مەنىڭ دوسىم تولعانبايەۆ
ءبىزدىڭ اۋىل تەنتەك وزەننىڭ شىنتاق سياقتانا يىلە بىتكەن كەڭدەۋ ءبىر قولتىعىنا سۇعىنا كىرىپ جاتىر ەدى. مامىر ايىنىڭ سوڭىن الا تەلەگەي تەڭىز سۋ تاسىپ بەرەتىن دە، ارناسىنان اسىپ توگىلگەن وزەن تارتىلا كەلىپ، قايتا جونگە كوشكەندە جاعالاۋدىڭ ءبارى، اۋىل ماڭى تۇگەلدەي ويدىم-ويدىم كولشىكتەرگە اينالاتىن. بىزگە كەرەگىنىڭ ءوزى دە وسى. الا جازداي شالپىلداتىپ، سول سۋلاردان شىعۋ دەگەندى بىلمەۋشى ەدىك. كۇزگە قاراي قاپ-قارا بولىپ قايىستاي قاتقان كىلەڭ شيبورباي بالالار وتقا قاقتاپ العانداي "ءپىسىپ" شىعامىز. جاز بويى ءۇي ماڭىن كورۋ دەگەن جوق، تىرلىگىمىز تۇگەلدەي سول ماڭدا وتەدى دەسە دە بولعانداي.
جار استىندا شومىلىپ جاتقانبىز. "ءاي، اناۋ كىم، ەي؟" — دەدى جۇلىپ العانداي چەچەن بالاسى سۇلانبەك.
جارقاباق ۇستىندە "ءتايت!" دەپ قالساڭ تۇرا قاشۋعا دايىن ەلىكتىڭ لاعىنداي بولىپ ەكى كوزى بادىرايىپ، قۇلاعى قالقيعان ارىق قارا بالا ءتۇر. سۋعا تۇسكىسى كەلەتىن بولۋى كەرەك، ءبىراق "اۋىل ءيتىنىڭ قۇيرىعى قايقى" دەپ، بىزدەن سەسكەنە مە، كىم ءبىلسىن، تاياپ كەلۋگە باتا الماي، سەلتيىپ تۇرىپ قالىپتى.
"ءۋايت" دەپ مەن ۇمتىلىپ قالامىن. ول ءبىر سەكىرىپ ءتۇسىپ، ارىرەك بارىپ تۇرادى. مەنىڭ دە باتىلدىعىم جار باسىنان ءارى ۇزاۋعا جەتىمسىز بولسا كەرەك، تاياپ بارۋعا ءداتىم شىداماي، تايقي بەرە ۇيىرىمە قايتا كەلىپ قوسىلامىن.
وسى "ويىن" ەكى-ۇش كۇن بويىنا قايتالانىپ ءجۇردى.
اۋىلىمىزدا ۇلكەن-كىشىنىڭ ءبارى سىيلاپ ءارى ىعىسىپ جۇرەتىن، ءوزى ون ساۋساعىنان ونەرى تامعان زەرگەر دە شەبەر شاكەن دەيتىن كىسى بولىپ ەدى. اعاشتان ءتۇيىن تۇيەتىن ۇستا. بايبىشەسى ءشارىپ ەكەۋىنىڭ قاشان بولسىن ءۇي ماڭىندا كۇيبەڭدەپ جۇرگەنىن كورەتىنبىز. تىنىم الىپ وتىرۋ دەگەندى بىلمەيتىن. اۋىلدىڭ شەتىن الا ورنالاسقان ءۇيىنىڭ اۋلاسى قاي قاشان مۇنتازداي بولىپ تۇرادى. باسقالاردىڭ اۋلاسى ىبىرسىپ، كۇل-قوقىسىنىڭ شاڭى اسپانعا شىعىپ جاتقاندا، بۇلاردان كۇنىنە ءۇش رەت سۋ سەۋىپ سىپىراتىن قورا-قوپسىسىنىڭ ماڭى كولدەنەڭ قىلتاناق جوق تاپ-تازا بولاتىن دا تۇراتىن. بال ال ارى جوق ەدى، سودان با الدە، شاكەن اتامىز كىسىگە سۋىقتاۋ ما ەدى، ايتەۋىر، ول ءۇيدىڭ توڭىرەگىنە ءبىز دە كوپ جۋي بەرمەيتىنبىز.
سول شاكەن اتام سۋدا شومىلىپ جۇرگەن مەنى ساۋساعىمەن ىمداپ شاقىرىپ الدى. قاسىندا الگى مەن ۇرىنعىم كەلىپ جۇرگەن قالقان قۇلاق قارا بالا بار.
— ءاي، ساكەن، — دەدى شاكەن اتام. بەتىندە شەشەك داعى بولۋشى ەدى، جاقىننان كورگەندە سولارى باداناداي بولىپ ءتىپتى انىق كورىنەدى ەكەن، ءجۇزى دە سۋىق ەمەس سياقتى. — ءاي، ساكەن، مىناۋ سەرىك دەگەن ءبىزدىڭ ۇيگە جەكجات بالا ەدى. مۇنىڭ اكەسى دە سەنىڭ اكەڭ سياقتى باسقارما. سەن بۇعان ەشكىمدى تيىسكىزبەي، قاسىڭا الا ءجۇر. بىرگە ويناڭدار، جولداس بولىڭدار، — دەپ تاپسىرىپ جاتتى. بايبىشەسى ءشارىپ اپام دا قىزىل كۇرەڭ باۋىرساقتارىن سەرىك ەكەۋمىزدىڭ الدىمىزعا توگىپ، جىك — جاپار بولىپ ءجۇر.
ايتۋعا اۋزىڭ ارەڭ بارادى ەكەن، بۇگىن قاراپ وتىرسام، مىنە، سودان بەرى دە ەلۋ جىلعا جۋىق ۋاقىت ءوتىپتى. بۇل كۇندە تالاپكەر اتالاتىن سول اۋىلدىڭ ءار جەردە توبە-توبە بولىپ ورنى عانا قالعان. شاكەن اتام دا، ءشارىپ اپام دا بۇل دۇنيەدە جوق. سەرىك ەكەۋمىزدىڭ دوستاسۋىمىزعا دانەكەر بولعان سول ءبىر ىزگى جانداردى جارتى عاسىردان سوڭ بارىپ، ەندى ەسكە ءتۇسىرىپ وتىرمىن...
