InfoHub Logo

اسپان استىن، جەر ءۇستىن الاي-دۇلەي ەتىپ، جان-جاعىما  نۇر شاشىپ، نايزاعايدىڭ جارقىلىنان كوڭىلشەڭ بۇلتتاردىڭ ءوزى جىلاپ hءام قۋانىپ وتىرعان شاقتا “ادام” اتاۋى جاراتىلدى  جانە سول كەزدەن باستاپ  “عاجايىپ الەم” دەگەن ءالى بىتپەگەن شىعارما جازىلۋدا.  ول شىعارمانىڭ كەيىپكەرلەرىنىڭ ىشىندە سەن دە، مەن دە بارمىن.  جەردى، ەلدى جاراتقان ءتاڭىرى قانداي شەبەر ەدى!؟  دەگەنمەن، ءومىر مەن ادام اراسىندا ءالى كۇنگە دەيىن بايلانىس ورناماعان.  “ادام” ءوزى سياقتى باسقا دا تىرشىلىكتەگى جاراتىلىستارمەن  بايلانىسقا تۇسە الدى. ءبىراق، ومىرمەن ەمەس. نە ءۇشىن؟ ونىڭ جاۋابى ءار قيلى.

ادام - ەرەكشە جاراتىلىس. قانشالىقتى سانالى بولعانىمەن، سونشالىقتى اقىماق. اللانىڭ ءوزى ادامعا ساف التىننان قىمبات ءومىر بەرىپ تۇرسا دا، ادام الەمنەن وسى كۇنگە دەيىن التىن ىزدەۋدەن شارشاعان ەمەس. مىنە، ءبىر دالەلى وسى. بۇل  اقىلدىلىق پا، الدە  اقىماقتىق پا؟

اقىلدىلىق دەسەك، ونىڭ سەبەبىن انىقتاۋعا تىرىسىپ كورەيىك.  ادام ومىرگە كەلگەننەن ەلدەن وزگەشە بولۋعا، جايلى ءومىر سۇرۋگە، جاڭاعى اللا بەرگەن  التىنداي ءومىرىن جاقسى وتكىزۋگە تىرىسادى. ال بۇلاي ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن مىندەتتى تۇردە جاقسى جاعدايدى، الەمدەگى التىنداردىڭ بارلىعىن  تالاپ ەتەدى. ال ادام سول ءۇشىن مانساپ، بايلىق ىزدەيدى. ءبىراق كوپشىلىگى ادامنان نادانعا اينالىپ جاتادى. سەبەبى، بايلىق كوزدىڭ نۇرىنا، تەرىنىڭ سۋىنا ەنگەننەن كەيىن بويدان ادامگەرشىلىك قاسيەت كەتەدى. سەبەبى، وزىمىزگە ءوزىمىز قانشالىقتى جاقىنداي تۇسسەك، ومىردەن سونشالىقتى الىستايتىنىمىز بار. ال، بۇل -  اقىماقتىق. سوندا ءومىر دەگەنىمىز نە دەيسىز بە؟

الدىمەن، ءومىردىڭ ءمانى بولعان ادامگەرشىلىك جايلى تالداۋ جاسايىق.

ادامگەرشىلىك - بۇل اللانىڭ جۇرەككە قوسىپ بەرگەن كيەلى قانى، مىنەزى، قاسيەتى! قاننىڭ ىشىندە مەيىرىم- شاپاعات، مىنەزدە-ماحابات، قاسيەتتە-رۋح بولادى.

مەيىرىم – قانىڭ تۋلاپ، بويعا تاراعان شاقتا، جول-جونەكەي جۇرەككە دە سوعىپ، جىلۋ بەرىپ، وكپەگە ءنار بەرىپ، كوڭىلگە بارىپ تۇنەپ، باۋىرعا بارىپ شالقىپ، بۇتكىل بويدى كەزىپ شىعىپ، ىشكى الەمنەن سىرتقى الەمگە ىستىق نۇر تاراتادى. ول – الەمدى  بيلەيدى.  سەبەبى ادامنىڭ مەيىرىم شۋاعى جارقىراعان شاقتا كۇننىڭ نۇرىنىڭ ءوزى دە ءالسىز!

