مەدياكەڭىستىكتەگى زاماناۋي ترەندتەر
مەدياالەمنىڭ ءبىز بىلمەيتىن جەتىستىكتەرى سان ءتۇرلى. ۇلكەن قاداممەن جاڭا ومىرگە، سيفرلانعان قوعامعا بەتبۇرىس جولىندا تەحنولوگيالى ورتا كوشىنە ىلەسۋ بىلىمدىلەردىڭ ەنشىسىندە. XXI عاسىردىڭ جاڭاشىل باستاماسىنان جۋرناليستيكا سالاسى دا قالىس قالمايدى. سوڭعى جىلدارى «فاكچەكينگ» پەن «data جۋرناليستيكا» ترەندتەن تۇسەر ەمەس. اتى شۋلى ۇعىمداردىڭ قىزمەتى قانداي ەكەن؟
اقپارات سانانى، تۇلعانى، قوعامدى بيلەگەن ءداۋىردىڭ بەيبىت تۇرعىندارىمىز. ۋاقىتتى ەسەپكە الماستان جەلدەي جۇيىتكىگەن اقپاراتتاردىڭ سانىنا شەك بولعان با!؟ وسىنداي زاماتتا كەلگەن اقپاراتتاردىڭ انىق-قانىعىنا كوز جەتكىزۋ، ساراپتاۋ ءۇشىن «فاكچەكينگ» تەرمينى عىلىمعا ەنگەن. فاكچەكينگ - الدىمىزعا كەلىپ تۇسكەن كەز-كەلگەن اقپاراتقا كۇمانمەن قاراۋ، سۇزگىدەن وتكىزۋ. اقپاراتتىڭ جۇقپالى ىندەتتەي ورشىگەن تۇسىندا ولاردىڭ شىن وتىرىگىنىڭ اراجىگىن اجىراتۋ استە قيىن. قالاي دەسەك تە، ول ءجۋرناليستىڭ باستى مىندەتى بولماق. الدەبىر زاماتتاردا قىم-قۋىت، الىپقاشپا سوزدەر الەۋمەتتىك جەلىنىڭ بەتىن شارلاپ كەتتى. قاي مالىمەتكە قۇلاق ءتۇرىپ، قايسىسىنان اۋلاق تۇرۋ كەرەكتىگىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بولمادى. فەيك اقپاراتتىڭ سوڭىنان ەرسەك، «ءۇشىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس» باستالارداي جاعدايعا دەيىن بارار ەدى. باتىس جارتى شارى سولتۇستىك امەريكادان كەلگەن بۇل تەرمين ەسكى بۇلاقتىڭ كوزىن اشىپ، شىندىقتى ايتتى. مەديكەڭىستىكتە فەيكپەن كۇرەستى. ءقازىر جالعان اقپارات مۇلدە جوق دەمەيمىن، ءبىراق بۇرىنعىدان جاراسى جەڭىل سەكىلدى. مەديساۋاتتىلىقتىڭ اجىراماس بولىگى فاكچەكينگتى قابىلەتىن مەڭگەرۋدىڭ ماڭىزى بىرتىندەپ ارتىپ كەلەدى. فاكچەكەرلەردىڭ قىزمەتى اقپاراتتىڭ شىققان تەگىن انىقتاپ زەرتتەپ، سول تۋرالى باسقا بەتتەردە جازىلعان دەرەككوزدەرىمەن سالىستىرىپ، وسى جايىندا بىلەتىن اداممەن، ياكي سالا مامانىمەن سۇحباتتاسا وتىرىپ، جالعان اقپاراتتى انىقتاپ، تۇزەتۋ. وسى فاكچەكينگ رەسۋرسىن ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت اشىپ، قازىردە ءبىرشاما ءىستىڭ باسىن قايىرعان جۋرناليستەر توبى «factcheck.kz» سايتىن قۇرعان بولاتىن. وسى سايتتى شولىپ وتۋگە كەڭەس بەرەمىن.
ساندىق تەحنولوگيا ءداۋىرىنىڭ ورلەپ تۇرعان كەزىندە جۋرناليستيكا سالاسىندا Data جۋرناليستيكانىڭ ءرولى اۋقىمدى. تەك مالىمەتتەردى، جاڭالىقتاردى، قۇبىلىستاردى جاريالاپ قانا قويماي، سانداردى، ستاتيستيكانى، قورىتىندىلار مەن مەرزىمدىك ەسەپتەردى سويلەتۋ وسى دەرەكتەر جۋرناليستيكاسىنىڭ قولىندا. Data جۋرناليستيكا قازىرگى قوعامدا ۇلكەن سۇرانىسقا يە. ويتكەنى، حالىق قۇرعاق سوزگە ەمەس، ستاتيستيكا مەن سيفرلارعا سەنەدى. ولار قايدا بولسا ناقتى اقپارات تا سول ماقالادا. مەدياكەڭىستىكتەگى ەكى ترەندتىڭ دە ۇقساستىعى وسى تۇستا. فاكت نەمەسە شىنايى اقپارات. باق-تا اقپاراتتى نەمەسە جاڭالىقتاردى حابارلاپ قويۋ جەتكىلىكسىز.
You Might Also Like
-
ءىسىم وڭسىن دەسەڭىز، سول ءىستىڭ مامانى بولىڭىز. داڭقىم شىقسىن دەسەڭىز، كوپشىلىكتىڭ ادامى بولىڭىز.
-
«ۇلتتىق» اتاۋى تەڭىزدەي تەرەڭ ماعىنانى قامتىعان قۇدىرەتتى ءسوز. ەلدىڭ ۇلتتىق بولمىسىنان، تىنىس-تىرشىلىگى مەن كوزقاراسىنان، سالت-داستۇرىنەن حابار بەرىپ تۇرعانداي. اياققا تۇساۋ سالماعان، بو...