سەرىك جىل سايىن ءبىزدىڭ اۋىلعا ەكى-ۇش دۇركىن كەلىپ كەتەدى. شاكەن اتامىزدىڭ (ناعاشىسى ەكەن) ۇيىندە قولبالا بولىپ ۇزاق ءجۇرىپ قايتادى. ءبىر — بىرىمىزگە باۋىر باسا كەلە جۇپ جازباستاي دوستاسىپ الدىق. ول دا مەنى، چەچەن دوسىمىز سۇلانبەكتى ارقالانىپ، ەندى ەشكىمنەن قورىقپاي، قوقيلانا تۇسكەندەي. ايتسە دە جاراتىلىسىندا يمەنشەك بالاعا ۇقسايدى. مەن كەيدە اۋىلداس بالالارمەن ءجوندى-جونسىز قىزىلكەڭىردەكتەسىپ، ءتىپتى توبەلەسىپ تە قالىپ جۇرەم. سوندايدا سەرىك دوس بولىپ ماعان بولىسۋدىڭ ورنىنا، كوزدەرى باقىرايىپ، تىزەلەرى دىرىلدەپ، "قوي، قويلاپ" اراشالاپ الەك بولۋشى ەدى.
ول ءوزى مەكتەپكە دە ەرتە بارعان با، نەمەنە، ايتەۋىر ونجىلدىقتى مەنەن بۇرىن ءبىتىرىپ، ءبىر كۇندەرى ءبىزدىڭ اۋىلعا ءبىرجىلدىق مالدارىگەرلىك مەكتەبىن ءتامامداپ، كادىمگى "قۇلاشتاي كوك قاعازى" بار مال مامانى بولىپ كەلدى. سوعىستان بۇرىن سونداي وقۋدى بىتىرگەن مەنىڭ اكەمنىڭ قاراۋىنا سەرىك كەلدى مە الدە جالانا جەتكەن جاس مالدارىگەردىڭ قول استىنا اكەم ءوتتى مە، ونشاسىن انىق بىلمەيمىن، ايتەۋىر، ەكەۋى از كۇندەر ىشىندە امپەي-جامپەي تەز ءتىل تابىسىپ، اكەلى-بالالى ادامدارداي جۇپ جازباي بىرگە جۇرەتىندى شىعاردى. ءوز اكەمنىڭ ەندى مەنەن گورى سەرىكتى ەس تۇتىپ، وڭاشا كوبىرەك سىر اشا سويلەسىپ جۇرەتىندەرىنىڭ كۋاسى بولىپ، قىزعانا دا قىزىعا قاراپ قوياتىن ەدىم. سەرىگىم دە كوپە-كورنەۋ ماڭعازدانا باساتىندى شىعارىپتى. ەرەسەك ادامشا وكتەم سويلەي باستاعان.
مەن جەتىنشى كلاستان سوڭ بىرەر جىل توعانباسى بولام دەپ، ورتا مەكتەپتى كەشىگىڭكىرەپ بىتىرگەن اداممىن. سەرىك الگىندەي "مالدارىگەرى" بولىپ "دۇرىلدەپ" تۇرعاندا مەن مەكتەپتىڭ سوڭعى كلاسىندا وقيتىن ەدىم. اۋىلدا شاعىن عانا كىتاپحانا بار. وندا تەحنيكۋم ءبىتىرىپ كەلگەن، جاسى بىزدەن كوپ ۇلكەن بولا قويماۋى كەرەك، شولپان دەگەن قىز ىستەيدى. سەرىكتىڭ مالدى قالاي ەمدەپ جۇرگەنىن كىم بىلەدى، تەك قولىمىز بولساي قالسا بولدى، سالىپ ۇرىپ اۋىل كىتاپحاناسىنا بارامىز. قاسىم امانجولوۆتىڭ ولەڭىمەن "اۋىرا" باستاعان شاعىمىز، ءبارىمىز بىرىگىپ سول اقىننىڭ "اڭقاۋ ءجۇسىپ" اتتى پەساسىن ساحناعا ازىرلەدىك. كىم قاي كەيىپكەردى ورىنداعانى ءقازىر ەسىمدە جوق، تەك ويىنىمىزعا اۋىل تۇرعىندارىنىڭ ۇلكەن-كىشىسى تۇگەل ريزا بولىپ جۇرەتىنىن ۇمىتقان جوقپىن.
ەكەۋمىز بىرىگىپ اۋداندىق، وبلىستىق گازەتتەرگە ماقالا جازامىز. ولارىمىز كەيدە جاريالانىپ تا جۇرەدى. ءبىر رەت ايەلىنەن اجىراسقان اعايىمىزدى سىناپ فەلەتون جازىپ، ونى رەداكسيا جەرگىلىكتى جەرگە تەكسەرۋگە جىبەرىپ، اعايدىڭ دا، اعايىمىز تاستاپ كەتكەن ايەلىنىڭ دە بىزگە قاتتى رەنجىگەنى دە ەستە قالىپتى. وندا نەمىز بار دەسەڭىزشى!
مەن مەكتەپ بىتىرەر جىلى سەرىك تاعى دا جوق بولىپ كەتتى. سويتسەم، الماتىداعى مالدارىگەرلىك — زووتەحنيكالىق ينستيتۋتقا بارىپ تۇسكەن ەكەن. ءسويتىپ، ءبىراز جىل ارامىز اجىراسىپ قالعان.
1959 جىلدىڭ ەڭ سوڭعى كۇندەرىندە مەن "لەنينشىل جاس" گازەتىنىڭ رەداكسياسىنا قىزمەتكە كەلدىم دە، كوپ ۇزاماي سەرىكتى ءوزىم ىزدەپ تاۋىپ الدىم. الگى تۇسكەن ينستيتۋتىنىڭ وقۋىن ورتالاپ قالىپتى. ءوزى تۇرمىسقا بەيىمدەلىپ تە العان با دەپ قالدىم. مەن اجەپتاۋىر تانىمال جاس ءجۋرناليستىڭ جالاقىسىن الامىن، قالاماقىدان دا قۇرالاقان ەمەسپىن. سوندا دا ايدىڭ اياعىنا دەيىن اقشام جەتپەي، سوڭعى ەكى-ۇش كۇنگە تاق — تۇق بولامىن دا قالامىن.
