InfoHub Logo

مۇقاعالي ماقاتايەۆ ءوز شىعارماسىمەن تالايدىڭ كوڭىلىنەن ورىن تابا بىلگەن-اقيىق اقىن. مۇقاعالي شىعارمالارىندا ءار ءتۇرلى جانر قامتىلادى. سول مۇراسىنىڭ ىشىنەن «مەن-داعى ولەڭ جازبايمىن» ولەڭى جانىما جاقىن تاقىرىپتىڭ ءبىرى بولا ءبىلدى. كەز-كەلگەن ادام ءوز وڭىرىنەن شىققان كورنەكتى تۇلعامەن قالاي ماقتانسا مەن دە ءدال سولاي جىر الىبى بولا بىلگەن اقىننىڭ جەرلەسى ەكەنىمدى ماقتان تۇتامىن. كىشكەنتايىمىزدان اقىن ولەڭىمەن سۋسىنداپ وسكەن جاس ۇرپاق ءۇشىن بۇل ۇلكەن ماقتانىش دەپ ويلايمىن. ولكەمىزدى ءوز شىعارماسىنا قوسۋ ارقىلى مۇقاعالي اتامىز ءوزىنىڭ عانا ەمەس ولكەمىزدىڭ دە بەدەلىن كوتەرە الدى. ءوز شىعارمالارىندا تەك قانا ولكەمىزدى عانا جىرلاپ قويماي نەبارى 45 جىل عۇمىرىندا قالام تارتپاعان تاقىرىبى كەم دە كەم اقىن بۇرىنعى اباي  جاققان ساۋلەنى جالعاستىرۋشى بولا ءبىلدى. اقىننىڭ قاي شىعارماسى بولماسىن وقىرمان كوڭىلىنەن ورىن تابا بىلەتىنى دە جالعان ەمەس. سول ولەڭدى وقىعان كەز-كەلگەن ادامنىڭ شابىتى ويانىپ كوكىرەگىن جىر تەربەيدى. ءوز شىعارماسىنا وسىنشاما قۇدىرەتتى سيدىرا العان اقىنعا مەندە ءوز شىعارمامدى ارناۋدى ارتىق كورمەدىم.

جىر مارجانى

قاراسازدان كوتەرىلىپ كەرەگەم،
جىر مارجانىن ەپتەپ تەرىپ كەلەم مەن.
مۇقاعالي اۋىلىنىڭ تۇلەگى
جىر جازباسام كۇنا بولار ەگەر مەن.
جىر مارجانىن ەپتەپ تەرىپ كەلەم مەن!

بالا بۇلاق قايناردان جول باستايدى،
الماس جىرعا قۇربان بولار باس قايعى.
كۇلدىر-كۇلدىر كىسىنەتىپ جىر جولىن
تۇلپار ءىزىن نەگە تايى باپتايدى؟
بالا بۇلاق قايناردان جول باستايدى!

اپپاق ويدى بەسىگىنە بولەيىن،
قاس تىلەكتى جەرگە تاپتاپ كومەيىن.
سەزىم ءۇنىن جايلاپ تەربەپ كورەيىن
جىر جولىنان ولەڭ-قامشى ورەيىن.
اپپاق ويدى بەسىگىنە بولەيىن!

