InfoHub Logo

مۇقان تولەبايەۆ (1913-1960) — قازاقتىڭ اسا كورنەكتى كومپوزيتورى، قوعام قايراتكەرى، كسرو حالىق ءارتيسى (1959)، كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (1949)، قازاقستان رەسپۋبليكاسى گيمنى اۆتورلارىنىڭ ءبىرى. تۋىپ-وسكەن جەرى — الماتى وبلىسىنىڭ بورلىتوبە اۋدانىنداعى قاراشىعان اۋىلى. توپىراق بۇيىرعان جەرى — الماتى قالاسى.

ورتا مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ الماتى پەداگوگيكالىق ۋچيليششەسىندە وقيدى (1933). وسى كەزدە اۋداندىق «جۇمىسشى جاستار» تەاترىن ۇيىمداستىرادى. الماتىدا وتكەن حالىق ونەرپازدارىنىڭ بۇكىل قازاقستاندىق 1-سلەتىنە قاتىسىپ (1934)، ءانشى رەتىندە كوزگە تۇسەدى. موسكۆا كونسەرۆاتورياسى جانىنان اشىلعان قازاق ستۋدياسىنا وقۋعا تۇسەدى (1936). قازاقتىڭ حالىق اسپاپتار وركەسترىنىڭ ديريجەرى قىزمەتىن اتقارادى (1942-1944). موسكۆا كونسەرۆاتورياسىن (ماياكوۆسكيي مەن فەرەننىڭ كومپوزيسياسى كلاسى بويىنشا) ءبىتىرىپ شىعادى (1951). كسرو كومپوزيتورلار وداعىنىڭ مۇشەسى (1942). قازاقستان كومپوزيتورلار وداعى باسقارما مۇشەسى (1948). قازاقستان كومپوزيتورلار وداعى باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى (1956-1960).

مۇقاننىڭ اناسى ءتاجىبالا مەن تۋعان ناعاشىسى اپىرباي اقىندىق، انشىلىك، كۇيشىلىك ونەرىمەن توڭىرەگىنە تانىلعان ادامدار. بۇل بولاشاق كومپوزيتوردىڭ ونەرگە جاستايىنان بەيىمدەلىپ، بويىنداعى بۇلا دارىننىڭ قاناتتانۋىنا سەبەپشى بولعان. جالپى م. تولەبايەۆ شىعارمالارىنداعى مۋزىكالىق — ەپيكالىق ءۇردىستىڭ بەل الىپ جاتاتىنى، ونىڭ ۇدايى حالىق ونەرىنە تابان تىرەپ، حالىقتىڭ باي مۋزىكالىق قازىناسىنان شابىت الىپ وتىراتىنىن اڭعارتادى. م.تولەبايەۆ تۋىنداتقان وپەرالاردىڭ، وركەسترلىك نەمەسە ۆوكالدى-سيمفونيالىق شىعارمالاردىڭ، كامەرالىق-اسپاپتىق پەسالاردىڭ، اندەر مەن رومانستاردىڭ قاي-قايسىسى دا تەرەڭ سەزىمتالدىعىمەن، مۋزىكالىق ءتىلىنىڭ شىنشىلدىعىمەن، وزىندىك قولتاڭباسىمەن دارالانىپ وتىرادى. ونىڭ شىعارمالارىنىڭ كوركەمدىك قۋاتى تەگەۋرىندى، پاراسات-پايىمى ورەلى، كوركەمدىك-يدەيالىق باعىتى ايقىن، ءۇلتتىق-تولتۋمالىق بوياۋى قانىق. م.تولەبايەۆ قىسقا عانا عۇمىرىندا جۇزدەن استام مۋزىكالىق شىعارمالار تۋىنداتىپ ۇلگەرگەن. بۇلاردىڭ ىشىندە وپەرالىق، كونتاتالىق-وراتوريالىق جانە ءان-رومانستىق شىعارمالارى ايرىقشا دەن قويدىرادى. اسىرەسە، «ءبىرجان-سارا» وپەراسى ونىڭ كومپوزيتورلىق دارىنىنىڭ شىرقاۋ شىڭى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە قازاقتىڭ حح عاسىرداعى مۋزىكالىق مادەنيەتىنىڭ ەڭ كورنەكتى تابىىستارىنىڭ ءبىرى. «ءبىرجان-سارا» وپەراسى ءوزىنىڭ پوليفونيالىق بولمىسىنا قاراماستان، ۇلتتىق ءنارى قۇنارلى تۋىندى. ناعىز ونەردىڭ تابيعاتىنا ءتان ءتولتۋمالىق «ءبىرجان-سارا» وپەراسىنىڭ ءونبويىنان ايقىن اڭعارىلىپ وتىرادى. م.تولەبايەۆ قازاقتىڭ كاسىپقوي مۋزىكالىق مادەنيەتىن قالىپتاستىرىپ، ورنىقتىرۋشى حاس دارىنداردىڭ ءبىرى.

---