ماحاببات... مەن ءوز باسىم “ماحاببات جوق” دەپ ويلايتىنمىن. نەگىزىندە بار ەكەن. ول - جۇرەكتىڭ تۇپكى بولمەسىندە، كوڭىلمەن بىرگە جايعاسقان دۇنيە ەكەن.  ماحاببات – ءبىر تىلسىم كۇشكە، تىلسىم جانعا، قۇبىلىسقا قۇشتارلىق. قۇشتارلىق بار جەردە سەزىم بولادى. سەزىم بار جەردە تاتتىلىك بولادى.  ءتىپتى، سەزىممەن ىشكەن سۋىڭ ءزام-زام سۋىنداي شيپالى، سەزىممەن سويلەگەن ءسوزدىڭ ءبارى دە  جانعا راحات سىيلاي الاتىن قۇدىرەتتى كۇشكە يە بولادى.

رۋحتى ادام - ەڭ مىقتى ادام. ويتكەنى ول – ومىردە بولعان وزگەرىستەردەن قاشپايدى. وتكەنگە ورالمايدى. بولاشاققا باسقان قادامدارى نىق ءارى شىنشىل كەلەدى. ال شىنشىل ادام ءقادىرلى، سىيلى بولادى.

مىنە، وسىلاردىڭ  ءبارى دە – ادامگەرشىلىك. ادامگەرشىلىك دەگەندە، ءبىز ەڭ الدىمەن “ادام” ءسوزىن تالداپ الايىق.  ادام كىم؟ ادام دەپ دۇنيەدەگى جاندىلاردىڭ سىرت كەلبەتىنە قاراپ اجىراتامىز با،  الدە ىشكى الەمىنە كارايمىز با؟  ءقادىر ءمىرزا-الى ايتقانداي: “ادام - اللانىڭ شىعارماسى”.  راس،  ادام - اللانىڭ جازعان، جاراتقان شىعارماسى. اللا الەمدى جاراتۋمەن قاتارموندا تىرشىلىك ەتەتىن جاندىلاردى  دا جاراتتى. بىزگە “ادام” دەگەن سوزگە لايىقتى جۇرەك، ويلايتىن سانا، بيىك شىڭدى كوزدەگەن ارمان  بەردى. “ادام” دەگەن ءسوز -جۇرەك، سانا، سەزىمنەن قۇرالادى.   وسى   4-اق ءارىپ، تولىقتاي زەرتتەلمەگەنىمەن، بۇل كۇندە   ماعىناسى ۇشان-تەڭىز بولىپ جاتىر.  “ادام” دەگەن سوزبەن تىركەستىرگەن “ادامگەرشىلىك”دەگەن ءسوزدىڭ دارەجەسى دە توپىراق استىندا قالماسى انىق. ادامگەرشىلىگى بار ادام “ءومىر” دەگەن 4 ءارىپتىڭ 40 سىرى مەن ءمانىن تۇسىنە الادى. الەمنەن ىزدەپ كەلگەن جان راحاتىن  تابا الادى. ونسىزدا ادامدار - جەر ەگەسى  ەمەس. ولار - جاي عانا ءومىر يەسى.   ال ەندى سول  ءومىر دەگەنىمىز نە؟ ءومىر - ۇعىمى ءبىر، بولجامى كوپ تىلسىم دۇنيە! ونى اركىم ءار-قيلى كورەدى. ءبىرى - ماحاببات، ءبىرى - وزەن، ءبىرى - الىس جولعا تەڭەيدى. ءقادىرىن دە اركىم ءار ءتۇرلى تۇسىنەدى. اكەسى جوقتىڭ ءومىرى قالاي؟! اناسى جوقتىڭ ءومىرى قالاي؟! بالاسىزدىڭ ءومىرى قالاي؟! “ءومىر دەگەننىڭ نە ەكەنىن، ولگەننەن سۇرا دەر ەدىم” – دەپ، مۇقاعالي ايتقانداي، اركىمگە ءومىردىڭ ءقادىرى ءارتۇرلى. سوندىقتان ءومىردىڭ تۇپكىلىكتى ءتۇيىنى جوق...