سوندايدا سەرىكتى ىزدەپ تابامىن عوي امالسىز. "ولگەن سارتتىڭ قوينىندا ىستىق كۇلشە" دەگەندەي، ونىڭ توسەگىنىڭ باس جاعىندا تۇراتىن قوبديشاسىنان قۇرىعاندا قاتقان ناننىڭ ءبىر تاباسى تابىلادى. سونى قىتىرلاتا شايناپ، قانتسىز قارا ءشايدى سوراپتايمىز دا، قارىنىمىز قامپيعان سوڭ، بارىپ، اۋەلەي ۇشىرار اڭگىمە باستالادى. قىز-قىرقىن، قىزىق ىزدەپ كوشەگە شىعامىز.
ول ءوزى كىسىگە اقىل ايتقىش — اق. ءازىر ەكەۋمىز دە الپىستان استىق. سوعان قاراماي، كەزىگە قالساق، امان-ساۋلىقتان سوڭ ماعان اقىل ايتىپ، "ۇيرەتىپ-اق" جاتقانى. كوبى ءبىر قۇلاعىمنان كىرىپ، ءبىر قۇلاعىمنان شىعىپ جاتقانىندا شارۋاسى جوق، ۇيرەنگەن ادەتىنەن ءبىر جاڭىلمايدى. "وۋ، سەرىك — اۋ، سەنىڭ اقىلىڭمەن جۇرسەم، مەن ساكەن ەمەس، ساعان ۇقساعان باسقا بىرەۋ بولىپ شىقپايمىن با؟" — دەپ ىزالانىپ، الاقۇيىن اشۋعا باساتىن شاعىم ءجيى ۇشىراسىپ تۇرادى.
سول بوزبالا كەزىمىزدە تيىن-تەبەن تاقا تاۋسىلعان كۇنى جاتاعىنا ىزدەپ بارعاندا دا دوسىم: "اقشانى ۇنەممەن ۇقساتا ءبىلۋ كەرەك. ەڭ الدىمەن وزىڭە جاقسى كوستيۋم — شالبار الىپ، شىرتتاي كيىن. سودان كەيىن بىزگە قالتا ءتۇبى قاعىلعاندا ەمەس، اقشاڭ بار كەزدە دە ءبىر كەلىپ كەتۋدى ۇمىتپاساڭشى"، — دەپ اقىل ايتار ەدى. "جارايدى" دەپ ۋادە بەرەمىن دە، جاتاقحانادان شىعا بەرە ۋادەمدى "تارس ەسىمنەن شىعارىپ" الاتىن ەدىم.
ول 1963 جىلى ينستيتۋتتى ءتامامداپ، سول كەزدەگى ىرگەلى شارۋاشىلىق "بەسكولگە"باس مالدارىگەرى بولىپ تاعايىندالعان جولداماسىن قالتاسىنا باسىپ ءبىر-اق ورالدى. وندا مەن اۋداندىق گازەتتە قىزمەت ىستەپ جۇرگەن بولاتىنمىن. سەرىكتىڭ استىنا قابىرعاسىندا "ۆەتەرينارنايا سلۋجبا" دەگەن مايلى جازۋى بار تاقتاي قوراپتى كوك جەڭىل اۆتوماشينا بۇيىردى. ءوزىن بىلمەيمىن، بۇعان مەن قاتتى قۋاندىم. ويتكەنى كوبىنە جاياۋ-جالپى سابىلىپ ەل ارالايتىن جۋرناليست ءۇشىن اۆتوكولىكتەن ارتىق نە بار، سول كولىك جان دوسىندا بولسا، ساعان بۇدان ارتىق باقىتتىڭ كەرەگى نە! جۇمىسىنان قولى قالت ەتسە بولدى، كەيدە شوپىرىنا، كەيدە وزىنە ايداتىپ، الىس — جاقىن دەمەي، اۋىل-اۋىلدى كەزىپ زىمىراتامىن دا جۇرەمىن. مىڭ جەردەن مالدارىگەرى بولعانىمەن، جانى ادەبيەتكە قۇمار سەرىكتىڭ ءوزى دە كەت ءارى ەمەس، گازەت جۇمىسى، جۋرناليست رومانتيكاسى وعان دا قىزىق، سوندىقتان تارتىنبايدى، كەيدە ءوزى دە ماقالا جازىپ، مال ارالاۋدان بوساعان كەزىنىڭ ءبارىن مەنىمەن بىرگە رەداكسيادا نە ءبىزدىڭ ۇيدە وتكىزەدى.
بىر-بىرىمىزگە قارايلاپ، بىزدەر كەشىرەك بارىپ ۇيلەنگەن جىگىتتەرمىز. سەرىكتىڭ ءبىر قابات تازا كيىمى ءاردايىم ءبىزدىڭ ۇيدە (اۋدان ورتالىعىندا) ءىلۋلى تۇرادى. وتتوننان قايتقانداعى ساۋىس-ساۋىس قالىڭ تون، بەشپەتىن سىپىرىپ تاستايدى دا، مۇنتازداي كيىنىپ، شەلتيىپ شىعا كەلەدى. ەكەۋمىز بي الاڭىنا نە كلۋبتاعى كينوعا بارامىز. سەرىكتىڭ سول سەكەمشىل، ۇركەك قالپى. الدەنەدەن جۇرەكسىنىپ، جىگىتتەر بولماسا، قىز جاعىنا كوپ جولاي الماي جۇرەدى. مەن ونى ءبىراز يكەمدەپ، ءوزىم قۇرالپى قىزداردىڭ بىرقاتارىمەن تانىستىرىپ تا كوردىم. نە سەرىكتىڭ جۇعىمى جوق، نە ول قىزداردى ءوزى جاقتىرمايدى، ايتەۋىر، ارامىزدا ول ءجىپ تاعار بويجەتكەن كوپكە دەيىن ۇشىراسا قويماي، سالت باس، ساباۋ قامشى ءجۇرىپ الدى.
سەرىك ەكەۋمىزدىڭ اكەلەرىمىز دە دوس بولاتىن. قازىرگى ءۇشارال قالاسىنداعى ءۇيىمىزدى سالاردا اكەم سەرىكتىڭ اكەسى ءومىرحاننىڭ ەسكى قونىسىن ەكى-ۇش ەشكى بەرىپ "ساتىپ" العانى ەسىمدە. ءۇي جانىندا سول ءامىرحان اكەمىزدەن قالعان شاعىن عانا الما باعى بار ەدى. كوبىنە ءبىز سول ب ا ق ىشىندە وتىرىپ اۋقاتتاناتىنبىز، سوندا سايالاپ دەمالامىز.
