وتكەننىڭ وكىنىشىنەن دە رۋح ىزدەگەن
بۇگىلگەن تىزەسىن جازىپ، يىلگەن ەڭسەسىن كوتەرگەن ەل، ەڭ الدىمەن، قانشاما جىلدار، ءتىپتى قانشاما عاسىرلار بويى كوز جازىپ قالعان وتكەنىنە دەن قويىپ، سول وتكەنىنە وتكەل سالىپ، ونداعى جاسالىنعان جادىگەرلەر مەن قۇندىلىقتاردى قاتال دا قاتىگەز زامانالار كومىپ تاستاعان ۋاقىت قۇمىنىڭ استىنان قازىپ، ارشىپ الۋعا بەل شەشىپ، بىلەك سىبانىپ كىرىسىپ كەتسە كەرەك. ارينە، جۇزدەگەن جىلدار بويى زورلىق پەن زومبىلىقتا ءومىر سۇرگەن، ماڭدايىنىڭ سورى بەس ەلى بولعان ءبىز سياقتى ەلدىڭ وتكەندە كەتكەن ەسەسى دە، وزەكتى ورتەر وكىنىشى دە كوپ. تىم، اسا كوپ. الدىمەن، بۇگىنگى كۇننىڭ توبەسىندە تۇرىپ، شەت-شەگى جوق مىڭجىلدىقتاردىڭ قيىر الىس تۇپكىرلەرىنە دەيىن تارام-تارام بوپ سوزىلىپ جاتقان تاريحىڭنىڭ جولدارىن، تاريحىڭنىڭ تامىرلارىن تاۋىپ الۋىڭ كەرەك. ارينە، تاريح دەگەن الدىمەن عىلىم. ال، عىلىم كوبىنە-كوپ ناقتى فاكتىلەرمەن، قاساڭ دالەل-دايەكتەرمەن عانا سويلەيدى.
سونداي-اق، تاريح جولدارى مەن تاريح تامىرىن تابۋ ءبىر بولەك تە، ولاردى تانۋ ءبىر بولەك. ەكەۋى ەكى باسقا. سونىمەن بىرگە ول تاريح تامىرى رۋحاني ءنار، رۋحاني قۇنارمەن بايىتىلماسا، وندا ول، مۇلدە قاتىپ-سەمىپ قالماسا دا، تىم ءالسىز، تىم سىلبىر سوعارى ءسوزسىز. ول تامىردى بۋىرقاندىرىپ، تولتىرىپ سوقتىراتىن تەك قانا سول رۋح.
رۋح دەگەن قۇدىرەتتى ءسوزدى دە، ءبىز كەيدە، ءبىرجاقتى تۇسىنەمىز. ونى ءبىز كوبىنە-كوپ ۇدايى جەڭىسكە شاقىرىپ، جالاۋىن جەلبىرەتىپ، سەمسەرىن وڭدى-سولدى سەرمەپ تۇرعان كىلەڭ ءبىر اتويلاعان سوزدەر دەپ ۇعاتىنىمىز بار. ال، شىن مانىندە، ەل مەن جەردىڭ قامىن ويلاپ قامىعىپ سويلەيتىن قىنجىلىسىڭىزدا دا، ونىڭ وتكەنىن ويلاپ وپىنىپ سويلەيتىن وكىنىشىڭىزدە دە رۋح بار. ويتكەنى حالىق نەعۇرلىم قاتتى قامىقسا، ەرتەڭىنىڭ قامىن سوعۇرلىم كوبىرەك ويلايدى، وتكەنىنە نەعۇرلىم كوبىرەك وكىنسە، سوعۇرلىم وجەتتەنىپ، ورشەلەنە ۇمتىلادى، نەعۇرلىم قايعى-قاسىرەتتى بولسا، سوعۇرلىم قايراتتانىپ كەتەدى. ارينە، ول حالىق نامىستى، جىگەرلى بولسا. ال نامىستى، جىگەرلى حالىقتىڭ ءسوزى دە، ءتىلى دە اقىندار عوي. حالىقتىڭ قانشالىقتى نامىستى، قانشالىقتى جىگەرلى ەكەنى، بارىنەن بۇرىن اقىندارىنان بىلىنەدى.
