- 18 قاز. 2023 00:00
- 294
مەديانىڭ قاۋىپ-قاتەرى قانداي؟
اقپارات تاراتۋدىڭ جولدارى قانشالىقتى كوبەيسە، تارالعان اقپاراتتان كەلەتىن قاۋىپ-قاتەر دە ارتا تۇسۋدە. جاڭالىقتىڭ قۇپيالىلىعىنا قاراي جاسىرىن ۇستاۋ نەمەسە ساقتاۋ قيىندايدى. اقپاراتتى ساقتايتىن بازالارعا ءتۇرلى حاكەرلەر تاراپىنان شابۋىل جاسالىپ جاتادى. ال جاريا بولعان مالىمەتتىڭ ءوزى ءقاۋىپ توندىرەتىنىن ەسكەرسەك، ماسەلە مۇلدە بولەك. «اڭداماي سويلەگەن اۋىرماي ولەدى» دەگەندەي، ءجۋرناليستىڭ ءبىر عانا جازباسى بۇتىندەي ءبىر قوعامعا زيانىن تيگىزۋى مۇمكىن. زامان تالاپتارى كۇن وتكەن سايىن كۇشەيۋدە، وزگە ەلدە بولىپ جاتقان جاعدايلار كەلەسى ءبىر ەل ءۇشىن ماڭىزدى بولدى. سول سەبەپتەن «اقپارات سوعىسى» دەگەن ءسوزدى دە ءجيى قولداناتىن بولدىق.
قالامدارىن وقتاپ وتىرعان جۋرناليستەر پسيحولوگيالىق تۇرعىدان شابۋىل جاساۋعا ءاردايىم ساقاداي ساي جۇرەدى. رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى جاعدايدى الساق، سوعىس بارىسىن ۇزدىكسىز جاريالاۋ ارقىلى ەكى ەلدىڭ جۋرناليستەرى ءبىر-بىرىنىڭ ساعىن سىندىرۋعا تىرىسادى. قارۋ-جاراق پەن اسكەر سانىن نەمەسە اۋىر شىعىنداردى جاريالاپ، حالىققا بىردە جىگەر بەرسە، بىردە وزگە ەلدەردەن قولداۋ تاۋىپ قارسىلاسىنىڭ قاتالدىعىن تالقىلاپ جاتادى. سونىمەن قاتار، تانىمال تۇلعانىڭ جاساعان قاتەلىگىن جارىسا جازامىن دەپ جازاتايىم وقيعانىڭ سەبەپكەرى بولىپ جاتاتىن اقپاراتتاردى دا كەزدەستىرىپ ءجۇرمىز.
وڭتۇستىك كورەيا مەملەكەتىندە شامامەن جىلىنا 2-3 تانىمال تۇلعا كيبەر-بۋلينگتىڭ سالدارىنان ءوز مانساپتارىن نەمەسە ومىرلەرىن توقتاتادى. الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى جاسالاتىن بۇل قىلمىسقا قاتىستى ءتۇرلى شارالار قولدانىلۋدا. دەگەنمەن «الەمدە سەنەن اسقان جامان ادام جوق، ەشقاشان كەشىرىلمەيتىن قاتەلىك جاسادىڭ» دەگەن سوزدەر ايتۋدان جالىقپايتىندار ازايار ەمەس. مۇنداي جاعدايلار سارى جاعالى باسىلىمداردا كوپتەپ كەزدەسەدى. ساياسي وقيعا بولعان جاعدايدا حالىقتىڭ نازارىن اۋداراتىن قۇرال رەتىندە دە پايدالانىلادى.
ماسەلەنى قانشالىقتى ءجيى تالقىلاساق، شەشىمەنە قاراعاندا بولعان وقيعانىڭ قايتالانۋى كوبەيەدى. ادام وتە ەلىكتەگىش، قىزىققۇمار بولعاندىقتان كورگەنىن جاساۋعا ءارقاشان دايىن. مىسالعا سۋيسيد جاساۋعا قاتىستى جاڭالىقتار ايتىلعان سايىن ومىرلەرىن قياتىنداردىڭ سانى كوبەيۋدە، ءتىپتى وز-وزىنە قول جۇمساۋ ورنىنا اينالىپ كەتكەن جەرلەر دە بار. بەلگىلى ءبىر قىلمىس ورىن العانى جايىندا اقارات تاراعانىنان كەيىن سول وقيعاعا ۇقساس قىلمىستىڭ قايتا بولعانىن جۋرناليستەر دە ءجيى بايقايدى ەكەن. بۇل دەگەنىمىز قايعىلى وقيعالاردى مۇلدەم حابارلاۋعا بولمايدى دەگەنىم ەمەس. تەك وقيعانىڭ جاي-جاپسارىن تولىق جازباي، قانداي قارۋ مەن قالاي قىلمىس جاساعانىن مالىمدەمەي جازسا دەپ ويلايمىن. سول كەزدە حالىق قىلمىستىڭ قۇربانى بولۋدان ساقتانار ەدى.
ءجۋرناليستىڭ ماقالاسىن «ءجاي اڭگىمە»دەپ قاراۋعا بولمايدى. ارانداتۋ، قوعام مەن جەكە تۇلعاعا ءقاۋىپ، مورالدىق زيان كەلتىرۋ، ىرىتكى سالۋ ماقساتىندا ءبىر ەلگە ءقاۋىپ ءتوندىرۋ مول قاراجاتتى تالاپ ەتپەيتىن قارۋ تۇرىنە اينالعانى وكىنىشتى. وسى ءۇشىن ءار جۋرناليست ءوز ماقساتىن ناقتى ءبىلىپ، ءقاۋىپسىز ەلدىڭ مامانى بولۋعا اسىعۋى كەرەك.