InfoHub Logo

2007 جىلى 4 ماۋسىمدا استانا قالاسىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك رامىزدەرىنىڭ 15 جىلدىعىنا ارنالعان «مەنىڭ قازاقستانىم» اتتى رەسپۋبليكالىق جاستار فورۋمىندا پرەزيدەنت ن.ءا.نازاربايەۆ سويلەگەن سوزىندە: «مەملەكەتتىك رامىزدەر-ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن پاش ەتەتىن نىشاندار. بۇل رامىزدەر ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ وتكەنى، بۇگىنى مەن بولاشاعى اراسىنداعى ساباقتاستىقتىڭ جارقىن بەينەسى.

مەملەكەتتىك رامىزدەر - حالقىمىزدىڭ رۋحىن، ۇلتتىق سالت-ساناسىن، قاھارماندىعى مەن دانالىعىن، بولاشاققا ءۇمىتىن، ارمان-تىلەگىن جەتكىزەتىن ەرەكشە قۇندى بەلگىلەر. جەلبىرەگەن اسپان تۇستەس بايراعىمىز حالقىمىزدىڭ ارمانىن اسقاقتاتىپ، قىران بۇركىتتەي ەلىمىزدى اسپان الەمىندە قالىقتاتىپ تۇر» -دەپ اتاپ كورسەتتى.

1992 جىلى 4ء-شى ماۋسىمدا تۇڭعىش رەت تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جاڭا مەملەكەتتىك رامىزدەرى بەكىتىلدى. بۇل جىلدار ىشىندە ءبىزدىڭ كوك بايراعىمىز نيۋ-يوركتەگى بۇۇ شتاب-پاتەرىنىڭ الدىندا دۇنيە جۇزىندەگى باسقا مەملەكەتتەر تۋلارىنىڭ اراسىندا جەلبىرەپ تۇردى. اتلانتتا وتكەن وليمپيادالىق ويىنداردا جەڭىسكە جەتكەن قازاقستاندىق سپورتشىلار قۇرمەتىنە شىرقالعان ءانۇران ەسىمىزدە. ۇلتتىق ۆاليۋتامىز-تەڭگەنىڭ بانكنوتىندا تۇڭعىش ەلتاڭبامىز كورىنىس تاپتى. تۇڭعىش قازاقستاندىق عارىشكەرلەرمەن بىرگە عارىشتا بولعان مەملەكەتتىك رامىزدەر ەلىمىزدىڭ تاريحىنىڭ ءبىر بەتتەرى.

     مەملەكەتتىك رامىزدەر:

- ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ نىشاندارىنىڭ ءبىرى؛

- ەجەلدەن ەركىندىك،بوستاندىق جانە ەگەمەندىك اڭساعان اتا-بابالارىمىزدىڭ بيىك مۇراتى؛

- قازاقستاننىڭ دۇنيە جۇزىندەگى جەتىستىگى مەن بەدەلىنىڭ ارتۋى؛

-  ەلىمىزدىڭ جاستارىن ءوز ەلىنە دەگەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك پەن شىنايى پاتريوتيزمگە تاربيەلەۋ قۇرالى؛

- مەملەكەتتىك رامىزدەرگە دەگەن قۇرمەت ءوز ەلىنە، جەرىنە، تىلىنە دەگەن ماقتانىش، ونىڭ رامىزدەرىنە دەگەن قۇرمەت-دەگەن ۇعىم قالىپتاستىرۋ؛

بولاشاق ۇرپاقتى جالپى ادامزات قۇندىلىقتارىن قاستەرلەۋ مەن قاتار ءوز ەلىنە، ۇلتىنا، تىلىنە، سالت-داستۇرىنە دەگەن وتانشىلدىق سەزىمىن تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزى زور. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسيالىق زاڭىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارى تۋرالى باپتا:

«ازاماتتىققا جانە وتانسۇيگىشتىككە، ءوز وتانى - قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىككە تاربيەلەۋ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارىن قۇرمەتتەۋدى قالىپتاستىرۋ، سونداي-اق ولاردىڭ ءمانى مەن ماڭىزىن ءتۇسىندىرۋ ماقساتىندا ولاردى وقىتۋ جالپى ورتا، كاسىپتىك باستاۋىش، كاسىپتىك ورتا جانە كاسىپتىك جوعارى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ نەگىزگى جالپى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا ەنگىزىلەدى»-دەپ اتاپ كورسەتىلگەن.