شىنىن ايتۋ كەرەك، اسىرەسە، تاۋەلسىزدىك الار الدىندا دا، تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى جىلدارى دا ەجەلگى ارقار ءمۇيىزدى، ارىستان داۋىستى «اقىرىپ تەڭدىك سۇراعان» جىراۋلاردىڭ بۇلا بولمىسىن بويىنا ءسىڭىرىپ العان ءبىزدىڭ اقىندارىمىز بەس قارۋىن تۇگەل بەلىنە تاعىنعان ناعىز ساردارلىق تا، ساربازدىق تا مىنەز كورسەتە ءبىلدى. قاتىگەز زاماننىڭ قابات-قابات تەمىر قاقپاسى قاقىراپ قاۋساپ، تەمىر شىمىلدىعى سىپىرىلىپ تۇسكەن سوڭ-اق ول اقىندار ۋاقىت توپىراعىنىڭ استىندا قالىپ قويعان تاريحي تاقىرىپ قامالدارىن «جاۋلاپ الۋ» ءۇشىن لاپ قويدى دا، ۇلت بويىندا وتكەن كۇندەردىڭ اسقاق رۋحىن وياتۋعا كىرىستى.
مىنە، سول ءقادىرلى قاتاردان قايراتتى اقىن قاسىمحان بەگمانوۆ تا تابىلا ءبىلدى. ونىڭ «تاشكەنتپەن قوشتاسۋ» اتتى ولەڭىن وقىساڭىز وزەگىڭىزدى ءورت بوپ جالار وكىنىش پەن ومىرتقاڭىزدى وپىرىپ جىبەرەردەي وپىنۋ قۇشاعىندا قالاسىز.
شۋلى شاھاردىڭ سامالاداي بوپ
شامدارى جاندى جارقىراپ،
كوشەلەرىندە دالاداي دارقان قازاقتىڭ كونە سالتى قاپ.
الشاڭداي باسىپ الاشورداشىل
وسىندا ءجۇردى-اۋ اسىلدار،
اسىلدارىمدى بىزدەردەن ءبولىپ تۇبىنە
تارتتى عاسىرلار.
قالاي وكىنبەيسىڭ؟! قالاي وپىنبايسىڭ؟!قالاي كۇيىنبەيسىڭ؟! كۇنى كەشەگى ءبىزدىڭ ۇلت كوسەمدەرىمىز بەن الىپ ارىستارىمىزدىڭ وسىناۋ تاس قالانىڭ تاس كوشەلەرىندە ءالى كۇنگە ءىزى سايراپ، تاس الاڭدارى مەن تاس سارايلارىندا ۇندەرى سايراپ تۇرسا! ەندى ول ىزدەر بىرتە-بىرتە سۋىرىپ سوعىپ تۇرعان ۋاقىت قۇمىنان كومەسكى تارتىپ، ول ۇندەر بىرتە-بىرتە قاشىقتاعان سايىن قاشىرتىپ، الىستان ەستىلەر سارىنعا اينالماق.
ەڭسەمدى ەزگەن كۇن بولدى،
جارىق كۇنىم ءتۇن بولدى،
قالا جاققا قاراسام، كوزىمە جاس تولاسىڭ.
قالاي قيىپ كەتەرمىن تولە ءبيدىڭ مولاسىن!
اقىن جاتباۋىر-تاسباۋىر بولىپ بارا جاتقان تاسقالا — تاشكەنتىن قيا الماي قينالىپ تۇر. بۇل قوشتاسۋ عانا ەمەس، ايىرىلىسۋ. امالسىز ايىرىلىسۋ. قايتا ورالماستاي حال كەشۋ! ويتكەنى قازىرگى تاشكەنت «الاشتىڭ ءتىلىن ۇمىتقان». ەندى مۇلدە كۇدەر ۇزۋدەن باسقا امال جوق. وسىمەن ارعى-بەرگى تاريحىمىزدىڭ تاعى ءبىر اۋىر قاقپاسى سىقىرلاپ اشىلدى دا، كوكىرەگىمىزدى قاق ايىرىپ، قايتا اشىلماستاي بوپ سىقىرلاپ ءبىرجولا جابىلدى...