مەنىڭ اقىنعا وسىنداي ولەڭ ارناۋىم بەكەر ەمەس. كەز-كەلگەن قازاق بۇرىنعى زامانداردان شەشەندىككە ءبىر قادام بولسىن جاقىن بولعان. مەن ءوزىمدى اقىن ساناماسام دا مەنىڭ جۇرەك جاردى ارناۋىم اقىن ءىزىن جالعاستىرۋشى ادام بولۋعا دەگەن ءبىر ءۇمىتتىڭ باستاماسى عانا دەپ ويلايمىن. كەز-كەلگەن اقىن بولعىسى كەلەتىن ادام ءۇشىن بەلگىلى ءبىر تۇلعا ءوز ۇلەسىن قوسادى. مەيلى ول ولەڭ بولسىن، مەيلى جازبا، مەيلى وقيعا بولسا دا ونىڭ ماڭىزى جوق، ەڭ باستىسى ول نارسەنىڭ سول ادامعا قالاي اسەر ەتەتىندىگى. مەن ءوز ولەڭىمدى جازباس بۇرىن اقىن شىعارماشىلىعىمەن تولىق تانىستىم. مەندە ەڭ باسىندا اقىنعا ارناۋ جازامىن دەگەن وي مۇلدە بولمادى. مەنىڭ ويىما ارناۋ جازۋ «مەن-داعى ولەڭ جازبايمىن» ولەڭىنىڭ قىسقاشا مازمۇنىنىڭ اسەر ەتكەندىگى. ابايدىڭ ءىزىن جالعاستىرىپ، بۇرىنعى ساۋلەنى جالعاستىرعان اقىنعا نەگە ارناۋ ارناماسقا دەگەن وي سول كەزدە كەلدى. سول ويدان تۋىنداعان شىعارمامنىڭ جالعاسى ماقالاعا ۇلاستى. بۇل مەن ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك. بۇل مەن ءۇشىن ۇلكەن باستاما. ءار ادام مەكتەپ قابىرعاسىنان كوپتەگەن اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىمەن، ومىرباياندارىمەن نەمەسە باستان وتكەن وقيعالارىمەن تانىسادى. جارىستارعا بارعان دا كوبىنە سول اقىنداردىڭ شىعارمالارى سول وقۋشىنىڭ زەرتتەۋ تاقىرىبىنىڭ نەگىزگى يدەياسى بولىپ تابىلادى. مەنىڭ دە زەرتتەۋ تاقىرىبىما ءبىر ەمەس بىرنەشە رەت ارقاۋ بولعان اقىن شىعارماشىلىعىن دارىپتەۋ مەن ءۇشىن ۇلكەن جەتىستىك ەكەنىن تاعى دا قايتالايمىن.

مۇقاعالي ماقاتايەۆتىڭ بالا كۇنىنەن كورگەن قيىندىقتارى، ونىڭ قيىندىققا تولى ءومىر جولى كىمدى بولسىن بەي-جاي قالدىرماسى ءسوزسىز. اقىننىڭ ءومىر  جولىنىڭ ءتۇرلى سوقپاعىمەن تانىسىپ، ولەڭ جىرىن، پوەزياسىن، پروزاسىن، ءتۇرلى پوەماسىن ءبىلۋدىڭ ءوزى مەنىڭ كوپتەگەن جەتىستىكتەرىمە سەبەپشى بولدى. ادام ومىردە ماماندىق جانە جار تاڭداۋدان شاتاسپاۋى كەرەك دەگەن بۇرىننان كەلە جاتقان سوزگە ءمان بەرىپ قاراساق تا مەنىڭ ومىرىمدەگى ەڭ ماڭىزدى شەشىم قابىلداۋىم ماماندىق تاڭداۋىما دا وسى ءبىر مۇقاعاليدان العان جەتىستىكتەرىم سەبەپشى بولا الدى. بىرىنشىدەن، اقىن ولەڭىن جاتتاپ ءجۇرىپ ءوزىمنىڭ ولەڭ وقۋعا دەگەن قابىلەتىمدى جاقسارتا الدىم. ەكىنشىدەن، اقىن شىعارماسىمەن تانىسىپ ءجۇرىپ ءوزىمنىڭ اقىندىق قىرىمدى اشا الدىم. الداعى ۋاقىتتا دا از عانا ءومىر سۇرگەن اقىن ولەڭى جانىما سەرىك بولىپ تاعى دا كوپتەگەن جەتىستىكتەرىمە سەبەپشى بولاتىندىعىنا كۇمانىم جوق. مەنىڭ مۋزام بولا بىلگەن اقىن مەنىڭ عانا ەمەس كوپتەگەن ادامنىڭ قابىلەتىنە، جەتىستىگىنە باستاما بولا ءبىلدى، بولا دا بەرەدى دەگەن ويدامىن. وسىنداي تاقىرىپتا قالام تارتقاندىعىم مەنىڭ اقىنعا ەلىكتەۋشىلىگىم بولار. تانىم كوكجيەگىنە جەتەلەگەن شىعارما ەرمەك ءۇشىن ەمەس ارتىنا ۇلگى قالدىرا ءبىلۋ ءۇشىن جازىلعاندىعىن ەسكەرەر بولساق، ول شىعارما ءوز مىندەتىن ورىنداي العاندىعى دەپ بىلەمىن. جوعارىدا ايتقانداي كوپتەگەن وقىرماننىڭ جانىنا جاقىن بولا بىلگەن شىعارما بولاشاقتا دا ءدال وسى سارىندا ءوز مىندەتىن اتقارا بەرەدى.

