پۋشكين قازاق ادەبيەتىندە
ۇلى اقىل يەسى دانىشپان اقىن الەكساندر سەرگەيەۆيچ پۋشكيننىڭ ءومىر ءسۇرىپ، قايتىس بولعانىنا ءبىر عاسىردان اسا ۋاقىت ەتتى. ءبىراق ۇلى اقىن پۋشكيننىڭ قالدىرعان تاماشا ادەبي مۇرالارى الدەنەشە عاسىرلار بويى حالىقپەن بىرگە جاساي بەرمەك. سوندىقتان دا اقىن پۋشكين:
جوق، ولمەن، جانىم ءتىرى ولەڭىمدە،
جاڭعىراد، قۇرىمايدى دەنەم مۇلدە،
جالعاننىڭ جارىعىندا مەن ارداقتى،
جاساسا جالعىز اقىن كەرەگى نە...
ياعني، مەنىڭ ولەڭىم دە، ءوزىم دە جاسايمىن، ءبىراق جالعىز ەمەس، حالىقپەن بىرگە جاسايمىن دەيدى. ۇلى اقىن بولاشاعىن تەرەڭنەن بولجايدى.
راسىندا سولاي. پۋشكين حالىق اقىنى.
ورىستىڭ ۇلى اقىنىن قازاق حالقىنا ءبىرىنشى تانىستىرعان، پۋشكيننىڭ كوركەمدىگى كۇشتى، ءتىپتى وتكىر، مازمۇنى تەرەڭ، جانعا جايلى، جۇرەككە مايدا ولەڭدەرىن قازاقتىڭ كەڭ دالاسىندا ءان عىپ سالعان قازاقتىڭ كلاسسيك اقىنى اباي بولدى.
ابايدىڭ ارتىقشىلىعى سول بولدى، ول سول كەزدەگى قازاقتىڭ مادەنيەت سالتىنا قاراي تۇسىنىكتى تىلمەن، كەڭ تۇردە پۋشكين ولەڭدەرىن قازاق حالقىنا جەتكىزدى. اباي پۋشكيننىڭ كوپ شىعارمالارىن اۋداردى. ابايعا پۋشكين ۇلكەن اسەر ەتتى. سوندىقتان دا ورىستىڭ ۇلى اقىنى پۋشكيندى ءوزىنىڭ تۆورچەستۆوسىنا جولباسشى ەتىپ، ۇنەمى پايدالانىپ وتىردى.
وكتيابر ريەۆوليۋسياسىنان كەيىن كازاك، حالقى پۋشكيندى بۇرىنعىدان دا كەڭ، اشىق ايقىن تاني باستادى. ونىڭ كوپ شىعارمالارى كازاك سوۆەت اقىندارىنىڭ تىكەلەي شۇعىلدانۋىمەن قازاق تىلىنە اۋدارىلىپ كوپشىلىك وقۋشىلارعا تارادى...
پۋشكيننەن كوپ اۋدارما جاساعان وردەندى اقىن تايىر جاروكوۆ. ول پۋشكيننىڭ «كاۆكاز تۇتقىنى»، «سىگاندار»، «اعايىندى قاراقشىلار»، «گراف نۋلين»، «كولونناداعى ۇيشىك» سياقتى ءىرى شىعارمالارىن اۋداردى. تايىردىڭ اۋدارمالارى وقۋشىلارعا وتە تۇسىنىكتى، ءارى جەڭىل، ءارى كۇشتى تىلمەن، جاقسى اۋدارىلعان. اقىننىڭ ويىن، قيالىن، تاماشا وبرازدارىن، ءتىلىنىڭ كوركەمدىگىن جەتكىزىپ مىقتى بەرە العان.
وسى سياقتى قازاقتىڭ باسقا اقىندارى دا پۋشكيننەن ءبىراز اۋدارمالار جاسادى. ولار پۋشكيندى تاني ءبىلدى. پۋشكيننەن ۇيرەندى. بۇدان ءبىز پۋشكيننىڭ ورىس ادەبيەتىمەن قاتار، قازاق سوۆەت ادەبيەتىنە دە ۇلكەن كۇش، ءىرى جەتەكشى بولىپ وتىرعانىن كورەمىز.
ءبىزدىڭ جاڭا باستاعان اقىندارىمىز ەڭ الدىمەن پۋشكين شىعارمالارىن، ولەڭدەرىن وقىپ پايدالانادى. پۋشكين شىعارمالارى ولارعا التىن بۇلاق. جاس قالامىن توسەلتىپ تاربيەلەيتىن دەرەك. پۋشكين پوەمالارىن، ليريكالى ولەندەرىن، اسىرەسە پيونەرلەر مەن مەكتەپ وقۋشىلارى كوپ وقيتىن جانە جاتقا بىلەدى. پۋشكيننىڭ بالالارعا ارنايى جازعان «التىن اتەش»، «بالىقشى مەن بالىق» سياقتى شىعارمالارىن ولار اۋىزدان تاستامايدى.
پۋشكيننىڭ تاماشا ەڭبەكتەرى بۇكىل سوۆەت حالقىنىڭ، ونىڭ ىشىندە قازاق حالقىنىڭ باعالى قازىناسى بولىپ وتىر.
پۋشكين كازاك سوۆەت ادەبيەتىن ىلگەرىلەتىپ ورىستەتە بەرۋدە، ونىڭ كەڭ قۇلاش جايىپ ەسە بەرۋىندە الداعى ۋاقىتتا دا جەتەكشى بولا بەرمەك. پۋشكين بۇكىل سوۆەت حالقىمەن بىرگە عاسىرلار بويى جاساي بەرەدى.
You Might Also Like
-
جاقىندا «وكتيابر بالالارى» گازەتىنىڭ كوللەكتيۆى جاس اقىن-جازۋشىلارمەن اڭگىمە جاسادى. وعان قازاقستان جازۋشىلارى II سەزىنىڭ دەلەگاتتارى جانە وبلىستاردان كەلگەن اقىن-جازۋشىلار قاتىستى. ور...