بىردە ب ا ق ىشىندە كىتاپ وقىپ جاتىر ەدىم، ەنتىگىپ، ەكى يىنىنەن دەمالىپ سەرىگىم جەتتى. "ءجۇرشى، ءجۇرشىنىڭ" استىنا الىپ، قويار دا قويماي مەنى كوشەگە الىپ شىقتى. وندا دوڭكيىپ ءبىر جۇك ماشيناسى تۇر ەكەن. كابيناسىندا ۇكى بالاپانىنداي ۇرەيلەنە ءۇرپيىپ ساپ-سارى ءبىر جاس قىز وتىر. قىمسىنىپ، جانارىمەن جەر شۇقي بەرەدى. "وسى قىز ءبىزدىڭ كەڭشاردا بۋحگالتەر، السام دەپ ءجۇرمىن، ساعان تانىستىرۋعا اكەلدىم"، — دەپ سىبىرلاپ ۇلگەردى سەرىك.
كابيناعا سىعىلىسا تيەلىپ الىپ، ءبارىمىز كولگە تارتتىق. جولشىباي تاعى باسقا جولداستار، قۇربى قىزدار ىلەسكەنى ەسىمدە. دەمالىس قارساڭى ەدى، ەكى-ۇش كۇن وڭاشا كول جاعاسىندا بولىپ، سەرىك پەن شايزاحاندى ازىرشە نەكەسىز "ۇيلەندىرىپ" الىپ قايتتىق. اراعا ەكى-ۇش اي سالىپ، قازان ايىنىڭ باسىندا دۇرىلدەتە توي وتكىزىپ، شايزاحاندى تولعانباي اۋلەتىنە كەلىن ەتىپ تۇسىرگەن بولاتىنبىز. توي باسقارۋ، ۇيىمداستىرۋ جۇمىسىن، اسابا، ساحيلىقتى تۇگەل ءوزىم اتقارىپ، ەكەۋى ابدەن ءۇي بولىپ، اياقتانىپ كەتكەنشە باسى-قاسىندا ءجۇردىم دەسەم دە بولادى.
سول كەزدەگى يمانى توگىلگەن، ۇلكەندەر تۇگىلى، ءبىزدىڭ وزىمىزدەن قىمسىنا قىسىلىپ تۇراتىن سارىۇرپەك شايزاحاندى بۇگىنگى تولىپ پىسكەن، بەس بيەنىڭ ساباسىنداي بولىپ ىرعالا باياۋ باساتىن شايزاحان حانىم ەدى دەسەڭ، ءاي، كىم ءبىلسىن، كوپ ادام سەنە دە قويماۋى مۇمكىن-اۋ!
ءبىز ءبىر توپ بويداق جىگىت بۇرىن دا سەرىكتىڭ ۇيىنە كوپ جينالاتىن ەدىك، توپىراعىڭ تورقا بولعىر زەينەپ شەشەمىز ەشقاشان كەلدىڭ — كەتتىڭ دەمەيدى، بارى بولسا، الدىمىزعا توسىپ، قانشامىز كەلسەك تە قاباق شىتپاي، الالاماي قارسى الىپ، جىلى كۇلىپ شىعارىپ سالاتىن. ەندى ءتىپتى جاقسى بولدى. ساۋسىلداپ كەلىپ كۇن-تۇن دەمەي سول ۇيگە تۇسەمىز، تۇستەنەمىز، قونا جاتىپ كەرىلدەسە كەڭەس قۇرامىز.
شايزاحان وندا قوناعىن توڭتەرىس قارسى الۋ دەگەندى بىلمەيتىن. ەمەن-جارقىن ەكپىندەي باسىپ، دوس ۇيىنە ەركىن كىرەتىن ءبىر تاماشا كۇندەر ەدى-اۋ ول دا!
جىلعا تولار — تولماستا كەلىنشەگى سەرىككە تورسىق شەكە ۇل تاۋىپ بەردى. اتىن اكەسى ديدار دەپ قويدى. ءقازىر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىندە جاۋاپتى قىزمەت اتقارىپ جۇرگەن مايور تولعانبايەۆ سول ديدار.
ديداردان كەيىن دە شاكەڭ جەدەلدەتە ەكى-ۇش پەرزەنتتى دومالاتا سالدى دا، ەندى ءبىر ءۇيدىڭ ساليقالى بايبىشەسى ەكەنى ەسىنە ءتۇستى — اۋ دەيمىن، ءبىز سياقتى سۇربويداقتاردىڭ الدىنا ءتۇسىپ الىپ بۇرىنعىداي دومالاي بەرۋدى ابەس كورگەندەي سىڭاي تانىتاتىن ىڭعاي بايقاتتى. ءبىز دە ەپتەپ اياعىمىزدى تارتا باستادىق.
مەن الدىمەن تالدىقورعان، ودان كەيىن الماتى تۇرعىنى بولىپ كەتتىم دە، ەندى كۇندە ەمەس، ايلاپ، جىلداپ بارىپ كورىسەتىندى شىعاردىق. سەرىك "ىنتالى" اتالاتىن سوۆحوزدىڭ ديرەكتورى بولدى. ول كەزدەگى سوۆحوز ديرەكتورلارىنىڭ تۇكىرىگى جەرگە تۇسپەيدى، اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس. ءبىر قاۋىم ەلدى ءبىر ءوزى ءيىرىپ جۋساتا باستاعان سوڭ، سەرىك دوسىمنىڭ دا مىنەزى وزگەرگەن بولار، قاتىپ — ءپىسىپ اينالاسىنا اقىرا ءامىر بەرىپ ءجۇر مە ەكەن، كورەيىن دەپ، ءبىر كۇنى ادەيىلەپ ىزدەپ باردىم.