اقىن ولگەنمەن ونىڭ بىزگە قالدىرعان مۇراسى ولمەيدى، وشپەيدى، جوعالمايدى. كەرىسىنشە ءوز جالعاسىن تاۋىپ، قوعامداعى كورنەكتى تۇلعالاردىڭ قالىپتاسۋىنا زور ۇلەسىن قوسا بەرمەك. جارالى جۇرەكتەردىڭ ەمى بولا بىلگەناقىن ولەڭىنىڭ تانىمدىق ءمانى زور. ونى تولىقتاي اشۋ ارينە قيىن. دەگەنمەن ءبىر شىعارمانىڭ اۋقىمىنىڭ مازمۇنىنىڭ كەڭدىگىنىڭ ءوزى كوپ دۇنيەدەن حابار بەرىپ تۇرعاندىعىنىڭ ايقىن كورىنىسى. ىشتەگى جىرىن جاسىرماي اق قاعازعا ءتۇسىرىپ بىزگە وشپەس مۇرا قالدىرعان اقىننىڭ اماناتىنا يە بولعان بىزدەر جاس ۇرپاق ەكەنىمىزدى ەسكەرسەك ول مۇرانى جالعاستىرۋ بىزگە مۇرا بىزگە مىندەت ەكەندىگى ايقىن نارسە بولىپ تۇر. بۇل قوزعالعان ماسەلەنىڭ ءوزى اقىن ولەڭىنىڭ جاڭا ءبىر تانىمدىق مانىنە دالەل بولا دا بىلگەن سياقتى. اباي ۇلگىسىمەن جىر جازىپ، ابايدىڭ ءتىل كۇشىنەن قۋات الىپ، اباي جاققان ساۋلەنى وشىرمەي جالعاستىرۋ ارقىلى اقىن ءوزىن جوعارى باعالاۋعا جاڭا سەبەپ تاۋىپ بەرىپ تۇرعانداي. وزىنە دەيىنگى قوعام بەلسەندىسى جىر الىبى بولا بىلگەن كەز-كەلگەن تۇلعانى جوققا شىعارماي ولاردى دا دارىپتەۋدى بىزگە مىسال ەتىپ تۇرعانداي كورىنەدى وزىمە. ءبىر شىعارمانىڭ ءوزى  جان-جاقتى كوزقاراستارمەن تولىقتىرىلىپ، سول كوزقاراستاردىڭ بىرىككەن تۋىندىسى دا بولا بىلگەن. وسىنداي ءار ءسوزىنىڭ ءمانى بار، ءار ءسوزىنىڭ ماعىناسى بار اقىن ولەڭىنىڭ وقىرمانعا بەرەرى قانشاما ەكەندىگىن ويلانىپ قاراڭىزشى؟ بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋ ارقىلى دا كوپتەگەن ويلار، كوپتەگەن پىكىرلەر ايتىلادى، ءبىرى بىرىنە ۇقساسا ەندى ءبىرى بۇل ويمەن كەلىسپەي ۇلكەن تالقىلاۋعا باستاما بولا الاتىندىعى ءسوزسىز. اقىن شىعارماسىنان رۋح الاتىندار قانشاما؟! ءوز ولەڭىندە سان الۋان سەزىمدى سۋرەتتەۋ ارقىلى، وقىرماندى دا تىڭداۋشىنى دا سول سەزىمگە بولەي العان اقىندى قانشا ماقتاساق تا، ماداقتاساق تا جەتكىلىكسىز بولار. ءبىز ونى تەك دارىپتەۋ ارقىلى عانا ءوز شىڭىنا ءوز مىندەتىنىڭ ورىندالۋىنا جول باستاپ، باستاۋ بەرە الامىز.

