تۋعان ولكەم – تۇنعان شەجىرە
كوگىندە كۇن نۇرىن توككەن،
جەرىندە گۇل جۇپار سەپكەن.
نەتكەن سۇلۋ، نەتكەن كوركەم!
وسى مەنىڭ تۋعان ولكەم!ءو. تۇرمانجانوۆ
«تۋعان جەردىڭ ءقادىرىن تۋعالى تۇزگە شىقپاعان ەلدەگى ادام قايدان ءبىلسىن؟» – دەپ ج.ايماۋىتوۆ ايتقانداي، مەن وسى ۋاقىتقا دەيىن تۋعان ولكەمنەن الىس كەتىپ، ساعىنىش سەزىمىن باسىمنان كەشىرىپ كورمەپپىن. ءبىراق تۋعان جەرىمە دەگەن ماقتانىش سەزىمىم ەرەكشە. سول سەزىمنىڭ جەتەگىنە ەرە وتىرىپ، ۇلتتىق-رۋحاني تامىرىما ءنار بەرگەن تۋعان ولكەم حرومتاۋ تۋرالى سىر شەرتەيىن.
بىرىنشىدەن، جەر قويناۋى حروم مەن مىسقا، مىرىش پەن نيكەلگە، قوڭىر كومىر مەن باسقا دا قازبا بايلىقتارعا وتە باي. بۇگىنگى كۇنى ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى ءۇش ءىرى ءوندىرىس ورنى – «ءدوڭ» كەن بايىتۋ كومبيناتى، «ۆوسحود-وريەل» ج ش س جانە «اقتوبە مىس كومپانياسى» اق جۇمىس جاسايدى. جەرى ىرىستى حرومتاۋ – استىقتى ءوڭىر. ەگەر ءبىزدىڭ وڭىرگە جولىڭىز تۇسسە، كوكتەمنەن كۇزگە دەيىنگى دالا بوياۋىنىڭ سان تۇرگە وزگەرگەنىن كورىپ، تۇرعىلىقتى حالىقتىڭ ەرەن ەڭبەگى مەن ىرىستى نەسىبەسىنىڭ كۋاسى بولاسىز.
ەكىنشىدەن، حرومتاۋ ءوڭىرى ەلىن سۇيگەن ەرلەرىمەن داڭقتى: كورىپكەلدىگىمەن اتى شىققان بەكقۇل اۋليەنى، «جارتى پاتشا» دەپ دارىپتەلگەن، «الدى كەڭ، ارتى مايسا» دەربىسالى بەركىمبايەۆتى، جىر تۇندىگىن جەلپىلدەتىپ ءجۇرىپ كەڭەستىك ساياساتتىڭ قۇربانى بولعان اكىمالى قارجاۋوۆتى، زاتايەۆيچكە حالقىمىزدىڭ جەتى ءانىن جازدىرعان قۋاندىق جەزدىبايەۆتى، قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى قۇرمانعالي وسپانوۆتاردى دۇنيەگە اكەلگەن جەر؛ كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى ۆ.ف. ۆەليچكو مەن ل.پ.شيلوۆسكييدى تاربيەلەگەن جەر؛ اسكەري قايراتكەر كيم سەرىكبايەۆتىڭ كىندىك قانى تامعان كيەلى جەر.
