىرىپ تۇر عوي، بارىپ قايتساڭشى، مادەنيەت بولىمىنە ءبىر سىلتاۋ ايتارمىن”، — دەيدى. ءماريا قاسارىسىپ كونبەيدى. “جوق، جۇمىس كوپ” دەپ. ءايتتى-بىتتى، ەندى يلىكپەيتىنىن بىلەم دە، ءارى قاراي قاۋزاي بەرمەيتىنمىن.
سول كەزدە اۋداندىق كومسومول كوميتەتىن باسقارىپ جۇرگەن توقتار جايعوزين دەگەن دوسىم سوۆحوز ديرەكتورى بولىپ اۋىساتىن بولدى دا، ورنىڭا قويار كىم بار دەگەن باسشىلارعا ماعان ايتپاستان ءماريانىڭ كانديداتۋراسىن ۇسىنىپتى.
ۇيلەنگەنىمىزگە بىرەر اي وتپەستەن مەنى اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى حاتشىسى تاتيانا كوۆاليەۆا شاقىردى. سالماقتى دا ورنىقتى، جاقسى ايەل ەدى. مەن وبلىستىق گازەتتىڭ وسى وڭىردەگى ءۇش اۋدانى بويىنشا مەنشىكتى ءتىلشىسىمىن، ارا-تۇرا اڭگىمەلەسىپ ءجۇرۋشى ەدىك. سول تاتيانا يليچنا كۇلە وتىرىپ، ماعان ءماريانى اۋداندىق كومسومول كوميتەتىنە ءبىرىنشى حاتشىلىققا ۇسىنعالى وتىرعاندارىن، كۇردەۋباي مۇجىقوۆتىڭ دەمالىستا ەكەنىن، سول كىسىنىڭ دە كەلىسىم بەرگەنىن ايتتى.
— بولمايتىن شىعار، — دەدىم مەن بىردەن. تاتيانا اپايىمىز شوشىپ ءتۇستى. مۇندايدى كۇتپەسە كەرەك. ول كەزدە رايكوم ايتتى، ءبىتتى، قارسىلاسۋ، كەلىسپەۋ دەگەن بولمايتىن. ءبارىن دە سونداعىلار كەسىپ-پىشىپ، وزدەرى شەشىپ ۇيرەنگەن داعدى بار.
— نەگە بولمايدى، بولادى! — دەدى تاتيانا يليچنا شەگەلەي ءتۇسىپ، — ول ءبىزدىڭ كادرىمىز. قايدا جىبەرۋدى ءبىز شەشەمىز، ءبىز سولاي ۇيعاردىق.
— جوق! — دەيمىن مەن. — ول ەڭ الدىمەن مەنىڭ ايەلىم، سودان سوڭ بارىپ ءسىزدىڭ كادر، سوندىقتان دا بولمايدى.
— ساكەن، سەن وندايدى قوي، — دەيدى ول ەندى مەنى ۇگىتتەي باستاپ. — سەن دە پارتيا مۇشەسىسىڭ، تۇسىنەسىڭ عوي. ءبىرىنشى حاتشى ايتىپ كەتكەن. بىرەر كۇندە اۋداندىق كومسومول كونفەرەنسياسى وتەدى. سوعان قۇجاتتارىن دايىنداۋىمىز كەرەك.
— اپىر-اۋ، تۇسىنسەڭىزشى، — دەيمىن مەن دە شىرىلداپ. — مەن ءجۋرناليستپىن. گازەت ءتىلشىسىمىن. ۋاقىتىمنىڭ كوبى جول ۇستىندە وتەدى. مەن باسقا اۋدانعا ءىسساپارعا كەتكەندە، ءماريا كومسومول جۇمىسىمەن كولحوز-سوۆحوزداردى ارالاپ جۇرسە، سوندا وتباسى تىرلىگىمىز نە بولادى؟
— تۇك ەتپەيدى، ءبىز دە ءجۇرمىز عوي. لاۋازىمى وسەدى، كارەرا جاسايدى، — دەپ ول دا بولمايدى قادالىپ. باستىعىنان سونداي ءبىر “قايتكەندە دە كوندىرىڭدەر!” دەگەن تاپسىرما السا كەرەك.
