مەن ءتىلشى بولىپ جۇرگەندە
"لەنيشنىل جاس" ("جاس الاش") گازەتى رەداكسياسىندا ىستەپ جۇرگەن جەرىمنەن اياق استى الدەنە سەبەپپەن ەلگە كەتىپ قالىپ، ورتالاۋ ءبىر مەكتەپكە ءمۇعالىم بولىپ ورنالاسقانىم سول ەدى، جاس جۋرناليستەردىڭ قامقورشىسىنداي كورىنەتىن كاكىمجان قازىبايەۆتىڭ تەلەفونى ىزدەپ تاۋىپ الدى. ول كىسى "جەتىسۋ" گازەتىندە رەداكتوردىڭ ورىنباسارى بولاتىن. "ساكەن، — دەدى كاكەڭ، — بىزدە پارتوتدەلدە ءبىر ورىن بار ەدى، سوعان كەلۋتە قالايسىڭ؟" "وي، راحمەت، اعا، — دەپ جاتىرمىن. — الماتىدان كەلە سالىپ جۇمىسقا كىرىسكەنىم وسى، شوشاڭداپ قايتا قايتام با؟ بيىلشا وسىندا بولىپ كورەيىن". — "ءوزىڭ ءبىل، — دەدى كاكەڭ، — سەنى "لەنينشىل جاسقا" رەنجىپ كەتتى مە دەپ، بىزدە ورىن بولىپ قالعان سوڭ..."
سول "جەتىسۋ" ءدامى بىرەر جىلدان سوڭ مەنشىكتى ءتىلشى بولۋ ارقىلى بۇيىردى. الاكول، اندرەيەۆ، سارقانت اۋداندارى بويىنشا ءتىلشى بولىپ جۇرگەن قاستەك بايانبايەۆ الماتىعا، رەداكسيا اپپاراتىنا شاقىرىلدى دا، ورنىنا مەن قالاتىن بولدىم. الدىن الا رەداكسيا باسشىلارىمەن كەلىسىم بار. ءبىراق...
مەن اۋداندىق گازەتتە ەدىم. سول تۇستا اۋىل شارۋاشىلىعى جۇمىسشىلارىنىڭ ۇلكەن ءبىر توبى وردەن، مەدالدارمەن ماراپاتتالىپ جاتتى دا، مەن "ءىربىتجان وردەن العان جوق" دەگەن وچەرك جازدىم. وزىمشە جۋرناليستىك تاپقىرلىعىم دەپ، ءىربىتجان دەگەن قويشى وردەن العان جوق، ءبىراق ناگرادتالعانداردىڭ كوبىنەن ىلگەرى دەگەندى ايتپاقپىن عوي. ونىڭ ۇستىنە، "قۇلاننىڭ قاسىنۋىنا مىلتىقتىڭ باسۋى" دەپ كەلىپ، اۋداندىق گازەت رەداكتورىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى بولىپ از كۇنگە قالدىم دا، كادرلاردى ورنالاستىرۋداعى كەلەڭسىزدىكتەر توڭىرەگىندە وي تولعاپ، "پارتيا تۇرمىسى" ايدارىمەن "قىزىم، ساعان ايتامىن" دەگەن ماقالا جازىپ، ءوزىم شىعارۋشى بولىپ قول قويىپ وتىرعان گازەتكە باستىردىم دا جىبەردىم. وسىنىڭ ءبارى اۋدان باسشىلارىنىڭ شامىنا ءتيىپ، تالاعى تارس ايىرىلعانداي بولدى. ءبىرشاما ىردۋ-دىردۋعا اينالدى. اۋپارتكومنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى كۇردەۋباي ماتەنباي ۇلى مۇجىقوۆ اسا اقىلدى كىسى ەدى. الدىمەن "جەر-جەبىرىمە جەتە" ۇرسىپ الدى دا: "سەنى "جەتىسۋعا" جىبەرە المايمىز. رەداكتورلىققا دا قالدىرمايمىز. ءوز وبالىڭ وزىڭە. ءبىراز كۇندە بيۋرودا قارايتىن بولامىز"، — دەپ كابينەتىنەن قۋىپ شىقتى. مەن "جەتىسۋدىڭ" باس رەداكتورى ءابدۋالي قاراعۇلوۆ اعاما تەلەفون سوعايىن، "ويباي، ارا ءتۇسىڭىز، وسىلاي دا وسىلاي" دەپ.