قاسىندا بىرگە ءجۇرىپ، ەكى-ۇش كۇن بولدىم. شايزاحاننىڭ جىلى — جۇمساعىن جەپ، شايىنا قانىپ العان سوڭ، دوسىم ەكەۋمىز سوۆحوزدىڭ فەرمالارىن، ەگىستىگىن، جايىلىمىن ارالايمىز. سەرىك ەشكىمگە اقىرىپ-باقىرمايدى. ساۋىنشىلاردىڭ شەلەگىن ءوزى قولداسا كوتەرىسىپ، بىرەۋىنىڭ جۇگىن ءتۇسىرىسىپ، بىرەۋدىڭ اتىن جەگىسىپ، ايتەۋىر ارالاسپايتىن ىسكە ارالاسىپ-اق جۇرگەنى. "باي بولعاندا باقىرىپ بولا ما؟" دەگەندەي، اقىرىپ — شاقىرمايتىنىن دۇرىس دەگەندە دە، الگىندەي ەلپىلدەك قىلىعىنا ءىشىم جىلىمايدى. "ءاي، ءدال مۇنىسى ديرەكتوردىڭ قىلىعى ەمەس-اۋ"، — دەپ ويلايمىن دا قويامىن ىشتەي. ەل ىشىندە مۇنى دۇرىس ۇعا بەرمەسى انىق. كەيىن ول "كوكتۇما" سوۆحوزىنا ديرەكتور بولىپ بارعان كەزدە كەتكەن باستىقتىڭ شوپىرى: "بۇرىنعى ديرەكتور تاڭعى التىدان قاقپاسىنىڭ الدىندا تۇرماساڭ، ەكى اياعىڭدى ءبىر ەتىككە تىعىپ، كوكەندى كوزىڭە كورسەتۋشى ەدى، مىنا كىسى ساعات سەگىزدە مەنى ءوزى وياتىپ الادى، ءبىر جاقسى ادام ەكەن!" — دەيتىن بولىپتى سەرىك تۋرالى.
سول جولى مەن دوسىما:
— ساۋناسى، حاۋىزى بار كەڭ ءبىر مونشا سالدىرتىپ قويساڭشى، وقتا-تەكتە جولىمىز تۇسە قالعاندا جۋىنىپ-شايىنىپ، راحاتتانىپ قالاتىن، — دەدىم.
— ءۋاي، دەگەنى — اي! مونشا سالدىرام دەپ دومالاق ارىزدىڭ استىندا قالار جايىم جوق، پالەدەن ماشايىق، وسى ەسكى مونشا دا جۋىنۋعا جارايدى، — دەپ ازار دا بەزەر بولىپ، ماڭىنا دارىتپاعان.
مەن مۇنى دوسىمنىڭ ەجەلدەن تۋا ءبىتتى ۇركەكتىگىنە بالاعام دا قويعام.
ول ەشقاشان وزىنەن دارەجەسى ۇلكەن باسشىلاردىڭ بىرەۋىنە قارسى كەلىپ، جەل جاعىنا شىعۋ دەگەندى ءبىلىپ كورگەن ەمەس. باياعى ۆەتۆراچ بولىپ جۇرگەن كەزىندە ول ەكەۋمىزدىڭ قىسقى جولمەن قىردان قالاعا قاراي قۇيعىتىپ كەلە جاتىپ، ومبى قارعا بەلشەسىنەن باتىپ جاتقان جالعىز جەڭىل "گازيككە" تاپ كەلگەنىمىز بار.
— ويباي، كۇردەكەڭنىڭ ماشيناسى عوي، ءجۇر، بولىسىپ جىبەرەيىك! — دەپ سەرىگىمنىڭ دەگبىرى كەتتى.
كۇردەكەڭدەگەنى اۋپارتكومنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى كۇردەۋباي مۇجىقوۆ ەدى.
"باسقا جولمەن اينالىپ كەتە بەرەيىك تە، راسياسى بار، اۋدان ورتالىعى ءتيىپ تۇر عوي"، — دەگەن مەنىڭ سوزىمە بوي بەرمەي، سەرىك الگى ماشينانى شىعارىسۋعا كەتتى. ىلە-شالا تۇتۇگىڭكىرەگەن كۇردەكەڭ ءبىز مىنگەن ماشينانىڭ مەن وتىرعان جاعىنداعى ەسىگىن جۇلقي اشىپ، سالەم بەرۋگە يكەمدەلگەن مەنى زەكىرە جەرگە ءتۇسىرىپ الدى دا:
— انا كۇرەكتى ال دا، كۇرە قاردى! — دەپ بۇيىردى.
قار كۇرەپ جارىتپاسىمدى ول كىسى جاقسى بىلەتىن. ءبىراق سەرىكتىڭ ەلپىلدەپ العا ءتۇسىپ، مەنىڭ سىرەسىپ ماشينادا وتىرىپ قالعانىمدى ۇناتپاعان سىڭايى بار، سونى كورسەتىپ قويعىسى كەلگەن بە دەپ تۇجىردىم دا، ايتقانىن ورىنداۋعا كىرىستىم. ىشتەي ءوز دوسىمنىڭ وسىناۋ جالپاقشەشەيلىگىنە رەنجىپ تە قويام.
كەيىن سوۆحوز ديرەكتورى بولعاندىعى ءبىر وقيعانى سەرىك ءوزى اڭگىمەلەپ بەرگەن. بۇل كەزدە تۇكىرىگى جەرگە تۇسپەيتىن
راحمەتوللا ماحمەتوۆ دەيتىن كىسى اۋپارتكومنىڭ ءبىرىنشىسى. جۇرتتى ىقتىرىپ، ۇرەيمەن بيلەپ العان. بەتىنە جان بالاسىن قاراتپاسا كەرەك. سەرىككە جىلى قاباق كورسەتىپ، جۋىردا ديرەكتور جاسايتىنىن كۇنى بۇرىن ايتىپ ءجۇرىپتى. بىردە جايلاۋعا تىكۇشاقپەن قوناقتارىن قىدىرتىپ كەتكەن ماحمەتوۆتى اۋەجايدان سەرىك قارسى الۋعا ءتيىستى بولادى دا، الدەنە سەبەپپەن كەشىگىپ قالادى. بۇل بارىپ جەتكەندە ماحمەتوۆ، قاسىندا سىرتتان كەلگەن مەيماندارى بار، تىكۇشاقتان ءتۇسىپ، ءسال-پال ماشينا كۇتىپ قالسا كەرەك.
— "جاتىپ — جالىنىپ كەشىرىم سۇراي ءجۇرىپ، ماشيناما ارەڭ مىنگىزدىم — اۋ، — دەپ اڭگىمەلەيدى سەرىك ول وقيعا تۋرالى. — اۋەجاي مەن اۋدان اراسى 5-6 شاقىرىم. جىك-جاپار بولىپ جالىنعانىما قاراماي، ماحمەتوۆ جەر-جەبىرىمە جەتە ءتيىستى دەيسىڭ كەلىپ. "ەندى اتاڭنىڭ باسى ديرەكتور بولاسىڭ، جارالعالى تابانى جەر يىسكەپ كورمەگەن راحمەتوللانى جاياۋ جۇرگىزگەنىڭ ءۇشىن ءالى سازايىندى تارتقىزام"، — دەپ، بىرەر اششى بوقتىقتى دا ارالاستىرىپ جىبەرسە كەرەك.
