ءمۇعالىم – ەكولوگيالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋشى تۇلعا
ءمۇعالىم – ەكولوگيالىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋشى تۇلعا
قازىرگى كەزدە ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ ءبىلىم جۇيەلەرى دامۋىنىڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. ەكولوگيالىق ءبىلىمسىز قوعامدىق ەكولوگيالىق سانا قۇرۋ مۇمكىن ەمەس. قوعامدىق ەكولوگيالىق سانا قوعامنىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارىمەن كۇرەسۋدە مىقتى فاكتور بولىپ تابىلادى.
زامان تالابىنا ساي ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ - بالاباقشا، ورتا مەكتەپ، ليسەي، گيمنازيا، كوللەدجدەردە، جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ۇزدىكسىز ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ مەن ۇيىمداستىرۋدىڭ مەملەكەتتىك جۇيەسى.
ەكولوگيا - ورگانيزمدەر مەن ولاردىڭ تىرشىلىك ەتۋ ورتاسى اراسىنداعى، ءوزارا قارىم - قاتىناستى زەرتتەيتىن دەربەس عىلىم رەتىندە XX عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنان باستاپ قالىپتاستى. «ەكولوگيا» تەرمينىن العاش رەت نەمىس بيولوگى ەرنەست گەككەل (1834 - 1919) ءوزىنىڭ «ورگانيزمدەردىڭ جالپى مورفولوگياسى».، ەڭبەگىندە ۇسىنا وتىرىپ، ونىڭ نەگىزى ورگانيزم مەن ورتانىڭ بىرلەستىگى جانە ورگانيزمدەردىڭ ەۆوليۋسيا پروسەسىندە وزگەرۋى دەگەن ۇعىمنان قۇرالعاندىعىن دايەكتەيدى.
ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ - بۇل تابيعاتتى پايدالانۋدىڭ دايىنداۋ، ىرگەلى نەگىزدەرى رەتىندە جالپى ەكولوگيانىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىن يگەرۋگە باعىتتالعان وقىتۋ جۇيەسى. ول تابيعاتتى قورعاۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىن يگەرۋگە باعىتتالعان وقىتۋ جۇيەسى - تابيعاتتى قورعاۋ بىلىمىمەن تىعىز بايلانىستى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ ۇسىنعان «2030 ستراتەگياسى» باعدارلاماسىندا وسى ماسەلەگە ايرىقشا كوڭىل بولىنگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. دامۋدىڭ وسى ستراتەگيالىق باعىتىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم، مادەنيەت جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 1999 جىلى 4 قاڭتاردا «ەكولوگيالىق ءبىلىم باعدارلاماسىن» بەكىتكەن بولاتىن. ەندەشە وسى اسا قۇندى ەكى قۇجاتتى باسشىلىققا الا وتىرىپ كەز كەلگەن ءمۇعالىم ءوزىنىڭ بارلىق جۇمىس باعدارلاماسىن جوعارعى تالاپ دارەجەسىنە ساي جۇرگىزۋى ءتيىس. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇراقتى دامۋدىڭ جاڭا جولىنا تۇسكەن كەزەڭدە جاستاردى ىزگىلىككە، پاراساتتىلىققا باۋليتىن ەكولوگيالىق ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ ماڭىزى ارتا تۇسۋدە. سەبەبى «تابيعات - قوعام - ادام» جۇيەسىندەگى قارىم - قاتىناستاردىڭ شيەلەنىسۋى جىلدان - جىلعا كۇشەيىپ، ەكولوگيالىق زارداپتار جەردەگى تىرشىلىككە ءقاۋىپ ءتوندىرىپ وتىر.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا قازاقستان جولى – 2050: «ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» جوداۋىندا «جاسىل» ەكونوميكاعا كوشۋ جونىندەگى قابىلدانعان تۇجىرىمداماعا سايكەس، 2030 جىلعا قاراي ەگىس القاپتارىنىڭ 15 پايىزى سۋدى ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىنا كوشىرىلەتىن بولادى. ءبىز اگرارلىق عىلىمدى دامىتىپ، سىناقتىق اگرارلىق - يننوۆاسيالىق كلاستەرلەر قۇرۋىمىز قاجەت. ۋاقىت كوشىنەن قالماي، تابيعي ازىق - تۇلىك وندىرۋمەن قاتار قۇرعاقشىلىققا ءتوزىمدى گەندىك - موديفيكاسيالانعان ونىمدەر ءوندىرىسىن دە جۇرگىزۋ ماڭىزدى. ايتىلعان مىندەتتەردى ەسكەرە كەلىپ، ۇكىمەتكە اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋ جوسپارىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى تاپسىرامىن»- دەلىنگەن.
