ويۋ-ورنەكتى قيۋ جانە جاپسىرۋ
تەحنولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى جانار بەكبايەۆا
تاقىرىبى: ويۋ-ورنەكتى قيۋ جانە جاپسىرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: ويۋ - ورنەك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
بىلىمدىلىك: قازاق حالقىنىڭ ويۋ - ورنەك تۇرلەرىنە سيپاتتاما بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: ويۋ - ورنەكتىڭ ءتىلىن ءتۇسىندىرۋ، سىرىنا ءمان بەرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ويۋ - ورنەك ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءبىلىمىن جان - جاقتى دامىتۋ، حالقىمىزدىڭ اسىل مۇرالارىن، سالت - ءداستۇرىن، ونەرىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ويىن ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: تانىمدىق ويىن، جەكە، توپپەن جۇمىس، ءتۇسىندىرۋ،
ساراماندىق جۇمىس، توپتاستىرۋ، ميعا شابۋىل.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، كارتوچكالار، نومىرلەنگەن اسىقتار، «ويۋ - ورنەكتەر»، بۋكلەتتەر، ورنەكتەر سالىنعان سۋرەتتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، بەينەلەۋ ونەرى، سىزۋ، گەومەتريا، ماتەماتيكا.
ساباقتىڭ بارىسى: I ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ.
2. ساباق قۇرالدارىن تەكسەرۋ.
II «وي اشار». ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ (سۇراق - جاۋاپ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتى قالاي مەڭگەرگەنىن انىقتاۋ).
1) ويۋ - ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2) ويۋ - ورنەكتىڭ شىعۋ تاريحى.
3) ويۋ - ورنەكتەر نەشە توپقا بولىنەدى؟
4) ويۋ - ورنەكتەر قاي جەردە قولدانىلادى؟
5) تۇستەر قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
III جاڭا ساباق. «برەين - رينگ» ويىنى. جۇمباق شەشۋ.
وقۋشىلارعا نومىرلەنگەن كارتوچكا ۇلەستىرىلەدى. اسىق ويىنى وينالىپ قاي نومەرلى اسىققا تيسە، سول نومەرلى سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. تۇگەل جاۋاپ بەرىلگەسىن، سەكتور تۇگەل اشىلادى. (قوشقار ءمۇيىز، بارانيي روگ، قوس ءمۇيىز - سوەدينەننىە روگا)
ءمۇيىز ويۋى تۋرالى توقتالۋ.
IV ساراماندىق جۇمىس.(بۇكتەپ كورسەتۋ)
وتكەندى ەسكە الىپ، ويعا تولام،
سۇرىپتاپ تەزگە سالىپ، كوپ ويلانام،
وي تۇبىنە جەتە الماي تيتىقتاسام،
قولىما قايشى الىپ، ويۋ ويام – دەپ ب. مومىش ۇلى اتامىز ايتقانداي ءبىز دە كەلەسى ساراماندىق جۇمىس بولىمىنە كوشەمىز. جەكە جۇمىس. ولەڭدەر ايتۋ.
V ماقال – ماتەلدەر.(جالعاسىن تابۋ)
مىسالى:
1. ەڭبەك ءتۇبى – بەرەكە،
كوپتىڭ ءىسى مەرەكە.
2. ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
3. تالاپپەن باستاپ، تالعاممەن اياقتا.
4. ويۋ ويعان، سىزۋدا سىزادى.
5. ويۋ ويعاننىڭ ويى ۇشقىر.
6. ەڭبەك ەتسەڭ، ەمەرسىڭ
اق قاعازدان قايشىمەن قيىپ العان ويۋ - ورنەكتىڭ شابلونىن جاپسىرما قاعاز بەتىنە قويىپ، قارىنداش ارقىلى سىزىپ تۇسىرەمىز. وقۋشىلاردىڭ جاپسىرما قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن ويۋ - ورنەكتەرىن قايشىمەن قيىپ الامىز.
كاموتەكستىڭ بەتىنە دياگونال سىزىقتارىن جۇرگىزۋ ارقىلى سەنترلىك نۇكتەسىن تابامىز. الىنعان ويۋدى كاموتەكستىڭ بۇرىشتارىنا كەلتىرىپ، جاپسىرما قاعازىمىزدى جاپسىرامىز.