— ماشيناڭدى توقتاتا قويىپ، قۇيرىققا ءبىر تەۋىپ ايداپ شىقپادىڭ با؟ ەركەكسىڭ عوي، — دەيمىن سەرىكتى قايراپ.
— ءاي، قويشى، سەن دە قايداعىنى ايتادى ەكەنسىڭ، ساعان اڭگىمە ايتىپ وتىرعان مەندە دە ەس جوق، — دەيدى سەرىك ماعان كەيىپ.
بۇل ونىڭ يمەنشەكتىگى مە، بولماسا كونبىستىگى مە، و جاعىن انىق كەسىپ ايتا المايمىن. تەك ۇلكەنگە دە، كىشىگە دە قاتتى سويلەپ ۇيرەنبەگەنىنە كۇنى بۇگىنگە دەيىن كۋا بولىپ كەلە جاتقانداردىڭ ءبىرىمىن.
سەرىكتىڭ "كوكتۇما" سوۆحوزىندا ديرەكتور بولىپ جۇرگەن كەزىندە، قاسىما سابىرحان اسانوۆتى الىپ، ارنايى اۋناپ — قۋناپ قايتۋعا ىزدەپ باردىم. وبالى نە، سەرىك جابىق تاۋىنىڭ ويجايلاۋ اتالاتىن اسا سۇلۋ قويناۋىنا قوس كيىز ءۇي تىككىزىپ، اس ازىرلەيتىن ارنايى ادامدار ءبولىپ، ءبىزدى تىكۇشاقپەن ءوزى اپارىپ ورنالاستىردى. جەلىنىڭ ءبىر باسىندا قۇلىن، ءبىر باسىندا بوتا دەگەندەي، ەكى بيە، ءبىر تۇيە بايلاتتى. ءۇش-تورت رەتكى تاماعىمىزعا دەيىن ءبىزدىڭ تابەت — تالعامىمىزعا لايىق ازىرلەنەدى. سەرىكتىڭ ءوزى كۇن ارالاتىپ كەلىپ، حال-جاعدايىمىزعا قانىعىپ تۇرادى. قۇرداستىعىما باعىپ، تەمەكىم تاۋسىلسا دا، تۇندە توڭىپ شىقسام دا دوسىمدى "قاباق شىتا" قارسى الىپ، كەيدە جەردەن الا، جەرگە سالا "ۇرسىپ" تا الامىن. ءبىر كۇنى سابىرحان دا:
— سەرىك — اۋ، الما، بادىرەن سياقتى كوكونىس بولماي، قۇر ەتكە عانا قاراپ قالدىق قوي بۇل. جەمىس-جيدەك جاعىنا دا ىجداعاتتى بولساڭشى. ونىڭ ۇستىنە، مەن شىعاردا ۇيدە ازىق — تۇلىك تە تاۋسىلىپ قالعان سياقتى ەدى، بىرەر قاپ ۇن جىبەرتە سال دەپ ءامىر ەتە وكتەم سويلەدى.
— جاقسى، جاقسى، ساكە، ءبارى دە بولادى، — دەپ سەرىك باس يزەي كەلىسىپ جاتىر.
مەن شىداماي كەتىپ:
— وۋ، سابىرحان، مەن بولسام، قىرىق جىلدىق دوستىعىمدى بۇلدايمىن، جۇماققا جەتەلەپ كىرگىزىپ جىبەر دەمەسەڭ، ازىرگە ىشكەنىڭ الدىندا، ىشپەگەنىڭ ارتىندا، مىنا سوزىڭە تۇسىنبەدىك قوي، — دەيمىن.
— قايدان بىلەيىن، سەن ۇرسىپ جاتقان سوڭ، مەنىڭ دە قاقىم بار شىعار دەپ قالىپپىن، — دەيدى سابىرحان اقتالىپ.
— وقاسى جوق، مەيمان عوي، كوتەرەم عوي بوپساسىن، — دەپ سەرىك ءمىز باعار ەمەس.
بۇل كونتەرىلىكتى تۇسىنگەن دە بار، تۇسىنگىسى كەلمەي، تەرىسكە جورىپ كۇلىپ جۇرگەندەر دە بار، قايتەرسىڭ.
اۋىلعا قاتىستى مەنىڭ بارلىق شارۋام قاشاندا سەرىكتىڭ موينىندا. سوناۋ ءبىر جىلى نەمەرە ءىنىم ۇيلەنىپ، كەلىننىڭ جەكجاتتارى كەلەدى عوي قۇدا بولىپ. قىز بەرگەن جاقتىڭ "وكتەمدەۋ بولاتىن ادەتى. وندايدا ارتىق-كەم ءسوز دە ايتىلماي قالمايدى. ءبىز جاقتان ونداي ءسوزدىڭ ءبارىن سەرىك كوتەرىپ الىپتى. كەيىننەن تەتە قارىنداسىم عايني:
— اپىر-اي، سەنىڭ ارالاسپاعانىڭ قانداي جاقسى بولدى، شامدانىپ، شاتاقتاسىپ تا قالۋىڭ مۇمكىن ەدى. سەرىك اعام ءبارىنىڭ دە ءتىلىن تاپتى عوي، ايتەۋىر، — دەپ سۇيسىنە اڭگىمەلەگەنى دە ەسىمدە.
بىرەۋگە تىم كونتەرلى، كەي تۇستا جاسىقتاۋ سياقتى بولىپ كورىنەتىن سەرىكتىڭ ءبىر قىرىن قازبالاي نەگە ايتىپ جاتقانىمدى وقىرمان جۇرت وسىدان سوڭ ءوزى-اق تارازىلار.
توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا جەر-جەردە "قازاق ءتىلى" قوعامدارى قۇرىلىپ، ءتاپ-تاۋىر مارتەبەلى ۇيىمعا اينالعانى بەلگىلى.