رۋحسىز تاريح — قۇلىقسىز تاريح. قۇلىقسىز تاريح، البەتتە، فاكتىلەر جيىنتىعى عانا. ونىڭ بويىنا بۇلكىلدەپ سوققان رۋحتى قان جۇگىرگەندە عانا ول تاريح بۇگىنگە، ەرتەڭگە، ارعى الىس كۇندەرگە قىزمەت ەتپەك. ول ءۇشىن رۋحتىڭ باستى-باستى باستاۋ كوزدەرىنەن مەيىرىڭ قانعانشا سۋسىنداپ، ونىڭ وقشاۋ-وقشاۋ اسقاق كەزەڭدەرىنەن مەرەيىڭدى وسىرەر، مارتەبەڭدى اسىرار قاستەر تاۋىپ، ءورشىل مىنەز بەن وجەت قايسارلىقتى بويىڭا بارىنشا سىڭىرە ءبىلۋىڭ كەرەك.
مىنە، اقىن ەندى ماحامبەت ءقابىرىنىڭ باسىندا تۇر.
تاريحقا نايزامەنەن اتىن جازعان، جان بابام،
ماڭگىلىككە اساۋ جىر مەن حاتىن جازعان، جان بابام.
وت شاشىراپ، جالىن اتقان سوزىڭە،
بوستاندىقتىڭ جولىندا باسسىز قالعان وزىڭە،
باس ءيۋدى پارىزىم عوي دەپ ءبىلدىم...
وتكەننىڭ رۋحتى تۇستارى مەن رۋحتى تۇلعالارىنىڭ الدىندا باس يە الماعان ادام، ەرتەڭگى كۇننىڭ الدىندا كەۋدەسىن كەرىپ، باسىن شالقاق ۇستاپ جۇرە المايدى. وتكەننىڭ قانى مەن جانىن بويىنا سىڭىرە الماعان ادام بوستەكى بوس ەلەس، سولبىرايعان سۇلبا! ءتىپتى، وتكەنىڭدى تاني الماساڭ، ەرتەڭىڭدى تابا دا المايسىڭ. ءبىرىنسىز ءبىرى جوق. قاسىمحان وسى ءبىر اكسيومانى بار بولمىس-بىتىمىمەن، بۇكىل تامىر-تالشىعىمەن سەزىنە ءبىلىپتى.
ادام جانىنىڭ رۋحتانۋى، قايتا-قايتا ايتىپ وتىرعانىمىزداي، ەلى مەن جەرى ءۇشىن جان بەرىسىپ، جان الىسقان وتكەن ءارۋاقتارعا شىن نيەت، شىن پەيىلمەن قۇلاي جىعىلىپ ءمىناجات ەتۋدەن باستالادى. وتكەنىمىزدى تانىپ-بىلمەي جاتىپ «ەرتەڭ! ەرتەڭ!» دەگەن ءسوزدى وڭەشىڭ جىرتىلىپ، وندىرشەگىڭ ءۇزىلىپ كەتكەنشە قانشا ايقايلاپ قايتالاپ ايتساڭ دا رۋحتانا المايسىڭ. ويتكەنى «ەرتەڭ» تۇلعاسى تۇلدىر ابستراكسيا! بوس قيال! ونىڭ كەلبەتىن تەك قانا وتكەنىڭدى تانىپ، وتكەنىڭمەن تابىسىپ قانا كوز الدىڭا ناقتى ەلەستەتۋىڭ مۇمكىن! باسقاشا بولۋى مۇمكىن ەمەس!
و، تۇركىستان، شاپاعات بەر، سابىر بەر،
سارى دالادان باقىت ىزدەپ سابىلدى ەل.
ساعىم باسقان قىردا جاتقان ەلەۋسىز
مەنى مۇڭعا باتىرادى قابىرلەر.
قابىرلەرىم، وتكەن عاسىر، وتكەن كۇن،
تاريحى ول كەشە ومىردەن وتكەننىڭ،
مەن قايعىسىن بولمىسىممەن سەزىنەم،
يەسىنىڭ ساندىقتاعى شەكپەننىڭ.
ءبايىت ارنا، قۇرباندىق شال، دۇعا قىل،
دۇعا قىل دا، جۇرەگىڭمەن جىلا ءبىر.
قابىرلەرگە قامقور انا سەكىلدى،
ارۋاعىمدى قىمتاپ جاتقان مىنا قىر.
