مەيىربەك پەن قارا تال
ول ءوزىنىڭ جالعىزدىعىنا قاتتى نالىپ، مۇڭايا ويلاندى. ايدالادا ەلسىز-كۇنسىز جەردە جاپادان-جالعىز، جەكە، وقشاۋ وسكەنىن سوڭعى كۇندەرى قاتتى ۋايىمداپ ءجۇر. بيىل ىلعال وتكەن جىلعىداي مول ەمەس. اۋا رايى قۇرعاقشىلىققا وتە بەيىم بولىپ تۇر. سوڭعى كەزدەرى كۇن مۇلدەم ىسىپ كەتتى. قارا تال قينالا كۇرسىندى.
— شىركىن-اي، كۇن نوسەرلەتىپ جاۋىپ بەرسە عوي! — دەپ قيالدادى. جاپىراقتارى مۇلدەم جۇدەپ، رەڭدەرى سولعىن تارتا باستاعانداي بولدى.
«سۋ، سۋ، سۋ!» دەپ ءار جاپىراق ءار تۇستان ءالسىز كۇڭكىلدەسكەندەي، جان-جاققا تەلمىرە قارادى. الىستان بۇراڭداپ اققان وزەننىڭ اعاراڭداعان بەينەسى نازارعا شالىنادى.
بۇگىن مەيىربەكتىڭ قۋانىشى قوينىنا سيار ەمەس. اكەسى دۇكەننەن سۋ جاڭا ۆەلوسيپەد ساتىپ اپەردى. ءوزىنىڭ ادەمىلىگى قانداي! «ورلەنوك» دەپ التىنداپ جازعان ءارلى جازۋى مۇلدەم ادەمى. اكەسى بۇل كۇتپەگەن تاعى ءبىر قۋانىشتى حاباردى ايتتى.
— ماياتاستاعى اتاڭنىڭ ۇيىنە باراسىڭ. بارىپ قولقابىسىڭدى تيگىز.
— ۆەلوسيپەدتى دە اپارامىن با؟
— ارينە!
مەيىربەك اكەسىن قۇشاقتاي الىپ، بەتىنەن ءسۇيدى.
— قاشان بارامىن؟
— ەرتەڭ، ءسۇت تاسيتىن ماشيناعا مىنگىزىپ جىبەرەمىن.
— وي، قاڭداي جاقسى بولدى!
ماياتاستى مەيىربەكتىڭ ءبىرىنشى كورۋى. اسىرەسە قۇراما قاباقتى استارلاي اققان وزەندى قاتتى ۇناتتى. اينالا — كالىڭ جىنىس، نۋ توعاي. سوناۋ الىستا جازاڭعا قۇلاپ، ويپاتپەن ۇلاسار تۇستا جارقىراپ اققان وزەن جايدارى كورىنەدى ەكەن.
— وي، قانداي جاكسى بولدى!
مەيىربەك العاشقى ەكى-ۇش كۇن بويى وسى ءوڭىردىڭ تابيعاتىن ءبىرشاما تاماشالادى. بۇگىن اۋىلدان ۇزاڭقىراپ، الىس كەتىپ ەدى. جالعىز اياق، كونەلەۋ سۇرلەۋمەن كەلە جاتقان. ۆەلوسيپەدى سىلاڭ سوقپاقپەن سۋسي سىرعاناپ، جەڭىل كەلەدى. بويشاڭ، بۇيرا جۋساندار دوڭگەلەك شاباقتارىنا ەركەلەنە باس سوعىپ، بۇلعاق قاعا ارتتا قالىپ جاتىر.
ول بۇگىن مۇلدەم كوڭىلدى. سوڭعى كۇڭدەرى بولىپ تۇرعان ىستىكتى دا كوپ ەلەڭ قىلا بەرمەيدى. جاڭا جۇيرىك «ورلەنوك» جاس جانىنا تىنشۋ بەرەر ەمەس.
— كوكەشىم-اۋ، كۇن وتەتىن بولدى عوي! — دەگەن اجەسىنىڭ قامقور سوزىنە دە كوپ يلانا بەرمەيدى.