مەكتەپتە مەملەكەتتىك رامىزدەردى وقىپ-ۇيرەنۋ باستاۋىش ءبىلىم بەرۋ ساتىسىندا «دۇنيەتانۋ»، «انا ءتىلى» پاندەرىن وقىتۋ بارىسىندا باستالادى. باستاۋىش مەكتەپتە وقۋشىلار ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى تۋرالى العاشقى تۇسىنىكتەر الىپ، ءوز ەلىنىڭ تۋى، ەلتاڭباسى مەن ءانۇرانىنا دەگەن قۇرمەت سەزىمدەرىنىڭ قالىپتاسۋىنا نەگىز جاسالدى. ال جوعارى سىنىپتاردا وسى باستاۋىش مەكتەپتە العان مەملەكەتتىك رامىزدەر تۋرالى بىلىمدەرى ودان ءارى تولىقتىرىلىپ، ونى قۇرمەت تۇتۋ سەزىمدەرى تەرەڭدەي تۇسۋگە مۇمكىنشىلىك مول.

«انا ءتىلى» مەن «دۇنيەتانۋ» پاندەرىنىڭ «تاۋەلسىز قازاقستان»، «تۋعان ەل. وتان» ساباقتارىندا جانە ساباقتان تىس تاربيەلىك-تانىمدىق جۇمىستاردى جۇرگىزگەندە وقۋشىلارعا ارناپ مەملەكەتتىك رامىزدەرگە قاتىستى بەينەفيلمدەردى جانە ارنايى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك نىشاندارى تۋرالى» ەلەكتروندى وقۋلىقتان ءۇزىندى پايدالانعان ءتيىمدى. بەينەكورىنىستەن رامىزدەردى قابىلداۋ تاريحىنان ەلىمىزدى الەمگە تانىتقان وليمپيادا چەمپيوندارى بەكزات ساتتارحانوۆ، ەرماحان ىبىرايىموۆ، ولگا شيشيگينانىڭ جەڭىس تۇعىرىنا كوتەرىلگەن  ساتتەگى ەلىمىزدىڭ جەلبىرەگەن تۋى، كوك بايراقتى عارىشقا الىپ شىققان عارىشكەر تالعات مۇسابايەۆ، تاۋكە حاننىڭ تۇسىنداعى تاڭبالار مەن ابىلاي حاننىڭ مورىنە دەيىنگى كەزەڭ بەينە فيلم ارقىلى كورسەتىلىپ، وتكەن مەن بۇگىنگە شولۋ جاساۋ، وقۋشىلاردىڭ رۋحىن، سالت-ساناسىن، بولاشاققا ءۇمىتىن، ءوز ەلىنە دەگەن ماقتانىش سەزىمىن تاربيەلەۋگە كومەكتەسەدى. مۇنداي تالىمدىك-تاربيەلىك ءمانى بار اسەرلى بەينە كورىنىستەر شاكىرتتەرگە ەرەكشە اسەر ەتىپ، مەملەكەتتىك رامىزدەردى تانىپ بىلۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى-ورتاسىندا شۇعىلالى كۇن، ونىڭ استىندا قالىقتاپ ۇشقان قىران بەينەلەنگەن تىك بۇرىشتى كوگىلدىر ءتۇستى ماتا. تۋدىڭ سابىنىڭ تۇسىندا ۇلتتىق ورنەك تىك جولاق تۇرىندە ناقىشتالعان. كۇن، ونىڭ شۇعىلاسى، قىران جانە ۇلتتىق ورنەك بەينەسى التىن تۇستەس. تۋدىڭ ەنى مەن ۇزىندىعىنىڭ اراقاتىناسى-1:2» دەپ جازىلعان.

ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك تۋىمىزدىڭ ءتۇسى اسپان تەكتى زەڭگىر كوك. بۇل ءتۇس-ادالدىقتىڭ، تازالىقتىڭ، ىنتىماق پەن بىرلىكتىڭ كورىنىسى، اشىق كوك اسپاننىڭ نىشانى. كۇن بەينەسى ءومىردىڭ، بەرەكە-بايلىقتىڭ بەلگىسى، كەڭىستىك پەن ۋاقىتتى بىلدىرەتىن، باعدار ۇعىمى دا، شەڭبەر ءومىر، تىرشىلىكتىڭ نىشانى. ەسىك قورعانىنان تابىلعان ساق پاتشاسىنىڭ باس كيىمىنىڭ الدىندا كۇن بەلگىسى كۇللى الەمنىڭ تۇتاس بەينەسى. قىران بۇركىت- كۇش-قۋاتتىڭ، قىراعىلىقتىڭ، بيىكتىڭ، كورەگەندىكتىڭ كورىنىسى. كۇلتەگىن ەسكەرتكىشىندە قاناتىن كەرىپ قويىپ سامعاپ ۇشقان قىران بۇركىت - بيلىكتىڭ نىشانى رەتىندە كورىنىس تاپقان. ۇلتتىق ورنەك «قوشقار ءمۇيىز» جولاق-قازاق حالقىنىڭ قولدانبالى ونەرىنىڭ جارقىن بەينەسى، ۇلتتىق ەرەكشەلىكتىڭ ايقىن بەلگىسى، بۇگىنگى كۇنى ساۋلەت ونەر تۋىندىلارىندا ەرەكشە كورىنىس تاپقان. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنداعى شاڭىراق بەينەسى - قازاق حالقى جانە رەسپۋبليكانىڭ باسقا حالىقتارىنىڭ ورتاق وتانىنىڭ كورىنىسى. تاتۋلىق پەن بەرەكە-بىرلىك ەلىمىزدىڭ ءار ازاماتىنىڭ ءىس-قيمىلىنا، ونىڭ ءارى گۇلدەنۋى ءۇشىن ادال قىزمەت جاساۋىنا بايلانىستى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك تۋىنىڭ اۆتورى-سۋرەتشى شاكەن وڭلاسىن ۇلى نيازبەكوۆ.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى- دوڭگەلەك نىساندى جانە كوگىلدىر ءتۇس اياسىنداعى شاڭىراق (كيىز ءۇيدىڭ جوعارى كۇمبەز ءتارىزدى بولىگى) تۇرىندە بەينەلەنگەن، شاڭىراقتى اينالا كۇن ساۋلەسىندەي تاراپ ۋىقتار شانشىلعان. شاڭىراقتىڭ وڭ جاعى مەن سول جاعىندا اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتار بەينەسى ورنالاستىرىلعان. جوعارعى بولىگىندە - بەس بۇرىشتى كولەمدى جۇلدىز، ال تومەندەگى بولىگىندە- «قازاقستان» دەگەن جازۋى بار. جۇلدىزدىڭ، شاڭىراقتىڭ، ۋىقتاردىڭ، اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتاردىڭ بەينەسى، سونداي-اق «قازاقستان» دەگەن جازۋ-التىن تۇستەس».

تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ەلتاڭباسىنىڭ اۆتورلارى ارحيتەكتورلار ج. مالىبەكوۆ پەن شوت-امان ءۋاليحانوۆ.

