InfoHub Logo

مەنىڭ قادىربەك ۋالييەۆ دەيتىن دوسىم بار، قۇرداسىم. ءوزى دە وسال ەمەس، بەلگىلى تەاتر سىنشىسى، دراماتۋرگ، اۋدارماشى، جۋرناليست، الدەنەشە كىتاپ جازعان قالامگەر، قويشى، ايتەۋىر، ءبىر باسىنا جەتەرلىك اتاق-ابىرويى بار ايگىلى ازامات. ول مەن عانا ەمەس، ۇلكەن-كىشى دەمەي، قالام ۇستار اعايىننىڭ بىرازىمەن سىيلاس دوس، بارىمەن دە ءازىلى جاراسىپ جۇرە بەرەتىنى بار كوپ سوزدىلەۋ بولسا دا، اسا جاعىمدى جىگىت.

ءوزى دە قىزىق، كەيدە ادام ۇعىپ بولماستاي ارسالاڭداپ كەلەدى، وندايدا ءسوزى دە ويقى-شويقى، قالجىڭى دا تۇيەدەن تۇسكەندەي دۇڭك ەتپە دوكىر بولىپ جاتادى دا، ەندى بىردە اياق استىنان جۋاسىپ، قوي اۋزىنان شوپ الماس مومىن بىرەۋ بولىپ شىعا كەلەدى. مۇندايدا قالجىڭى دا جاراسىمدى شىعىپ، ارتىق اۋىس ءسوزى دە ازايا تۇسەدى.

ءبىزدىڭ تانىسۋىمىز دا قىزىق. قازاق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە تۇسەيىك دەپ ەمتيحان تاپسىرىپ جاتقانبىز. وڭدا مەن ولەڭ جازىپ، جازعاندارىمنىڭ ءبىرلى — جارىمى گازەت-جۋرنالداردا باسىلىپ، ءوز قۇربىلارىمنىڭ ىشىندە "دارداي" اقىن بولىپ تانىلىپ قالعان كەزىم ەدى. قاسىما جالپاق بەت، شۇڭىرەك كوزدەۋ پالۋان دەنەلى جىگىت ىرعالا باسىپ، شايقاقتاي ءتۇسىپ كەلدى دە:

— تانىسىپ قويايىق، مەن قالى قادىر ءۋالي دەگەن بولام، — دەدى

ءسوزى كەڭىردەگىنىڭ ارجاعىنان بىرەۋ كورىكپەن باسىپ جاتقانداي بولىپ، ءتىل اراسىنان سىزدىقتاي شىعاتىن ساقاۋلاۋ كورىندى.

— نە جازاسىڭ، ولەڭ بە؟ — دەدىم مەن.

— جوق، مەن كينودراماتۋرگپىن عوي، ەكى سەنارييىم بويىنشا كينو ءتۇسىپ جاتىر، تاعى بىر-ەكەۋىن كينوستۋدياعا وتكىزدىم، — دەگەنى الگىنىڭ.

ءماسساعان كەرەك بولسا!

وزىمشە "اقىنمىن" دەپ ماردىمسىپ-اق تۇر ەدىم، اياعىمدى جيناي قويدىم. كينونى ءدال وسىنداي كىسى جازا قويادى — اۋ دەگەن وي ءۇش ۇيىقتاسام تۇسىمە كىرمەس ەدى. "مىناۋ ءبىر ءدوي بولدى-اۋ، شاماسى!" — دەپ ويلادىم ىشىمنەن. ءبىراق ارسى — گۇرسىلەۋ مىنەزىنە قاراپ كوڭىل تۇكپىرىندە از-كەم كۇدىك تە قىلت ەتە قالعانى راس.

بۇ جىگىتتىڭ تاعى ءبىر توسىن قىلىعىنا قازاق تىلىنەن اۋىزشا ەمتيحان تاپسىرعاندا كۋا بولدىم. ول مەنەن بۇرىنىراق بيلەت الىپ، ونىسىن كوز جۇگىرتە تەز قاراپ شىقتى دا، تالتاڭداي باسىپ بارىپ جاۋاپ بەرۋگە وقتالدى. ءوزى جاقسى وقىعان نەمە بولۋى كەرەك، گرامماتيكاعا مۇدىرمەي سۋسىلداتىپ جاۋاپ بەرە باتادى. جاقسى جاۋاپ بەرىپ وتىرعان ادامعا ۇستازداردىڭ دا وڭ قاباق تانىتىپ، كىدىرىپ بارا جاتسا، اۋىزىنا ءسوز سالعىسى كەلىپ، دەمەپ جىبەرۋگە دايىن تۇراتىن ادەتى عوي. قادىربەك سونداي تاسىرقاعان ءبىر تۇستا ەمتيحان الىپ وتىرعان ادام ءبىر جاردەم جاساۋعا ۇمسىنا بەرىپ ەدى، بۇل: "تسس، — دەپ، ساۋساقتارىن تاربيتا الاقانىن مۇعالىمگە قاراي كوتەرگەن كۇيى، ورنىنان اتىپ تۇردى دا، — ءا، ءيا! — دەپ قايتا وتىرىپ، ءارى قاراي زۋىلداتا جونەلدى. "جىندى ما، نەمەنە ءوزى!" — دەپ ويلادىم مەن ىشىمنەن.