ول كىسى: "الگى گازەتتەردىڭ ءبىر-بىر داناسىن ماعان جىبەرشى، ءوزىم وقىپ كورەيىن، سودان كەيىن مۇجىقوۆپەن سويلەسەيىن"، — دەدى.
ەندى بىرەر كۇننەن كەيىن ءبىرىنشى حاتشىنىڭ كابينەتىنە قايتا شاقىرىلدىم. كابينەتتە ءبىرىنشى حاتشىدان باسقا اق شاشتىلاۋ تاعى ءبىر كىسى وتىر ەكەن. الدىندا قىزىل قارىنداشپەن ايقىش-ۇيقىش سىزىلعان مەن جازعان ماقالالار جاتىر.
— ءا، وسى جىگىت پە؟ — دەپ و كىسى مەنىمەن جىلى دا بيازى امانداستى، — جاس ەكەنسىڭ عوي، — دەپ قويدى دا، كۇردەكەڭە قاراپ: — بيۋروعا جەتكىزبەي-اق قويىڭدار. جاس جىگىت ءوز قاتەلىگىن ءتۇسىندى بىلەم. سولاي ما؟ — دەدى. باس يزەپ، قۇپتاعاننان باسقا امالىم قالعان جوق.
بۇل الماتى وبكومىنىڭ يدەولوگيا جونىندەگى حاتشىسى ءانۋار كاكىمجانوۆ بولىپ شىقتى.
مەن ەندى الماتىعا ابەكەڭە (قاراعۇلوۆ) تارتايىن. و كىسى دە ماقالالارىمدى سىزىپ وقىپتى. اجەپتەۋىر كۇلىپ الدى دا:
— ساكەن، مەن قانشاما جىل باسپا ءسوز باسشىلىعىندا كەلەم، مىناداي ماقالانى باسپاعان بولار ەدىم. ونىڭ ۇستىنە، اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءوز گازەتىندە ءوزىن سىناۋ دەگەن، ءاي، بىلمەيمىڭ، بۇرىن-سوڭدى بولماعان شىعار. ءجا، سەن، قايتا بەر، ەرتەڭ پلەنۋم ەدى، كۇردەكەڭمەن كەزىگىپ، مەن ءوزىم سويلەسىپ كورەيىن، — دەپ مەنى شىعارىپ سالدى.
وسى كەزدە ءبىزدىڭ اۋىلعا قاڭعالاقتاپ جازۋشى بايمۇقامبەت توقتاروۆ كەلە قالدى. كۇردەكەڭمەن جاقىن دوس-جارلىعى بار ەكەن. مەنى ەرتىپ كىرىپ، اۋپارتكوم حاتشىسىنا ءبىراز اۋىر ءسوز ايتتى. "سەن ءبىر رەت بوگەت بولعاندا جاس قىران ۇشپاي، ۇيادا قالا بەرەدى دەپ پە ەدىڭ!" — دەگەنگە دەيىن بارعان سوڭ، مەن شىعىپ كەتكەم.
اراعا كۇن سالماي، كۇردەكەڭ شاقىرىپ الدى دا: "ال جاقسى، "جەتىسۋعا" مەنشىكتى ءتىلشى بولدىڭ". ءبىراق ءوزىم بىلەمگە سالىنباي، بىزبەن ساناسىپ جۇمىس ىستە!" — دەپ تاپسىردى.