وسى جولداردان-اق سەن قىر ۇستىندە جاتقان قابىرلەر ارقىلى اقىن بويىنا تىلسىم ءبىر قايراتتى كۇش پەن ايباتتى سەستىڭ ءسىڭىپ كەتكەنىن بىردەن سەزىپ، بىردەن اڭعاراسىڭ. ويتكەنى ول كۇش پەن سەس سەنىڭ دە بويىڭداعى قالعىپ بارا جاتقان قايرات پەن جىگەردى ءدۇر سىلكىندىرىپ، قانىڭ مەن جانىڭدى ءدۇبىر مەن دۇربەلەڭگە تولتىرىپ بارا جاتادى. ويىڭدا وت تۇتانىپ، ساناڭدا شاقپاق شاعىلىپ جاتقانداي حال كەشەسىڭ! رۋح ساباقتاستىعى، رۋح تابيعاتى دەگەن وسى! ويتكەنى رۋح جاندى قۇبىلىس. رۋح، ادەتتەگى جاي كۇندەرى ۇلت بويىندا جايباراقات دامىلداپ جاتاتىن، كوزگە كورىنبەيتىن تىلسىم سىلكىنىس، نايزاعاي، كوك سۇڭگى.
ەگەر ءبىز ەلىمىزدىڭ ايتەۋىر ءبىر تۇكپىرىندە ءبىر قازاق الدەبىرەۋلەردەن جاپا شەگىپتى، الدەكىمدەردەن ءجابىر كورىپتى دەگەن ءسوزدى ەسىتسەك-اق، الگى ءبىزدىڭ بويىمىزدا دامىلداپ، جايباراقات جاتقان سىلكىنىس قوپارىلا جارىلىپ، نايزاعاي بىتكەن قىپ-قىزىل بوپ شاتىرلاپ، كوك سۇڭگىلەرىمىزدىڭ الماس ۇشى كوككە شانشىلىپ شىعا كەلەرى ءسوزسىز. سوندىقتان قاي ۇلتتى دا رۋحتاي ەشنارسە بىرىكتىرە المايدى. رۋحىنان ايىرىلعان ەل، ىرقىنان دا، تۇعىر-تۇرقىنان دا ايىرىلادى.
ءبىزدىڭ بارلىق جەردە دە «رۋح، رۋح» دەپ جاعىمىز تالعانشا قاقساپ، دەمىمىز وشكەنشە وزەۋرەيتىنىمىز سودان عوي. ءبىراق، امال نە، ول ءسوزىمىزدى قۇلاعىنىڭ ءدال تۇبىنە زەڭبىرەك قويىپ اتساڭ دا سەلت ەتىپ ەستىمەيتىن تاس كەرەڭ زامانعا تاپ بولىپ وتىرمىز. سودان دا رۋحىمىز جاسىپ، جىگەرىمىز قۇم بولىپ قالا ما دەپ قورقاسىڭ. ويتكەنى رۋحى جاسىپ قالعان ەلدىڭ قۇتى قاشىپ، جىگەرى قۇم بولعان ەلدىڭ تىلەگى تۇتىلگەن ءجۇن بولادى. ونداي ەلدىڭ ەڭسەسى ەشۋاقىتتا كوتەرىلمەك ەمەس. سوندىقتان دا قاسىمحان اقىن جۇرگەن جولدارى مەن بارعان تۇستارىنىڭ بارىنەن، الدىمەن، رۋحتى تۇلعالار مەن رۋحتى نىشاندار ىزدەيدى. ىزدەيدى دە تابادى. تابادى دا كوكىرەگى قارس ايىرىلىپ اھ ۇرادى، وڭەشىن ءورت جالاپ وكىنەدى، كەۋدەسى كورىكتەي كەرىلىپ كۇرسىنەدى. ونىڭ «ىستىقكول جاققا جول تۇسكەن كەيبىر شاقتاردا، حان كەنەنى ويلاپ كوزىمە ىستىق جاس كەلدى» دەيتىنى سوندىقتان. سودان دا ول «اعىل دا تەگىل جاستىعىم سۋ بوپ وياندىم، جانىڭا سەنىڭ ناۋرىزباي بولىپ جەتكىم كەپ» دەپ كۇيزەلەدى. سودان دا ول «اينالىپ كوكتى جۇرگەندەي كەكتى جەبە ءبىر» دەپ كەسەكتى ويعا باتادى. سودان دا ول
نوعايلى بولىپ اڭىرادىم،
وتىرار بولىپ قاڭىرادىم،
اقتابان بولىپ شۇبىرىپ،
دالادا قالدى ساڭلاعىم.
