InfoHub Logo

ەلدىڭ كاسىبىنىڭ تۇرىنە وراي اڭگىمەلەرى دە وزگەرىپ وتىرادى. ەگىن، پىشەن، جوق بولسا، ەل اشارشىلىققا بەت السا، ءورىس الاتىن اڭگىمە — ۇرىلاردىڭ ەپتىلىگى، ەتى ءتىرى جىگىتتەردىڭ ەلدەن ولجا تۇسىرگىشتىگى، اقساقالداردىڭ بيلىككە شەبەرلىگى، تاعى سوندايلار.

بيىل ەلدە ەگىن، پىشەن مول عوي. ەلدىڭ اڭگىمەسى شارۋاشىلىق تۋرالى كوبىرەك ۇشىرايدى: مىرقىمبايدىڭ تارىسىنىڭ بىتىكتىگى، شاربايدىڭ جەرىن ادەمى تىرمالاعاندىعى، ءموجىبايدىڭ تۇقىم شاشقىشتىعى. قىسكاسى، قايتكەندە ەگىننىڭ بىتىك شىعاتىندىعىن ەل سەزەدى. سونى كوبىرەك اڭگىمە قىلادى. ءبىراق سەزىپ وتىرسا دا، سونى ىستەۋ جاعى شابان. اۋزى ايتقانمەن، قولى ىستەمەيدى.

ءۇي تولى ادام قىمىز ءىشىپ كۇپىلدەپ وتىرعاندا، ستەپان دەگەن ۇستا كەلدى. قازاق شەبەرگە قانداي جالپاقتاعىش:

— ستەپان، جوعارى شىق،— دەپ توردەن ورىن بەرىستى.

— قالاي، ەگىن بىتىك پە؟

— بىتىك.

— بيىل قانشا الاسىڭ؟

— ءۇش مىڭ پۇتتان ارتىعىراق الارمىن،— دەپ ستەپان ميىعىنان كۇلەدى. سەپكەن جەرىن سۇراساڭ، ون جەر سەپكەن.

جەرىنەن 150 پۇت قۇرعان بولادى. ون جەر بيداي سەپكەن قازاقتان نەشە پۇت بيداي الاسىڭ دەپ سۇراساڭ:

— 400-500 پۇت الامىز،— دەيدى. ستەپاننىڭ جەرىنەن 150 پۇتتان تۇسكەندە، قازاقتىڭ جەرىنەن ەڭ قۇرىعاندا 100 پۇت نەگە تۇسپەيدى؟ الدە ورىستىڭ جەرى ەرەكشە ادەمى مە؟ جوق، جەردە وزگەشەلىك شامالى. جاۋىن دا بىردەي جاۋادى.

ەندەشە كەم شىعاتىن سەبەبى نە؟ جاۋاپتى ەلدىڭ ءوزى بەرەدى: 1) ستەپان قار سۋىمەن سالدى. جەردىڭ دىمقىلى بار كەزىندە ەگىن تەگىس كوكتەپ شىعىپ قالادى. 2) ستەپان بيدايدى كىلەڭ زالوگكە سەپتى.

قازاققا نە كورىندى؟ ەرتە سەپسە، قولىن بىرەۋ بايلاپ قويدى ما؟ زالوگ جىرتسا، كولىگى جەتپەي وتىر ما؟

مۇنىڭ سەبەبىن مولداعاليدان سۇراساڭ، اپ-ادەمى قىپ جاۋاپ بەرەدى: جەتىسپەگەن دۇنيە، ورىسقا كۇنىمىز تۇسپەي تۇرمايدى. بىردەمەسىن قارىزعا الساڭ، جەر جىرتىپ بەر دەيدى. جانە سوقانى الدىمەن جىرتتىرادى. وسى ەلدە قىس بويى ورىسقا بەرەسىلەنبەگەن جان جوق. سونىڭ ءبارى جازعىتۇرى سوقا جەگىسىمەن الدىمەن ورىستىڭ ەگىنىن ايدايدى.