"جەتىسۋ" گازەتىنىڭ مەنشىكتى تىلشىلىگىنە وسىنداي ءبىراز شىرعالاڭنان ءوتىپ بارىپ كەلگەن سوڭ با، كىم ءبىلسىن، اپپاراتتاعى جىگىتتەردىڭ تاپسىرماسىن ەكى ەتپەي، ەلپىلدەپ قىزمەت جاساۋعا تىرىستىم. ءبىراق ماعان رەداكسياداعىلاردىڭ ءبارى باستىق، كۇنىنە بىرنەشە رەت تەلەفون سوعىپ، بىرەۋى "انانى جاز"، بىرەۋى "مىنانى جاز" دەپ دىگىرلەيدى دە جاتادى. ءۇش اۋداننىڭ جەرىن ارالاۋىم كەرەك ارالارى 100-150 شاقىرىم. كۇن سايىن ماتەريال جىبەرىپ تۇرسام دا، گازەت تە ءبىر كومباين سياقتى نەمە ەكەن، "بولدى، ءبىتتى" دەمەيدى، تاپسىرمانى بەرەدى دەيسىڭ-اي كەپ.
ءبىر كۇنى رەداكتوردىڭ ورىنباسارى كاكىمجان قازىبايەۆقا تەلەفون سوعۋعا ءماجبۇر بولدىم. "اتا، مەن قايسىسىنا ۇلگەرەم، ءبىرىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداي باستاسام، ەكىنشىسى: "ويباي، ونى تاستا، مىنانى جازىپ جىبەر"، — دەيدى كەلىپ. قالاي بولادى ءوزى؟" — دەپ شاعىم ايتتىم.
كاكەڭ كۇلىپ: "جىگىتتەردىڭ وندايى بار. سەن ءبارىن تىڭداي بەرمەي، ءوزىڭ ءبىر العا جوسپار جاسا دا، تاسەمەن اعاڭا جىبەرىپ، رەداكسيا القاسىندا بەكىتتىرىپ ال. سوندا جۇمىسىڭ ءونىمدى دە، وزىڭە ءتيىمدى دە بولادى"، — دەپ ءۋاج ايتتى.
ءسويتتىم.
ونىڭ دا وعاش جاعى بار ەكەن. تاپسىرما بەرگەندە بۇرىنعىداي "جاراكىماللا" دەي قويمادىڭ دەپ، ءوزىم قۇرالپى جىگىتتەر بۇرتىڭدايدى، بۇرىنعىداي الا شاپقىن بولىپ جۇگىرمەگەنسىن، ءوزىم دە ارقانى كەڭگە سالىپ، جالقاۋلانا ءتۇستىم.
رەداكسياداعى جىگىتتەر قىزىق. ۇدايى عانا سىن ماقالالار سۇرايدى. مال قىستاتۋ ناۋقانىنان، كوكتەم ەگىسىنە دايىندىقتان، وراق كەزىنەن تەزدەپ وتكىر سىن كەرەك دەپ دەگبىرىڭدى الىپ بىتەدى. كۇندە كورىپ جۇرگەن، ءدام-تۇزداس اۋىل ازاماتتارىنىڭ كوزدەرىن باقىرايتىپ قويىپ قالاي سىنارسىڭ. ونىڭ ۇستىنە، اۋپارتكوم حاتشىسى كۇردەۋباي ماتەنباي ۇلى مۇجىقوۆ مەنىڭ جۇمىسىمدى قالت جىبەرمەي قاداعالاپ وتىراتىن بولىپ العان. الگىندەي سىننىڭ ءبىر ۇشى سول كىسىگە دە ءتيىپ كەتپەس جاعىن ويلاماي جانە بولمايدى. پارتيا كوميتەتىنىڭ بيۋرو ماجىلىسىنە ۇدايى قاتىستىرىپ، بيۋرودان شىعىسىمەن مەنى جالعىز ماشيناسىنا وتىرعىزىپ الىپ، كەيدە قىزىلشا پلانتاسياسىن، كەيدە شوپشىلەردى ارالاپ كەتەدى. ول كىسى كەيىگەن تۇستاردا مەن دە ءىس بايىبىنا ۇڭىلە ءتۇسىپ، ءوز پايىمداۋلارىمدى قاعازعا ءتۇسىرىپ قويامىن. ءىستىڭ ىعىتىن تاپقاندارعا ريزا بولعان كەزدەرىن دە قالاعالاي جۇرەم. كەيىن سول ىڭعايدا سىن نە ماداقتاۋ تۇرعىسىنان جازىلعان ماقالامدى وقىپ، ماعان قاراپ كۇلىپ قانا قوياتىن بولدى. كەلە-كەلە ءاعالى-ىنىلى ادامداي ءتىل تابىسىپ، دوستاسىپ كەتتىك.