قازاققا ۇلتتىق ناقىش بەرەتىن ونىڭ وزىندىك ويۋ - ورنەكتەرى.
ۇلتتىق ويۋ - ورنەكتەردى ءتورت توپقا جاتقىزادى:
1. جان جانۋارلار تەكتەس ويۋ - ورنەكتەر.
قوشقار ءمۇيىز – قازاق ويۋىنىڭ ەڭ كونە ءتۇرى. سىرماق، تەكەمەت، الاشا، كىلەم، كيىز بىلعارى، سۇيەك، اعاش، زەرگەرلىك بۇيىمدارىنىڭ بارىندە كەزدەسەدى.
سىڭار ءمۇيىز – كەڭ تاراعان ويۋ - ورنەك ۇلگىسىنىڭ ءبىرى. «قوشقار ءمۇيىزدىڭ» تەك ءبىر جاق سىڭارىن عانا بەينەلەيدى. سىرماق، تەكەمەت، كيىم-كەشەكتەردىڭ جيەگىنە ىستەلەدى.
تۇيە تابان – تۇيەنىڭ باسقان ىزىندەگى قوس تابانى سياقتى دوڭگەلەنىپ كەلەتىن، S ءارىپى ءتارىزدى كۇردەلى ورنەك. «تاباقشا ورنەك» دەپ تە اتالادى.
تۇيە وركەش – تۇيەنىڭ قوس وركەشىنە ۇقسايتىن ورنەك. اشەكەيلەنەتىن زاتتاردىڭ جيەكتەرىنە كوبىرەك ىستەلەدى.
قوس قاناتتى – قۇستىڭ قوس قاناتىن كەڭ جايىپ ۇشقان بەينەسىنە ۇقسايتىن ورنەك.
2. گۇل – جاپىراق وسىمدىك تەكتەس ويۋ - ورنەكتەر.
گۇل (جاۋقازىن) – بارلىق گۇلدىڭ بىربەتكەي بەينەسىن بەينەلەيتىن ورنەك.
كوبەلەك – قاناتىن ەركىن جايىپ، كوسىلە ۇشقان گۇلدى كوبەلەكتىڭ ۇلگىسىندەگى ورنەك. شاي دورباعا، اياققاپتارعا ىستەلەدى.
3. كوسموگونيالىق ويۋ - ورنەكتەر.
جۇلدىز – اسپانداعى جىپىرلاعان جۇلدىزداردىڭ ناتۋرالى قالپىن بەينەلەيتىن جانە بەس جۇلدىزدىڭ بەينەسىنە ۇقسايتىن ورنەك.
4. گەومەتريالىق ويۋ - ورنەكتەر.
بوتاكوز – سىرتقى ءپىشىنى بوتانىڭ كوزىنە ۇقساپ كەلەتىن رومبى تارىزدەس ورنەك.
قارعا تۇياق – قارعانىڭ باسقان ءىزىنىڭ ۇلگىسىنە ۇقساتىلىپ جاسالعان ورنەك. الاشا، كىلەم توقۋدا پايدالانىلادى.
تۇمارشا – ءۇشبۇرىش ۇلگىلەس بولىپ كەلەتىن ورنەك. بۇيىمداردىڭ جيەكتەرىن، ورتاسىن كومكەرۋدە كەزدەسەدى.
ءار ويۋ - ورنەكتىڭ استارىندا ماعىنا بولادى. مىسالى: «قوشقار ءمۇيىز» ويۋى مولشىلىقتى مەڭزەيدى، «اعاش» ويۋى ىنتىماق بىرلىكتى، «يرەك» ويۋى ادامنىڭ ءومىر جولى، سۋدىڭ بەلگىسى، «شەڭبەر» ويۋى جارىق ءومىر جولى دەگەندى بىلدىرەدى.
IV سەرگىتۋ ءساتى. بۇگىنگى سايىسىمىزعا ەكى توپ قاتىسىپ وتىر:
1. «نوسەر» توبى.
2. «تەمىر» توبى.
ماقال – ماتەلدەر جارىسى.
مىسالى:
ەڭبەك ءتۇبى – بەرەكە،
كوپتىڭ ءىسى مەرەكە.
ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
V ساراماندىق جۇمىس.