كيىز ءۇي اتا- بابالارىمىزدىڭ باستى باسپاناسى. كيىز ءۇي تەك قازاق حالقىنىڭ عانا ەمەس، تۇركىلەردىڭ جانە كوپتەگەن كورشى ەلدەردىڭ كيەلى تۇراق- مەكەنى بولعانى ءمالىم. قازاقتىڭ كيىز ءۇيى - ونىڭ قاستەرلەپ ۇستاعان، كيەلى تۇتقان تۇراعى، مەكەنى، باسپاناسى، ماقتانىشى بولعان. مەملەكەتتىك ەلتاڭباداعى اق ءمۇيىزدى، التىن قاناتتا قوس پىراق-جىلقى بەينەسى باتىلدىقتىڭ، كۇش-جىگەردىڭ، كوركەمدىلىكتىڭ، ادالدىقتىڭ نىشانى بولىپ تابىلادى. قازاق ۇعىمىندا جىلقى ادامنىڭ ومىرلىك سەرىگى، ازىعى، سۇلۋلىقتىڭ، تەكتىلىكتىڭ، ەركىندىكتىڭ، جىلدامدىقتىڭ كۇش-قۋاتتىڭ نىشانى. ءمۇيىز-ايبىندىلىقتىڭ، كۇشتىلىكتىڭ، بەدەلدىكتىڭ بەلگىسى. قازاقستان ۇعىمىندا «ءمۇيىز» كۇش-قۋات، ەرلىك، باتىرلىق، ايباتتىلىقتى دا بىلدىرەدى. ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنداعى بەس بۇرىشتى جۇلدىز-مەملەكەتىمىزدىڭ بەس قۇرلىققا دا اشىقتىعىن، ەركىن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنىڭ بيىك نىساناسى.

مەملەكەتتىك ەلتاڭبامىزداعى «قازاقستان» ەل اتى رەتىندە ەتنو – مادەني ءرامىز بولىپ سانالادى. XV عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قازاق حالقى قۇرىلعان سوڭ، «قازاق» اتاۋى ەتنيكالىق ماڭىزعا يە بولادى.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك گيمنى - وسى كونستيتۋسيالىق زاڭدا كوزدەلگەن جاعدايلاردا ورىندالاتىن مۋزىكالىق پوەتيكالىق تۋىندى». قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك انۇرانى-مەملەكەتتىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن ەگەمەندىگىن پاش ەتەتىن قايرات پەن سالتاناتتىلىق سيپاتتاعى اۋەن مەن سوزدەن قۇرالعان مۋزىكالىق شىعارما.

1944 جىلى قازاق كسر-نىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانى پايدا بولدى. ونىڭ  ءسوزىن: ع.مۇسىرەپوۆ، ح.مۇحامەدجانوۆ، ءا.تاجىبايەۆ، ال ءانىن ە.برۋسيلوۆسكيي، م.تولەبايەۆ، ل.حاميدي جازدى. ونىڭ مازمۇنىندا جەڭىستىڭ رۋحى، حالىقتار دوستىعى،فاشيزىمگە قارسى كۇرەس، ەڭبەك باستاماسى كورىنىس تاپتى.

1992 جىلى 16 جەلتوقساندا مەملەكەتتىك ءانۇران قابىلداندى. ءانۇراننىڭ ءسوزىن (ءماتىنىن) م.الىمبايەۆ، ق.مىرزالييەۆ، ت.مولداعالييەۆ، ج.دارىبايەۆا شىعاردى. مۋزىكاسىن سازگەرلەر م.تولەبايەۆ، ە.برۋسيلوۆسكيي، ل.حاميدي جازعان. وسى ماتىنمەن جازىلعان ءانۇران ەگەمەندىكتىڭ العاشقى 10 جىلدان استام ۋاقىت ارالىعىندا ەلىمىزدى ەڭسەلى ەتۋدە ەلەۋلى ۇلەس قوستى.

2006 جىلى 7 قاڭتارداعى كونستيتۋسيالىق زاڭعا سايكەس قر-نىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ مۋزىكالىق رەداكسياسى مەن ءماتىنى جاڭا رەداكسيادا جازىلدى. مەملەكەتتىك گيمىنىڭ مۋزىكالىق رەداكسياسى ءاننىڭ اۆتورى: ءشامشى قالداياقوۆ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك گيمىنىڭ (ءماتىنىن) ءسوزىن جازعاندار: جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ. بۇل ءانۇراننىڭ ءسوزى رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق حالىقتارىنىڭ جۇرەگىنە جاقىن، جۇرتتىڭ ءبارىنىڭ كوڭىلىنەن شىققان، تەرەڭ وتانشىلدىق سەزىمدەگى ءان.

مەملەكەتتىك رامىزدەردى قادىرلەۋ تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ قاسيەتتى بورىشى. مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەتتەۋ-ەلدى، حالىقتى، ادەت-عۇرىپتى، ءسالت-داستۇردى قاستەرلەۋ بولىپ تابىلادى.