قارا تال ەلەڭ ەتىپ، سوناۋ قاشىكتان كورىنگەن قاراعا نازار سالدى. استىنا مىنگەن كولىگىنىڭ ءتۇسى قانداي اشىق ەدى؟! قىپ-قىزىلىن-اي! ءوزى جارق-جۇرق ەتەدى. قالاي قاراي بارار ەكەن، ءا؟
تال بويىڭدا الدەبىر ءالسىز ءۇمىت وتى تۇتانا باستادى.
— مىنە، قىزىق! مەيىربەك كاتتى تاڭداڭدى.
— جاپان دالادا جالعىز ءوزى نەعىپ تۇر؟ وتە قىزىق! الىستان كوز تارتىپ، مەنمۇندالاپ شاقىرعان قاراتالعا مەيىربەك بولەكشە قۇمارلىقپەن كوز تىكتى.
— قوي، بۇل تۇرعانىم بولماس. نە دە بولسا بارايىن! — دەدى. تاقالا بەرە مەيىربەك قارا تالدىڭ ءالى جاس ەكەنىن، ءالى ءالسىز ەكەنىن ىشتەي ءتۇيىپ ۇلگەردى.
***
— الاقاي-اي! الاقاي-اي!
جاپىراقتار جامىراسىپ قويا بەردى.
— قۋانۋعا ءالى ەرتەرەك! — دەپ، قارا تال سەنىمسىز ۇنمەن ءتىل قاتتى.
— نەگە قۋانباسقا! بەتىن بەرى بۇردى عوي! ول تەكتەن-تەك بۇرىلا ما؟
— قايدام... — قارا تال وسىدان سوڭ ءۇنسىز قالدى دا، — ءوزى شىنىندا دا بىزگە كاراي كەلە جاتىر، — دەدى. ۇنىندە سەنىمدىلىك پايدا بولا باستادى.
***
— و، باۋىرىم! امانسىڭ با؟ جالعىز ءوزىڭ بۇل جەرگە قالاي كەلگەنسىڭ؟ — دەدى مەيىربەك ۆەلوسيپەدىنەن ءتۇسىپ جاتىپ. ۇنىنەن مەيىر لەبى ەسەدى. كەلىپ، قارا تالدىڭ بۇيىرىنەن سيپادى.
— تۋىسقان، كەلگەنىڭە كوپ راقمەت. مەن سۋدان شولدەپ ولگەلى تۇرمىن. مىنا اڭىزاق اپتاپ اپشىمىزدى قۋىرىپ بارادى. جاپىراقتارىم جىلاپ، جانىن قويارعا جەر تابا الماي تۇر، — دەدى ايانىشتى ۇنمەن. مەيىربەك قارا تالدى قاتتى ايادى. ول تىلگە كەلگەن جوق.
— مەن ءقازىر، — دەپ، ۆەلوسيپەدىنە ءمىندى دە، كەرى قاراي قۇيىنداتا جونەلدى.
ول كوپ كەشىكپەي قايتىپ كەلدى. ۆەلوسيپەدىنىڭ ارتىنا تاڭعان كىشكەنە كۇرەكشەسى مەن شاعىن توباتاي شەلەگى بار.
— باۋىرىم، ءسال شىدا! اسىقپا! مەن ءقازىر، — دەدى دە، كۇرەكشەسىمەن قارا تالدىڭ اينالاسىنا سۋ ۇيالايتىڭداي توپىراق قومدادى. توباتايىن قىسا ۇستاپ، وزەنگە جۇگىردى. تاناۋى تەرشىپ، شوپىلدەگەن ءمولدىر سۋدى قارا تالدىڭ تۇبىنە قۇيدى.
— ايحاي-حاي-حاي، راقات-اي! قارا تالدىڭ تۇلا بويى عاجايىپ سەزىمگە بولەندى.
— راقمەت، تۋىسقان! — دەدى ەمىرەنە.
