InfoHub Logo

ءپوزيتيۆتى ويلاۋ ومىردەگى ناتيجەلىلىك پەن ءوزىن-ءوزى باعالاۋعا كەرى ىقپال ەتەدى.  ومىرلىك جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن كەدەرگىلەر مەن قيىنشىلىقتار تۋرالى دا ويلاۋ قاجەت. پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ پروفەسسورى گابريەل ەتتينگەن ءپوزيتيۆتى ويلاۋعا بالاما ۇسىنعان Rethinking Positive Thinking: Inside the New Science of Motivation كىتاپتىڭ اۆتورى وسىنداي پىكىر ايتادى.

كوپشىلىك ادامدار ءپوزيتيۆتى ويلاۋ ناتيجەسىندە ماقساتقا جەتۋگە بولادى دەپ سەنەدى. پسيحولوگيا جانە ءوزىن-وزى دامىتۋ باعىتتارىنداعى كوپتەگەن كىتاپتاردىڭ اۆتورلارى  ءپوزيتيۆتى ويلاۋ ۇنەمى جاقسى كوڭىل-كۇيدە جۇرۋگە كومەكتەسەدى جانە ءومىردىڭ جاقسى جاققا قاراي وزگەرۋىنە الىپ كەلەدى دەپ تۇجىرىمدايدى.

الايدا بارلىعى ءبىز ويلاعانداي ەمەس. قىسقا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا  ءپوزيتيۆتى ويلاۋ ءوزىڭدى جاقسى سەزىنۋگە كومەگىن تيگىزەدى. ءبىراق ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا ول ءسىزدىڭ ۋاجدەمەڭىزدىڭ ناتيجەسىزدىگىنە جانە ماقساتىڭىزعا جەتۋگە كەدەرگى كەلتىرەدى.

ءپوزيتيۆتى ويلاۋ ماقساتقا جەتۋگە قالاي كەدەرگى كەلتىرەدى؟

گابريەل ەتتينگەن ءوزىنىڭ ارىپتەستەرىمەن بىرلەسە وتىرىپ،  بىرنەشە ونداعان جىل ىشىندە  جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەر ناتيجەسىندە ءپوزيتيۆتى ويلاۋ مەن تومەن ناتيجەلىلىك اراسىنداعى بايلانىستى انىقتادى.

The Motivating Function of Thinking About the Future: Expectations Versus Fantasies ەكسپەريمەنتىنە سۇيىكتىسى الىستا تۇراتىن ستۋدەنتتەر تارتىلدى. تاجىريبەگە قاتىسقان ستۋدەنتتەردەن سۇيىكتى ادامىمەن كەزدەسۋگە ولاردىڭ دايىندىعى، سونداي-اق وقيعالىق قارىم-قاتىناستىڭ بولاشاق كورىنىسىن سيپاتتاپ بەرۋى سۇرالدى.

بەس ايدان كەيىن عالىمدار تاجىريبەگە قاتىسقان ستۋدەنتتەردى تاعى دا باقىلاۋعا الدى. ناقتى جاعدايدا  كوپتەگەن قاتىسۋشىلار وزدەرىنىڭ بولاشاقتارى تۋرالى قيال دۇنيەلەردى العا تارتقان، ءپوزيتيۆتى ويلاعاندار اراسىندا قانداي دا ءبىر ناقتى ارەكەتتەر قابىلداعاندار ساۋساقپەن سانارلىقتاي بولىپ شىققان.

ءوز كەزەگىندە گابريەل ەتتينگەن مۇنداي ەكسپەريمەنتتى باسقا ەل وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن دە جۇرگىزىپ كوردى. زەرتتەۋ ناتيجەسىنە سايكەس ءپوزيتيۆتى فانتازيا كوپشىلىك جاعدايدا وڭ ناتيجە بەرمەيتىندىگى انىقتالدى.

جالپى باستاپقى كەزدە ءپوزيتيۆتى ويلاۋ ناتيجەلىلىكتى جوعارلاتادى، ويتكەنى ول ويدىڭ بوساڭسۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. سوسىن ول بىزدەن ەنەرگيانى تارتا باستايدى. Positive fantasies about idealized futures sap energy ەسپەريمەنتى اياسىندا عالىمدار قاتىسۋشىلاردىڭ بولاشاق تۋرالى بىرنەشە  مينۋتقا سوزىلعان ءپوزيتيۆتى فانتازياسىن باقىلاپ كوردى. وسى ۋاقىت ىشىندە ولاردىڭ سيستولالىق قىسىمدارى ايتارلىقتاي تومەندەپ كەتتى.