اقىرى بولماعاسىن مەن وعان اشۋلانىپ كابينەتىنەن شىعىپ جۇرە بەرگەنمىن.
كەشكە جاقىن جۇمىستان قايتقان ءماريا ءوزىن تاعى دا كوۆاليەۆانىڭ شاقىرعانىن، “سەن ءبىزدىڭ جاس كادرىمىزسىڭ، كۇيەۋىڭ ەمەس، ءبىز شەشەمىز، كەلىسىمىڭدى بەر!” دەپ قيناعانىن ايتتى. “نە ىستەيمىز؟” — دەپ سۇرادى.
— ءوزىڭ قالاي قارايسىڭ؟ سول جۇمىسقا بارعىڭ كەلە مە؟
— سەن بىلەسىڭ عوي، ءوزىڭ شەش، بار دەسەڭ — بارامىن، قوي دەسەڭ — ءبىرجولا جابا تۇرايىق، — دەپ جاتىر ول دا.
بۋىنى بوساڭقىراپ، كەشەگىدەي ەمەس، ءسال-پال سولقىلداپ قالعانى بايقالادى.
— بار ەندەشە، — دەدىم مەن. — ولارعا دا سەن سياقتى پىسىق، جىگەرلى، كورىكتى جاس كەلىنشەك كەرەك شىعار.
“قويشى، شىن ايتىپ تۇرسىڭ با؟” — دەگەندەي ايەلىم ماعان ۇمىت-كۇدىگى ارالاس كوزبەن تاڭىرقاي قارادى.
— ەرتەڭ كوۆاليەۆاعا كىر دە، كەلىسكەنىڭدى ايت. مەنى دە كوندىردىم دە. ءبىراق ءقازىر ءبىر ارىز جازامىز، جولشىباي وسىنى دا زاگس-كە اپارىپ بەرە سال.
— ول نە ارىز؟ — دەگەن ءماريانىڭ كوزى باقىرايا قالدى.
— سەنەن اجىراساتىنىم جايلى ارىز. كۇنى-تۇنى جۇمىس دەپ ۇيدە تۇرمايتىن ايەلدىڭ ماعان كەرەگى بولا قويماس.
ءماريا ماعان كوزى جاۋدىرەپ ءبىراز قاراپ تۇردى دا، اڭگىمەنىڭ مانىنە ارەڭ بارىپ ءتۇسىندى عوي دەيمىن، قۇشاقتاي الىپ، سىڭعىرلاي كۇلىپ كەپ جىبەردى.
كوۆاليەۆاعا نە دەگەنىن بىلمەيمىن، بۇدان كەيىن ءبىزدىڭ ارامىزدا بۇل اڭگىمە قايتا قوزعالعان جوق.
دەمالىستان ورالعان كۇردەكەڭ (كۇردەۋباي مۇجىقوۆ، ءبىرىنشى حاتشى) كوشەدە قارسى ۇشىراسىپ قالىپ، مەنى ءۇي بولۋىممەن قۇتتىقتاپ: “ءبارىن ەستىدىم، سەنىكى دۇرىس!” — دەدى كۇلە تۇرىپ قولىمدى قىستى دا.
ءسويتىپ، ايەلىمنىڭ اياق استى كارەرا جاساۋىنا وسىلايشا ءوزىم “بوگەت” بولعانىم بار.
You Might Also Like
-
بۇل اڭگىمەنى ماعان كوپ جىلدار بويىنا الاكول اۋدانىنىڭ شارۋاشىلىقتارىن باسقارىسقان ازاماتتاردىڭ ءبىرى ساكەن الپىسبايەۆ ايتىپ بەرىپ ەدى.
-
1971 جىلى تالدىقورعان وبلىستىق گازەتىندە ىستەپ جۇرگەن جەرىمنەن اياق استى ماسكەۋگە وقۋعا بارماق بولدىم. ول كەزدە وتانىمىزدىڭ جۇرەگى بولىپ ەسەپتەلەتىن ماسكەۋ قالاسىندا ەكى جىلدىق جوعارعى پارتيا مەكتەب...