ول كەزدەگى اۋدانداعى حالىقتىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى، اۋپارتكومنىڭ بيۋرو مۇشەسى سەرىك تولعانبايەۆ قاسىنا اقىن ءىنىسى احمەت كەندىربەكوۆتى قوسىپ الىپ، سول ءتىل قوعامىن قۇرىپ، ءوزى ءتوراعا بولادى. بۇل جاقتان مەن: "سول ەلدە ادەبيەتشى، ءتىلشى، جۋرناليست دەگەندەر قۇرىپ قالعان با، ۆەتۆراچتى ءتىل قوعامىنا ءتوراعا ەتىپ!" — دەپ تيىسەم عوي باياعى. وسىنىڭ الدىنداعى ءبىر كىتابىما:
"مەن — اقىن، سەن ۆەتۆراچ،
الماتىدان جەتتىم اش.
مەن ساعان كىتاپ سىيلادىم،
ا تى منە ەتتى داش!" —
دەپ قولتاڭبا بەرگەنىم بار ەدى.
ونىڭ ءبىرىن ەلەڭ قىلىپ جاتقان سەرىك جوق. "قازاق ءتىلى" قوعامىندا كوپ-كوپ جۇمىستىڭ باسىندا ءجۇردى. ەل ىشىندەگى اڭىز-اڭگىمەلەردى جيناپ-تەرىپ، "قازاق ادەبيەتى"، "انا ءتىلى" گازەتتەرىندە جاريالاتتى. وسى وڭىردە بۇرىن وتكەن، كەزىندە اسەت، سامەت تورە سياقتى بەلگىلى اقىندارمەن جارىسا ەل كوزىنە تۇسكەن اراپ اقىننىڭ مۇرالارىن جيناپ، جاريالاۋعا دا مۇرىندىق بولا ءبىلدى. مەنىمەن ساپارلاس بولعان مارقۇم ادىلبەك ءابايدىلدانوۆ، سابىرحان اسانوۆ، تۇتقاباي يمانبەكوۆتەر، قازىرگى قاسىم قايسەنوۆ، تۇمانباي مولداعالييەۆ، قابدەش ءجۇمادىلوۆ، قاستەك بايانبايەۆ، قايرات جۇماعالييەۆ، رافاەل نيازبەكوۆ، ىرىم كەنەنبايەۆ سياقتى قالامگەرلەردىڭ ءارقايسىسى سەرىكتىڭ ۇيىندە بەرىسى بىرەر كۇن، ءارىسى اپتالاپ جاتىپ قايتقان ەدى. سەرىك سولاردىڭ بارىمەن ءتىل تابىسىپ، قۇراق ۇشا قوشامەتپەن، قۇرمەت كورسەتىپ ءجۇردى. ءقازىر دە بىرازىمەن ارالاس-قۇرالاس بولىپ كەلە جاتقان جايى بار.
وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى حالىق دەپۋتاتتىعىنا سايلانعانىم بار. سايلاۋ الدىنداعى بار شارۋانىڭ باسىندا سەرىك ءجۇردى. مەنى تاڭ اتپاي: "ۇيىقتاۋعا كەلىپ پە ەدىڭ"، — دەپ، "تۇر — تۇردىڭ" استىنا الادى دا، اۋىل — اۋىلدى، مەكەمە كەڭسەلەرىن ارالاتىپ، ەكەۋمىز كۇنى بويى الاشاپقان بولامىز دا جۇرەمىز. تاپ ءبىر مەن ەمەس، ءوزى دەپۋتات بولاتىنداي — اق، سايلاۋ وتكەنشە تىنىم كورگەن ەمەس. كەيبىر كەزدەسۋلەردە مەن: "مەنى قويشى، سايلاماساڭدار دا تۇگىم قۇرىمايدى، الماتىما قايتارمىن امان-ەسەن، بارىنەن مىنا سەرىككە وبال بولاتىن بولدى!" — دەپ ازىلدەپ تە قويىپ ءجۇردىم. ول نە ىستەسە دە اقىرىنا جەتپەي قويمايتىن، جاقسى ماعىناداعى ولەرمەندىكپەن كىرىسەر ەدى بار ىسكە. كەيدە ارتىق كەتىپ، ورىنسىز اقىل ايتىپ، "ساقالىن بوياپ" تا جىبەرەتىنى بولىپ تۇرادى. "وسى سەن نەگە ەل قۇساپ ويتپەيسىڭ، بۇيتپەيسىڭ؟" — دەپ ماعان دا تيىسەدى كەلىپ. "نەگە مەن ەلگە ۇقساۋىم كەرەك، ەل ماعان ۇقساسىن!" — دەپ مەن دە كەرگيمىن. امالى قۇرىپ، سەرىك وندايدا قولدى ءبىر سىلتەپ جونىنە كەتەدى.
اۋدان ىشىندە ول ارالاسپايتىن جۇمىس بولمايدى. جۋىردا ءبىر تەلەفون سوقسام، ۇيىندە جوق ەكەن. "قايدا ءجۇر؟" — دەسەم، شايزاحان:
— مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ اۋداندىق ايتىسى وتەدى ەكەن، قازىلارىنا باسشىلىق ەتىپ، مادەنيەت سارايىندا ءجۇر، — دەيدى.
— اۋداندا ۆەتەريناردان باسقا ولەڭ تۇسىنەتىن ءبىر ءجىبى ءتۇزۋ ادام تابىلماپ پا سونشا؟ — دەيمىن مەن.
— تابىلماعانى عوي، ايتپەسە، سەنىڭ دوسىڭا باسشىلاردىڭ قولقا سالىپ نەسى بار، — دەيدى شايزاحان دا شىرەنىپ.
ول ىلعي عانا بويىندا ايتەۋىر ءبىر جىلت ەتىپ بايقالار دارىنى بار ادام كورسە بولدى، سونىڭ قاسىنان تابىلىپ، قولىنان كەلگەنشە كومەگىن ۇسىنىپ، جاردەمدەسكىسى كەلىپ قۇراق ۇشىپ — اق جۇرگەنى.