وقۋ بىتىرگەننەن كەيىنگى ءبىراز جىلىمىز ءار جاقتا ءوتتى دە، ول ەكەۋمىز قايتىپ جولىقپاي كەتكەنبىز...

مەن كەشىرەك بارىپ ۇيلەنگەن اداممىن. ۇيلەنۋ تويىمىز ءوتىپ، ورىسشا ايتقانداعى "مەدوۆىي مەسياس" اياقتالا بەرە اۋداندىق كومسومول كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولىپ ىستەيتىن توقتار جانعوزين دەيتىن دوسىم تەلەفون سوعىپ:

— ساكەن، بىزگە وبكومولدىڭ اتىنان ەكى جاس جازۋشى كەلىپ ەدى، سەنى تانيدى ەكەن، ۇيىنە ەرتىپ بار دەسەدى، ءقازىر بارامىز، — دەدى دە، مەن ولار كىمدەر دەپ سۇراپ ۇلگەرمەي، ترۋبكانى تاستاپ جىبەردى.

"ە، كىم دە بولسا، كەلە كورەرمىز"، — دەپ مەن قالدىم.

توقتار ەرتىپ كەلگەن جىگىتتەردىڭ ءبىرى ەسكى دوس قايرات جۇماعالييەۆ ەكەن دە، ەكىنشىسى سول باياعى قادىربەك بولىپ شىقتى. ءوزى اجەپتاۋىر تولىسىپ، ساقايىپ قالعان. اۋزى-باسىن تۇپ-تۇگەل ءجۇن-جۇن ەتىپ قاۋعاداي ساقال قويىپتى. ءبىراق مىنەز — قۇلقى تۇك وزگەرمەگەن ەكەن.

جاس كەلىنشەگىم ەكەۋمىز جىك-جاپار بولىپ، قۋانا قارسى الىپ جاتىرمىز. قايرات قىزداي سىزىلىپ، ىزديعان قالپىنان اينىمايدى. قادىربەك بالپىلداپ ءسوز اراسىندا: "قاراعىم — اي، جاقسى بالا ەكەنسىڭ، ءبىراق مىناۋ سياقتى وقىماعان ادامعا قايدان تاپ بولىپ ەدىڭ؟" — دەگەنى عوي ايەلىمە.

ءشاي قۇيىپ وتىرعان ءماريا ساسىپ قالدى ما، بىلمەيمىن، ءسال تىتىركەنە تىستەنىپ، سەلك ەتىپ:

— قويىڭىز، و نە دەگەنىڭىز، ماعان ءوزى قازگۋ — ءدى ءبىتىردىم دەپ ەدى عوي، دەپ ابىرجىپ-اق قالعانى.

مۇنىڭ قالجىڭ ەكەنىن قايرات ەكەۋمىز قارقىلداي كۇلۋمەن ارەڭ ۇقتىرعان بولدىق.

تاعى ءبىراز وتىرىستان كەيىن اسۇيگە قاراي شىعىپ كەتكەن كەلىنشەگىمنىڭ قايتا ورالار تۇسىن كۇتىپ تۇرىپ، وتىرىك سىبىرلاعان بولىپ ماعان:

— ءاي، بۇل قاي قىلىعىڭ سەنىڭ؟ الماتىدا شىرىلداپ جاتقان بالا-شاعاڭ اناۋ، شۇبىرتىپ جەتەمىز دەپ ەدى، ءبىز ازەر باستىق، ۇيات بولدى عوي! — دەپ ۇزىلە سويلەي بەرگەنى. سىبىرلاعان بولادى، ونىسى ءاسۇي تۇگىل، اينالاداعى كورشى-قولاڭعا دا ەستىلەردەي دابىرلاي، داڭعىرلاي شىعادى.

جاڭا تۇسكەن كەلىنشەگىم سۇلدەرى قۇرىپ، سۇرلانا ءتۇسىپ، ستول باسىنا ازەر ىلىكتى... كۇلەرىمدى دە، جىلارىمدى دا بىلمەي مەن قالدىم.

قوناقتار كەتكەسىن، ءماريانى جۇباتار ءبىر امالىن ويلاستىرۋىم قاجەت بولدى. قايرات: "بۇل قۇرداس بولعان سوڭ، اۋزىنا كەلگەنىن ايتا بەرەدى، يلانىپ قالىپ، كوڭىلىڭە الىپ جۇرمە!" — دەپ قاتتى-قاتتى شەگەلەپ كەتكەن.