سەمەي دە بولىپ سەندەلدىم،
ەرتىس تە بولىپ ەمدەلدىم.
قاسىرەتىڭمەن قايىسىپ،
قىزىعىڭدى كەم كوردىم.
نارىن دا بولىپ ۇلىدىم،
ارال دا بولىپ قۇرىدىم.
جەلتوقسان بولىپ بورادىم،
لاقتىرىپ تاعدىر قۇرىعىن،
-دەپ بىردە شامىرقانىپ شارت سىنىپ، بىردە دالادا قالعانداي ساندالىپ سانسىراپ، بىردە قابىرعالارى كۇتىر-كۇتىر ەتىپ بىرتىندەپ سوگىلىپ، ەندى بىردە بورانداي بۇرقىراپ تۇتەپ، ايتەۋىر سان-ساپالاق حالگە ءتۇسىپ، سان-ساپات كۇي كەشەدى.
وتكەنمەن سىرلاسۋ كىم-كىمگە دە وڭاي بولماسا كەرەك. ويتكەنى وتكەننىڭ وكىنىشتى قاسىرەتى مەن وزەكتى ورتەر قايعىسى اسا اۋىر. قاسىمحان اقىن وتكەننىڭ سول وكىنىشتى قاسىرەتى مەن وزەكتى ورتەر قايعىسىن تۇلا بويىنان وتكىزە ءبىلىپتى.
مەنىڭ ءبىر ءجىتى بايقاعانىم، قاسىمحان بەگمانوۆ كوبىنە-كوپ وتكەنمەن ءومىر سۇرەدى ەكەن. بەينە ءبىر ونىڭ بۇكىل تىرشىلىك مازمۇنى مەن ءمانى وتكەندە قالعانداي. ويتكەنى ول قايعىسىن دا، ۋايىمىن دا، ءتىپتى قۋانىشىن دا وتكەننەن ىزدەيدى. بۇل سوزدەردى مەن تەكتەن-تەك ايتىپ وتىرعام جوق. ول بۇل مىنەزىن ەلى مەن جەرىنىڭ تاعدىرلى تاريحىن تانۋ تۇستاردا عانا ەمەس، الاسۇرعان جاستىق شاقتاعى ماحابباتىن جىرلاعاندا دا انىق تانىتادى.
جاستىق شاعىن ەسىنە السا-اق بولدى، ونىڭ جىر-شاناعىنان ابدەن سارتاپ بولعان ساعىنىشتىڭ سارى ۋايىمى سارناپ، پەرنە-پەرنەلەرىنىڭ استىنان ەمەشەگى ەزىلە ۇزدىككەن سازدار مەن اۋەندەر بەزىلدەپ، قىل ىشەگىنەن شەرى تارقاتىلماي ءىشقۇسا بولعان اۋەندەر مەن سارىندار ۋىلدەپ قويا بەرەدى.
جيىرما جىل كورمەگەنمiن، كورمەگەنمiن،
قالايشا تiرi قالعام، ولمەگەنمiن.
كوزiڭە ەرiنiڭە، اۋەزiڭە،
ولەردەي بولىپ جانىم، شولدەگەنمiن،
الدىڭدا تۇرمىن مiنە، ولمەگەنمiن،
— دەپ سول ءبىر قىزسىز وسىنشالىقتى ءومىر سۇرگەنىنە، وزگە ەمەس، وزىنە ءوزى تاڭقالىپ قاراعان اقىن، «سەنى جىرلاپ ءوتۋ ءۇشىن جالعاننان، اياۋلىم-اۋ، مۇڭىن العام ماعجاننىڭ...» دەپ ءوزىنىڭ مۇڭىنىڭ دا ەت پەن تەرىنىڭ اراسىنداعى قىزبا جەل ەمەس، ونىڭ تامىرى ارىدە، ءارۋاقتى تەكتە جاتقانىنان حابار بەرەدى. ماحاببات مۇڭى ماعجان مۇڭىمەن مۇڭداس اقىننىڭ كوكىرەگى قارس ايىرىلىپ سويلەمەسكە ءاددى جوق. ونداي اقىن، ەڭ الدىمەن، ماحابباتقا ادال. ونداي اقىن عانا «ماحاببات جوق» - دەگەن ءسوزدى ەستىسەم، كوز الدىما سەن كەلەسىڭ، اياۋلىم» دەي الادى. «سەنسىز وتكەن جيىرما جىلىم وتىرىك، سەنسىز مەنىڭ وتكەن ەمەس ءبىر كۇنىم» دەگەن سوزدەر دە سونداي اقىننىڭ عانا اۋزىنان شىعا السا كەرەك. سونداي اقىن عانا «ەڭ سوڭعى ءسوز ايتا الاتىن حال بولسا، جانىم، سەنىڭ ەسىمىڭدى اتارمىن» دەپ ولىپ-وشەدى.
