مەلليكەن - يوففە تاجىريبەسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: مەلليكەن - يوففە تاجىريبەسى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءاربىر ستۋدەنتتىڭ جانە بۇكىل گرۋپپانىڭ وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ، بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، ستۋدەنتتەردىڭ ەسەپتەردى شىعارا ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ جانە بەكىتۋ.
دامىتۋشىلىق: ۇجىمدىق جۇمىس ورىنداي ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، ستۋدەنتتەردىڭ وزدىگىنەن ويلاۋ، ءوز جەتىستىكتەرىن سەزىنۋدى ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: العان ءبىلىمدى كۇندەلىكتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، پايدالانا بىلۋگە، عىلىمعا قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ، ءوز ءبىلىمىن ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكترومەتر، ەلەكتروستاتيكالىق ماشينا، شىنى، ماتا قيىندىسى، تەستتەر، رەبۋس، كروسسۆورد.
ساباقتىڭ ءتۇرى: رولدىك ويىن ساباعى.
ساباقتىڭ ادىستەرى: زەرتتەۋ، اڭگىمەلەسۋ، جىلدام ويلانۋعا، كەلەلى ماسەلەلەردى قويا بىلۋگە ۇيرەتۋ ادىستەرى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداي ءبىلۋ.
ءپان ارالىق بايلانىسى: فيزيكا، ماتەماتيكا، تاريح.
ساباقتى ءوتۋ جوسپارى:
كەزەڭ. ۇيىمداستىرۋ. (8 مين)
كەزەڭ. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ. (35 مين)
كەزەڭ. وتىلگەن تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ. (6 مين)
كەزەڭ. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ. (8 مين)
كەزەڭ. بىلىمدەرىن باعالاۋ. (4 مين)
كەزەڭ. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. (4 مين)
كەزەڭ. ساباقتى اياقتاۋ. قورىتىندىلاۋ. (5 مين)
ساباقتىڭ بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن، سونىڭ ىشىندە اسىرەسە يننوۆاسيالىق ءادىستى قولدانۋدىڭ ناتيجەسىندە ستۋدەنتتەردىڭ وزىندىك ويلاۋ قابىلەتى جەتىلدىرىلەدى، پانگە دەگەن كوزقاراسىن ساپالى تۇردە وزگەرتەدى. ستۋدەنتتەردىڭ ساپالىلىعى ارتۋىمەن بىرگە ولاردىڭ ءوز بەتتەرىنشە ويلاۋ قابىلەتى ارتىپ، ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتالىلىعى ارتادى. ستۋدەنتتەردىڭ جالپى پانگە دەگەن ىنتالىلىعىن ارتتىرۋ بارىسىندا زەرتحانالىق - ماشىقتانۋ دارىستەرىن ءجيى وتكىزۋدىڭ ماڭىزى زور. سەبەبى، ستۋدەنتتەر ءوز بەتتەرىنشە تاجىريبە جۇرگىزۋدىڭ ناتيجەسىندە وقۋ بارىسىندا العان بىلىمدەرىن زەرتحانالىق ماشىقتانۋ بارىسىندا جەتىلدىرىپ، كاسىبي ماماندىعىن جاقسى يگەرەدى.
بۇل ساباقتا ستۋدەنتتەر انىقتاما بيۋروسى، ويلى ورتالىق، ەكسپەريمەنتاتور، تاريحشى بولىپ 4 - كە بولىنەدى.
1. انىقتاما بيۋروسى: ول باستاپقى قاجەتتى بەرىلگەندەردى ايتىپ وتىرادى.
مىسالى: زارياد دەگەنىمىز نە؟
ەلەكتروستاتيكالىق ءوزارا اسەر دەگەندى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ت. ب. انىقتاما بيۋروسىنىڭ ماقساتى ءتۇرلى انىقتامالارمەن، ەنسيكلوپەديالارمەن، ادەبيەتتەرمەن جۇمىس ىستەۋ بولىپ تابىلادى.
2. ويلى ورتالىق: بۇل ورتالىق جوعارىدا تۋىنداعان سۇراقتار بويىنشا گيپوتەزالار مەن عىلىمي ويلار، زاڭدىلىقتار ۇسىنادى.
3. تاريحشى: «ەلەكتر زاريادى» - ەلەكترون - يانتاردىڭ پايدا بولۋ تاريحىن بايانداسا، كۋلون زاڭى مەن يوففە - ميلليكەن تاجىريبەلەرىنىڭ ماڭىزىن تاريحي تۇرعىدا تۇسىندىرەدى.