ءوزىم ءتىلشى بولىپ جۇرگەن كەزدە رەداكسيا باسشىلارى تاراپىنان كىلەڭ ءبىر ىشكە تارتۋ، قامقورلىق، جىلىلىق قانا كورىپپىن. رەداكتور ءابدۋالي قاراعۇلوۆ تا، ونىڭ ورىنباسارى كاكىمجان قازىبايەۆ، سارباس اقتايەۆ ءبىزدى اۋىلدا تۇراتىن ءتىلشى ەكەن دەپ قومسىنباي، وقتا-تەكتە رەداكسياعا كەلگەندە تەڭ تۇتا سويلەسىپ، ءجون-جورالعى كورسەتىپ، باعىت بەرىپ، باعدار سىلتەپ وتىراتىن ەدى.
مەن ۇيلەنگەن كەزدە سارباس باستاعان ەكى-ۇش ادام الماتىدان ارنايى كەلىپ، توي وتكىزىپ قايتقان بولاتىن.
بىردە تىلشىلەردىڭ جينالىسىنا شاقىرىلدىم. اپپاراتتا ءبىر اپتاداي قىزمەت ىستەپ، باسشىلارمەن قوشتاسىپ شىعايىن دەپ، الدىمەن ابەكەڭە (باس رەداكتور) كىردىم.
— قاباعىڭ سالىڭقى عوي، جاي ما؟ — دەپ سۇرادى سۇڭعىلالىعى باسىم ابەكەڭ.
سونىڭ الدىندا "جازۋشى" باسپاسىنىڭ جوسپارىندا تۇرعان كەزەكتى ءبىر كىتابىمنىڭ جايىن بىلەيىن دەپ پوەزيا رەداكسياسىنىن مەڭگەرۋشىسى، اتى دۇرىلدەپ تۇرعان اقىن اعام عافۋ قايىربەكوۆكە جولىققان ەدىم.
— ساكەنجان، سەن رەنجىمە، كىتابىڭ جوسپاردان سىزىلىپ قالىپ تۇر. كەلەسى جىلى بولماسا، — دەپ عافاڭ شاراسىزدىق تانىتقان.
جىل بويى اڭساي كۇتىپ جۇرگەن دۇنيەڭنىڭ ويلاماعان جەردەي اياق استى بولعانىنا، ارينە، ۇنجىرعاڭ تۇسەدى توي ەندى. قاباق قاتتى بولماي ءقايتسىن. ابەكەڭە سونى ايتتىم.
"وتىرا تۇر"، — دەپ ماعان ديۆاندى نۇسقادى دا، ءوزى تەلەفوندى الىپ، ارجاعىنداعى ادامعا:
— بىزدە ءتىلشى بولىپ ساكەن يماناسوۆ دەگەن اقىن جىگىت ىستەيدى. سونىڭ "جازۋشىداعى" كىتابى تاقىرىپتىق جوسپاردان ءتۇسىپ قالىپتى. كومەگىڭ كەرەك بولىپ تۇر. كۇتەم! — دەدى دە، ماعان بۇرىلىپ: — بۇل ورتالىق كوميتەتتەگى وتەباي قاناحين، دەيتىن جىگىت. مەنىڭ ءسوزىمدى جەرتە تاستامايدى. ءقازىر حابارلاسادى، — دەگەندى قوسىپ قويدى.
