- 16 ناۋ. 2017 00:00
- 555
وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ
وقۋشىنىڭ جەك تۇلعاسىن ،رۋحاني الەمىن،ىنتاسى مەن قابىلەتىن دامىتۋ بۇگىنگى كۇننىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى. سەبەبى: وقۋشىلار ءوز بەتىمەن ىزدەنىپ جۇمىس ىستەۋگە ،ءوز بەتىنشە ءبىلىمدى تاجىريبەدە،ومىردە پايدالانۋعا داعدىلانباعان.سوندىقتان كوپ جاعدايدا وقۋشىلاردىڭ ءوز كۇشىنە سەنىمىن ارتتىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ ءۇشىن ساباقتا ءار ءتۇرلى، جان-جاقتى بولۋ كەرەك.
وسى ماسەلەنى شەشۋ جولىندا ءوزىم جۇرگىزىپ جۇرگەن كەيبىر شارالاردى،ساباقتاردى ارىپتەستەرىممەن بولىسكىم كەلەدى.وقۋ ماتەريالىن ءتۇسىندىرۋ كەزىندە وقۋشىلاردىڭ سەزىمىنە،ەموسياسىنا ىقپال ەتۋ ارقىلى ىنتا-ىقىلاسىن،قىزىعۋشىلىعىن كۇشەيتۋ.ساباق وقۋشىلاردى جالىقتىرمايتىن جانە بىركەلكى بولماس ءۇشىن ءمۇعالىمىنىڭ ءاربىر ساباعى وقۋشى سەزىمىنە اسەر ەتۋى كەرەك. ول ءۇشىن ساباقتار قۇرىلىمى كوپ ءتۇرلى بولىپ وقىتۋ ادىستەرى،ءمۇعالىمنىڭ دايىندىعى، ىزدەنىسى جوعارى دەڭگەيدە بولۋى كەرەك.وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ءارتتىرۋ-مۇعالىمنىڭ ءوز ەڭبەگىن جاڭاشا ۇيىمداستىرىپ،جاڭا ساباقلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ءارتتىرۋ-مۇعالىمنىڭ ءوز ەڭبەگىن جاڭاشا ۇيىمداستىرىپ،جاڭا ساباقلەرىمەن وقۋشىلاردى شىعارماشىلىققا ءوز ەڭبەگىنەن ءلاززات الۋ مۇمكىندىگىن دامىتۋعا باعىتتاۋ،ىزدەنىمپازدىعىن قالىپتاستىرۋ،وقۋشىلارعا سۇراقتار قويۋ ەكسپەريمەنتتىك ءمانى بار تاپسىرمالاردى شەشتىرۋ،تانىمدىق ويىندار ارقىلى ىسكە اسىرادى.
ساباقتا وقۋشىلاردىڭ تولعانىسىن ،سويلەۋ شەبەرلىگىن ،ىزدەنۋشىلىگىن،بايقامپازدىعىن ارتتىرۋ ءۇشىن قازاق جانە باسقا حالىق ەرتەگىلەرىن،اقىن-جازۋشىلاردىڭ تابيعات قۇبىلىستارى تۋرالى ولەڭ –جىرلارىن ساباقتا پايدالانعان ءجون.ولارعا باعىت-باعدار بەرىپ، سول ەرتەگىلەردەگى فيزيكالىق قۇبىلىستارى مەن زاڭدىلىقتاردى تاۋىپ،سۋرەت تۇرىندە بەينەلەۋگە تاپسىرمالار بەرۋگە بولادى.
مىسالى: «باۋىرساق» ەرتەگىسى» 9-سىنىپتا قايتالاۋ ساباقتارىندا وسى ەرتەگىنى وقىپ،مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەۋىن سۇرايمىن.
سۇراقتار: بۇل ەرتەگىدە قانداي فيزيكالىق زاڭدىلىقتار مەن ۇعىمدار قولدانىلعان؟
وسى زاڭدىلىقتار مەن ۇعىمداردى قالاي بەينەلەپ سالۋعا بولادى؟
جاۋابى: ەركىن ءتۇسۋ ۇدەۋى،دومالاۋ،تىنىشتىق ۇيكەلىستەرى،ەنەرگيانىڭ تۇرلەنۋى.
«قاسقىر مەن تۇلكى» ەرتەگىسى 8 سىنىپتا «دەنەلەردىڭ بالقۋ مەن قاتايۋى»تاقىرىبىن وتكەندە وسى ەرتەگىدەن مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋىن جانە كەزدەسەتىن قۇبىلىستار تۋرالى سۋرەت سالىپ كەلۋلەرى تاپسىرىلادى.
«ەكى اياز» ، «الدار كوسە مەن توڭعاق باي» ەرتەگىلەرىن 7 سىنىپتار ءۇشىن «جۇمىس،ەنەرگيا،قۋات» تاقىرىپتارىن وتكەندە پايدالانۋعا بولادى.
10 سىنىپتا «كريستالل دەنەلەر» تاقىرىبىن وتكەندە مىنا ولەڭ جولدارىن پايدالانۋعا بولادى:
قىستا بوران شاقىرىپ،
تارتادى جەل ىزعىرىق.
كولدىڭ بەتىن قاتىرىپ،
جاتىر تورىن مۇز قۇرىپ.
8 سىنىپتا «كەبۋ،بۋلانۋ،كوندەنساسيا» قۇبىلىستارىن وتكەندە ،سىرباي ماۋلەنوۆتىڭ «تابيعاتپەن جانىم بىرگە» ولەڭىن پايدالانۋعا بولادى.
مۇنداي ساباقتار وقۋشىلارعا وقۋ ماتەريالىنىڭ ەستە ساقتاي بىلۋگە،ءوز بەتىنشە ءبىلىمدى تاجىريبەدە پايدالانۋ داعدىسىن ارتتىرۋعا ،ءمۇعالىمنىڭ كەرى بايلانىس جاساۋىنا ، وقۋشىنىڭ ءوز مۇمكىندىگىن بايقاپ، ونى دامىتا تۇسۋىنە كومەكتەسەدى.