— ءالى راقمەت ايتۋعا ەرتەرەك، — دەدى دە مەيىربەك وزەنگە قايتا بەتتەدى. ول وسىلاي بىرنەشە رەت سۋ اكەلىپ، تالعا قۇيدى. جاپىراقتاردىڭ قۋانىشىن تىلمەن ايتىپ جەتكىزۋ ەش مۇمكىن ەمەس-تى. تامىرمەن بويلاپ، وزەككە جەتكەن كاۋسار سۋ جاپىراقتاردى ءدۇر سىلكىنتتى. بارلىعى بەتتەرىن كوككە توسىپ، كۇن كوزىنە ايشۋاق اجارمەن قاراستى. ەركەلەنە سوققان سامال جەل ىرعاعىمەن بارلىعى بيلەپ الا جونەلدى.
— وزدەرىڭ قانداي كوڭىلدىسىڭدەر! — دەدى مەيىربەك ريزا پىشىنمەن، ماڭداي تەرىن ءسۇرتىپ كويىپ. تالدان تۇسكەن قويۋ كولەڭكە جانعا مۇلدەم جايلى ەكەن.
— سەندەي بالامەن دوس بولعانداردىڭ بارلىعى دا كوڭىلدى بولۋعا ءتيىس، — دەدى قارا تال بايسالدى پىشىندە.
— ايتپاقشى، سەنىڭ اتىڭ كىم؟
— مەيىربەك.
— وتە تاماشا ەسىم ەكەن.
— راقمەت.
— مەن سەنى ەشقاشان ەسىمنەن شىعارمايمىن.
— مەن دە.
— ەندەشە ەكەۋىمىز دوس بولايىق.
— مەن سەنىمەن باياعىدا-اق دوستاسىپ قويعانمىن.
قارا تال قاتتى ريزا بولدى. كۇن كەشكىرە باستادى.
— مەن اۋىلعا قايتامىن، — دەدى مەيىربەك.
— ەرتەڭ كەلەسىڭ بە؟
— ارينە، كەلەمىن.
قارا تال كوڭىلدەنىپ كەتتى دە:
— ەرتەرەك كەلشى. ءبىز سەنى اسىعا كۇتەمىز، — دەدى.
قارا تال جالعىزدىق دەگەننىڭ ەتە اۋىر ەكەنىن بۇگىنگى ءتۇنى تۇسىنگەندەي. بۇرىن تاپ وسىڭداي ءحالدى باستان كەشىپ كورمەگەن ەكەن. قانشا ۇيقىسى كەلسە دە، تىنشي المادى. وز-وزىنەن ەلەگىزىپ، كوزىن اشىپ الىپ، جول جاققا قاراعىشتاي بەرەدى.
— ويپىر-اۋ، بۇل قالاي؟ بۇرىن قالاي تىرشىلىك ەتىپ كەلگەنمىن؟
بويىمەن جۇگىرگەن سۋ اعىنى جانىن جايلاندىرىپ بارادى. ءبىر كەزدە مەيىربەكتىڭ بۇعان سۇيەنىپ تۇرىپ، ءوزىن ەركەلەتە سيپاعانىن ەسىنە الدى. «الاقانىڭ قانداي جۇمساق!»
مەيىربەكتى ساعىنىپ كەتتى.
كەنەت قارا تال ەلەڭ ەتە ءتۇستى. ءوزارا كۇبىرلەسىپ تۇرعان جاپىراقتارى دا تىنشي قالدى.
— وي، اياعىم-اي! اياعىم-اي! جانىما باتتى-اۋ! — دەپ كۇرسىنە قينالعان داۋىس ەستىلدى.
— بۇل كىم؟
— مەن عوي.
— اقبوكەنمىن.
— نە بولدى؟
— اياعىم سىندى.
— نەدەن؟
— وقتان.
— مۇندا كەل تەزىرەك!
اقبوكەن كىدىرىپ قالدى. ەكى ءبۇيىرىن سوعىپ، ىڭق-ىڭق ەتەدى.
— نە ىستەيسىڭ، نە قىلماقسىڭ؟
— ەرتەڭ مەنىڭ دوسىم كەلەدى. سوعان جولىق. سول ەمدەيدى اياعىڭدى.
— ول كىم؟
— مەيىربەك دەگەن بالا.
— و، جوق-جوك، مەن بىرەۋىنەن ارەڭ كۇتىلىپ، ەندى ەكىنشىسىنىڭ قولىنا تۇسەر جايىم جوق.
— اقبوكەن، دوستىم، ول ونداي ادام ەمەس.