جاقسى ناتيجە تۋرالى فانتازيا ءبىزدىڭ ماقساتقا قول جەتكىزگەندىگىمىزدى سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. الايدا قورىتىندىسىندا ءبىز ول بويىنشا ناقتى ارەكەتتەر جاسامايمىز، ءپوزيتيۆتى ويلاۋ قيال تۇرىندە قالىپ قويادى.

ال زەرتتەۋ بارىسىندا جەتىستىكتەرگە كۇدىكپەن قاراعان قاتىسۋشىلار وزدەرىنىڭ ماقساتتارىنا جەتۋ ءۇشىن كوپ كۇش-جىگەرلەرىن جۇمساعاندىعى انىقتالدى.

ءپوزيتيۆتى ويلاۋ كۇيزەلىسكە قالاي الىپ كەلەدى؟

زەرتتەۋشىلەر ارەكەت ناتيجەلىلىگىنىڭ تومەن بولۋى كۇيزەلىستى تۋدىرادى دەپ تۇجىرىمدايدى.

پسيحولوگتاردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، كۇيزەلىسكە تۇسكەن ادامداردىڭ كوپشىلىگى ناقتى جاعدايدى بۇرمالانعان كوزقاراسپەن قابىلدايدى-مىس. ولار ءوزىنىڭ ومىرىندەگى جاعىمسىز اسپەكتىلەردى تۇيەدەي ەتىپ كورسەتەدى. كۇيزەلىس بەيسانالىقتا جاتقان وسى بۇرمالانعان ويلايدان تۋىنداۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل ويلاۋعا جۇمىستاعى ساتسىزدىكتەر نەمەسە ماقساتقا قولجەتكىزە الماۋ سالدار بولۋى ىقتيمال.

گابريەل ەتتينگەن وسى باعىتتا ءتۇرلى جاستاعى توپتار اراسىندا Pleasure Now، Pain Later: Positive Fantasies About the Future Predict Symptoms of Depression ءبىرقاتار زەرتتەۋلەر جۇرگىزدى. زەرتتەۋ بارىسىندا قىسقا مەرزىمدى پەرسپەكتيۆادا  ءپوزيتيۆتى فانتازيا كۇيزەلىس دەڭگەيىن تومەندەتەتىندىگىن، ال ۇزاق مەرزىمدە كەرسىنشە جوعارلاتاتىندىعىن دالەلدەدى.

ناتيجەلىلىكتىڭ تومەندەۋى مەن كۇيزەلىس بەلگىلەرى اراسىنداعى بايلانىستى تەكسەرۋ ءۇشىن عالىمدار 148 ستۋدەنت قاتىسقان ەكسپەريمەنت جۇرگىزدى.

سەمەستردىڭ باسىندا سىناقتالۋشىلارعا الداعى ۇلگەرىمدەرىنىڭ بارىسى تۋرالى ايتىپ بەرۋگە ءوتىنىش جاسالدى، ال عالىمدار ولاردىڭ كۇيزەلىستىك دەڭگەيىن باعالادى. ەكى اي وتكەننەن كەيىن ستۋدەنتتەر تاعى دا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، ساۋالنامانى تولتىردى.

وزدەرىنىڭ بولاشاق ساباق ۇلگەرىمى تۋرالى ءپوزيتيۆتى نەگىزدە پىكىر بىلدىرگەن ستۋدەنتتەردىڭ ۇلگەرىمى ناشار ناتيجە كورسەتتى ولار قىسقا مەرزىمدى ءپوزيتيۆتى ويلاۋ ارقىلى جاقسى ۇلگەرىمگە قولجەتكىزدىك دەپ سەندى. ال شىندىعىندا ماسەلە باسقا... ونىڭ باستى سەبەبى ولار وقۋعا جەتكىلىكتى دەڭگەيدە كوڭىل بولمەۋىندە بولىپ وتىر.

باسقا زەرتتەۋ ناتيجەسى بويىنشا ءپوزيتيۆتى فانتازيا وز-وزىنە قول سالماقشى بولعان سىرقاتتارعا كومەگىن تيگىزدى، ولاردىڭ ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسى ارتتىردى. الايدا ۋاقىت وتە كەلە ولار ەكىنشى رەت وزدەرىنە قول سالۋ ارەكەتتەرىن جاسادى.

ەگەر ءسىزدىڭ دوسىڭىز كۇيزەلىستە جۇرگەن بولسا، وعان ءپوزيتيۆتى ويلاۋعا كەڭەس بەرمەڭىز. ءسىز وعان جاقسىلىق  جاسايمىن دەپ، ونى جاماندىققا ۇشىراتۋىڭىز ابدەن مۇمكىن.