ۇشىنشىدەن، شەجىرەلى ولكەمدە 350 ملن. جىل بۇرىنعى كاربون كەزەڭىنىڭ سوڭى مەن پەرم كەزەڭىنىڭ باسىنداعى ەجەلگى جانۋارلار مەن وسىمدىكتەردىڭ تاڭبالارى ساقتالعان ايدارلىاشا قيماسى بار. 1991 جىلى الەم عالىمدارى وسى كەزەڭگە بايلانىستى بارلىق گەولوگيالىق قيمالارىندا ەكسكۋرسيالار وتكىزدى. سوندا ايدارلىاشا قيماسى – جەردەگى ءومىردىڭ دامۋى تۋرالى، كاربون جانە پەرم داۋىرلەرىنەن تولىق ماعلۇمات بەرەتىنىن اتاپ ايتقان. 1996 جىلى دۇنيە ءجۇزى حالىقتارىنىڭ قىتايدا وتكەن حالىقارالىق گەولوگيالىق كونگرەسىندە «ايدارلىاشا قيماسى – كاربون مەن پەرم كەزەڭدەرىنەن ساقتالعان تەڭدەسى جوق ورىن» دەپ تانىلعان. سونىمەن بىرگە، ازبارتاس دەگەن تابيعي ەسكەرتكىش بار. ازبارتاستىڭ ءاربىر تاسى قولمەن قالانعانداي. اقتوبەلىك بەلگىلى گەولوگ ر.سەگەدين:«ازبارتاس اشىق اسپان استىنداعى تابيعي ەسكەرتكىش، مۇنداي ەسكەرتكىش باسقا ەش جەردە قايتالانبايدى»، – دەپ جازدى. ال وڭتۇستىك-باتىسىمىزدا ويسىلقارا قورىمى بار. اڭىز بويىنشا، ويسىلقارا اۋليە مۇحاممەد پايعامباردىڭ سوپىلىق تازا ءحاديسىن ۋاعىزداپ، جەتى جۇرتتى ارالاعان تاقۋا كىسى ەكەن. اۋليە: «تۇيەمدى بوس جىبەرىڭىزدەر، قاي جەرگە بارىپ شوكسە، سول جەرگە سۇيەگىم قويىلسىن»، – دەگەن تالاپ قويعان دەسەدى.
تۇڭعىش ەلباسىمىزدىڭ «ەلىڭنىڭ ۇلى بولساڭ، ەلىڭە جانىڭ اشىسا، ازاماتتىق نامىسىڭ بولسا، قازاقتىڭ ۇلتتىق جالعىز مەملەكەتىنىڭ نىعايىپ كوركەيۋىنە جان تەرىڭدى سىعىپ ەڭبەك ەت. جەردىڭ دە، ەلدىڭ دە يەسى ءوزىڭ ەكەنىڭدى ۇمىتپا!» – دەگەن ءسوزىن جادىمدا ۇستاي وتىرىپ، تۋعان جەرىممەن تەك ماقتانىپ قويعىم كەلمەيدى. بولاشاعىمدى وسى تۋعان ولكەمنىڭ ەرتەڭگى جارقىن ومىرىمەن بىرگە ەلەستەتەمىن. سوندىقتان ەلىمنىڭ سانالى ۇرپاعى بولۋعا ۇمتىلۋدامىن.
كۇلان جورتىپ، بوكەن مەكەندەگەن يەن دالام دا، اسپانمەن استاسىپ، توبەسىن مۇنار شالعان تاۋىم دا، انامنىڭ ايالى الاقانىنداي ماڭدايىمنان ەركەلەتە سيپايتىن سامال جەلىم دە، كوگىلدىر اسپان مەن التىن شاپاعاتتى كۇنىم دە مەنىڭ ولكەمنىڭ وسىنداي يگىلىگى مول ءوڭىر ەكەندىگىن راستايدى. ال ءوزىم م.ماقاتايەۆ جىرلاعانداي:
مىنا ولكە، مىنا ايماق، بۇل ماڭدا
قۇلشىلىق ەتەمىن تۇرعانعا،
قۇلشىلىق ەتەمىن قۇمدارعا،
تاعزىم جاسايمىن قىرلارعا!
شۇكىرلىك ەتەمىن قاشاندا،
وسى ءبىر وتاندا تۇرعانعا!
You Might Also Like
-
ماساحانا قۇرىلعان اربانىڭ ۇستىندە جاتىرمىن. راحات! جىمىڭداعان جۇلدىزدار. شىرىلداعان شەگىرتكە. ءبىر-بىرىن تۇگەندەگەندەي شاۋىلدەي، شابالاڭداي، ارسىلداي ۇرگەن يتتەر. كىمنىڭ ءيتى ەكەنىن داۋسىنان-اق تانيم...
-
ول ءوزىنىڭ جالعىزدىعىنا قاتتى نالىپ، مۇڭايا ويلاندى. ايدالادا ەلسىز-كۇنسىز جەردە جاپادان-جالعىز، جەكە، وقشاۋ وسكەنىن سوڭعى كۇندەرى قاتتى ۋايىمداپ ءجۇر. بيىل ىلعال وتكەن جىلعىداي مول ەمەس. اۋا رايى قۇر...
