ولىمنەن دە كۇشتى
بۇرىننان سىرتتاي تانىستىعىم بار وراز قۇدايبەرگەنۇلىمەن شيپاجايدا كەزدەسىپ قالدىم. كەزىندە اۋدان، وبلىس كولەمىندە باسشى قىزمەتتەردە ىستەگەن، كوپتى كورگەن، سىيلى كىسىمەن ءسوزىمىز جاراسا كەتتى. بىردە اڭگىمەمىز ءاتى-جونىن بۇركەمەلەپ بىرەۋدىڭ سىرتىنان دومالاق ارىز جازعىشتارعا كەپ تىرەلدى. تالايدى وپىندىرعان، ءتىپتى، سوناۋ "شاش ال دەسە، باس الاتىن زاماندا" سۋ تۇبىنە جىبەرگەن بۇل دەرتتىڭ تۇپ-توركىنى كورەالماۋشىلىقتا، كۇنشىل قىزعانىشتا جاتقاندىعى كىم-كىمگە دە ايان.
— مەنىڭ ءوز باسىمنان سونداي ءبىر جاعداي ءوتتى، — دەپ باستادى اڭگىمەسىن ورەكەڭ، — جاسپىن، جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن بويىنا كومسومول جۇمىسىنا شاقىرىلدىم، كوپ ۇزاماي اۋدان كومسومول كوميتەتىن باسقاردىم. بىردە جازدىڭ ىستىق كۇنى الىستاعى مال شارۋاشىلىقتارىن ارالاپ كەلە جاتىپ، ورتا جولداعى تاۋ باۋرايىنداعى قوسبوگەت اۋىلىنا سوعۋعا كوڭىلىم اۋدى دا تۇردى. ويتپەگەندە شە، مۇندا وزىممەن ينستيتۋتتا بىرگە وقىعان تاڭاتار، تالعات، مۇرات، ءدوڭباي تۇرادى، الدىمدا ەكى كۇن دەمالىسىم بار دەگەن ويمەن ۇلى جولدان بۇرىلىپ، قوسبوگەتكە تارتتىم...
ءسويتىپ، وراز وزىمەن بەس جىل بويى ءبىر بولمەدە جاتقان، سىرالعى دوسى تاڭاتاردىڭ ۇيىنە كەپ تابان تىرەيدى. ولار دا ءماز، كىشكەنتاي قارا دومالاقتارى ەرلان مەن نۇرلانعا دەيىن الدىنان جۇگىرىپ شىعىپ، كىشكەنتاي قولدارىن ۇسىندى، ال، تاڭاتاردىڭ ەكى ەزۋى ەكى قۇلاعىندا. مۇنىڭ "ۋازيگىن" كوردى مە، الدە حاباردى ەستىدى مە كۋرستاستارى تۇگەل جينالا قالدى.
قوس بوگەت بۇل وڭىردەگى تابيعاتى ەرەكشە اۋىل. ءار ءۇيدىڭ اۋلاسى كوك جەلەككە مالىنعان، شارۋاشىلىقتىڭ دا ۇلكەن باۋ-باقشاسى بار. اۋىل توڭىرەگىندە بىرنەشە بۇلاق اعىپ جاتىر. ونىڭ ىشىندە سۋى مولى دا، اۋىلعا جاقىنى دا كوكبۇلاق. ونىڭ جانىنداعى ۇلكەن سۋ باسسەينىنىڭ ماڭى جازدىڭ ىستىعىندا بالادان ارىلمايدى. سونىمەن تاڭاتار ءبىر توقتىنى سويىپ، كوپتەن كورىسپەگەن دوسىنا قوناعاسى بەرەدى. دوستارىنىڭ "مىنا ىستىقتا نەسىنە اسىعاسىڭ، كۇن ۇزاق قوي، كەشكى سالقىنمەن ءجۇرىپ كەتسەڭ قالا دەگەنىڭ مىنا تۇرعان جەر"، دەگەن سوزدەرى قامشى بولىپ، وراز ءبىراز بوگەلىپ قالدى. كىلەڭ قاتار-قۇربى كەۋ-كەۋلەسىپ، كوكبۇلاققا بارىپ سۋعا تۇسەدى. جاسىراتىنى جوق، ول كەزدەردە اراق-شاراپسىز داستارقان جايىلمايتىن-دى. سول رەتپەنەن دوستارىمەن قاۋىشىپ، كوڭىلىن بىرلەگەن ول سىيلاستىقپەن قوشتاسىپ، ءتۇس قايتا قالاعا قايتادى.