قازىرگى زامانعى ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى - قوعامدىق سانانى ەكولوگيزاسيالاۋ بولىپ تابىلادى. مىندەتى - ادامنىڭ تىرشىلىك بارىسىندا قالىپتاساتىن رۋحاني ورتاسىن ساقتاۋ. ول ءوز كەزەگىندە ومىردەگى قوعامدىق ماسەلەلەرمەن قاتار، ءوزى تىرشىلىك ەتەتىن ورتانى باسقارۋدى دا بەلسەندى، كورەگەندىكپەن شەشە الاتىن جەكە تۇلعانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋ.
ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدى جالپى مەكتەپتەردىڭ ءاربىر كلاستار بويىنشا جۇرگىزىلەتىن ءپان كىرگىزىلۋى كەرەك. بۇرىنعى ۋاقىتتا جالپى ەكولوگيالىق ءبىلىم كوتەرىلە قويماعانى وزدەرىڭىزگە ءمالىم. ال قازىرگى ۋاقىتتا ياعني بۇگىنگى تاڭدا ناقتى جانە ماڭىزدى بولەك ءپان رەتىندە نەمەسە ءپان ارالىق بايلانىستار رەتىندە پايدالانۋ مەكتەپتەر ءۇشىن وتە قاجەتتى جانە كەرەك.
ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ 31 - بابىندا «مەملەكەت ادامنىڭ ومىرىنە جانە دەنساۋلىعىنا قولايلى جاعداي جاساپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ ماقساتىن كوزدەيدى» دەلىنگەن. 15. 07. 1997 جىلى قابىلدانعان ق ر «قورشاعان ورتانى قورعاۋ تۋرالى» زاڭنىڭ 73 - 74 باپتارىندا ەكولوگيالىق ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدىڭ جالپىعا بىردەيىلىگى، ۇزدىكسىز بولۋى قاراستىرىلعان. بۇل ەرەجەلەر ق ر - نىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىندا دا كورسەتىلگەن.
قازىرگى كەزدە ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ ءبىلىم جۇيەلەرى دامۋىنىڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى. ەكولوگيالىق ءبىلىمسىز قوعامدىق ەكولوگيالىق سانا قۇرۋ مۇمكىن ەمەس. قوعامدىق ەكولوگيالىق سانا قوعامنىڭ ەكولوگيالىق پروبلەمالارىمەن كۇرەسۋدە مىقتى فاكتور بولىپ تابىلادى.
زامان تالابىنا ساي ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ - بالاباقشا، ورتا مەكتەپ، ليسەي، گيمنازيا، كوللەدجدەردە، جوعارعى وقۋ ورىندارىندا ۇزدىكسىز ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ مەن ۇيىمداستىرۋدىڭ مەملەكەتتىك جۇيەسى.
ەكولوگيا - ورگانيزمدەر مەن ولاردىڭ تىرشىلىك ەتۋ ورتاسى اراسىنداعى، ءوزارا قارىم - قاتىناستى زەرتتەيتىن دەربەس عىلىم رەتىندە XX عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنان باستاپ قالىپتاستى. «ەكولوگيا» تەرمينىن العاش رەت نەمىس بيولوگى ەرنەست گەككەل (1834 - 1919) ءوزىنىڭ «ورگانيزمدەردىڭ جالپى مورفولوگياسى».، ەڭبەگىندە ۇسىنا وتىرىپ، ونىڭ نەگىزى ورگانيزم مەن ورتانىڭ بىرلەستىگى جانە ورگانيزمدەردىڭ ەۆوليۋسيا پروسەسىندە وزگەرۋى دەگەن ۇعىمنان قۇرالعاندىعىن دايەكتەيدى.
ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋ - بۇل تابيعاتتى پايدالانۋدىڭ دايىنداۋ، ىرگەلى نەگىزدەرى رەتىندە جالپى ەكولوگيانىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىن يگەرۋگە باعىتتالعان وقىتۋ جۇيەسى. ول تابيعاتتى قورعاۋدىڭ تەورياسى مەن پراكتيكاسىن يگەرۋگە باعىتتالعان وقىتۋ جۇيەسى - تابيعاتتى قورعاۋ بىلىمىمەن تىعىز بايلانىستى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆتىڭ ۇسىنعان «2030 ستراتەگياسى» باعدارلاماسىندا وسى ماسەلەگە ايرىقشا كوڭىل بولىنگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. دامۋدىڭ وسى ستراتەگيالىق باعىتىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم، مادەنيەت جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى 1999 جىلى 4 قاڭتاردا «ەكولوگيالىق ءبىلىم باعدارلاماسىن» بەكىتكەن بولاتىن. ەندەشە وسى اسا قۇندى ەكى قۇجاتتى باسشىلىققا الا وتىرىپ كەز كەلگەن ءمۇعالىم ءوزىنىڭ بارلىق جۇمىس باعدارلاماسىن جوعارعى تالاپ دارەجەسىنە ساي جۇرگىزۋى ءتيىس. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇراقتى دامۋدىڭ جاڭا جولىنا تۇسكەن كەزەڭدە جاستاردى ىزگىلىككە، پاراساتتىلىققا باۋليتىن ەكولوگيالىق ءبىلىم مەن تاربيەنىڭ ماڭىزى ارتا تۇسۋدە. سەبەبى «تابيعات - قوعام - ادام» جۇيەسىندەگى قارىم - قاتىناستاردىڭ شيەلەنىسۋى جىلدان - جىلعا كۇشەيىپ، ەكولوگيالىق زارداپتار جەردەگى تىرشىلىككە ءقاۋىپ ءتوندىرىپ وتىر.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا قازاقستان جولى – 2050: «ءبىر ماقسات، ءبىر مۇددە، ءبىر بولاشاق» جوداۋىندا «جاسىل» ەكونوميكاعا كوشۋ جونىندەگى قابىلدانعان تۇجىرىمداماعا سايكەس، 2030 جىلعا قاراي ەگىس القاپتارىنىڭ 15 پايىزى سۋدى ۇنەمدەۋ تەحنولوگيالارىنا كوشىرىلەتىن بولادى. ءبىز اگرارلىق عىلىمدى دامىتىپ، سىناقتىق اگرارلىق - يننوۆاسيالىق كلاستەرلەر قۇرۋىمىز قاجەت. ۋاقىت كوشىنەن قالماي، تابيعي ازىق - تۇلىك وندىرۋمەن قاتار قۇرعاقشىلىققا ءتوزىمدى گەندىك - موديفيكاسيالانعان ونىمدەر ءوندىرىسىن دە جۇرگىزۋ ماڭىزدى. ايتىلعان مىندەتتەردى ەسكەرە كەلىپ، ۇكىمەتكە اگروونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋ جوسپارىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋدى تاپسىرامىن»- دەلىنگەن.
قازىرگى زامانعى ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى - قوعامدىق سانانى ەكولوگيزاسيالاۋ بولىپ تابىلادى. مىندەتى - ادامنىڭ تىرشىلىك بارىسىندا قالىپتاساتىن رۋحاني ورتاسىن ساقتاۋ. ول ءوز كەزەگىندە ومىردەگى قوعامدىق ماسەلەلەرمەن قاتار، ءوزى تىرشىلىك ەتەتىن ورتانى باسقارۋدى دا بەلسەندى، كورەگەندىكپەن شەشە الاتىن جەكە تۇلعانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتۋ.
ەكولوگيالىق ءبىلىم بەرۋدى جالپى مەكتەپتەردىڭ ءاربىر كلاستار بويىنشا جۇرگىزىلەتىن ءپان كىرگىزىلۋى كەرەك. بۇرىنعى ۋاقىتتا جالپى ەكولوگيالىق ءبىلىم كوتەرىلە قويماعانى وزدەرىڭىزگە ءمالىم. ال قازىرگى ۋاقىتتا ياعني بۇگىنگى تاڭدا ناقتى جانە ماڭىزدى بولەك ءپان رەتىندە نەمەسە ءپان ارالىق بايلانىستار رەتىندە پايدالانۋ مەكتەپتەر ءۇشىن وتە قاجەتتى جانە كەرەك.
ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ 31 - بابىندا «مەملەكەت ادامنىڭ ومىرىنە جانە دەنساۋلىعىنا قولايلى جاعداي جاساپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ ماقساتىن كوزدەيدى» دەلىنگەن. 15. 07. 1997 جىلى قابىلدانعان ق ر «قورشاعان ورتانى قورعاۋ تۋرالى» زاڭنىڭ 73 - 74 باپتارىندا ەكولوگيالىق ءبىلىم مەن تاربيە بەرۋدىڭ جالپىعا بىردەيىلىگى، ۇزدىكسىز بولۋى قاراستىرىلعان. بۇل ەرەجەلەر ق ر - نىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىندا دا كورسەتىلگەن.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