جۇرت جينالىپ وتىرعان ۇيگە جالاڭ اياق، ۇستىندەگى كيىمى دالبا-دۇلبا ءبىر ورىس كىرىپ كەلدى. ابايلاماعان ادام سول ەلدىڭ سيىرشىسى ما دەيتىن.

تىڭداپ وتىرساڭ تاڭداناسىڭ زالوگ ايىراتىن ادام ىزدەپ ءجۇر! وتىرعان جىگىتتەر ساۋداعا كىرىسە باستادى:— جەرىنە نەدەن بەرەسىڭ؟

— بەس سوم بەرەم.

— ون سومنان بەر، جىرتايىق.

— وي، ول كوپ قوي، 8 سومنان بەرەيىن.

— جارايدى، زادەتكەسىن بەرەسىڭ.

— بەرەم.

— قاپ، جاقسى بولدى-اۋ، ناسىبايىم ءبىتىپ ءجۇر ەدى، — دەپ جەر جىرتۋشى قۋانىپ قالدى. جاڭا عانا ايتىلىپ وتكەن كەڭەستى ەستەرىنە سالۋعا تۋرا كەلدى:

— قولدارىڭ بوس بولسا، كولىكتەرىڭ ساي بولسا، زالوگتى وزدەرىڭ نەگە ايىرمايسىڭدار، زالوگتىڭ بيدايىنىڭ بىتىك بولاتىنىن وزدەرىڭ ايتىپ وتىرسىڭدار عوي؟

— وي، قاشان سول بيداي شىعادى دەپ جۇرگەنشە، ازىرگە مىناۋ وڭاي ولجا دۇرىس قوي، — دەدى.

ورىستا زاپاس كوپ. ءبىر جىلعى استىعى ەكىنشى جىلىنا قوسىلادى. قازاق ۇنعا جارىمايدى. مەتراپان دەگەن ورىس ۇنى جوق قازاقتارعا نەسيەگە بيداي ساتىپ جاتىر دەپ ەستىلدى.

بيدايدىڭ پۇتى بازاردا - 1 سوم. ۇنى جوق، الۋعا اقشاسى جوق قازاقتار مەتراپاننان بيدايدى نەسيەگە 1 سوم 80 تيىننان الىپ جاتىر دەپ ەسىتتىم.

قازىردە سول ەلدە بيدايدىڭ پۇتى 70-80 تيىن دەيدى. ولاي بولسا، نەسيەگە الۋشىلاردىڭ ابدەن جولى بولدى عوي.

ءقازىر كۇز بولدى. وكتيابر، نويابر ءىشى جاز بوپ وتەتىن جەر بار. سول ەلدىڭ بوزبالالارى وسى كۇنى اۋىل قىدىرۋمەن جۇرەدى. ورىس بوزبالالارىن الساڭ، وسى كۇنى جەر جىرتىپ، قارا بيداي سەبۋمەن اۋرە. كۇز سەپكەن قارا بيداي ەندىگى جىل جازعى ەگىننەن 20 كۇن، ءبىر اي بۇرىن پىسەدى. ۇنى جوق قازاقتار ونى دا ساتىپ الىپ، ۇن قىلادى. ءبىراق وزدەرى سەبۋگە مويىندارى جار بەرمەيدى، كوزگە كورىنىپ تۇرعان وڭاي ولجا ەمەس. "ەرتەڭگىنى ەسەك قايعىرادى" دەپ كازىرگى ساعاتىن عانا ەسكەرەدى.

ۇكىمەت ەل شارۋاشىلىعىن كوتەرۋدىڭ قامىن جەپ جاتىر عوي. شارۋاشىلىق وزدىگىنەن كوتەرىلمەيدى. ەلدىڭ ىنتاسى، شارۋاشىلىققا جۇمىلا كىرىسكەنى كەرەك. بۇگىنگىنى عانا ويلاماي، الداعىنى دا ەسكەرگەن ءجون. ايتپەسە، وڭاي ولجا ۇزاققا اپارماس.

---