4. ەكسپەريمەنتاتور: ەلەمەنتار بولشەكتىڭ يوففە - مەلليكەن تاجىريبەسىنىڭ ناتيجەسىندە انىقتالعانىن دەمونستراسيالايدى.
1. ەلەكتر زاريادى، ەلەكتر زاريادىنىڭ ساقتالۋ زاڭى، ەلەكتروستاتيكانىڭ نەگىزگى زاڭى. دەنەلەردىڭ ءبارى ۇساق، ودان دا ۇساق بولشەكتەرگە بولۋگە كەلمەيتىن، ەلەمەنتار بولشەكتەر د. ا. بولشەكتەردەن تۇراتىنىن بىلەمىز. بارلىق دەنەلەردىڭ ماسساسى بار، سوندىقتان ولار ءبىر - بىرىنە بۇكىل الەمدىك تارتىلىس زاڭى بويىنشا تارتىلادى. ەگەر بولشەكتەر بىرىمەن - ءبىرى ارا قاشىقتىقتارىنىڭ ارتۋىنا قاراي باياۋ كەميتىن جانە بۇكىل الەمدىك تارتىلىس كۇشىنەن كوپتەگەن ەسە اسىپ تۇسەتىن كۇشپەن ءوزارا اسەرلەسەتىن بولسا، وندا بۇل بولشەكتەردىڭ ەلەكتر زاريادى بار دەپ اتايدى. ال بولشەكتەردىڭ وزدەرى زاريادتالعان د. ا. ەلەكتر زاريادتارىنىڭ ەكى تاڭباسى بولادى. بارلىق اتومدىق يادرولاردىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ەلەمەنتار بولشەكتەردىڭ پروتونداردىڭ زاريادىن وڭ زاريادتار دەپ، ال ەلەكترونداردىڭ زاريادىن تەرىس زاريادتار دەپ اتايدى. قورشاعان ورتانىڭ دەنەلەرىمەن ارەكەتتەسپەيتىن دەنەلەر جۇيەسىن وقشاۋلانعان نەمەسە تۇيىقتالعان دەپ اتايدى. بۇل جۇيەدەگى ەلەكترلەنۋ قۇبىلىسى ەلەكتر زاريادىنىڭ ساقتالۋ زاڭىنا باعىنادى. تۇيىق جۇيەدە بارلىق بولشەكتەر زاريادتارىنىڭ الگەبرالىق قوسىندىسى وزگەرىسسىز قالادى. ەگەر بولشەكتەردىڭ زاريادتارىن q1، q2، ….، qnارقىلى بەلگىلەسەك، وندا q1+q2+q3+….+qn=const. الەمدەگى ەلەكتر زاريادى ساقتالادى. الەمنىڭ تولىق زاريادى نولگە تەڭ دەۋگە بولادى. سەبەبى وڭ زاريادتالعان ەلەمەنتار بولشەكتەردىڭ سانى تەرىس زاريادتالعان ەلەمەنتار بولشەكتەر سانىنا تەڭ. تىنىشتىقتاعى ەكى نۇكتەلىك زاريادتالعان دەنەلەردىڭ ءوزارا اسەرلەسۋ زاڭى – ەلەكتروستاتيكانىڭ نەگىزگى زاڭى. بۇل زاڭدى 1785 جىلى شارل وگيۋستەن كۋلون تاعايىندادى. سوندىقتان ەلەكتروستاتيكانىڭ نەگىزگى زاڭى ونىڭ اتىمەن كۋلون زاڭى د. ا. قوزعالمايتىن زاريادتالعان ەكى نۇكتەلىك دەنەنىڭ ۆاكۋۋمداعى ءوزارا اسەرلەسۋ كۇشى ولاردىڭ زاريادتارىنىڭ مودۋلدەرىنىڭ كوبەيتىندىسىنە تۋرا پروپورسيونال جانە ارا قاشىقتىقتىڭ كۆادراتىنا كەرى پروپورسيونال بولادى. بۇل كۇشتى كۋلوندىق كۇش د. ا. F=k (q_1+q_2)/r^2.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ءاربىر ستۋدەنتتىڭ جانە بۇكىل گرۋپپانىڭ وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋ دەڭگەيىن انىقتاۋ، بىلىمدەرىن تەكسەرۋ، ستۋدەنتتەردىڭ ەسەپتەردى شىعارا ءبىلۋ داعدىلارىن دامىتۋ جانە بەكىتۋ.