زايىبىممەن وڭاشا قالعان ساتتە قادىربەكتىڭ يت تەرىسىن باسىنا قاپتاتا سىلىكپەسىن شىعاردىم — اۋ ءبىر: "بۇل ءوزى قويانشىق نەمە ءبىر جۇرگەن، — دەدىم. — اۋزىنا كەلگەنىن ايتا بەرەدى. كوزىن كورمەيمىسىڭ — الاق — جۇلاق ەتىپ ويناقشىپ تۇرعان. قايرات ايتتى، جاقىندا عانا جىندىحانادان شىعىپتى دەپ، قارسى كەلسەڭ، جىنى قوزىپ كەتەدى ەكەن. سەن ەكەۋىمىزدىڭ ۇندەمەگەنىمىز مۇنداي جاقسى بولار ما؟"

ءماريا دەگەن بىلاي دا سوزگە الدانعىش ايەل. الگىندەي مايى تامعان "شىندىققا" سەنبەۋگە، يلانباۋعا امالى قالمادى.

كەيىن الماتىعا كوشىپ كەلگەندە دە قادىربەكتى كوشەدەن كورە ساپ:

— ويباي، انا ءبىر جىندى بار عوي، باياعى شە، سول كەلە جاتىر، ءجۇرشى بىلاي، بۇرىلىپ كەتەيىك! — دەپ مەنى سۇيرەي جونەلگەنى بار.

كەيىن، بەرتىندە مەنىڭ ءىنىم سەكەن سول قادىربەكتىڭ قاراسۋداعى ءۇيىن ساتىپ الىپ، ەسەپ ايىرىسۋعا جەڭگەسىن ەرتە كۇرمەسىن بە. باسىندا جانىنا بارا الماي، الىستان سويلەپ، وراعىتا ويقاستاي سىناپ كوردى دە، بىرتە-بىرتە بويى ۇيرەنىپ، ءارى كادىربەكتىڭ ءمۇلايىم كەزىنىڭ دە كۋاسى بولعاننان با، بويى ابدەن ۇيرەنىپ الدى. ءبىر كۇنى قادىربەكتىڭ "كەمپىرى" قىمبات ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسىنىڭ سوڭىن ەستىپ قالدىم. ءماريام: "قايدان بىلەيىن، جىندى دەگەنگە، اڭقاۋ باسىم، شىن ەكەن دەپ ءجۇرىپپىن — اۋ"، — دەپ سىلق-سىلق كۇلىپ وتىر ەكەن، مەنى كورە اڭگىمە ساپ تىيىلدى. ءبىراق ءىسىمدى ءسوز ەتىپ وتىرعاندارى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى ەدى...

تورت-بەس جىگىت باس قوسىپ، اراعا ىشىمدىك ارالاسىپ، ۇزاق وتىرىپ تاراسقان تۇندەردەن كەيىنگى ءبىر كۇنى تۇسكى اس ىشەيىن دەپ "قالامگەر" كافەسىنە كىرسەم، قادىربەك وتىر ەكەن. قاسىنا تاياپ كەلگەن مەنىڭ سالەمىمدى الماي، تىرجيىپ — بىرجيىپ قيعىلىق سالدى.

— ءوي، ساعان نە بولعان؟ — دەيىن مەن تۇككە تۇسىنبەي.

ول كوپكە دەيىن مەلشيە سىرەسىپ، سويلەمەي وتىردى دا:

— ساكەن، وسى مەن ساعان نە ىستەدىم، سونى ايتشى؟ — دەدى قاباعى تۇيە كىرجيىپ.

— ە، نە بولىپ قالىپتى؟

— كەشە عوي، اكە-شەشەمنەن تۇك قويماي بوقتاپ، جۇرت الدىندا ماسقارامدى شىعاردىڭ. نە جازىعىم بار ەدى، سونشاما جابىرلەيتىندەي. كوپ بولسا، جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى ەمەس دەيتىن شىعارسىڭ، — دەپ كەمسەندەي مە، كىجىنە مە، ايتەۋىر باسىلار بولمادى.

— ءاي، قوي، قايداعىنى شىعارماي. ساپ-ساۋ ءجۇرىپ سەنى بوقتاپ نە كورىنىپتى ماعان، — دەيمىن.

سويتسە دە ابىرجي باستادىم.

— ويباي-اۋ، جۇرت ەستىپ وتىر عوي، ولاھي-بيللاھي، ءتىپتى، وتىرىك دەسەڭ، مىنە، نان ۇستايىن! — دەپ الدىنداعى ناننان ءبىر ءۇزىپ الدى.

