InfoHub Logo

(ەسسە)

بۇل جولى ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسىندا جاتقان ماعان ەلەس بولىپ كورىندى ول.

ادام تاعدىرى دەگەن قىزىق قوي، وتكەن جىلدىڭ ەڭ سوڭعى كۇنى بولعان كوكتايعاقتا وقىستان مۇزعا تايىپ جىعىلىپ، وڭ اياعىمنىڭ ورتان جىلىگى وپىرىلىپ ءتۇستى. سودان ورتالىق اۋرۋحانادان ءبىر-اق شىقتىم. دارىگەرلەر سىنعان اياعىمنىڭ جىلىنشىگىن تەسىپ جوعارى اسىپ، جىلىكتىڭ ءبىر ۇشىنا سالماعىما ساي گير بايلاپ تايىپ تۇردى... جاڭا، 2007 جىلدى توعىزىنشى پالاتادا جالعىز قارسى الدىم. سىنعان اياق سىزداپ، كۇتپەگەن ازاپتان كوڭىل قۇلازىپ، العاشقى ەكى ءتۇنىم ۇيقىسىز ءوتتى. ءۇشىنشى ءتۇنى كوز ۇيقىدا بولعانمەن كوڭىل وياۋ، نالىپ ىشتەي ەگىلىپ جاتقانمىن، بىرەۋ كەلگەندەي بولعان سوڭ، بىر-بىرىنە جەلىمدەنىپ قالعانداي، اۋىر كىرپىگىمدى قوزعاپ كوزىمدى اشسام، بولمەنىڭ اشىق تۇرعان ەسىگىنەن مۇقاعالي كىرىپ كەلە جاتتى. سول باياعى، مۇنان وتىز جىل بۇرىن الماتىداعى كونە "ەسىك" قوناق ءۇيىنىڭ جۇرت شاحتا اتاپ كەتكەن پودۆالىنداعى اسحانادا ءبىر-بىر دۇنگەن لاپشاسىمەن سىرالاتىپ وتىرعانداعىمىزداعى تۇرىنەن كوپ وزگەرمەگەن. ۇستىندە ەكى قاپتالىندا قالتاسى بار جەڭسىز اق جەيدە، ۇزىن قوڭىر شاشىن شالقاسىنان كەيىن قايىرعان، ءسال قىسىڭقىلاۋ كوزىندە كۇلكىنىڭ نىشانى بار.

— ەي، باۋىرىم-اي، مۇنىڭ نە؟ — دەيدى كۇلىمسىرەپ. جولى دا، جاسى دا ۇلكەن اعانىڭ الدىندا شالجيىپ جاتقاندى وزىمشە ىڭعايسىز كورىپ، تۇرايىن دەپ قارمانامىن كەپ، قوزعالتا الاتىن ەمەسپىن، قازىققا بايلاۋلى اتتاي، ماتاۋلى اياق قوزعالتار ەمەس.

— ءجا، مۇنداي بىزدە دە بولعان، ەشتەڭەسى جوق، ومىردە ءبارىن دە كورۋ كەرەك. قاپالانبا. ال، ايتشى قازاعىمنىڭ قارا ولەڭىنىڭ جايى قالاي؟ قايران جۇمەكەن ايتقانداي، (ونىڭ ەزۋىندە كۇلكى وينادى) ساۋلى ىنگەن پوەزيا ساۋدىرماي قۇر شەلەك داڭعىرلاتىپ جۇرسىزدەر مە؟ جوق الدە اقىن ءولتىرۋ "ويىنى" ءالى دە بار ما ەدى؟..