قاراما-قارسى ارەكەتپەن ويلاۋ — ءپوزيتيۆتى ويلاۋدىڭ بالاماسى

ءپوزيتيۆتى ويلاۋدان باس تارتپاڭىز، تەك ونىڭ سىزگە جۇمىس جاساۋىنا ماجبۇرلەڭىز. ارمانىڭىزدى شىنايى ومىرمەن بايلانىستىرىڭىز. تەك ءپوزيتيۆتى ارەكەتتەردى عانا العا تارتا بەرمەي، الداعى قيىن كەزدەر مەن ىقتيمال ساتسىزدىكتەردى دە سانادان شىعارماعان ءلازىم.

گابريەل ەتتينگەن مەن ونىڭ ارىپتەستەرى جۇرگىزگەن بىرنەشە زەرتتەۋ قورىتىندىلارى قاراما-قارسى ويلاۋ موتيۆاسيا مەن ناجيجەلىلىكتى جوعارلاتاتىندىعىن دالەلدەدى. Self-Regulation of Goal Setting: Turning Free Fantasies About the Future Into Binding Goals بارىسىندا گەرمانيادا 168 ستۋدەنتپەن ولاردىڭ ارماندارى تۋرالى سۇراق-جاۋاپ جۇرگىزىلدى. سونداي-اق ولار وسى ارمان-مۇراتتارىنىڭ ورىندالۋ ىقتيمالدىعىن دا باعالاۋى ءتيىس ەدى. وندا ءاربىر ستۋدەنت ءوزىنىڭ ماقساتىن ىسكە اسىرۋ بارىسىنداعى ءپوزيتيۆتى  مۇمكىندىكتەرى مەن كەدەرگىلەرى تۋرالى ءسوز قوزعادى.

سوسىن تاجىريبەگە قاتىسقا ستۋدەنتتەردى ءتورت توپقا ءبولىپ، ولاردى باعالاۋ جۇرگىزىلدى. ونىڭ ءبىرىنشى توبى قاراما-قارسى ارەكەتپەن ويلايتىن توپ: ءوزىنىڭ ارمانىنىڭ ءبىرىنشى ءپوزيتيۆتى، سوسىن نەگاتيۆتى سەنارييلەرىن كورسەتكەندەر. ەكىنشى توبى تەك ءپوزيتيۆتى تۇستارىن ايتقاندار، ال  ءۇشىنشى توپ ەڭسەرىلمەيتىن كەدەرگىلەردى عانا كورسەتكەن ستۋدەنتتەر. ءتورتىنشى توپ ءبىرىنشى نەگاتيۆتى، سوسىن ءپوزيتيۆتى سەنارييلەر ۇسىنعاندار.

ەكى اپتا وتكەننەن سوڭ عالىمدار قاراما-قارسى ارەكەتپەن ويلايتىن ستۋدەنت توبىنىڭ موتيۆاسيالىق ارەكەتكە كوشۋ پروسەسىن بايقادى.

قاراما-قارسى ارەكەتپەن ويلاۋ ەكسپەريمەتكە قاتىسۋشىلاردى شىندىققا جاناسپايتىن ماقساتتاردان باس تارتىپ، بارىنشا مۇمكىن ماقسات-مۇراتتارعا كۇش جۇمساۋىنا جول اشتى.

قاراما-قارسى ارەكەتپەن ويلاۋ ءبىزدىڭ كۇش جىگەرىمىزدى اقىلمەن جۇمساۋعا عانا كومەكتەسپەيدى، ول ءبىزدى ىقتيمال كەدەرگىلەرگە دايىن بولۋعا باعىتتايدى. بۇل ءادىس كەدەرگىلەر بولا قالعان كەزدە جوسپارلانعان، اقىلعا سالىنعان شارالاردى قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

WOOP  ءادىسى قاراما-قارسى ويلاۋدىڭ ۇتىمدى نۇسقاسى

نيۋ-يورك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پسيحولوگى پيتەر گولۆيتسەر جانە ونىڭ ارىپتەستەرى  «ىسكە اسىرۋ ينتەنسياسى» ءادىسىن ءساتتى قولداندى Implementation Intentions. Strong Effects of Simple Plans. بۇل ادىستە جوسپار قۇراتىن قاتىسۋشى «ەگەر.... جاعداي ورىن العان كەزدە وندا...». ماسەلەن، «ەگەر مەن ماقساتىما جەتۋ بارىسىندا ح جاعدايىنا تاپ بولسام، Z  ارەكەتىن جاسايمىن» دەگەن سياقتى كونسترۋكسيانى پايدالانادى.

مۇنداي ادىسپەن جوسپار قۇرۋشى ادامدار بارىنشا ناتيجەگە قول جەتكىزەتىندىگىن عالىمدار دالەلدەپ وتىر.

گابريەل ەتتينگەن وسى ستراتەگيانى قاراما-قارسى ارەكەتپەن ويلاۋدى ۇتىمدى ۇيلەستىرە ءبىلدى. ناتيجەسىندە  ءتورت ساتىنى قامتيتىن جاتتىعۋ تۇجىرىمىن جاسادى. مۇنى كۇندەلىكتى ومىردە وڭاي جاساۋعا بولادى. ول WOOP (Wish، Outcome، Obstacle، Plan) WOOP my life دەپ اتالادى.