وتكەندى ەسكە الىپ، ويعا تولام،
سۇرىپتاپ تەزگە سالىپ، كوپ ويلانام،
وي تۇبىنە جەتە الماي تيتىقتاسام،
قولىما قايشى الىپ، ويۋ ويام – دەپ ب. مومىش ۇلى اتامىز ايتقانداي ءبىز دە كەلەسى ساراماندىق جۇمىس بولىمىنە كوشەمىز.
ءتورتقۇلاق - ورنەكتىڭ ورتاسى جىلىنشىك ورنەگى تەكتەس بولىپ كەلەتىن، ءتورت تارماعىنا ءمۇيىز ورنەگى قوندىرىلعان ەڭ كونە ويۋ - ورنەك تۇرىنە جاتادى.
اق قاعازدان قايشىمەن قيىپ العان ويۋ - ورنەكتىڭ شابلونىن جاپسىرما قاعاز بەتىنە قويىپ، قارىنداش ارقىلى سىزىپ تۇسىرەمىز. وقۋشىلاردىڭ جاپسىرما قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن ويۋ - ورنەكتەرىن قايشىمەن قيىپ الامىز.
كاموتەكستىڭ بەتىنە دياگونال سىزىقتارىن جۇرگىزۋ ارقىلى سەنترلىك نۇكتەسىن تابامىز. الىنعان ويۋدى كاموتەكستىڭ بۇرىشتارىنا كەلتىرىپ، جاپسىرما قاعازىمىزدى جاپسىرامىز.
VI قورىتىندى.
1. وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارىن تەكسەرىپ، جىبەرىلگەن قاتەلەرىن كورسەتۋ.
2. جاسالعان بۇيىمنىڭ ناتيجەسىنە قاراي باعالاۋ.
VII ۇيگە تاپسىرما.
قازاق حالقىنىڭ ويۋ - ورنەكتەرىن باسقا حالىقتاردىڭ ويۋ - ورنەكتەرىمەن سالىستىرۋ.
تاقىرىبى: ويۋ-ورنەكتى قيۋ جانە جاپسىرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: ويۋ - ورنەك تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
بىلىمدىلىك: قازاق حالقىنىڭ ويۋ - ورنەك تۇرلەرىنە سيپاتتاما بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: ويۋ - ورنەكتىڭ ءتىلىن ءتۇسىندىرۋ، سىرىنا ءمان بەرۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتىن دامىتۋ.
تاربيەلىك: ويۋ - ورنەك ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءبىلىمىن جان - جاقتى دامىتۋ، حالقىمىزدىڭ اسىل مۇرالارىن، سالت - ءداستۇرىن، ونەرىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ويىن ساباق.
ساباقتىڭ ءادىسى: تانىمدىق ويىن، جەكە، توپپەن جۇمىس، ءتۇسىندىرۋ،
ساراماندىق جۇمىس، توپتاستىرۋ، ميعا شابۋىل.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سلايدتار، كارتوچكالار، نومىرلەنگەن اسىقتار، «ويۋ - ورنەكتەر»، بۋكلەتتەر، ورنەكتەر سالىنعان سۋرەتتەر.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، بەينەلەۋ ونەرى، سىزۋ، گەومەتريا، ماتەماتيكا.
ساباقتىڭ بارىسى: I ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى.
1. وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ.
2. ساباق قۇرالدارىن تەكسەرۋ.
II «وي اشار». ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ (سۇراق - جاۋاپ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ وتكەن تاقىرىپتى قالاي مەڭگەرگەنىن انىقتاۋ).
1) ويۋ - ورنەك دەگەنىمىز نە؟
2) ويۋ - ورنەكتىڭ شىعۋ تاريحى.
3) ويۋ - ورنەكتەر نەشە توپقا بولىنەدى؟
4) ويۋ - ورنەكتەر قاي جەردە قولدانىلادى؟
5) تۇستەر قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟
III جاڭا ساباق. «برەين - رينگ» ويىنى. جۇمباق شەشۋ.
وقۋشىلارعا نومىرلەنگەن كارتوچكا ۇلەستىرىلەدى. اسىق ويىنى وينالىپ قاي نومەرلى اسىققا تيسە، سول نومەرلى سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. تۇگەل جاۋاپ بەرىلگەسىن، سەكتور تۇگەل اشىلادى. (قوشقار ءمۇيىز، بارانيي روگ، قوس ءمۇيىز - سوەدينەننىە روگا)
ءمۇيىز ويۋى تۋرالى توقتالۋ.