سوناۋ كوكتەم، اڭساتتى عوي، اڭساتتى،
جۇرەكتەن جىر، كوڭىلدەن كۇي قانشا اقتى.
سەنسىز وتكەن جىلدار مەنى مۇڭايتىپ،
سەنسىز وتكەن ايلار مەنى شارشاتتى.
تۇنجىرايدى اسپان جالىن جىيماعان،
جۇرەك بەردىڭ ماحابباتىن قيماعان.
ەلەۋسىزدەۋ وسى اۋىلدىڭ قىزى عوي
ماعان ماڭگى جالعىزدىقتى سىيلاعان.
ماڭگى-باقي جالعىزدىقتى سىيلاعان ماحابباتقا دا سونشالىقتى ەمىرەنىپ، سونشالىقتى تەبىرەنىپ سويلەۋگە دە بولادى ەكەن-اۋ! ەسى كەتكەن، ىنتىعى قۇرىعان نەتكەن كوزسىز ماحاببات بۇل؟! ولاي دەمەي، ەندى بۇعان نە دەرسىڭ؟!.. «جالعىزدىقتى سىيلاعان» قاتال ماحابباتتان دا ءلاززات تاۋىپ تۇرسا!
قاسىمحان ءوزىنىڭ سوڭعى كىتابىنىڭ اتىن «ول كوكتەم ورالمايدى» دەپ اتاعاندا دا، سول قايتىپ ورالمايتىن، ماڭگىلىك جالعىزدىققا تاستاپ كەتكەن وكتەم ماحابباتتى تۇسپالداپ، يشارالاپ قويسا كەرەك. ونىڭ بۇرقىلداپ قايناپ، تاسىپ-توگىلىپ جاتاتىن اساۋ سەزىمدەرگە تولى عاشىقتىق جىرلارى تۇنىپ تۇرعان دراما. ءۇزىلىپ كەتەردەي بوپ ۇزدىگىپ سويلەپ تۇرعان ول، كەنەت كوپ ۇزاماي امالى جوق شاراسىزدىققا ۇرىنىپ كۇيزەلە كۇدەر ۇزەدى. ءبىراق ول كۇدەر ۇزگەندە ات قۇيرىعىن كەسىسىپ، موينىن بۇرماستاي سىرت اينالمايدى، ەندى جان ارپالىسىنا تۇسەدى. وزىمەن ءوزى كۇرەسەدى. ءوز وتىنا ءوزى ورتەنەدى. ءبىراق جانىپ كەتپەيدى. ءبىر ماحاببات دراماسىنان قۇتىلار قۇتىلماستان تاعى ءبىر ماحاببات دراماسىنىڭ ىشىنە كىرەدى. ياعني، تاعى دا عاشىق بولادى. قۇداي-اۋ، بىردە ءبىر بەتى قايتپايتىن، بۇل نەتكەن وجەت، بۇل نەتكەن قاجىماس- قايراتتى ماحاببات! باسىنا قانشاما سوققى ءتيىپ، قانشاما تاياق جەسە دە قايتپايدى-اۋ، قايتپايدى!
كۇيەۋدەن بوزىم ۇستەم ەت
جىگىتكە سىن با، قالعان سىن،
ەرنىڭنەن ءۇنسىز تىستەلەپ
ۇستىڭنەن ءتونىپ سۇيگەندە
جاعىمنان تارتىپ قالعانسىڭ.
ال سوندا كىمدى قاۋساتتىڭ،
قاۋسىردى ءقازىر جىر مەنى.