سويتكەنشە تەلەفون شىر ەتىپ قويا بەردى. ءسال تىڭداپ الىپ ابەكەڭ ماعان قارادى دا:
— "جازۋشى" باسپاسىنىڭ ديرەكتورى ءىلياس ەسەنبەرلينگە بار. قالعانىن ءوزى ايتار. كىتابىڭ شىعاتىن سياقتى، — دەدى دە، قولىمدى الىپ قوشتاسىپ، شىعارىپ سالدى.
جازعان قۇلدا شارشاۋ جوق. سالىپ ۇرىپ باسپاعا جەتتىم. ەسەنبەرليندى العاش كورۋىم ەدى. ءاتى-جونىمدى ايتقان سوڭ، باسپانىڭ باس رەداكتورى امانجول شامكەنوۆتى، عافۋ قايىربەكوۆتى شاقىرىپ الدى دا، كىتابىمدى قايتادان جوسپارعا ەنگىزىپ، سول جىلى شىعارىپ تا بەردى.
ءوز قاراماعىڭدا ىستەيتىن جاس ادامعا وسىنشاما قامقورلىق جاساي بىلەتىن اعالار-اي دەسەڭشى! سول قامقورلىقتىڭ قارىمىن قايتارا الماي، ءبىز دە قارتايىپ بارامىز، نە كەرەك!
تالدىقورعان ءوز الدىنا وبلىس بولىپ تۇرعاندا "سوۆەتتىك جەتىسۋ" دەيتىن گازەت شىعاتىن ەدى. ونىڭ باسىندا دا عالىم مۇحامەتجانوۆ، نياز سىزدىقوۆ، اۋكەن جايلاۋبەكوۆ، ادىلبەك ءابايدىلدانوۆ سياقتى جاس قالامگەرلەرگە ىجداھاتپەن ايالاي قارايتىن ادامدار بولدى. وسى گازەت (كەيىن "جەتىسۋ") ءبىز ءۇشىن تۇتاس ءبىر ومىرلىك ونەر ۇشتاۋ مەكتەبى بولدى. سايىن مۇراتبەكوۆ، قاستەك بايانبايەۆ، تۇرسىنزادا ەسىمجانوۆ، ۇزاقباي دوسپانبەتوۆ، قانيپا بۇعىبايەۆا، بەكسۇلتان نۇرجەكەيەۆ سەكىلدى قالامگەرلەردىڭ ءبارى تىرناقالدى دۇنيەلەرىن الدىمەن وسى گازەتتەر بەتىنەن وقىدى، ىلگەرىلەپ، بيىكتەي ۇشۋىمىزعا دا بىردەن ءبىر دەمەۋشى بولعان وسى گازەتتەر ەدى.
"جەتىسۋ" گازەتىنىڭ ۇجىمىنا اكەلەرىڭ، اعالارىڭ سالعان سول ءداستۇردى جالعاستىرا بەرىڭدەر دەگىم كەلەدى.
ءوزىم وسىندا ءتىلشى بولعان جىلدارىمدى ماقتانىشپەن ەسكە الىپ، اينالاما ايتا جۇرەتىن اداممىن.
بۇل ماقالا «جەتىسۋ» گازەتىنىڭ 70 جىلدىعىنا وراي، ارناي تاپسىرمامەن جازىلىپ ەدى.
You Might Also Like
-
ساعي اعامىز، جيەنبايەۆتى ايتامىن، ءيى جۇمساق، مىنەزى جايلى، ۇلكەن-كىشىگە بىردەي جۇعىمدى، سىرباز دا سىلاڭ، سىپتىعىر جىگىت بولاتىن. ءوزى سول ءبىر قارتايىپ تا ۇلگەرمەگەن قالپىندا، الپىس جاسقا تولار-تولماس...
-
قازاقستان رەسپۋبليكاسى حالىق دەپۋتاتتىعىنا كانديدات، "الاش" سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى اقىن ساكەن يماناسوۆتىڭ الاكول جۇرتىنا اشىق حاتى