دامىتۋشىلىق: ۇجىمدىق جۇمىس ورىنداي ءبىلۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، ستۋدەنتتەردىڭ وزدىگىنەن ويلاۋ، ءوز جەتىستىكتەرىن سەزىنۋدى ۇيرەتۋ.
تاربيەلىك: العان ءبىلىمدى كۇندەلىكتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، پايدالانا بىلۋگە، عىلىمعا قىزىعۋشىلىقتارىن وياتۋ، ءوز ءبىلىمىن ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، ەلەكترومەتر، ەلەكتروستاتيكالىق ماشينا، شىنى، ماتا قيىندىسى، تەستتەر، رەبۋس، كروسسۆورد.
ساباقتىڭ ءتۇرى: رولدىك ويىن ساباعى.
ساباقتىڭ ادىستەرى: زەرتتەۋ، اڭگىمەلەسۋ، جىلدام ويلانۋعا، كەلەلى ماسەلەلەردى قويا بىلۋگە ۇيرەتۋ ادىستەرى، دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ورىنداي ءبىلۋ.
ءپان ارالىق بايلانىسى: فيزيكا، ماتەماتيكا، تاريح.
ساباقتى ءوتۋ جوسپارى:
كەزەڭ. ۇيىمداستىرۋ. (8 مين)
كەزەڭ. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ. (35 مين)
كەزەڭ. وتىلگەن تاقىرىپتى قورىتىندىلاۋ. (6 مين)
كەزەڭ. جاڭا ساباقتى پىسىقتاۋ. (8 مين)
كەزەڭ. بىلىمدەرىن باعالاۋ. (4 مين)
كەزەڭ. ءۇي تاپسىرماسىن بەرۋ. (4 مين)
كەزەڭ. ساباقتى اياقتاۋ. قورىتىندىلاۋ. (5 مين)
ساباقتىڭ بارىسى:
ءمۇعالىمنىڭ كىرىسپە ءسوزى:
وقىتۋدىڭ جاڭا ادىستەرىن، سونىڭ ىشىندە اسىرەسە يننوۆاسيالىق ءادىستى قولدانۋدىڭ ناتيجەسىندە ستۋدەنتتەردىڭ وزىندىك ويلاۋ قابىلەتى جەتىلدىرىلەدى، پانگە دەگەن كوزقاراسىن ساپالى تۇردە وزگەرتەدى. ستۋدەنتتەردىڭ ساپالىلىعى ارتۋىمەن بىرگە ولاردىڭ ءوز بەتتەرىنشە ويلاۋ قابىلەتى ارتىپ، ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتالىلىعى ارتادى. ستۋدەنتتەردىڭ جالپى پانگە دەگەن ىنتالىلىعىن ارتتىرۋ بارىسىندا زەرتحانالىق - ماشىقتانۋ دارىستەرىن ءجيى وتكىزۋدىڭ ماڭىزى زور. سەبەبى، ستۋدەنتتەر ءوز بەتتەرىنشە تاجىريبە جۇرگىزۋدىڭ ناتيجەسىندە وقۋ بارىسىندا العان بىلىمدەرىن زەرتحانالىق ماشىقتانۋ بارىسىندا جەتىلدىرىپ، كاسىبي ماماندىعىن جاقسى يگەرەدى.
بۇل ساباقتا ستۋدەنتتەر انىقتاما بيۋروسى، ويلى ورتالىق، ەكسپەريمەنتاتور، تاريحشى بولىپ 4 - كە بولىنەدى.
1. انىقتاما بيۋروسى: ول باستاپقى قاجەتتى بەرىلگەندەردى ايتىپ وتىرادى.
مىسالى: زارياد دەگەنىمىز نە؟
ەلەكتروستاتيكالىق ءوزارا اسەر دەگەندى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ ت. ب. انىقتاما بيۋروسىنىڭ ماقساتى ءتۇرلى انىقتامالارمەن، ەنسيكلوپەديالارمەن، ادەبيەتتەرمەن جۇمىس ىستەۋ بولىپ تابىلادى.
2. ويلى ورتالىق: بۇل ورتالىق جوعارىدا تۋىنداعان سۇراقتار بويىنشا گيپوتەزالار مەن عىلىمي ويلار، زاڭدىلىقتار ۇسىنادى.
3. تاريحشى: «ەلەكتر زاريادى» - ەلەكترون - يانتاردىڭ پايدا بولۋ تاريحىن بايانداسا، كۋلون زاڭى مەن يوففە - ميلليكەن تاجىريبەلەرىنىڭ ماڭىزىن تاريحي تۇرعىدا تۇسىندىرەدى.