جاعىما تيگەن ساۋساقتىڭ
جۇزىمە ەمەس، جانىم-اۋ،
جۇرەكتە قالدى ىزدەرى.
ءبىراق اقىن شاپالاق جەسە دە، نە قىزدى، نە ءوزىن ايىپتاپ، كىنالاپ جاتپايدى. ويتكەنى «جىلاسا بىلاي شىعا ءوزى جىلار، اقىندار سۇيگەن قىزىن جىلاتپايدى». بۇل ونىڭ ومىرلىك كرەدوسى. سوندىقتان بولسا كەرەك ونىڭ ماحابباتى قانشاما ساتسىزدىكتەر مەن وكىنىشتەرگە تولى بولا تۇرا سۇرتىلگەن شىنىداي تاپ-تازا، تاڭعى شىقتاي ءموپ-مولدىر.
جاستىق شاعىندا وتكەن، ءتىپتى ولار ساتسىزدىكتەر مەن وكىنىشتەرگە تولى بولا تۇرا، تامسانعان سايىن تامساندىرا بەرەتىن، جان ءلاززاتى مەن جۇرەك قۇشتارلىعىنا شۇپىلدەپ تۇرعان ماحاببات پەن عاشىقتىق ساتتەردى ەمىنە، ەگىلە، كەيدە سوگىلە جىرلاعان قاسىمحان بەگمانوۆ زامان مەن ۋاقىت الدىنداعى مىندەتى مەن بورىشىن، پارىزى مەن قارىزىن ءبىر ءسات تە ەسىنەن شىعارعان ەمەس.
تۋرا جولدا ءسۇرىندىم دە،
قۇلادىم،
كوككە قاراپ، بويعا قۋات سۇرادىم.
كوڭىلىمنىڭ اعىتا الماي بۇلاعىن،
اق قاعازدا...
وكسىپ-وكسىپ جىلادىم.
كەشە عانا اتۋشى ەدىك ساقانى،
قايدا دەيتىن...
قىرىعىڭ دا تاقادى.
اق كەمپىردىڭ جۇزىندەگى ءاجىم مەن
اقساقالدىڭ ويلاندىردى ساقالى.
اقىن تولىستى. اقىن كەمەلىنە كەلدى. ۋاقىتتىڭ قاباعىنا، زاماننىڭ اجارىنا زەر سالدى. الىس-جۇلىسى دا، تارتىس-تالاسى دا كوپ مىنا ءومىردىڭ الاعاي دا بۇلاعاي كەزەندەرىن دە، ىستىق-سۋىعىن دا، اششىسى مەن تۇششىسىن دا كوردى. ورگە ۇمتىلساڭ ەتەگىڭنەن تارتىپ، ەنىسكە تۇسسەڭ ودان سايىن ەڭسەڭدى ەزىپ جىبەرۋگە دايار نە دەگەن قاتىگەز قاتال زامان بۇل؟! ادام بىتكەن ءبىر-بىرىنىڭ ابىرويىن ايرانداي توككەنىنە، ءبىر-بىرىن جەردەن اپ، جەرگە ساپ اياۋسىز جابىرلەپ جاتقانىنا ءماز. ءبىر-بىرىن قابىرگە تىقپاي، ءبىر-بىرىنىڭ قادىرىنە جەتەر ەمەس.
تاڭ اتادى،
كۇن باتادى،
قارا جەردە اينالار.
قاتال تاعدىر ءتىل قاتادى،
كوكىرەكتى قايعى الار.
باقىت سەنىڭ قولدارىڭدا،
كۇندەر كەلەر ارايلى.
ءجۇرىپ وتكەن جولدارىڭدا،
وسەك قارداي بورايدى.
قاناتتىلار بارادى ۇشىپ،
ۋاقىت شىركىن زىرلايدى.
قارا تۇندە قارا مىسىق،
كوكىرەكتى تىرنايدى.
ىشتەن تىندى-اۋ تالاي دانا،
قوس ىشەكتەي سەپتەسەر.
جەر باسارسىڭ قالاي عانا،
قادىرىڭە جەتپەسە ەل.