جالپى مۇقاعالي ءبىر سارىندى اقىن ەمەس، كەز كەلگەن تاقىرىپقا ولەڭ جازىپ، كەز كەلگەن جانردا ءوزىنىڭ ويىن اشىق جەتكىزە الاتىن اقىننىڭ وسى ءبىر قىرى مەنىڭ بويىما جەتىسپەيتىن ءبىر قابىلەت دەپ ەسكەرىپ سول تۇرعىدا ءوز ءوزىمدى ۇشتاپ كەلەمىن. سول سەبەپتى دە جۋرناليستكا ماماندىعىنا باستاۋ اشقان مۇقاعالي ماقاتايەۆ شىعارمالارى مەن ءۇشىن بەدەلى اسقاق،  بەرەرى مول شىعارما بولىپ قالا بەرەدى. وسىعان دەيىن دە وسىدان كەيىن دە ءوز مىندەتىن ءدال وسىنداي تۇرعىدا اتقارار اقىن ولەڭى تالاي وقىرماندى ۇشتاي تۇسەرى ءسوزسىز ارينە. ءوز قارا باسىن عانا ەمەس وزگەنى دە ويلاعان اقىن مەيىرىمدىلىگى كەي ولەڭ جولدارىنان سىر شەرتۋ ارقىلى دا وقىرماندى بولەك كۇيگە بولەۋىن جالعاستىرا بەرمەك. ءوز ويىن اق قاعازعا جاسىرماي جازا بىلسە دە دەر كەزىندە ەڭبەگى ءوز دەڭگەيىندە باعالانباعان اقىننىڭ سول كەزدىڭ وزىندە ساعى سىنباعان. اۋرۋ جالماعان اقىن وسى كۇندە ءتىرى بولسا ەڭبەگى ەسەلەنەرى ءسوزسىز ەدى. قازاقتىڭ ءبىر عاسىردا ءبىر تۋار اقىنى قاي جەردە بولماسىن شابىتى شارىقتاپ تۇرعاندىعىنىڭ ءوزى ونەرىنەن قانشاما سىر شەرتىپ تۇرعانداي.

مۇقاعالي اتامىزعا اللانىڭ كوزى دە ءتۇزۋ بولعانى سونشا تابيعاتتىڭ ءوزى سىي ارناعانداي تاس ءمۇسىنى پايدا بولدى. بۇل ايتىلعاننىڭ بارلىعى اقىننىڭ ابىرويىنىڭ اسقاق بەينەسىنىڭ بىردەن ءبىر كورىنىسى ىسپەتتى. تابيعاتتىڭ ءوزىاقىنعا وسىنشا سىي قۇرمەت كورسەتكەندە ونى قالاي دارىپتەمەيمىز، قالاي ولەڭ جىرعا قوسپايمىز. جارتى عاسىر عا جەتپەي ءومىرى ۇزىلگەن اقىننىڭ مۇراسى از عۇمىر كەشسەدە قانشاما. مۇراسىنان ۇلگى الاتىن جاستارعا بۇنىڭ ءوزى كوپ دۇنيەنى ايقىنداپ بەرىپ تۇرعانداي. ءتىپتى  جەرلەس بولماسا دا اقىندى ۇلگى تۇتىپ ءوز كۋميرىنە اينالدىرا بىلگەن ادام سانى كوپ ەكەنىن نەگىزگە الۋ ارقىلى اقىننىڭ مۇراسىنىڭ وشپەيتىنىنە كەرىسىنشە ودان سايىن ورلەي تۇسەتىندىگىنە دالەل بولا الدى دەپ ويلايمىن. قورىتا ايتقاندا ءبىر عاسىردا ءبىر تۋار اقىننىڭ ءار شىعارماسى ءبىز ءۇشىن الار ورنى ەرەكشە، بەرەر مۇراسى وزگەشە بولىپ ەرەكشەلەنىپ قالا بەرمەك. ءبىز ونى ۇلگى تۇتامىز، دارىپتەيمىز ويىمىزدى ءالى دە اقىن ويىنا جەتكىزۋگە تىرىسىپ، اقىن ولەڭىنىڭ شىعارماشىلىعىنان كەڭ سىر شەرتىپ، تانىمدىق ماعىناسىنا تەرەڭىنەن ۇڭىلەمىز.

كوپىرباي شولپان ارال قىزى

---