— مۇقا، و، نە دەگەنىڭىز؟

— قارعام-اي، بىلمەيتىن بە ەدىڭ، باتىرى قان، ال، اقىنى شەر ىشەتىن حالىقپىز عوي... سوناۋ اباي مەن شاكارىمنەن باستاپ، ماعجان، قاسىم، كەشەگى تولەگەندەرگە دەيىن سول "ويىننان" وپىق جەپ، كورەسىنى كوردىك. ول ويىندى وينايتىندار اقىندىعىڭدى، جازۋشىلىعىڭدى كورسە دە كورمەگەن، بىلسە دە بىلمەگەن بولاتىن ءزانتالاقتار عوي. ونىمەن دە قويماي لاقتىرعان تاياعىڭدى اكەلىپ بەرە المايتىن بىرەۋلەردىڭ "بوعىن بوتالى تۇيە"، ال سەنى تۇككە العىسىز قىلاتىندارىن قايتەرسىڭ. جوعارىنىڭ تابانىن جالايتىن سول ءباتشاعارلاردىڭ ءسوزى ءوتىمدى كەپ، شىن تالانتتىڭ كەزىندە باعالانبايتىنى سوندىقتان بولسا كەرەك-تى. ءجا، بۇل ءبىر ۇزاق گاپ، قايتەمىز سونى. كەزىندە جازعانىم بار-دى:

ويلاڭدار، دوستار!
ونەردە "جارىس"بولمايدى!
ورەسى جەتپەي،
كۇندەستىك قىلعان وڭبايدى.
ونەرىڭ جەتىپ
وسە الماي قالساڭ سول قايعى...
كۇندەس تالاسقان
ونەرىڭ ونەر بولمايدى،

— دەپ.

— اقىن اعا، — دەدىم مەن شەشىلىپ، — مۇقا، بۇگىندە جۇرتتىڭ كوپشىلىگى كىتاپ، اسىرەسە، كوركەم ادەبيەت وقىمايتىن زامان بولدى. ماعان ولەڭ دەگەن بوزتورعايىم نارىق نەمەسە اقشا دەگەن اجداھانىڭ اۋزىنا جۇتىلىپ بارا جاتقانداي كورىنەدى. اقشاسى بارلار نەمەسە سولاردى جاعالاعاندار كىتاپتارىن ۇستى-ۇستىنە شىعارىپ تا، ونىسىن ەلگە تاراتىپ تا جاتىر. ءتىپتى اقىندىق پەن جازۋشىلىقتان اۋىلى الىس قالتالى اعايىنداردىڭ توم-توم دۇمبىلەز دۇنيەلەردى توعىتىپ جاتقاندارىن قايتەرسىز. ال، بەسىكتەن بەلى شىققاننان ولەڭ-جىردى وزىنە سەرىك ەتكەندەردىڭ كوبى كۇنكورىستىڭ قامى ءۇشىن ونەرىن تاستاپ كەتۋگە ءماجبۇر. اكىمشەلەرگە جالتاقتاپ، كىتابىمدى قالاي شىعارامىن دەپ جۇرگەننىڭ ءبىرى الدىڭىزداعى ءىنىڭىز...

— اۋ، سوندا بيلىك باسىندا، باسشىلىقتا جەرگىلىكتى ادەبيەتشىلەردىڭ جاي-كۇيىن تۇسىنەتىندەر جوق پا؟ يران شاحى كەيقاۋىس: "بارلىق ونەردىڭ اتاسى — ءسوز ونەرى" دەسە، م. گاندي "اقيقاتقا ەڭ جاقىن ادامدار-اقىندار" دەمەپ پە ەدى. ءتىپتى اقىن جازۋشىلاردىڭ جوعىن جوقتاپ، باسىن قۇراپ، ءبىر ورتاعا توپتاپ جۇرەتىن قالامگەرلەر بولۋشى ەدى ءبىزدىڭ كەزىمىزدە...

— جوق، ونىڭ ءبارى قالدى عوي. ءقازىر بىرەۋمەن بىرەۋدىڭ ءىسى جوق. سەن ءول، ءتىرىل، جىعىل، ءسۇرىن. ەشكىمنىڭ شارۋاسى بولمايدى. ماسەلەن، وسىندا دەنساۋلىقتارى تومەن نەمەسە ءمۇجالسىز اقىن-جازۋشىلار بار. سولاردىڭ قامقورلىق كورىپ جۇرگەنىن ءوزىم ەستىگەن ەمەسپىن. ءقازىر ءبارى ساتۋلى. "مەنىڭ سيىرىم جالاپ تۇرسىن، سەنىڭ سيىرىڭ قاراپ تۇرسىننىڭ" كەبى كەلدى. ەلدىڭ ورتالىعىمەن، سونداعى مىقتىلارمەن بايلانىسى بارلار وزادى ارينە. سايىپ كەلگەندە قولىندا كۇلشەڭ نەمەسە كۇلشەلى جاقىن-جۋىعىڭ بولۋى كەرەك. ايتا بەرسەك اڭگىمە كوپ:

— ەي، باۋىرىم-اي، — دەپ ول ويلانىپ قالدى. سودان سوڭ بىلاي دەپ تاقپاقتاتا جونەلدى:

اقىندى اقىن وياتپاسا، بولمايدى،
اقىندى اقىن تاياقتاسا، ول-قايعى.
اقىندى اقىن سۇيەمەسە، بولمايدى،
اقىندى اقىن كۇيەلەسە، ول-قايعى.
اقىنعا اقىن باسىنان-اق جۋىق-تى،
بارلىق اقىن ءبىر انادان تۋىپتى.
اقىنعا اقىن ادال بولسىن ءاماندا،
اقىنعا اقىن ارام بولسا، جامان دا...
اقىنعا اقىن ەتە كورمە پەندەلىك!
اقىن، اقىن! پەندەلىكتى جوندەلىك!

مەن بىردەڭە ايتۋعا وقتالا بەرىپ ەدىم، ۇندەمە دەگەندەي سۇق ساۋساعىمەن ەرنىن باستى دا:

— ال، حالايىق قالاي قابىلداپ ءجۇر؟ — دەدى.

— وۋ، مۇقا حالىق ءسىزدى، — دەپ جەلپىنە باستاپ ەم، توقتا دەگەندەي قولىن كوتەردى دە:

— مەنى ايتپا، بىلەمىن، وزدەرىڭدى...

— اقىن اعا، قالامگەرلىكتىڭ باقىتى سول، جۇرت تانيدى، تانىماسا دا سىرتتاي ءاتى-جونىڭدى بىلەدى، — دەدىم.

ول تاڭ جاڭا عانا قىلاڭ بەرە باستاعان تەرەزەگە قاراپ تۇرىپ، ارقالانىپ، جانارى ۇشقىنداپ ولەڭ وقي باستادى:

— ءبىز دەگەن، دوسىم،
تاعدىرى قىزىق حالىقپىز.
حالقىنىڭ ءوزى قورعاسىن قۇيار قالىپپىز.
ەكىنىڭ ءبىرى بارمايتىن جەرگە بارىپ ءبىز،
جانبايتىن جەردە جانىپپىز،
ءبىز دەگەن دوسىم،
تاعدىرى قىزىق حالىقپىز.
بىلگەندەر ءبىلسىن،
بىلمەستەر، مەيلى بىلمەسىن.
قولداسىن مەيلى،
قورلاسىن مەيلى، كۇندەسىن.
قارا تاستان دا مەيىرىم كۇتكەن اقىندى،
قاتىگەز جاندار اشىنتىپ الىپ جۇرمەسىن.
انتەيمىز بىزدەر،
جەرىمىز ءبىزدىڭ حالىق-تى.
حالىقسىز ءبىزدىڭ انتەيلىگىمىز ءقاۋىپتى.
جۇرتىنا تاستاپ كەتپەسە بولدى كوشكەندە،
بەرەندەرى ءۇشىن قورعاسىن قۇيعان قالىپتى – دەپ توقتادى.

ءوز جۇرەگىنەن شىققان ولەڭىن اۆتوردان ەرەك كىم وقىسىن، العان اسەردەن كوزىم جاساۋراپ قاراي بەرىپپىن. ول قالاي كەلسە، سولاي شىعىپ جۇرە بەردى. سىرتقا شىعىپ كەتىپ، قايتىپ ورالاتىنداي تۇماندانعان ەسىككە قاراپ قويامىن. كەنەت: "اعاي، ويانىڭىز"، دەگەن داۋىس سەلت ەتكىزدى. قاسىما مەدبيكە قىز كەپ تۇر ەكەن. سوندا عانا ۇلى مۇقاعاليدىڭ بۇل ومىردە جوقتىعىنا، مەنىڭ كورگەنىم ءتۇس ەكەنىن سەزىپ، باسىمدى كوتەرسەم، كوز جاسىمنان جاستىعىم سۋلانىپ قالىپتى...

---