بۇل ولەڭنەن بۇرىنىراق جازىلعان باسقا ءبىر ولەڭىندە ايتقانداي «التى قاپتى جارىپ شىعار كەزدىكپىن» دەسە دە، ءومىردىڭ وسەگى مەن جالاسىنا، ادىلەتسىزدىگى مەن ايارلىعىنا ادام جانى شىداس بەرەر مە؟! ەڭ سۇمدىعى، اق تەر كوك تەر بوپ ادال ەڭبەك ەتىپ، وعان بارىڭدى دا، بازارىڭدى دا قيىپ بەرگەندە، ارتىڭنان ايتاقتاپ يت قوسىپ، الدىڭنان قاقپان قۇرىپ، ۇستىڭنەن قيقۋلاتىپ قۇس ۇشىرىپ جاتاتىنى قالاي؟! مۇندايعا جان دا، ءتان دە توزەر مە؟! ولاي بولسا، اقىن بايعۇس جوعارىداعىداي قامىعا، جابىعا ولەڭ جازباي قايتەدى؟!
بۇكىل عۇمىرى الىس پەن جۇلىستان، تارتىس پەن تالاستان، شاپپا-شۇپ ايقاستان تۇراتىن بۇل پەندە عۇمىرى تەك قانا پانيلىك ومىردەن باقيلىققا كەتكەندە عانا بايىز تاباتىن بولسا كەرەك. ءوز ومىرىندە كوپ نارسەنى كورىپ، كورگەنىن كوكەيىنە ابدەن ءتۇيىپ العان قاسىمحان دا مۇنى ءبىر كىسىدەي بىلەدى. بىلەدى دە، تۋعان جەردىڭ توسىندە تومپەشىك-تومپەشىك بوپ باراكات تاۋىپ جاتقان ءارۋاقتاردان عانا رۋحاني دەمەۋ تاپقانداي بولادى. ويتكەنى ماقالامىزدىڭ باسىندا قايتا-قايتا تاپتىشتەپ ايتقانىمىزداي، وتكەنسىز بۇگىن دە، ەرتەڭ دە جوق. بولماق تا ەمەس. ولاي بولسا، ءبىز دە ماقالامىزدى قاسىمحاننىڭ بايىتتەي ەستىلەتىن بەيىتتەر تۋرالى ولەڭىمەن اياقتاعاندى ءجون كوردىك.
بەيىتتەرگە قوندى تاعى كەپتەرلەر،
كەپتەرلەرىم، الىسقا ۇشىپ كەتپەڭدەر.
تومپەشىكتەر دەپ قاراما جاي عانا،
بۇنىڭ ءبارى كەشە ومىردەن وتكەندەر،
اينالايىن كەپتەرلەر.
ماڭگىلىككە وسىندا ورىن تەپكەندەر،
تىلسىم سىردى سەزگەندەي مە كەپتەرلەر.
كەپتەرلەرگە مۇڭ شاققانداي كورىندى،
الۋان ادام تالاي كەلىپ كەتكەن جەر.
بەيىتتەردى اياق استى ەتپەڭدەر،
مونشاق كوزدى ۇرىكپەيدى كەپتەرلەر،
ءدام-تۇز بىتسە بىزدە بارار ورىن عوي،
بال ءومىردى قيماي-قيماي وتكەندەر.
سان اينالار شىر كوبەلەك كوك پەن جەر،
بىزدەر ءالى كەزدەسەمىز، كەتپەڭدەر.
بۇل بەيىتتە جاتىر جاقسى ادامدار،
قوشتاسايىق، قوش بولىڭدار، كەپتەرلەر.
قوشتاستىم مەن جانارىمنان جاس پارلاپ،
دۇنيە-داۋرەن، باسىمىزدان قاشقان ب ا ق.
بەيىت قورىپ جۇرگەن نازىك قۇستارىم
بىرتە-بىرتە بارا جاتتى اسپانداپ.
بۇل جولدارداعى كەپتەرلەر ءپاني مەن باقيلىقتى جالعاستىرىپ جۇرگەن رۋحتار عوي. رۋح ولمەسىن!
You Might Also Like
-
قولىمدا — مىنا جارىق دۇنيەدەن جوق ىزدەگەن جانداي اسىعىس اتتانىپ كەتكەن تالانتتى باۋىرىم نۇرلان ماۋكەن ۇلىنىڭ “جوعالدى جىل. جوعالدى اي. جوعالدى كۇن.” دەپ اتالاتىن جىر كىتابى. كىتاپت...