نان ۇستايىن دەگەندى ەستىپ مەن شىنداپ ساسايىن دەدىم. "اپىر-اي، شىنىمەن ءبىر ساتكە ەسىمنەن ايىرىلىپ قالدىم با ەكەن، قۇداي ۇرىپ"، — دەپ تە ويلادىم.

— كەشەگىلەر تۇگەل ەستىدى عوي، نانباساڭ، ورتامىزدا بولعان قاستەكتەن، قوعابايدان سۇرا، — دەپ ول دا تاقىمداپ قويار ەمەس. قاراپ وتىرىپ ەسىم شىقتى.

قاستەكتى ىزدەپ ءجۇرىپ ارەڭ تاۋىپ الدىم دا، كۇمىلجي وتىرىپ ءجون-جوسىق سۇرايمىن عوي ەندى. "مەن قادىربەككە قاشان ءتيىسىپ ءجۇرمىن؟ نە دەدىم ءوزى؟" — دەگەن بولامىن.

— ەشتەمە بولعان جوق، ساپ-ساۋ كۇيىمىزدە تاراسقانبىز. قالجىڭداعان عوي، قادىربەكتى بىلمەيسىڭ بە، نە؟ — دەيدى ول.

قاباعىمدى بارىنشا قاتتى ءتۇيىپ الىپ، "قازاق ادەبيەتى" گازەتىندەگى قادىربەككە كەلەيىن ەندى مەن.

— سەنىكى نە، ەي، وسى، كىسىنى سونشا كۇيدىرىپ؟ — دەيمىن ءتۇيىلىپ، — ءازىلدىڭ دە ولشەمى بولمايتىن با، تۇگە!

ول ىرجالاڭداپ كۇلە بەرەدى.

— يت-اۋ، نان ۇستاعانىڭ نە؟ ونى قالاي تۇسىندىك؟ — دەيمىن مەن.

— ە، ناندى كۇندە ۇستاپ، كۇندە جەپ جۇرگەن جوقپىن با، — دەيدى ول بەتى بۇلك ەتپەستەن، سول ىرجالاڭداعان قالپى.

قۇرداس شىركىننىڭ وسىنداي دا قالجىڭى بولاتىنىن سوندا بارىپ اڭعاردىم عوي مەن.

ەندى ءوز اۋزىنان ەستىگەن ءبىر اڭگىمەگە كەلەيىن. جازۋشى ادام مەكەبايەۆ بىردە:

— پەسا جازسام دەپ ەدىم، قالاي قارايسىڭ؟ — دەپ سىر بولىسەدى عوي قادىربەكپەن.

— ە، جاز. بۇل كۇندە ءيتتىڭ ۇلى يتاقاي دراماتۋرگ بولىپ جاتقان جوق پا، سولاردان كەمبىسىڭ. ءبىراق سەن ەڭ الدىمەن گوروحوۆوداسكييدىڭ "دارماتۋرگيا تەورياسى" دەگەن كىتابىن وقىپ ال. سوندا پەسا جازعىشتاردىڭ ءبىرازىنىڭ ەنەسىن ۇرىپ جىبەرەتىن بولاسىڭ، — دەپ كوپشىك قويا قايرايدى قادىربەك ونى.

ادام دا اڭقاۋ جىگىت بىلەم، الگى كىتاپتى الماتىداعى كىتاپ دۇكەندەرىنەن ىزدەپ ءبىراز شارلايدى، تاباننان تاۋسىلىپ كىتاپحانالاردى كەزەدى. جوق. اقىرى وزىنە كەلدى.

— الگى گوروحوۆوداسكييدى تاپپادىم. وزىندە بولسا، بەرشى، — دەيدى ول.

— "ەرتەڭ "قايرات" ويناتىن ەدى، سوعان بيلەت ال، ستاديونى گوروحوۆوداسكييدىڭ ءوزى كەلەم دەگەن، — دەيدى قادىربەك.

ەكەۋى فۋتبول كورىپ وتىرادى. "قايراتتىڭ" شابۋىلشىسى گوروحوۆوداسكيي بىر-ەكى دوپ ەنگىزىپ، اتى ستاديوندى جاڭعىرتادى. — گوروحوۆوداسكيي دەگەن فاميليا قۇلاعىندا ابدەن جاتتالىپ قالعان ادام الاڭعا ءبىر، قادىربەككە ءبىر قاراپ، تۇككە تۇسىنە الماي، الەك بولادى عوي.

— بۇل فۋتبول دەگەنىڭ دە تولعان دراما عوي، ءا! — دەپ قويادى قادىربەك.

سوندا عانا تۇسىنگەن ادام ىشتەي جەرگە ءبىر تۇكىرىپ، ءوز جونىنە كەتەدى.

قادىربەك ىرجالاڭداي كۇلىپ، ويىن كورىپ وتىرىپ قاپتى.

---