— دۇيسەنبى كۇنى ويىمدا ەشتەڭە جوق ادەتتەگى قىزمەتىمە كىرىسىپ كەتكەنمىن. "اۋدان باسشىسى شاقىرىپ جاتىر"، دەگەن حابار جەتتى. ءوزىم دە ءىسساپارىم جايىندا كىرىپ شىققالى وتىرعانمىن. سول كەزدەگى ءبىرىنشى حاتشى ماكەڭ، ماقسات احانوۆ الدى كەڭ، جايلى كىسى ەدى. "وراز، سەن جاس تا بولساڭ اۋداننىڭ ءبىر باسشىسى ەكەنىڭدى بىلەسىڭ بە؟ بىلسەڭ ءوزىڭدى سول قالپىندا ۇستاۋىڭ كەرەك. بۇكىل جۇرت ءۇمىت ارتىپ، سەندەرگە قاراپ وتىر، كورسەتكەن ۇلگىلەرىڭ سول ما، بالاعا ۇقساپ اۋىلدىڭ قاق ورتاسىنداعى بۇلاققا سۋعا ءتۇسىپ.." دەپ ءبىرتالاي اڭگىمە ايتىپ تاستادى، — دەدى ورەكەڭ.
"ءسوز سۇيەكتەن وتەدى"، دەگەندەي وراز ۇياتتان ورتەنىپ كەتە جازدايدى. سودان بەرى ەكى-اق كۇن ءوتتى، ول دا دەمالىسقا ءتۇسىپ تۇر، كىم ەكەن جەتكىزىپ ۇلگەرگەن، نە دەگەن جەدەلدىك دەگەن ويلار ورازعا مازا بەرمەدى. ارى ويلاپ، بەرى ويلاپ، مۇنىڭ كەشەگى ءتورت جىگىتتىڭ ءبىرى، ءداۋ دە بولسا، ءدوڭبايدان كەلگەنىن جوبالادى.
— كوپ ارالاسپاي، شەتتەڭكىرەپ، "ىشىمدەگىنى تاۋىپ ال" دەگەندەي سىعىرايا كۇلىپ تۇرىسى ۇناماپ ەدى. سول ەكەنىن بىلە قويدىم. اۋداندىق قارجى بولىمىندە قىزمەت ىستەيتىن، ءبىرىنشى باسشىعا جامپاڭداپ، جاقسىاتتى كورىنگىسى كەپ جۇرگەن نەمەرە اعاسى تولەۋ بار، دومالاق ارىزدى سول ارقىلى ىزعىتقان بولدى، ول ءسىرا جەدەل جەتكىزە بىلەتىن قۋ، — دەپ كۇلەدى وراز اعا، — سودان «دوسىم» ءدوڭبايدى ءبىر كورسەم، قىلىعىن بەتىنە باسىپ ايتسام دەۋمەن ءالى كەلەمىن...
— وي، ورەكە-اي، ودان بەرى نەشە جىل ءوتتى؟
— قىرىق جىل...