قازاقتىڭ اقيىق اقىنى مۇقاعالي ماقاتايەۆ ءبىر جىرىندا “ءومىر دەگەن- ءبىر جارق-جۇرق ەتكەن نايزاعاي!”، - دەيدى. مۇمكىن... مۇقاڭنىن سوزىندە دە جان بولار.  ءومىر دەگەن - وتە الىس جول. ءبىراق، وعان  جەتۋ ءۇشىن  ادامنىڭ ۋاقىتى از. ويتكەنى ءومىر تولقىنى ءبىر ادامنىڭ ۋاقىتى ءبىتتى ەكەن دەپ، جارعا سوعۋدى توقتاتپايدى. وتكىنشى، وتەدى، كەتەدى.  ول  - ءبىر تال تەمەكىنىڭ شوعىنداي، بىتەردە عانا ءقادىرلى...

“جارق-جۇرق ەتكەن نايزاعاي” – دەدىك. مۇقاڭ نەتكەن شەبەر دەسەڭىزشى؟ بۇل سوزىمەن اقىن ءومىردىڭ نايزاعاي جارقىلىنداي تىم قىسقالىعىن كورسەتىپ جاتىر. ال، ءبىر جاعىنان ادام ومىردە نايزاعاي ۇشقىنىنداي جارق-جۇرق ەتىپ ءومىر ءسۇرۋ كەرەكتىگىن، ۇشقىن سىيلاپ ءوتۋ كەرەكتىگىن ايتىپ وتكەن. ويىمنىڭ نەلىكتەن وسىلاي وربىگەنىن بىلگىڭىز كەلە مە؟  دوسىم بىردە: “ءومىر ارسىزداردىكى”- دەپ ەدى. ارينە بيولوگيالىق ەمەس، پسيحولوگيالىق ارسىزداردىكى بولۋى مۇمكىن. راسىمەن دە،  ءومىر لاۋلاپ جاناتىنداردىكى، قاسقىرداي جالما-جان باقىت ءۇشىن تالاساتىنداردىكى. ومىردە قاسقىر بولۋ كەرەك تە شىعار. قاسقىر بولعان ادام عانا باقىتتى بولا السا كەرەك. ويتكەنى قاسقىر بولىپ، باقىتىڭ ءۇشىن باسەكەلەسىڭدى تالاساڭ عانا ءومىر  شىڭىنا شىعا الاسىن.  ارينە كەز كەلگەندى قانىن شىعارىپ جەۋ ەمەس، كەرەك كەزدە جەۋ كەرەك، تالاۋ كەرەك. سوندا عانا بىرىنشىلىكتى قولعا الارسىڭ. ءبىراق بۇل ءومىردى ءتۇسىنۋ دەگەن ەمەس.

مەنىڭشە، ءومىر ءسۇرۋ دەگەن - الەمگە ءبىر جارق ەتىپ ۇشقىن سىيلاپ، قورقىنىش hءام جارىق سىيلاپ،  ايدىڭ توڭىرەگىندەگى بۇلتتاردى سوعىستىرىپ،  جان ايحايىڭدى ءبىر كۇركىرەتىپ، ارتىنان اي نۇرىنا اينالىپ نەمەسە كۇن شۋاعىنا ەنىپ، الەمگە نۇر شاشۋ، ول الەمدى جاڭاعى جارقىلىڭ ارقىلى سويلەتۋ. مىنە، ءومىردى ءتۇسىنۋ، ومىرمەن بايلانىس دەگەن وسى شىعار. ادامزات زارىعىپ كۇتكەن بايلانىس ءدال وسى. وكىنىشكە وراي  بۇل بايلانىس ءالى بولعان جوق. سەبەبى، بۇل  كۇندەردە شىنايى ادام دا، قيالي ادام دا كوپ. ولار ءومىر تۇگىل  ءبىر-بىرىن تۇسىنبەي ءجۇر. ەڭ الدىمەن سولار ءبىر-بىرىن ءتۇسىنۋ كەرەك. سوندا  عانا ءبىر كوزقاراسپەن ءومىردى زەرتتەۋ باستالادى، سوندا عانا ءبىر ناتيجە بولۋى مۇمكىن.  ءبىر كۇن كەلەدى – جاراتىلىس پەن ءومىر ورتاسىندا ءتاتتى ءبىر بايلانىس ورنايدى.  ول كۇن -  اقىرعى زاماننىڭ اقىرعى كۇنى بولادى!..

نۇرلان ابدىكارىموۆ،

تارمۋ ستۋدەنتى

---