— جوق، مەن ولارعا سەنبەيمىن.
— توقتا، اقبوكەن، ەگەر سەنبەسەڭ، مەنىڭ جاپىراقتارىمنان سۇرا.
ولار:
— راس، راس! — دەپ ولار ءتۇن اۋاسىن جاڭعىرتا شۋلاستى.
اقبوكەن ەندى يلانعانداي. اقسانداي باسىپ قارا تالعا جاقىندادى.
— كەل، مۇڭدا جات! — دەپ ءوزىنىن ءتۇبىن نۇسقادى.
— مىنا جەر جاقسى، سالقىن ەكەن. ءتۇۋ، ابدەن ولەسى بولدىم-اۋ، — دەپ، اقبوكەن ءبىر بۇيىرىنەن جاتا كەتتى.
قارا تال ءتۇس كوردى. اقبوكەندى ماشيناعا مىنگەن ەسەر توپ ەلىرە قۋىپ كەلەدى. قولدارىندا ءبىر-بىر مىلتىق. اينالا تارس-تۇرس اتىس. ىزى-قيقى ەلىرگەن شۋ. جالعىز اقبوكەن باسىن تۇقىرتا تومەن سالىپ الىپ، ىزعىپ كەلەدى. ارتقى ءبىر اياعى سىنعان ەكەن. سالاقتاعان سيراعى جۇگىرگەندە دەگەلەك ويناپ كەلەدى.
كەنەت ءبىر تاسادان مەيىربەك قىزىل ۆەلوسيپەدىمەن جارق ەتىپ شىعا كەددى.
— توقتا! توقتا! — قوس قولىن كوككە جايىپ جىبەرىپ، ءرولىن بوساتىپ قويا بەردى دە، قاپتاعان قالىڭ مىلتىقتىڭ الدىنان قاسقايىپ قارسى شىقتى.
— اح، وڭباعاڭدار، توقتاڭدار!
ءبىراق الاسۇرعان ماشينا توقتار ەمەس. اعىنداپ كەلەدى. «ەندى بولماسا قاعادى-اۋ! قۇتىلساڭشى! ولتىرەدى-اۋ سەنى انا جاۋىزدار!»
قارا تالدىڭ كوزىنەن جاس شىعىپ كەتگى.
ول ۇيقىسىنان شوشىپ وياندى. كوزىن اشىپ السا، ابدەن السىرەگەن اقبوكەن ەڭدى تىنىش تاۋىپ، ءتاتتى ۇيقىعا بوككەن ەكەن.
انانداي جەردە اقسيا كۇلگەن مەيىربەك ۆەلوسيپەدىمەن كەلەدى. كوگىلدىر توباتايىنا قوڭدىرىپ العان قارا تالدىڭ كىشكەنتاي كوشەتى بار.
— ەندى سەن جالعىز بولمايسىڭ! مىنە، كوردىڭ بە، مۇندا ساعان لايىق سەرىك تاپتىم. ءتۇپ توپىراعىمەن ويىپ اكەلە جاتىرمىن. كوردىڭ بە، مۇندا قاراشى! — دەپ تاڭعى اۋانى جاڭعىرتا ايقايلاپ كەلەدى.
قارا تال شىن جىلادى، ەگىلە جىلادى. قۋانعانىنان جىلادى. ەلەگىزىپ قالعان اقبوكەن قارا تالعا ءبىر قاراپ، مەيىربەككە ءبىر قاراپ، اڭ-تاڭ كۇيدە از تۇردى...
You Might Also Like
-
كوگىندە كۇن نۇرىن توككەن، جەرىندە گۇل جۇپار سەپكەن. نەتكەن سۇلۋ، نەتكەن كوركەم! وسى مەنىڭ تۋعان ولكەم!
-
قازىرگى تاڭداعى ءوسىپ كەلە جاتقان جاستار تاربيەسى وزەكتى ماسەلە بولىپ سانالادى. جاستاردىڭ تاربيەسى تۇسىنىكسىز، يا، بارلىعى تاربيە كورگەن كوزى اشىق جاندار. ءبىراق وسى تاربيەگە كەلگەندە وسال جەرلەرى ءوت...