— سول كەزدە نەگە ايتپادىڭىز؟
— سونىڭ ءساتى تۇسپەي-اق قويدى عوي. بىردە سول اۋىلعا ۋاكىل بولىپ بارىپ، مادەنيەت سارايىندا جينالىس وتكىزدىم. جينالىستىڭ اياعىن الا مەنىڭ جوعارىدا ايتقان دوستارىمنىڭ ءبارى كەپ سالەمدەستى، ال ءدوڭباي جوق. سودان ادەيى ونىڭ قىزمەت ىستەيتىن مەكتەبىنە باردىم. ويىم جۇرتقا دابىرا قىلماي، باياعى بىرگە جۇرگەنىمدى مالدانىپ، ازىلگە سايىپ، قىلىعىن بەتىنە باسىپ ۇيالتۋ ەدى. ديرەكتوردىڭ كابينەتىنە كىرگەننەن ءدوڭبايدى سۇرادىم. "ول وسىندا"، — دەدى مەكتەپ باسشىسى. سودان ىزدەپ كەلىپ كەتسىن، وعان قوسىلىپ ورىنباسارلارى دا اياعىنان تىك تۇردى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، مەنىڭ مەكتەپكە كەلۋىمنىڭ سول-اق الدىندا جۇرگەن ءدوڭبايىم جەر جۇتىپ كەتكەندەي، ەش جەردە جوق...
بىرەر ايدان سوڭ سول اۋىلعا تاعى جولىم ءتۇستى. مەكتەپتىڭ جانىنان وتە بەرە ەسىك الدىندا تۇرعان ونىڭ ديرەكتورى ساكەنگە كوزىم ءتۇسىپ، ماشينانى توقتاتتىم. ءدوڭبايدىڭ جاعدايىن سۇرادىم. "ورەكە، دوسىڭىزدىڭ جاعدايى جاقسى، ءقازىر ساباقتا، قالاساڭىز وسىندا شاقىرتايىن"، — دەپ مەكتەپكە كىرىپ كەتتى. ءبىرازدان كەيىن قايتىپ كەلدى. "ياپىر-اي، ورەكە، ءسىزدى كۇتتىرىپ قويعانىما كەشىرىم وتىنەمىن. جاپ-جاڭا عانا اۋىرىپ تۇرمىن دەپ، ورىنباسارىمنان سۇرانىپ كەتىپتى. الدە ۇيىنە بالا جۇگىرتەيىن بە؟"، — دەدى. ديرەكتورعا العىسىمدى ايتىپ، جونىمە كەتتىم.
— سودان كەزدەسپەدىڭىز بە؟
— جوق. كوشەدە سوناداي جەردەن مەنى كورە قالسا بۇرىلىپ، ءىزىم-قايىم جوق بوپ كەتەدى.
— نەگە ەكەن؟
— ونىڭ سەبەبى، جانىڭنان دا ارىڭ ارتىق، ال، ولىمنەن ۇيات كۇشتى.
ءدوڭبايدىڭ مەنى كورۋگە ءجۇزى شىداماي، كەشىرىم سۇراۋعا جىگەرى جەتپەي جۇرگەنى.
بەس كۇن تىرلىكتە ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماي، ارىڭ مەن ۇياتىڭدى بيىك ۇستاپ، ءجۇزىڭ جارىق بولىپ جۇرگەنگە نە جەتسىن!
وراز اعا وسىنى ايتتى دا، ويلانىپ قالدى. ءوز قاتەلىگىن مويىنداپ، باس تورە باتىلدىق كەرەك-اق. ۇيات تۇسىنگەنگە ولىمنەن دە كۇشتى بوپ تۇر!... ەندى ەكەۋى بۇ فانيدە كەزدەسەر مە ەكەن...ەي، قايدام...
You Might Also Like
-
تەمەكى تارتۋشىلىق كوپ رەتتەردە بالالىق اۋەستىكتەن، ارنەگە قىزىعۋشىلىقتان تۋىندايدى. ءوزىن ەرەسەك، ەشتەڭەدەن تايىنبايتىن باتىر عىپ كورسەتكىسى كەلەتىن ءجاسوسپىرىم، الدىنداعى ۇلكەندەرگە ۇقساعىسى كەلەدى....
-
توقسانىنشى جىلداردىڭ باسىندا جاڭاوزەن قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت ىستەدىم. وتە قيىن كەزدەر، جوقشىلىق، كومسومولدان قاۋساپ قالعان، ەسكى "ۆولگا" اۆتوماشيناسى ءتيدى. قوسالقى بولشەك...