WOOP ءادىسىنىڭ قاعيدارتتارى قانداي؟

1 - ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ماقساتىڭىز مەن ارمانىڭىزدى جاسايسىز (Wish).

2 - ءسىز قالاعان ناتيجەڭىزدى انىقتايسىز (Outcome).

3 - ءسىز ماقساتقا جەتۋ جولىنداعى ىقتيمال كەدەرگىلەر نەمەسە پروبلەمالار (Obstacle) تۋرالى ويلاناسىز.

4 - ءسىز «ەگەر ....، وندا ....» ستراتەگياسىن پايدالانا وتىرىپ، وسى كەدەرگىلەردى جويۋ بويىنشا ارەكەتتەر جوسپارىن (Plan) قۇراسىز.

مىسالى، ءسىز جۇمىس بەرۋشىمەن اڭگىمەلەسۋگە دايىندالۋداسىز، ءسىز ءوز كەزەگىڭىزدە الەۋەتتى جۇمىس بەرۋشىنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ، ءوزىڭىز قالاعان جۇمىسقا تۇرعىڭىز كەلدى دەلىك.

1 - ءبىرىنشى كەزەكتە ءسىز: «مەن قابىلەتىممەن، بىلىكتىلىگىممەن جانە جۇمىس ىستەۋگە دەگەن قۇلشىنىسىممەن جۇمىس بەرۋشىنىڭ نازارىن وزىمە اۋدارۋىم كەرەك» دەگەن ماقسات قوياسىز.

2 - سوسىن كورىنىستى جاعدايعا كوشەسىز. ءوزىڭىزدى ەركىن ۇستاپ، جۇمىس ىستەۋ قابىلەتتەرتەرىڭىزدى بولىسەسىز. جۇمىس بەرۋشى ءسىز تۋرالى جاعىمدى پىكىردە بولادى.

3 - ءسىز اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا سىزگە كەدەرگى كەلتىرەتىن ىقتيمال پروبلەمالاردى جانە ساتسىزدىكتەردى ويلايسىز. وتكەن شاقتاعى ساتسىزدىكتەردى ەسكەرە وتىرىپ، ناقتى ادىسكە كوشەسىز. مۇنداعى ەڭ باستى پروبلەما وزىڭە سەنىمدىلىكتىڭ تومەن بولۋى.

4 - وسى باعىتتا ءسىز جوسپار قۇراسىز. ەگەر اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا وزىڭىزگە سەنىمسىزدىك ورناعان جاعدايدا، وندا مەن ءوزىمنىڭ اقىلدى جانە وسى سالانى مىقتى مەڭگەرگەندىگىم تۋرالى ويدى ويلاۋعا تىرىسامىن.

WOOP ءادىسىن كاسىبي سالادا قولدانۋعا شەكتەۋ جوق. بۇل ستراتەگيا تايم-مەنەدجمەنت داعدىلارىن دامىتۋعا، سپورتپەن اينالىسۋدى باستاۋعا، سالماق تاستاۋعا، بارىنشا كوپ ساياحاتتاۋعا، جاقىن ادامدارمەن قارىم-قاتىناستى جاقسارتۋعا، كۇيزەلىستەن شىعۋعا كومەگىن تيگىزەدى.

جالپى قورىتى كەلگەندە، WOOP ماقساتقا جەتۋدىڭ وڭتايلى ءادىسى. جانە بۇل ءادىستىڭ  جاتتىعۋلارى جەڭىل، ءارى ناتيجەلى.

WOOP — بۇل ءپوزيتيۆتى ويلاۋدى الماستىرا المايدى. ەگەر سىزگە قىسقا مەرزىم ويلاۋدا وڭ ناتيجەلەرگە قول جەتكىزگىڭىز كەلسە، وندا ءپوزيتيۆتى ويلاۋ تاپتىرماس ءادىس. ال مەرزىمى ۇزاق جاعدايلاردا ەسىڭىزدى جيناپ، جاعىمدى ەموسيانى سەزىنە وتىرىپ، ناقتى ارەكەتتەرمەن جۇمىس جاساڭىز. كەز كەلگەن جەتىستىك وڭاي كەلمەيتىندىگىن ەستەن شىعارماڭىز...

شىنىمەن دە العا قاراي جىلجۋ ءۇشىن تەك عانا ءپوزيتيۆتى اسپەكتىلەرگە عانا تۇجىرىمدالماي، وندا كەزدەسەتىن كەدەرگىلەر مەن قيىنشىلىقتار تۋرالى دا ەسكەرگەن ابزال.

---