IV ساراماندىق جۇمىس.(بۇكتەپ كورسەتۋ)
وتكەندى ەسكە الىپ، ويعا تولام،
سۇرىپتاپ تەزگە سالىپ، كوپ ويلانام،
وي تۇبىنە جەتە الماي تيتىقتاسام،
قولىما قايشى الىپ، ويۋ ويام – دەپ ب. مومىش ۇلى اتامىز ايتقانداي ءبىز دە كەلەسى ساراماندىق جۇمىس بولىمىنە كوشەمىز. جەكە جۇمىس. ولەڭدەر ايتۋ.
V ماقال – ماتەلدەر.(جالعاسىن تابۋ)
مىسالى:
1. ەڭبەك ءتۇبى – بەرەكە،
كوپتىڭ ءىسى مەرەكە.
2. ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
3. تالاپپەن باستاپ، تالعاممەن اياقتا.
4. ويۋ ويعان، سىزۋدا سىزادى.
5. ويۋ ويعاننىڭ ويى ۇشقىر.
6. ەڭبەك ەتسەڭ، ەمەرسىڭ
اق قاعازدان قايشىمەن قيىپ العان ويۋ - ورنەكتىڭ شابلونىن جاپسىرما قاعاز بەتىنە قويىپ، قارىنداش ارقىلى سىزىپ تۇسىرەمىز. وقۋشىلاردىڭ جاپسىرما قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن ويۋ - ورنەكتەرىن قايشىمەن قيىپ الامىز.
كاموتەكستىڭ بەتىنە دياگونال سىزىقتارىن جۇرگىزۋ ارقىلى سەنترلىك نۇكتەسىن تابامىز. الىنعان ويۋدى كاموتەكستىڭ بۇرىشتارىنا كەلتىرىپ، جاپسىرما قاعازىمىزدى جاپسىرامىز.
قازاققا ۇلتتىق ناقىش بەرەتىن ونىڭ وزىندىك ويۋ - ورنەكتەرى.
ۇلتتىق ويۋ - ورنەكتەردى ءتورت توپقا جاتقىزادى:
1. جان جانۋارلار تەكتەس ويۋ - ورنەكتەر.
قوشقار ءمۇيىز – قازاق ويۋىنىڭ ەڭ كونە ءتۇرى. سىرماق، تەكەمەت، الاشا، كىلەم، كيىز بىلعارى، سۇيەك، اعاش، زەرگەرلىك بۇيىمدارىنىڭ بارىندە كەزدەسەدى.
سىڭار ءمۇيىز – كەڭ تاراعان ويۋ - ورنەك ۇلگىسىنىڭ ءبىرى. «قوشقار ءمۇيىزدىڭ» تەك ءبىر جاق سىڭارىن عانا بەينەلەيدى. سىرماق، تەكەمەت، كيىم-كەشەكتەردىڭ جيەگىنە ىستەلەدى.
تۇيە تابان – تۇيەنىڭ باسقان ىزىندەگى قوس تابانى سياقتى دوڭگەلەنىپ كەلەتىن، S ءارىپى ءتارىزدى كۇردەلى ورنەك. «تاباقشا ورنەك» دەپ تە اتالادى.
تۇيە وركەش – تۇيەنىڭ قوس وركەشىنە ۇقسايتىن ورنەك. اشەكەيلەنەتىن زاتتاردىڭ جيەكتەرىنە كوبىرەك ىستەلەدى.
قوس قاناتتى – قۇستىڭ قوس قاناتىن كەڭ جايىپ ۇشقان بەينەسىنە ۇقسايتىن ورنەك.
2. گۇل – جاپىراق وسىمدىك تەكتەس ويۋ - ورنەكتەر.
گۇل (جاۋقازىن) – بارلىق گۇلدىڭ بىربەتكەي بەينەسىن بەينەلەيتىن ورنەك.
كوبەلەك – قاناتىن ەركىن جايىپ، كوسىلە ۇشقان گۇلدى كوبەلەكتىڭ ۇلگىسىندەگى ورنەك. شاي دورباعا، اياققاپتارعا ىستەلەدى.
3. كوسموگونيالىق ويۋ - ورنەكتەر.
جۇلدىز – اسپانداعى جىپىرلاعان جۇلدىزداردىڭ ناتۋرالى قالپىن بەينەلەيتىن جانە بەس جۇلدىزدىڭ بەينەسىنە ۇقسايتىن ورنەك.
4. گەومەتريالىق ويۋ - ورنەكتەر.
بوتاكوز – سىرتقى ءپىشىنى بوتانىڭ كوزىنە ۇقساپ كەلەتىن رومبى تارىزدەس ورنەك.
قارعا تۇياق – قارعانىڭ باسقان ءىزىنىڭ ۇلگىسىنە ۇقساتىلىپ جاسالعان ورنەك. الاشا، كىلەم توقۋدا پايدالانىلادى.
تۇمارشا – ءۇشبۇرىش ۇلگىلەس بولىپ كەلەتىن ورنەك. بۇيىمداردىڭ جيەكتەرىن، ورتاسىن كومكەرۋدە كەزدەسەدى.
ءار ويۋ - ورنەكتىڭ استارىندا ماعىنا بولادى. مىسالى: «قوشقار ءمۇيىز» ويۋى مولشىلىقتى مەڭزەيدى، «اعاش» ويۋى ىنتىماق بىرلىكتى، «يرەك» ويۋى ادامنىڭ ءومىر جولى، سۋدىڭ بەلگىسى، «شەڭبەر» ويۋى جارىق ءومىر جولى دەگەندى بىلدىرەدى.
IV سەرگىتۋ ءساتى. بۇگىنگى سايىسىمىزعا ەكى توپ قاتىسىپ وتىر:
1. «نوسەر» توبى.
2. «تەمىر» توبى.
ماقال – ماتەلدەر جارىسى.
مىسالى:
ەڭبەك ءتۇبى – بەرەكە،
كوپتىڭ ءىسى مەرەكە.
ەڭبەك ەتسەڭ ەرىنبەي،
تويادى قارنىڭ تىلەنبەي.
V ساراماندىق جۇمىس.
وتكەندى ەسكە الىپ، ويعا تولام،
سۇرىپتاپ تەزگە سالىپ، كوپ ويلانام،
وي تۇبىنە جەتە الماي تيتىقتاسام،
قولىما قايشى الىپ، ويۋ ويام – دەپ ب. مومىش ۇلى اتامىز ايتقانداي ءبىز دە كەلەسى ساراماندىق جۇمىس بولىمىنە كوشەمىز.
ءتورتقۇلاق - ورنەكتىڭ ورتاسى جىلىنشىك ورنەگى تەكتەس بولىپ كەلەتىن، ءتورت تارماعىنا ءمۇيىز ورنەگى قوندىرىلعان ەڭ كونە ويۋ - ورنەك تۇرىنە جاتادى.
اق قاعازدان قايشىمەن قيىپ العان ويۋ - ورنەكتىڭ شابلونىن جاپسىرما قاعاز بەتىنە قويىپ، قارىنداش ارقىلى سىزىپ تۇسىرەمىز. وقۋشىلاردىڭ جاپسىرما قاعاز بەتىنە تۇسىرگەن ويۋ - ورنەكتەرىن قايشىمەن قيىپ الامىز.
كاموتەكستىڭ بەتىنە دياگونال سىزىقتارىن جۇرگىزۋ ارقىلى سەنترلىك نۇكتەسىن تابامىز. الىنعان ويۋدى كاموتەكستىڭ بۇرىشتارىنا كەلتىرىپ، جاپسىرما قاعازىمىزدى جاپسىرامىز.
VI قورىتىندى.
1. وقۋشىلاردىڭ جۇمىستارىن تەكسەرىپ، جىبەرىلگەن قاتەلەرىن كورسەتۋ.
2. جاسالعان بۇيىمنىڭ ناتيجەسىنە قاراي باعالاۋ.
VII ۇيگە تاپسىرما.
قازاق حالقىنىڭ ويۋ - ورنەكتەرىن باسقا حالىقتاردىڭ ويۋ - ورنەكتەرىمەن سالىستىرۋ.
You Might Also Like