وسىدان وتىز-وتىز بەس جىلداي بۇرىن ءبىزدىڭ ەلگە قايدان كەلگەنى بەلگىسىز، جالدانىپ، كولحوزدار مەن سوۆحوزداردىڭ كەڭسەسىن بەزەندىرىپ، ءارتۇرلى پلاكات، ۇران، سۋرەتتەر سالىپ جۇرەتىن ۆولوديا اتتى اۋەسقوي سۋرەتشى پايدا بولدى. ول ەشكىمگە ءتىل قاتىپ سويلەمەيتىن، مىلقاۋ ادامداي تۇيىق، ءوزى جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كلۋب ساحناسىندا ۇيىقتاي سالىپ، باسپاناسىز تىرلىك كەشىپتى. سونى بايقاپ قالعان سەرىك ۇيىنە كىرىپ كەلىپ، بارىن اۋزىنا توسىپ، قايدا بارسا، قاسىنان قالدىرماي، ەرتتى دە ءجۇردى. ۆولوديانىڭ ۇلتى كىم، قۇجاتى بار ما، قايدان كەلدى، قايدان شىقتى — ونىڭ ءبىرىن سۇراعان ەمەس. ايتەۋىر سەرىكتىڭ جەلىمدەي جابىسقان سول سۋرەتشىسى ءبىزدىڭ جاقتا ەكى-ۇش جىل جۇرگەنىن بىلەم.
ءقازىردىڭ وزىندە ولەڭ جازاتىن جاستار كورسە، الماتىداعى ماعان الىپ كەلىپ، گازەتتەر ارقىلى تەزىرەك تانىستىر دەپ تاپسىرىپ، مۇرنىما سۋ جەتپەي جۇرگەندە مازامدى الىپ وتەتىنى بار. الاكول وڭىرىندە تۇراتىن الدى قىرىقتان اسقان سوۆەتحان، تەزەكباي، بەرىك سياقتى جىگىتتەردىڭ كىتابىن شىعارىسۋعا، جازعاندارىن جاريالاۋعا جان سالا كىرىسىپ، جۇمىسسىز قالعاندارى بولسا، باسشىلار اراسىنا دانەكەر بولىپ جۇگىرىپ جۇرگەنى. كەيدە مەن سوعان جاتىپ كەلىپ ىزالانام. الاكول جاستارىنىڭ "اققۋلى ايدىن" كىتابىن باستىرتتى، ءبىر كۇنى سونى "ماقتاپ رەسەنزيا جاز" دەپ ماعان الىپ كەلگەنى ەسىمدە. "قايداعىنى ايتادى ەكەنسىڭ!" — دەپ، كونبەگەم.
ول، ءبىر جىل بولدى، الاكول مەملەكەتتىك قورىعىن قۇرۋ جولىندا شاۋىپ ءجۇر. "كول قۇرىپ بارادى، اڭ مەن قۇس ازايىپ بارادى!" — دەپ جار سالىپ، ۇكىمەت كەڭسەلەرىنىڭ ءبىراز ەسىگىن قاقتى — اۋ دەيمىن. داۋلاستى، دالەلدەدى، اقىرى قورىق جۇيەسى قاعازعا ءتۇسىرىلىپ، قارجىلاندىرىلىپ، ءقازىر جۇمىس ىستەي باستادى. ءوزى سول قورىقتىڭ اكىمشىلىك جاعىن دا، ازىرگە عىلىمي جاعىن دا جالعىز باسقاراتىن باستىعى.
بۇل ءوزى ءبىر وسكەن اۋلەت. سەرىكتىڭ بۇل كۇندە ءارقايسىسى ءبىر قاۋىم ەل بولىپ كەتكەن سەيدەش، ءسالىم، عالىم اتتى ىنىلەرى، عاليا، ءازيا، باعدات ەسىمدى قارىنداستارى بار. ولار دا شەتىنەن ەلگە تانىمال، جۇرت اۋزىنا ىلىككەن ابىرويلى جاندار. ءبارىنىڭ اۋزىنا قاراپ، قىت-قىتتاي قايىرىپ سەرىك جۇرەدى ورتالارىندا.
جۋىردا جولىقتىم. جانارىندا مۇڭ، قاباعىندا كىربىڭ بار سياقتى.
— نە بولدى؟ — دەيمىن ابىرجىپ.
— ءاي، مىنا داستاننىڭ (نەمەرەسى) قولى كۇيىپ قالىپتى. دارىگەرگە قاراتىپ ءجۇرمىن. جازىلماي تۇر، — دەيدى.
— وۋ، ءبىز بالا كەزدە وتقا دا كۇيدىك، شوققا دا تۇستىك، امان كەلەمىز عوي، جازىلار، — دەيمىن.
ول مەنىڭ ءسوزىمدى تىڭداپ تۇر ما، جوق پا، بەلگىسىز، ابىرجۋلى قالپى باس يزەگەن بولادى. جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەي، تاعى ءبىراز كۇن اق تەر، كوك تەر بولارى انىق.
مەنىڭ ەلۋ جىل جۇپ جازباي بىرگە كەلە جاتقان دوسىم سەرىك تولعانبايەۆ وسىنداي ادام. ارا-تۇرا تاجىكەلەسە كەتىپ، كەرىسىپ تە قالامىز. ىلە — شالا: "ىرىلدارسىڭ — قاپپاسسىڭ، مەنەن جاقسى تاپپاسسىڭ"، — دەپ قايتا تابىسىپ جاتامىز.
ءقازىر ول الپىس دەگەن جاسىندا، شايزاحان حانىمى قاسىندا الاكولدە ەل قاتارلى تۇرىپ جاتىر. تۇرىپ جاتقان جوق، ەل دەپ، جەر دەپ، سول باياعى جارعاق قۇلاعى جاستىققا تيمەيتىن قالپىندا شاپقىلاپ ءجۇرىپ جاتىر.
— امان جۇرە بەر، اڭقىلداپ قالعان ادال دوس! — دەيمىن مەن وعان.
1998 جىل
You Might Also Like
-
ماقسۇت مەنىڭ ەڭ جاقسى دوسىم بولاتىن. اتى — ءجونىن تولىق اتاماي وتىرعان سەبەبىم — ول ءقازىر ۇلكەن لاۋازىم يەسى. امەريكانىڭ ءبىر تاريحشى عالىمىنىڭ: "درۋگ، دوستيگشيي ۆلاستي، پوتەرياننىي د...
-
ولەڭ جازۋمەن اۋەستەنۋىم تىم ەرتە باستالدى عوي دەپ ويلايمىن. "تۇيە مىنگەن قازاقتىڭ ءتورت اۋىز ولەڭ ايتپايتىنى جوق" — دەگەندەي، ءوز اكەم قۇسايىن ەل ءىسىنىڭ الدەبىر شارۋاسىمەن جولاۋشىلاپ ...