4. ەكسپەريمەنتاتور: ەلەمەنتار بولشەكتىڭ يوففە - مەلليكەن تاجىريبەسىنىڭ ناتيجەسىندە انىقتالعانىن دەمونستراسيالايدى.
1. ەلەكتر زاريادى، ەلەكتر زاريادىنىڭ ساقتالۋ زاڭى، ەلەكتروستاتيكانىڭ نەگىزگى زاڭى. دەنەلەردىڭ ءبارى ۇساق، ودان دا ۇساق بولشەكتەرگە بولۋگە كەلمەيتىن، ەلەمەنتار بولشەكتەر د. ا. بولشەكتەردەن تۇراتىنىن بىلەمىز. بارلىق دەنەلەردىڭ ماسساسى بار، سوندىقتان ولار ءبىر - بىرىنە بۇكىل الەمدىك تارتىلىس زاڭى بويىنشا تارتىلادى. ەگەر بولشەكتەر بىرىمەن - ءبىرى ارا قاشىقتىقتارىنىڭ ارتۋىنا قاراي باياۋ كەميتىن جانە بۇكىل الەمدىك تارتىلىس كۇشىنەن كوپتەگەن ەسە اسىپ تۇسەتىن كۇشپەن ءوزارا اسەرلەسەتىن بولسا، وندا بۇل بولشەكتەردىڭ ەلەكتر زاريادى بار دەپ اتايدى. ال بولشەكتەردىڭ وزدەرى زاريادتالعان د. ا. ەلەكتر زاريادتارىنىڭ ەكى تاڭباسى بولادى. بارلىق اتومدىق يادرولاردىڭ قۇرامىنا كىرەتىن ەلەمەنتار بولشەكتەردىڭ پروتونداردىڭ زاريادىن وڭ زاريادتار دەپ، ال ەلەكترونداردىڭ زاريادىن تەرىس زاريادتار دەپ اتايدى. قورشاعان ورتانىڭ دەنەلەرىمەن ارەكەتتەسپەيتىن دەنەلەر جۇيەسىن وقشاۋلانعان نەمەسە تۇيىقتالعان دەپ اتايدى. بۇل جۇيەدەگى ەلەكترلەنۋ قۇبىلىسى ەلەكتر زاريادىنىڭ ساقتالۋ زاڭىنا باعىنادى. تۇيىق جۇيەدە بارلىق بولشەكتەر زاريادتارىنىڭ الگەبرالىق قوسىندىسى وزگەرىسسىز قالادى. ەگەر بولشەكتەردىڭ زاريادتارىن q1، q2، ….، qnارقىلى بەلگىلەسەك، وندا q1+q2+q3+….+qn=const. الەمدەگى ەلەكتر زاريادى ساقتالادى. الەمنىڭ تولىق زاريادى نولگە تەڭ دەۋگە بولادى. سەبەبى وڭ زاريادتالعان ەلەمەنتار بولشەكتەردىڭ سانى تەرىس زاريادتالعان ەلەمەنتار بولشەكتەر سانىنا تەڭ. تىنىشتىقتاعى ەكى نۇكتەلىك زاريادتالعان دەنەلەردىڭ ءوزارا اسەرلەسۋ زاڭى – ەلەكتروستاتيكانىڭ نەگىزگى زاڭى. بۇل زاڭدى 1785 جىلى شارل وگيۋستەن كۋلون تاعايىندادى. سوندىقتان ەلەكتروستاتيكانىڭ نەگىزگى زاڭى ونىڭ اتىمەن كۋلون زاڭى د. ا. قوزعالمايتىن زاريادتالعان ەكى نۇكتەلىك دەنەنىڭ ۆاكۋۋمداعى ءوزارا اسەرلەسۋ كۇشى ولاردىڭ زاريادتارىنىڭ مودۋلدەرىنىڭ كوبەيتىندىسىنە تۋرا پروپورسيونال جانە ارا قاشىقتىقتىڭ كۆادراتىنا كەرى پروپورسيونال بولادى. بۇل كۇشتى كۋلوندىق كۇش د. ا. F=k (q_1+q_2)/r^2.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
«قوعامدى اقپاراتتاندىرۋ كەزەڭىندە وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق الەۋەتىن دامىتۋدا ءىت – تەحنولوگيالارىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋ جولدارى»
